Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | chemiczny | chiński | czeski | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 10950 przypisów.
krzywuła — instrument dęty drewniany o zakrzywionej rurze. [przypis edytorski]
krzywuła — wygięty flet, popularny w muzyce renesansowej, a dziś używany w folkowej. [przypis edytorski]
krzywulec — tu: hak. [przypis edytorski]
krzywy (daw.) — fałszywy, niesprawiedliwy. [przypis edytorski]
krzywy (daw.) — niechętny. [przypis edytorski]
krzywy (daw.) — nieprzychylny; niesprawiedliwy. [przypis edytorski]
krzywy (daw.) — nieprzychylny, wrogi. [przypis edytorski]
krzywy (daw.) — niesprawiedliwy. [przypis redakcyjny]
krzywym być — być złym; źle postępować. [przypis edytorski]
krzywy (starop.) — [tu:] winny. [przypis redakcyjny]
krzywy (starop.) — tu: zły, złośliwy, przeciwny; niebu krzywy: sprzeciwiający się niebu. [przypis edytorski]
krzywy (starop.) — zły; krzywem grozi okiem: patrzy groźnie, złym (pełnym złości) wzrokiem. [przypis edytorski]
krzywy (starop.) — zły, złowrogi. [przypis edytorski]
krzywy — tu: kulawy. [przypis edytorski]
krzywy — tu: nieprawy, niemoralny, zdrajca narodu; Słowacki nawiązuje tu do orderów rosyjskich, przyznawanych zdrajcom narodu po powstaniu listopadowym. [przypis edytorski]
Krzyżacy (…) otrzymali go w drodze układów — [zob.] [Teodor] Narbutt, Dzieje narodu litewskiego, t VI, s. 407 i dalsze. [przypis autorski]
Krzyżacy — Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie, założony w czasie krucjat (ok. 1191), po upadku Królestwa Jerozolimskiego usiłował stworzyć sobie państwo w Europie na ziemiach pogańskich Prusów i na terenie Litwy. [przypis edytorski]
krzyżak — cenne futro litewskiego lisa z dwoma krzyżującymi się czarnymi pasami. [przypis edytorski]
Krzyżaki — dziś popr. forma N. lm: Krzyżakami. [przypis edytorski]
krzyżaki — futra lisie z czarnemi pręgami na krzyż. [przypis redakcyjny]
Krzyżakóm, Lachóm — dziś popr. forma C. lm: Krzyżakom, Lachom. [przypis edytorski]
Krzyżakow — dziś popr. pisownia: Krzyżaków. [przypis edytorski]
krzyżak — rodzaj lisa pręgowatego. [przypis redakcyjny]
krzyża nad brzegiem Prypeci lub Szczary (…) — po utonionym flisie towarzysze jego zwykli na brzegu rzeki stawiać krzyże; takich krzyżów wiele spotykamy nad brzegami naszych rzek śpiewnych. [przypis autorski]
Krzyżanowski, Julian (1892–1976) — historyk literatury, badacz literatury ludowej, folklorysta. [przypis edytorski]
Krzyż Chrystusów (stpol.) — krzyż Chrystusowy. [przypis edytorski]
krzyżem czerwonym na piersiach — znakiem uczestników krucjat, średniowiecznych wypraw wojennych przeciw muzułmanom, mających na celu zdobycie Ziemi Świętej, zwłaszcza Jerozolimy. [przypis edytorski]
krzyże zdarte z cerkwi — Zaporożcy w czasie swych napadów nie oszczędzali nikogo i niczego. Do czasów Chmielnickiego nie było wcale cerkwi w Siczy. Pierwszą właśnie Chmielnicki wystawił; nie pytano tam również nikogo o wyznanie, i to, co opowiadają o religijnym nastroju Niżowców, jest bajką. [przypis autorski]
krzyż kawalerski Franciszka Józefa — order wojenny Cesarstwa Austriackiego nadawany w latach 1917–1918. [przypis edytorski]
