William ShakespeareHamletKrólewicz duńskitłum. Józef Paszkowski

Kto tu?

Nie, pierwej ty sam mi odpowiedz;

Stój, wymień hasło!

„Niech Bóg chroni króla.”

Bernardo?

Ten sam.

Bardzo akuratnie

Stawiacie się na czas, panie Bernardo.

Tylko co biła dwunasta. Idź, spocznij,

Francisko.

Wdzięcznym wam za zluzowanie[2],

Bom zziąbł i głupio mi na sercu.

Miałżeś

Spokojną wartę?

Ani mysz nie przeszła.

Dobranoc. Jeśli napotkasz Marcella

I Horacego, z którymi tej nocy

Straż mam odbywać, powiedz, niech się śpieszą.

Zda mi się, że ich słyszę. — Stój! kto idzie?

„Lennicy[3] króla.”

„Przyjaciele kraju.”

A zatem dobrej nocy.

Bądź zdrów, stary.

Kto cię zluzował?

Bernardo. Dobranoc.

Hola! Bernardo!

Ho! czy to Horacy

Z tobą, Marcellu?

Niby on.

Witajcie.

I cóż? Czy owa postać i tej nocy

Dała się widzieć?

Ja nic nie widziałem.

Horacy mówi, że to przywidzenie.

I nie chce wierzyć wieści o tym strasznym,

Dwa razy przez nas widzianym zjawisku;

Uprosiłem go przeto, aby z nami

Przepędził część tej nocy dla sprawdzenia

Świadectwa naszych oczu i zbadania

Tego widziadła, jeżeli znów przyjdzie.

Nic z tego; ręczę, że nie przyjdzie.

Usiądź

I ścierp, że jeszcze raz zaszturmujemy[4]

Do twego ucha, które tak jest mocno

Obwarowane przeciw opisowi

Tego, czegośmy przez dwie noce[5] byli

Świadkami.

Dobrze, usiądźmy; Bernardo!

Opowiedz, jak to było.

Przeszłej nocy,

Gdy owa jasna gwiazda na zachodzie

Tę samą stronę nieba oświecała,

Gdzie teraz błyszczy, i zamkowy zegar

Bił pierwszą, Marcel i ja ujrzeliśmy…

Przestań; spojrzyjcie tam: nadchodzi znowu.

Zupełnie postać nieboszczyka króla[6].

Horacy, przemów doń, uczony jesteś.

Możeż być większe podobieństwo? powiedz.

Prawda; słupieję[7] z trwogi i zdumienia.

Zdawałoby się, że chce, aby który

Z nas doń przemówił.

Przemów doń, Horacy.

Ktoś ty, co nocnej pory nadużywasz

I śmiesz przywłaszczać sobie tę wspaniałą

Wojenną postać, którą pogrzebiony[8]

Duński monarcha za życia przybierał?

Zaklinam cię na Boga: odpowiadaj.

To mu się nie podoba.

Patrz, odchodzi.

Stój! mów; zaklinam cię: mów.

Już go nie ma.

I cóż, Horacy? Pobladłeś, drżysz cały.

Powieszże jeszcze, że to urojenie?

Co myślisz o tym?

Bóg świadkiem, że nigdy

Nie byłbym temu wierzył, gdyby nie to

Tak jawne, dotykalne przeświadczenie

Własnych mych oczu.

Nie jestże to widmo

Podobne, powiedz, do zmarłego króla?

Jak ty do siebie. Taką właśnie zbroję

Miał wtedy, kiedy Norweżczyka pobił:

Tak samo, pomnę, marszczył czoło wtedy,

Kiedy po bitwie zaciętej na lodach

Rozbił tabory Polaków.[9] Rzecz dziwna!

Tak to dwa razy punkt o tejże samej

Godzinie przeszło marsowymi kroki

To widmo mimo naszych posterunków.

Co by to w gruncie mogło znaczyć, nie wiem;

Atoli wedle kalibru i skali

Mojego sądu, jest to prognostykiem[10]

Jakichś szczególnych wstrząśnień w naszym kraju.

Siądźcie i niech mi powie, kto świadomy,

Na co te ciągłe i tak ścisłe warty

Poddanych w kraju noc w noc niepokoją?

