Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 474 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Szacowany czas do końca: -
Jan Kochanowski, Pieśni, Księgi wtóre, Pieśń IV (W twardej kamiennej wieży i za troistemi...)
Pieśń V (Wieczna sromota i nienagrodzona...) → ← Pieśń III (Nie wierz Fortunie, co siedzisz wysoko...)

Spis treści

      Jan KochanowskiPieśni, Księgi wtórePieśń IV[1][2]

      1
      W twardej kamiennej wieży i za troistemi
      Drzwiami siedząc Danae nieprzełomionemi,
      Pod strażą nieuspionych spartańskich złajników[3],
      Mogła wiecznie nie uznać[4] nocnych wszeteczników,
      5
      By była z Akryzego Wenus nie szydziła,
      Stróża zamknionej panny; bo ta obaczyła[5],
      Że Jowisz, w upominku złotym utajony,
      Miał mieć bezpieczny przystęp i gmach otworzony[6].
      Złoto śrzodkiem janczarów zbrojnych pójdzie snadnie[7],
      10
      A przez twardą opokę gwałtowniej przepadnie[8]
      Niżli raz piorunowy: upadł nieszczęśliwy
      Dom proroka greckiego[9], prze zysk niecnotliwy
      Z gruntu wykorzeniony; przebił bramy twarde
      Zacnych miast Macedończyk[10] i podkopał[11] harde
      15
      Tyranny datkiem; datkom hetmani hołdują,
      Którzy daleko świetnym nawom rozkazują.
      Wielkich pieniędzy wielka troska naszladuje[12];
      A im człowiek w pokładzie[13] swoim więcej czuje,
      Tym jeszcze więcej pragnie; słusznie moje oko
      20
      I nigdy przedtym, i dziś nie zmierza wysoko.
      Im sobie człowiek więcej pomierny[14] ujmuje,
      Tym mu więcej od Boga z łaski przystępuje[15];
      Nic nie mając, z tymi, co nic nie chcą, przestaję,
      A buntów dobrowolnie bogatych sie kaję[16].
      25
      Pan znaczniejszy, gdy państwem[17] wzgardzę, niżbych wszytki
      Żóławskie[18] urodzaje i gdańskie pożytki
      W jednym szpichlerzu zamknął, a sam, siedząc w cieniu[19],
      Nie mógł sie chleba najeść, nędznik w dobrym mieniu[20].
      Zdrój przeźroczystej wody, lasu średnia miara
      30
      I zasiewku mojego niepochybna wiara[21]
      Rządźcy płodnej Afryki, szerokowładnemu,
      Nie da sie znać, że w szczęściu przerównana jemu.
      Acz mi miodu podolskie pasieki nie dają
      Ani w mym lochu wina seremskie[22] stawają,
      35
      Ani bogate stada owiec niezliczonych
      Strzygą[23] odrosłą trawę po górach zielonych;
      Przedsię nazbyt ubóstwa nie znać w domu moim,
      A by mi więcej trzeba, ufam w Bogu swoim;
      Ale gdy niepotrzebne chciwości odprawię[24],
      40
      Lepiej daleko płatu sobie tym poprawię[25],
      Niżbych bogate pola węgierskie z porządnym[26]
      Państwem węneckim złączył. Ludziom wielożądnym
      Wiela i nie dostawa; niech przyjmuje z dzięką,
      Komu ścisłą[27], co dosyć, Bóg udzielił ręką.

      Przypisy

      [1]

      Ks. 1, Pieśń IV — pieśń jest parafrazą ody Horacego (Carmina III 16) noszącej tytuł Ad C. Maecenatem (Do C. Mecenasa). [przypis redakcyjny]

      [2]

      W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Pieśniach jest odmienne od znaczenia obecnego. [przypis edytorski]

      [3]

      nieuspionych (…) złajników — sfory nie dających się uśpić psów; por. złaja (starop.): sfora. [przypis redakcyjny]

      [4]

      wiecznie nie uznać — nigdy nie poznać. [przypis redakcyjny]

      [5]

      obaczyć — tu: przewidzieć. [przypis redakcyjny]

      [6]

      W twardej kamiennej wieży (…) gmach otworzony — Danae została zamknięta w wieży przez swego ojca Akrisjosa („Akryzego”), pragnącego uchronić jej cnotę; Jowisz dostał się jednak do niej w postaci złotego deszczu, w wyniku czego została matką Perseusza. [przypis redakcyjny]

      [7]

      Złoto śrzodkiem janczarów zbrojnych pójdzie snadnie — złoto zwojuje nawet zbrojnych żołnierzy. [przypis redakcyjny]

      [8]

      przepadnie — tu: przeniknie. [przypis redakcyjny]

      [9]

      prorok grecki — tu: chodzi o Amfiaraosa, króla Argos, który wybrał się na wyprawę przeciw Tebom, choć jako prorok wiedział, że znajdzie tam śmierć; schowanego w kryjówce zdradziła żona przekupiona złotym naszyjnikiem. [przypis redakcyjny]

      [10]

      Macedończyk — wg popularnej anegdoty Filip Macedoński mawiał, że nie ma muru tak wysokiego, by nie przeskoczył go osioł objuczony złotem. [przypis redakcyjny]

      [11]

      podkopać — tu: doprowadzić do upadku. [przypis redakcyjny]

      [12]

      Wielkich pieniędzy (…) naszladuje — idzie za wielkimi pieniędzmi. [przypis redakcyjny]

      [13]

      pokład (daw.) — skarbiec. [przypis redakcyjny]

      [14]

      pomierny (daw.) — skromny. [przypis redakcyjny]

      [15]

      przystępować* (daw.) — przybywać. [przypis redakcyjny]

      [16]

      A buntów dobrowolnie bogatych sie kaję — wystrzegam się związków z bogatymi. [przypis redakcyjny]

      [17]

      państwo — tu: status wielkiego pana. [przypis redakcyjny]

      [18]

      żóławski (daw.; dziś popr.: żuławski) — pochodzący z urodzajnych Żuław koło Gdańska. [przypis redakcyjny]

      [19]

      siedząc w cieniu — żyjąc na uboczu. [przypis redakcyjny]

      [20]

      nędznik w dobrym mieniu — biedak wśród bogactwa. [przypis redakcyjny]

      [21]

      zasiewku (…) niepochybna wiara — pewna wiara w to, co wyrośnie po zasianiu. [przypis redakcyjny]

      [22]

      seremskie — ze Sremu na Węgrzech. [przypis redakcyjny]

      [23]

      strzyc — tu: skubać. [przypis redakcyjny]

      [24]

      odprawić — tu: odpędzić. [przypis redakcyjny]

      [25]

      płatu (…) poprawię — zwiększę dochody; por. współcz.: płacić, płatność. [przypis redakcyjny]

      [26]

      porządny (daw.) — sprawnie rządzony. [przypis redakcyjny]

      [27]

      ścisły (daw.) — oszczędny. [przypis redakcyjny]

      x