krzyż Legii Honorowej — Order Narodowy Legii Honorowej to najwyższe francuskie odznaczenie nadawane wojskowym i cywilom. Ustanowił je Napoleon Bonaparte w 1802 r., od 1805 r. dzieli się na 5 klas: Krzyż Wielki, Wielki Oficer, Komandor, Oficer, Kawaler. [przypis edytorski]
krzyżmo — tu: koszulka do chrztu, zwyczajowy podarek matki chrzestnej. [przypis edytorski]
krzyżmo — tu: uroczyste namaszczenie; krzyżmo to mieszanka oliwy i wonnego balsamu, którą używa się w chrześcijaństwie przy udzielaniu różnych sakramentów (chrztu, bierzmowania, święceń kapłańskich). [przypis edytorski]
krzyżmo (z łac. chrisma) — mieszanka oliwy i wonnego balsamu, używana do symbolicznego namaszczania podczas sakramentów: chrztu, bierzmowania, święceń kapłańskich, ślubów wieczystych, konsekracji biskupów, a także przy konsekracji kościołów i ołtarzy. [przypis edytorski]
krzyż niespodziany — góralska swastyka. [przypis autorski]
krzyżów (daw.) — dawna forma dopełniacza lm rzeczownika krzyż, dziś: krzyży. [przypis edytorski]
krzyżów — dziś popr. forma D. lm: krzyży. [przypis edytorski]
krzyżówka, serek, szóstka, oczko, sienkiewicz, koniar — pot. nazwy stalówek różnych firm lub kształtów. [przypis edytorski]
krzyżować (żegl.) — płynąć zakosami, wykonując wielokrotne zwroty, halsować. [przypis edytorski]
krzyżowa — krzyżowa sztuka: pojedynek na białą broń. [przypis redakcyjny]
krzyżowanie — dekoracja architektoniczna w postaci krzyżujących się belek na fasadzie budynku. [przypis edytorski]
krzyżowe ziele (pot.) — dziurawiec zwyczajny, ziele używane lecznictwie ludowym, uznawane też za odpędzające złe moce i zażegnujące skutki uroków. [przypis edytorski]
Krzyżowski — w wersji czeskiej: Křížkovský; tu mowa o istniejącym w latach 20. XX w. w Pradze towarzystwie śpiewaczym, którego patronem był XIX-wieczny czeski kompozytor Pavel Křížkovský (1820–1885). [przypis edytorski]
Krzyż Południa (astr.) — najbardziej charakterystyczny, łatwo rozpoznawalny gwiazdozbiór nieba południowego. Jego gwiazdy tworzą figurę krzyża, którego dłuższe ramię wskazuje w przybliżeniu południowy biegun niebieski, podobnie jak na niebie północnym Gwiazda Polarna w Małej Niedźwiedzicy wskazuje biegun północny. Na półkuli północnej Krzyż Południa jest widoczny wyłącznie w okolicach tropikalnych, położonych nie dalej niż ok. 20° od równika, przez kilka godzin nocnych zimą i wiosną, nisko nad horyzontem. [przypis edytorski]
Krzyż Południa — najmniejszy co do wielkości gwiazdozbiór nieba, charakterystyczny dla nieba południowego. [przypis edytorski]
krzyż — przen.: cierpienie. [przypis edytorski]
krzyż świętej Anny, właśc. Order Świętej Anny (ros. Орден Святой Анны) — odznaczenie w Rosji carskiej, ufundowane w 1735 przez Karola Fryderyka, księcia Holstein-Gottorpu, męża Anny Romanowej (córki Piotra Wielkiego i Katarzyny I), dla uczczenia jego małżonki oraz panującej wówczas w Rosji carycy Anny; w l. 1735–1797 order domowy oraz order zasługi holsztyńskiej dynastii Schleswig-Holstein-Gottorp, panującej w księstwie Gottorp w Szwecji oraz w 1762 i ponownie od 1796 w Imperium Rosyjskim; w 1797 wcielony przez cara Pawła I do systemu orderów carskich (na najniższym miejscu w ich hierarchii); order miał kształt ciemnoczerwonego krzyża równoramiennego (początkowo greckiego, od 1816 r. kawalerskiego). [przypis edytorski]