Na co to lanie dział i skupywanie[11]

Po obcych targach narzędzi wojennych?

Ten ruch w warsztatach okrętowych, kędy[12]

Trud robotnika nie zna odróżnienia

Między niedzielą a resztą tygodnia?

Co powoduje ten gwałtowny pośpiech,

Dający dniowi noc za towarzyszkę?

Objaśniż[13] mi to kto?

Ja ci objaśnię.

Przynajmniej wieści chodzą w taki sposób:

Ostatni duński monarcha, którego

Obraz dopiero co nam się ukazał,

Był, jak wiadomo, zmuszony do boju

Przez norweskiego króla, Fortynbrasa[14],

Zazdroszczącego mu jego potęgi.

Mężny nasz Hamlet[15] (jako taki bowiem

Słynie w tej stronie znajomego świata)

Położył trupem tego Fortynbrasa,

Który na mocy aktu, pieczęciami

Zatwierdzonego i uświęconego

Wojennym prawem, był obowiązany

Części swych krajów ustąpić zwycięzcy,

Tak jak nawzajem nasz król, na zasadzie

Klauzuli[16] tegoż samego układu,

Byłby był musiał odpowiednią porcję

Swych dzierżaw oddać na wieczne dziedzictwo

Fortynbrasowi, gdyby ten był przemógł[17].

Owóż syn tego, panie, Fortynbrasa,

Awanturniczym pobudzony szałem,

Zgromadził teraz zebraną po różnych

Kątach Norwegii, za strawę i jurgielt[18],

Tłuszczę[19] bezdomnych wagabundów[20] w celu,

Który bynajmniej nie trąci tchórzostwem,

A który, jak to nasz rząd odgaduje,

Nie na czym innym się zasadza, jeno

Na odebraniu nam siłą oręża

W drodze przemocy wyż rzeczonych[21] krain,

Które utracił był jego poprzednik;

I to, jak mi się zdaje, jest przyczyną

Owych uzbrojeń, powodem czat[22] naszych

I źródłem tego wrzenia w całym kraju.

I ja tak samo sądzę; tym ci bardziej,

Że to zjawisko w wojennym przyborze[23]

Odwiedza nasze czaty i przybiera

Na siebie postać nieboszczyka króla,

Który tych wojen był i jest sprężyną.

Znak to dla oczu ducha płodny w groźbę.

Gdy Rzym na szczycie stał swojej potęgi,

Krótko przed śmiercią wielkiego Juliusza[24]

Otworzyły się groby i umarli

Błądzili jęcząc po ulicach Rzymu;

Widziane były różne dziwowiska:

Jako to gwiazdy z ogonem, deszcz krwawy,

Słońce, KsiężycPlamy na słońcu i owa wilgotna

Gwiazda[25], rządząca państwami Neptuna,

Zmierzchła, jak gdyby na sąd ostateczny.

I otóż takie same poprzedniki

Smutnych wypadków, które jako gońce

Biegną przed losem albo są prologiem

Wróżb przyjść mających, nieba i podziemia

Zsyłają teraz i naszemu państwu.

Patrzcie! znów idzie. Zastąpię mu drogę,

Choćbym miał zdrowiem przypłacić. Stój, maro!

Możesz–li wydać głos albo przynajmniej

Dźwięk jakikolwiek przystępny dla ucha:

To mów!

Jest–li czyn jaki do spełnienia, zdolny

Dopomóc tobie, a mnie przynieść zaszczyt:

To mów!

Masz–li świadomość losów tego kraju,

Które, wprzód znając, można by odwrócić:

To mów!

Albo–li może za życia pogrzebłeś[26]

W nieprawy sposób zgromadzone skarby,

Za co wy, duchy, bywacie, jak mówią,

Skazane nieraz tułać się po śmierci.

Mów! Stój! Mów! — zabież[27] mu drogę, Marcellu!

Mamże nań natrzeć halabardą[28]?

Natrzyj.

Jeśli nie stanie.

Tu jest!

Tu jest!

Zniknął.

Krzywdzim tę postać tak majestatyczną,

Chcąc ją przemocą zatrzymać; powietrze

Tylko chwytamy i czcza nasza groźba

Złośliwym tylko jest urągowiskiem[29].

Chciał coś podobno mówić, gdy kur zapiał.