Krzyż św. Ludwika — Królewski Order Wojskowy Świętego Ludwika, francuski order za zasługi wojenne, nazwany na cześć króla Ludwika IX Świętego, funkcjonujący w latach 1693–1792 oraz 1814–1830. [przypis edytorski]
Krzyżtopór — zamek w miejscowości Ujazd (gmina Iwaniska); w XII w. część dóbr cystersów z Jędrzejowa, od XV w. własność Oleśnickich, od pocz. XVII w. Ossolińskich; świetność zawdzięcza Krzysztofowi Ossolińskiemu, którego ambicją jego było przyćmić wszystkie inne siedziby magnackie. Zamek w Ujeździe (powst. l. 1621–1644) nosi nazwę łączącą imię fundatora (Krzysztof) z herbem rodu (Topór): początkowo Krzysztopór, następnie Krzyżtopór; na bramie gł. umieszczono wielki krzyż i topór oraz nieistniejącą dziś inskrypcję: „Krzyż obrona. Krzyż podpora. Dziatki naszego Topora”. Krzysztof Ossoliński był aktywnym działaczem kontrreformacji (choć jego dziadek Hieronim był kalwinem), doprowadził do wygnania arian z ziemi świętokrzyskiej (m.in. ze sławnego Rakowa). Budowlę w typie palazzo in fortezza (tj. rezydencji z funkcją obronną) wzniesiono na planie pięcioboku (na wzór wł. Palazzo Farnese w Capraroli) z fortyfikacją opartą na pięciu bastionach, wewnętrznym pałacem i ogrodem. Zamek słynął z rozmaitych niezwykłości: sala jadalna w wieży miała podobno szklany strop, przez który widać było akwarium z egzotycznymi rybkami, zaś w podziemiach tejże wieży bije źródełko. Po śmierci fundatora budowli w 1649 r. w bitwie pod Zborowem, gospodarzem zamku po Ossolińskich został oboźny koronny Samuel Jerzy Kalinowski; w czasie potopu szwedzkiego, 30 października 1655 r. bez jednego strzału, podstępem, Szwedzi pod wodzą gen. Duglasa zajęli zamek, wywieźli do swego kraju wyposażenie wnętrz wraz z biblioteką i rodzinnym archiwum, lecz nie uszkodzili murów zamkowych. W XIX w. zamek (własność Łempickich) stanowił już romantyczną ruinę. Po II wojnie światowej Krzyżtopór stał się własnością Skarbu Państwa, obecnie opiekę nad zamkiem sprawuje Urząd Gminy w Iwaniskach. [przypis edytorski]
krzyż — tu: cierpienie. [przypis edytorski]
krzyż — tu: dolna część kręgosłupa. [przypis edytorski]
Krzyż twym Papieżem — aluzja do papieża Grzegorza XVI, który w encyklice Cum primum potępił powstanie listopadowe i zalecał posłuszeństwo wobec legalnej władzy zaborców. [przypis edytorski]
krzyżyk — znak w zapisie nutowym, podwyższa wysokość dźwięku o pół tonu. [przypis edytorski]
Krzyż Żelazny — pruskie, potem niemieckie odznaczenie wojskowe, nadawane za męstwo na polu walki oraz za sukcesy dowódcze; było pierwszym pruskim egalitarnym odznaczeniem przyznawanym za zasługi wojenne bez względu na pochodzenie, klasę społeczną i stopień wojskowy, zostało ustanowione w okresie wojen napoleońskich. [przypis edytorski]
Krzyż Żołnierski Świętego Jerzeg — dawny wojskowy order rosyjski, ustanowiony w 1769. [przypis edytorski]
Krzyż Zasługi — polskie cywilne odznaczenie państwowe, nadawane od 1923 r. do dzisiaj. [przypis edytorski]
krzyzie (gw.) — krzyżu (Msc. lp). [przypis edytorski]
kściu — skrócone: księciu. [przypis edytorski]
Ks. 1, Pieśń IV — pieśń jest parafrazą ody Horacego (Carmina III 16) noszącej tytuł Ad C. Maecenatem (Do C. Mecenasa). [przypis redakcyjny]
Ks. 1, Pieśń VIII — Pieśń oparta na motywach z rzym. elegii miłosnej (Propercjusz), a także poezji Petrarki. [przypis redakcyjny]
Ks. 1, Pieśń VII — pieśń oparta na motywach z poezji Petrarki, a także elegików rzym. (Propercjusza, Tibullusa, Owidiusza). [przypis redakcyjny]
Ks. 1, Pieśń VI — Pieśń jest parafrazą ody Horacego (zob. Carmina III 27, w. 13–64) noszącej tytuł Ad Galateam (Do Galatei). [przypis redakcyjny]
Ks. 1, Pieśń XII — pierwodruk pieśni pt. O statecznym słudze R[zeczy] P[ospolitej] w zbiorze Pieśni trzy (1580). [przypis redakcyjny]
Ks. 1, Pieśń XI — pieśń jest parafrazą ody Horacego (Carmina I 23) noszącej tytuł Ad Chloen meretricem fugientem se (Do hetery Chloe stroniącej od poety). [przypis redakcyjny]
Ks. 1, Pieśń XIV — pieśń jest parafrazą ody Horacego (Carmina I 9) noszącej tytuł Ad Thaliarchum (Do Taliarcha). [przypis redakcyjny]
Ks. 1, Pieśń XIX — pieśń zawiera motywy z licznych utworów Horacego (Carmina I 25, III 15, IV 13; epody 8 i 12). [przypis redakcyjny]
Ks. 1, Pieśń X — początek pieśni jest parafrazą ody Horacego (Carmina II 20) noszącej tytuł Ad Maecenatem (Do Mecenasa); parafraza całości — Ks. 2, Pieśń XXIII; por. też Carmina I 12. [przypis redakcyjny]
Ks.1, Pieśń XVII — pieśń jest oparta na motywach listu Penelopy do Ulissesa z Heroid Owidiusza. Wprowadzająca strofa pierwsza jest oryginalna. [przypis redakcyjny]
Ks. 1, Pieśń XVI — pieśń jest parafrazą ody Horacego (zob. Carmina III 1, w. 5–48) noszącej tytuł Ad chorum virginum et puerorum (Do chóru dziewcząt i chłopców). [przypis redakcyjny]
Ks. 1, Pieśń XXIII — kolejna pieśń o oczekiwaniu u drzwi ukochanej (zob. Ks.1, Pieśń XXI) oparta na motywach z poezji Katulla i elegików rzymskich. [przypis redakcyjny]
Ks. 1, Pieśń XXI — skarga zakochanego pod drzwiami dziewczyny nawiązująca do popularnego w starożytności i renesansie gatunku paraklausithyron (utwory Horacego, Tibullusa, Owidiusza, Propercjusza, Katullusa). [przypis redakcyjny]
Ks. 1, Pieśń XXV — skarga furty skierowana do pięknej dziewczyny; klasyczny przykład gatunku zwanego paraklausithyron, którego realizacje pojawiały się już wyżej w Ks. 1, Pieśni XXI i Pieśni XXIII. Pieśń nawiązuje do elegii (I, 16) Propercjusza (do w. 25 stanowi naśladowanie, a dalej przekład). [przypis redakcyjny]
Ks. 2, Pieśń I — po raz pierwszy opublikowana pt. Pieśń o potopie. Nawiązuje do opowieści o potopie z biblijnej Księgi Rodzaju. [przypis redakcyjny]
Ks. 2, Pieśń IX — w pieśni wykorzystano motywy z licznych Carmina Horacego. [przypis redakcyjny]
Ks. 2, Pieśń VIII — pieśń dotyczy bezkrólewia i kolejnej elekcji po ucieczce Henryka Walezego. Powstała prawdopodobnie na przełomie 1575 i 1576 r., gdy walka o koronę toczyła się już tylko między Maksymilianem Habsburgiem i Stefanem Batorym. Adresatem jest prawdopodobnie Mikołaj Firlej, starosta kazimierski, bliski przyjaciel poety. [przypis redakcyjny]
Ks.2, Pieśń VII — w pieśni pojawiają się motywy z Carmina Horacego (I 17, I 26, I 32, II 3, II 11). [przypis redakcyjny]
Ks. 2, Pieśń VI — pocieszenie przyjaciela, prawdopodobnie Jana Kostki, wojewody sandomierskiego, po śmierci żony; motywy z Carmina Horacego (I 24, I 32). [przypis redakcyjny]