Wtem nagle wzdrygnął się jak winowajca

Na głos strasznego apelu. Słyszałem,

Że kur, ten trębacz zwiastujący ranek,

Swoim donośnym, przeraźliwym głosem

Przebudza bóstwo dnia, i na to hasło

Wszelki duch, czy to błądzący na ziemi,

Czy w wodzie, w ogniu czy w powietrzu, śpiesznie

Wraca, skąd wyszedł; a że to jest prawdą,

Dowodem właśnie to, cośmy widzieli.

Zadrżał i rozwiał się, skoro kur zapiał,

Mówią, że ranny ten ptak w owej porze,

Kiedy święcimy narodzenie Pana,

Po całych nocach zwykł śpiewać i wtedy

Żaden duch nie śmie wyjść z swego siedliska:

Noce są zdrowe, gwiazdy nieszkodliwe,

Złe śpi, ustają czarodziejskie wpływy,

Tak święty jest ten czas i dobroczynny.

Słyszałem i ja o tym i po części

Sam daję temu wiarę. Ale patrzcie,

Już dzień w różanym płaszczu strząsa rosę

Na owym wzgórku wschodnim. Zejdźmy z warty.

Moja zaś rada, abyśmy niezwłocznie

O tym, czegośmy tu świadkami byli,

Uwiadomili młodego Hamleta;

Bo prawie pewien jestem, że to widmo,

Milczące dla nas, przemówi do niego.

Czy się zgadzacie na to, co nam zrobić

Zarówno serce, jak powinność każe?

Jak najzupełniej, i wiem nawet, gdzie go

Na osobności zdybiemy dziś z rana.

Król, Śmierć, ŻałobaJakkolwiek świeżo tkwi w naszej pamięci

Zgon kochanego, drogiego naszego

Brata Hamleta, jakkolwiek by przeto

Sercu naszemu godziło się w ciężkim

Żalu pogrążyć, a całemu państwu

Zawrzeć się[31] w jeden fałd kiru[32], o tyle

Jednak rozwaga czyni gwałt naturze,

Że pomnąc o nim nie zapominamy

O sobie samych. MałżeństwoDlatego — z zatrutą,

Że tak powiemy, od smutku radością,

Z pogodą w jednym, a łzą w drugim oku,

Z bukietem w ręku, a jękiem na ustach,

Na równi ważąc wesele i boleść —

Połączyliśmy się małżeńskim węzłem

Z tą niegdyś siostrą naszą, a następnie

Dziedziczką tego wojennego państwa.

Co wszakże czyniąc, nie postąpiliśmy

Wbrew światlejszemu waszemu uznaniu,

Które swobodnie objawione dało

Temu krokowi sankcje[33]. Dzięki za to. —

ListA teraz wiedzcie, że młody Fortynbras,

Czyli[34] to naszą lekceważąc wartość,

Czyli to sądząc, że z śmiercią drogiego

Brata naszego w królestwie tym znajdzie

Nieład i bezrząd, i na tym jedynie

Budując płonną nadzieję korzyści,

Nie zaniedbuje naglić nas przez posłów

O zwrot tych krain, które prawomocnie,

Za sprawą świętej pamięci Hamleta,

Brata naszego, z rąk jego rodzica

Przeszły na własność Danii. Tyle o nim.

Terazże o nas i o celu, w jakim

Tu się zeszliśmy. Wzywamy tym pismem

Stryja młodego Fortynbrasa, dzisiaj

Króla Norwegii, który, z sił opadły,

Obłożnie chory, może i nie słyszał

O tych zabiegach swojego synowca,

Aby powstrzymał go od dalszych kroków

W tej sprawie, aby mu wzbronił zbierania

Wojsk i zaciągów[35] złożonych wszak z jego

Wiernych poddanych. Wam zaś, Korneliuszu

I Woltymandzie, poruczamy[36] zanieść

To pismo, łącznie z pozdrowieniem naszym,

Władcy Norwegii, nie upoważniając

Was do wchodzenia z nim w nic więcej nad to,

Co treść powyższych słów naszych zakreśla.

Bywajcie nam więc zdrowi i niech pośpiech

Chwali gorliwość waszą.

Jak we wszystkim,

Tak i w tym starać się będziem jej dowieść.

Nie wątpię o tym. Bywajcież nam zdrowi.

Miałeś nas o coś prosić, Laertesie;

Jakiż jest przedmiot tej prośby? Mów śmiało.

Nie traci próżno słów, kto się udaje

Ze słusznym żądaniem do monarchy Danii.

Czegóż byś pragnął, czego bym nie gotów

Spełnić wprzód jeszcze, niżeliś zapragnął?

Głowa nie bliżej jest pokrewna sercu,

Ręka nie skorsza ku przysłudze ustom

Jak tron nasz ojcu twemu, Laertesie,

Czegóż więc żądasz?

Pozwolenia waszej

Królewskiej mości na powrót do Francji,

Skąd chętnie wprawdzie tu przybyłem, aby

Złożyć powinny hołd przy koronacji

Waszej królewskiej mości, ale teraz,

Gdym już dopełnił tego obowiązku,

Życzenia moje i myśli, wyznaję,

Ciągną mię znowu do Francji; ku czemu

O przychylenie się i przebaczenie

Kornie śmiem waszą królewską mość błagać.

Cóż na to ojciec waszmości? Przystajeż[37]

Na to, Poloniuszu?

Usilnymi prośby

Póty kołatał do mojego serca,

Ażem do życzeń jego mimochętnie[38]

Przyłożył pieczęć zezwolenia. Racz mu

Wasza królewska mość nie bronić jechać.

Jedź więc, rozrządzaj według woli czasem

I łaską naszą. Do ciebie się teraz

Zwracam, kochany synowcze[39] Hamlecie,

Synu mój.

Trochę więcej niż synowcze,

A mniej niż synu.

Jakiż tego powód,

Że czarne chmury wciąż cię otaczają?

I owszem, panie, jestem wystawiony

Bardzo na słońce.

Kochany Hamlecie,

Zrzuć tę ponurą barwę i przyjaźnie

Wypogodzonym okiem spójrz na Danię;

Przestań powieki ustawicznie spuszczać

W ziemię, o drogim ojcu rozmyślając.

Co żyje, musi umrzeć; dziś tu gości,

A jutro w progi przechodzi wieczności;

To pospolita rzecz.

W istocie, pani,

Zbyt pospolita.

Gdy wszystkim jest wspólna,

Czemuż się tobie zdaje tak szczególna?

Zdaje się, pani! bynajmniej, jest raczej;

U mnie nic żadne „zdaje się” nie znaczy,

Niczym sam przez się ten oczom widzialny

Czarnej żałoby strój konwencjonalny;

Wietrzne z trudnością wydawane tchnienie,

Obficie z oczu ciekące strumienie,

Żałość na widok stawiana obliczem,

Miną, gestami — to wszystko jest niczem.

To tylko zdaje się, bo potajemnie

Można być obcym temu; ale we mnie

Jest coś, co w ramę oznak się nie mieści,

W tę larwę żalu, liberię[40] boleści.

Godzien pochwały, Hamlecie, ten smutek,

Którym oddajesz cześć pamięci ojca;

Lecz wiedz, że ojciec twój miał także ojca

I że go także utracił tak samo

Jak tamten swego. Dobry syn powinien

Jakiś czas boleć po śmierci rodzica;

Lecz uporczywie trwać w utyskiwaniach

Jest to bezbożny okazywać upór,

Sprzeciwiający się wyrokom niebios;

Jest to niemęskie okazywać serce,

Niesforny umysł i płochą rozwagę.

Bo skoro wiemy, że coś jest zwyczajnym,

Jak każda inna rzecz najpowszedniejsza,

Na cóż, stawiając opór konieczności,

Brać to do serca? Wstydź się, jest to grzechem

Przeciw naturze, przeciw niebu, przeciw

Zmarłemu nawet; jest to na ostatek

Wbrew rozumowi, który od skonania

Pierwszego z ludzi aż do śmierci tego,

Którego świeżą opłakujem stratę,

Ciągle i ciągle woła: Tak być musi!

Rzuć więc, prosimy cię, te płonne żale

I pomnij, że masz w nas drugiego ojca,

Niechaj się dowie świat, żeś ty najbliższym

Naszego tronu i naszego serca;

Co się zaś tyczy twojego zamiaru

Wrócenia nazad do szkół wittenberskich[41]

Jest on życzeniom naszym wręcz przeciwny;

Przeto wzywamy cię, abyś się zgodził

Na pozostanie tu pod czułą pieczą

Naszego oka, jako nasz najmilszy

Dworzanin, krewny i syn.