Ks. 2, Pieśń XIII — pierwodruk pieśni pt. O wzięciu Połocka w zbiorze Pieśni trzy (1580). Napisana po rozejmie polsko-rosyjskim w Jamie Zapolskim 15 stycznia 1582. [przypis redakcyjny]
Ks. 2, Pieśń XI — pieśń jest parafrazą ody Horacego (Carmina II 3) noszącej tytuł Ad Dellium (Do Deliusza). [przypis redakcyjny]
Ks. 2, Pieśń XIV — pieśń ta pojawia się również w Odprawie posłów greckich jako chór drugi. [przypis redakcyjny]
Ks. 2, Pieśń X — pierwodruk pieśni pt. O uczciwej małżonce w zbiorze Pieśni trzy (1580). Nawiązania do biblijnej Księgi Przysłów i Księgi Eklezjastyka (Syracha). [przypis redakcyjny]
Ks. 2, Pieśń XVIII — pieśń jest parafrazą ody Horacego (Carmina III 11) noszącej tytuł Ad Mercurium (Do Merkuriusza). [przypis redakcyjny]
Ks. 2, Pieśń XVI — w pieśni pojawia się wiele motywów z utworów Horacego (Carmina I 32, I 38). [przypis redakcyjny]
Ks. 2, Pieśń XV — motywy z licznych utworów Horacego (Carmina I 7, I 11, II 9, II 10, II 16, III 8, III 29, epod 13). [przypis redakcyjny]
Ks. 2, Pieśń XXII — pieśń jest parafrazą ody Horacego (Carmina I 32) noszącej tytuł Ad lyram (Do liry). [przypis redakcyjny]
Ks. 2, Pieśń XXIV — pieśń jest parafrazą ody Horacego (Carmina II 20) noszącej tytuł Ad Maecenatem (Do Mecenasa). [przypis redakcyjny]
Ks. 2, Pieśń XXI — w pieśni pojawiają się liczne motywy z poezji Francesca Petrarki. [przypis redakcyjny]
Ks. 2, Pieśń XX — poeta przebywający na dworze biskupa Piotra Myszkowskiego wyraża swoją tęsknotę za żoną. W pieśni tej widoczny jest duży wpływ elegii Propercjusza poświęconych rozłące ukochanych z powodu podróży. [przypis redakcyjny]
Ksant a. Skamander (mit. gr.) — rzeka, która wypływa z góry Idy (gdzie wychowywał się Zeus) i otacza Troję. Tak też nazywał się bóg tej rzeki. [przypis edytorski]
Ksant a. Skamander — rzeka opływająca Troję; takie samo imię nosił także bóg tej rzeki. [przypis edytorski]
Ksant i Balios — nieśmiertelne konie Achillesa. Były ślubnym podarkiem od Posejdona dla jego ojca, Peleusa. [przypis edytorski]
Ksantikos — kwiecień. [przypis tłumacza]
Ksantikos — kwiecień, r. 73 n.e. [przypis tłumacza]
Ksantos — rzeka w pobliżu Troi. [przypis edytorski]
Ksantu roztocze w kraj matki, w Delos śpiesząc, opuszcza Apollin (mit. gr.) — Apollo spędzał zimę w rodzinnej Licji, nad rzeką Ksantus, zaś lato na Delos, gdzie witano go uroczystymi obchodami. [przypis edytorski]
Ksantypa — legendarna żona Sokratesa, której przypisywano złośliwość i brzydotę. [przypis edytorski]
Ksantypa — według tradycji żona Sokratesa; osoba zrzędliwa i kłótliwa. [przypis edytorski]
Ksantypa — żona Sokratesa, której późniejsze źródła przypisywały nieznośny charakter; pot.: zrzędliwa, kłótliwa kobieta. [przypis edytorski]
Ksantypa — żona Sokratesa, której późniejsze źródła przypisywały nieznośny charakter. [przypis edytorski]
Ksantypa — żona Sokratesa, niesłusznie jednak zniesławiona. Anegdoty o niej wymyślono na podstawie tego ustępu u Ksenofonta, dla zilustrowania Sokratesowej cnoty panowania nad sobą. Uprzejma dla filozofa, niedbającego o zarobek na utrzymanie rodziny, pewnie nie była, i dziwić się temu nie można. [przypis tłumacza]
Ksantypa — żona Sokratesa; pot.: zrzędliwa, kłótliwa kobieta. [przypis edytorski]