O, Hamlecie,

Nie daj się matce prosić nadaremnie;

Pozostań z nami, porzuć myśl jechania

Do Wittenbergi.

Ze wszystkich sił moich

Będę–ć[42] posłusznym, pani.

To mi piękna,

Co się nazywa, synowska odpowiedź!

Pójdź, ukochana żono, ta uprzejma,

Nieprzymuszona powolność Hamleta

Rozpromieniła mi serce; dlatego

Każdy wzniesiony dziś na zamku toast

Moździerze wzbiją w obłoki i niebo,

Wtórząc radosnym królewskim wiwatom,

Odpowie ziemi równym grzmotem. Idźmy.

Bogdaj to trwałe, zbyt wytrwałe ciało

Stopniało, w lotną parę się rozwiało!

Lub bogdaj Ten, tam w niebie, nie był karą

Zagroził samobójcy! Boże! Boże!

Jak nudnym, nędznym, lichym i jałowym

Zda mi się cały obrót tego świata!

To nie pielony ogród, samym tylko

Bujnie krzewiącym się chwastem porosły.

O wstydzie! że też mogło przyjść do tego!

Kobieta, Matka, MałżeństwoParę miesięcy dopiero, jak umarł!

Nie, nie, i tego nie ma — taki dobry,

Taki anielski król, naprzeciw tego

Istny Hyperion[43] naprzeciw satyra;

A tak do matki mojej przywiązany,

Że nie mógł ścierpieć nawet, aby lada

Przyostry powiew dotknął się jej twarzy.

Ona zaś — trzebaż, abym to pamiętał! —

Wieszała mu się u szyi tak chciwie,

Jakby w niej rosła żądza pieszczot w miarę

Zaspokajania jej. I w miesiąc potem…

O, precz z tą myślą!…Mizoginia Słabości, nazwisko

Twoje: kobieta. — W jeden marny miesiąc,

ŁzyNim jeszcze zdarła te trzewiki, w których

Szła za biednego mego ojca ciałem,

Zalana łzami jako Niobe[44] — patrzcie! —

Boże mój! zwierzę, bezrozumne zwierzę

Dłużej by czuło żal — zostaje żoną

Mojego stryja, brata mego ojca,

Lecz który tak jest do brata podobny

Jak ja do Herkulesa. W jeden miesiąc,

Nim jeszcze słony osad łez nieszczerych

Z zaczerwienionych powiek jej ustąpił,

Została żoną innego! Tak prędko,

Tak lekko skoczyć w kazirodne łoże!

Nie jest to dobrym ani wyjść nie może

Na dobre. Serce, SłowoAle pękaj, serce moje,

Bo usta milczeć muszą.

Przyjm pozdrowienie nasze, drogi książę.

Miło mi widzieć panów w dobrym zdrowiu.

Wszak to Horacy! albo zapomniałem,

Jak się sam zowię.

Ten sam i jak zawsze

Królewiczowskiej mości biedny sługa.

Dobry przyjaciel raczej; weź to miano,

A mnie daj tamto. Cóż cię z Wittenbergi

Sprowadza? — Wszak to Marcellus?

Tak, panie.

Bardzom rad widzieć pana. Dobry wieczór.

Ale na serio, powiedz mi, Horacy,

Co cię przywiodło z Wittenbergi?

Skłonność

Do próżniackiego życia, mości książę.

Tego by nie śmiał mi powiedzieć nawet

Twój nieprzyjaciel i sam też źle czynisz,

Chcąc ucho moje przymusić do wiary

W własne zeznanie twoje przeciw tobie.

Wiem, żeś nie próżniak; jakiż więc być może

Cel przebywania twego w Elzynorze?

Nauczysz się tu pić tęgo.

Przybyłem

Na pogrzeb ojca twego, mości książę.

Nie żartuj ze mnie, szkolny towarzyszu;

Przybyłeś raczej na ślub matki mojej.

W istocie, prędko nastąpił po tamtym.

Oszczędność, bracie, oszczędność! Przygrzane

Resztki przysmaków z pogrzebowej stypy

Dały traktament[45] na ucztę weselną.

O mój Horacy, wolałbym był ujrzeć

Najzawziętszego mego wroga w niebie

Niż dożyć tego dnia. Mój biedny ojciec!…

Dusza, OkoZda mi się, że go widzę.

Gdzie?!

Przed duszy

Mojej oczyma.[46]

Widziałem go niegdyś;

Był to król, jakich mało.

Człowiek, powiedz;

Chociażby wszystko w tym fałszywym świecie

Było tym, czym się na pozór wydaje,

Jeszcze by drugi taki się nie znalazł.

Zda mi się, że go widziałem tej nocy.

Widziałeś? kogo?

Króla, ojca waszej

Książęcej mości.

Króla? mego ojca?!

Zawieś na chwilę zdumienie, o panie,

I bacznym uchem racz wysłuchać tego

Nadzwyczajnego doniesienia, które,

Zgodnie z świadectwem tych dwóch zacnych ludzi,

Mam ci uczynić.

Mów, na miłość boską!

Przez dwie już noce po sobie idące,

Wśród głuchej ciszy północnej, ciż sami

Oficerowie, Marcel i Bernardo,

Straż odbywając przy zamku, miewają

Następujące widzenie:

Postać podobna do świętej pamięci

Ojca twojego, panie, uzbrojona

Jak najkompletniej od stóp aż do głowy,

Staje przed nimi, uroczystym krokiem

Przechodzi mimo, z wolna i poważnie;

Trzykroć przeciąga przed ich zdumiałymi

I struchlałymi oczyma tak blisko,

Że ich nieledwie buławą dotyka;

Oni zaś stoją jak wryci i, jakby

Zgalareceni przerażeniem, nie śmią

Przemówić do niej ani słowa. Mając

Wieść o tym sobie przez nich udzieloną

Jak najtajemniej, udałem się z nimi

Następnej nocy samotrzeć[47] na wartę;

I rzeczywiście o tym samym czasie,

W taki sam sposób, co do joty zgodnie

Z przywiedzionymi szczegółami, przyszło

Widziadło. Znałem ojca twego, panie:

Te ręce mniej są do siebie podobne.

Gdzie się to działo?

Na tarasie, panie.

Nie przemówiłżeś do tego zjawiska?

I owszem, ale żadnej odpowiedzi

Nie otrzymałem. Raz tylko podniosło

Głowę i zdało się chcieć coś powiedzieć;

Ale w tej chwili zapiał kur poranny,

Na głos którego zerwało się nagle

I znikło nam sprzed oczu.

Osobliwe!

Jak żyw tu stoję, mości książę, jest to

Rzetelna prawda i mieliśmy sobie

Za obowiązek donieść o tym waszej

Książęcej mości.

Zaprawdę, to widmo

Niespokojności mię nabawia. Macież

Tej nocy wartę?

Mamy, mości książę.

Było więc uzbrojone?

Tak jest, panie.

Od stóp do głowy?

Od czaszki do kostek.

Nie widzieliście więc jego oblicza?

I owszem: miało przyłbicę wzniesioną.

Groźnież na twarzy wyglądało?

Smutno

Bardziej niż gniewnie.

Blado czy rumiano?

O, bardzo blado.

I wzrok w was wlepiało?

Nieporuszenie.

Szkoda, żem tam nie był.

Byłbyś był, panie, osłupiał.

Być może,

Być może. Długoż bawiło?

Tak długo,

Jak długo by ktoś przy średnim pośpiechu

Sto musiał liczyć.

O, dłużej.

Nie wtedy,

Kiedy ja byłem.

Siwąż miało brodę?

Zupełnie taką, jaką u zmarłego

Króla widziałem: czarną, posrebrzoną.

Będę dziś z wami na warcie: być może,

Iż przyjdzie znowu.

Przyjdzie niezawodnie.

Skoro przybiera postać mego ojca,

Muszę z nim mówić, choćby całe piekło,

Rozwarłszy paszczę, milczeć mi kazało.

Co do was, moi panowie, jeśliście

Tę okoliczność dotąd zataili,

Trzymajcież ją i nadal pod zamknięciem,

I co bądź zdarzy się tej nocy, bierzcie

Wszystko na rozum, ale nie na język;

Nagrodzę wam tę dobroć. Bądźcie zdrowi.

Pomiędzy jedenastą a dwunastą

Zejdziem się na tarasie.

Słudzy waszej

Książęcej mości.

Bądźcie przyjaciółmi,

Tak jak ja jestem waszym. Do widzenia.

Duch mego ojca! uzbrojony! Coś tu

Złego się święci, coś tu krzywo idzie,

Oby już była noc! tymczasem jednak

Milcz, serce moje! Zbrodnie i spod ziemi

Wychodzą, aby stać się widomemi.

Już rzeczy moje zniesione na pokład;

Bądź zdrowa, siostro; a gdy wiatr przyjaźnie

Zadmie od brzegu i który z okrętów

Zdejmie kotwicę, nie zasypiaj wtedy,

Lecz donoś mi o sobie.

Wątpisz o tym?

Co się zaś tyczy Hamleta i pustych

Jego zalotów, uważaj je jako

Mamiący pozór, kaprys krwi gorącej;

Jako fiołek młodocianej wiosny,

Wczesny, lecz wątły, luby, lecz nietrwały,

Woń, kilka tylko chwil upajającą,

Nic więcej.

Więcej nic?

Nie myśl inaczej.

Kondycja ludzkaNatura ludzka, kiedy się rozwija,

Nie tylko rośnie co do form zewnętrznych;

Jak w budującej się świątyni — służba

Duszy i ducha zwiększa się w niej także.

Miłość, Pozycja społeczna, PaństwoByć może, iż on ciebie teraz kocha,

Że czystość jego chęci jest bez plamy;

Ale zważywszy jego stopień, pomnij,

Że jego wola nie jest jego własną.

On sam jest rodu swego niewolnikiem;

Nie może, jako podrzędni, wybierać

Dla siebie tylko, od jego wyboru

Zależy bowiem bezpieczeństwo, dobro

Całego państwa; przeto też i jego

Wybór koniecznie musi być zależny

Od życzeń i od przyzwolenia tego

Wielkiego ciała, którego jest głową.

Jeżeli zatem mówi, że cię kocha,

Rozwadze twojej przystoi mu wierzyć

O tyle tylko, o ile on zgodnie

Ze stanowiskiem przez się zajmowanym

Będzie mógł słowa swojego dotrzymać,

To jest, o ile powszechny głos Danii

Przystanie na to. Dziewictwo, Cnota, Kobieta, Siostra, BratUważ, jaka hańba

Grozi twej sławie, jeśli łatwowiernie

Poszeptom jego podasz ucho, serce

Sobie uwięzisz i skarb niewinności

Otworzysz jego zapędom bez wodzy.

Strzeż się, Ofelio, strzeż się, luba siostro;

I stój w odwodzie twej skłonności, z dala

Od niebezpieczestw[48] i napaści pokus.

KsiężycWstydliwe dziewczę za wiele już waży,

Gdy przed księżycem wdzięki swe odsłania;

PlotkaNa samą cnotę pada rdza obmowy;

RobakRobak zbyt często toczy dzieci wiosny,

Nim jeszcze pączki zdążyły otworzyć;

I kiedy rosa wilży młodość hożą,

Wpływy złośliwych miazm[49] najbardziej grożą.

Strzeż się więc; tarczą najlepszą w tej próbie

Niedowierzanie, nawet samej sobie.

Treść tej nauki postawię na straży

Mojego serca. Nie idź jednak, bracie,

Za śladem owych fałszywych doradców,

Którzy nam stromą i ciernistą ścieżkę

Cnoty wskazują, a sami tymczasem

Kroczą kwiecistym szlakiem błędów, własnych

Rad niepamiętni.

Bądź o mnie spokojna

I bądź mi zdrowa. Lecz oto nasz ojciec.

Podwójne błogosławieństwo, podwójne

Szczęście przynosi: szczęśliwe spotkanie,

Które mi zdarza sposobność ku temu.

Laertes jeszcze tu? Dalej na okręt!

Wiatr wzdyma żagle, czekają na ciebie,

Raz jeszcze daję ci błogosławieństwo

Na drogę.

Weź je i wraź sobie w pamięć

Tych kilka przestróg: UmiarkowanieNie bądź skorym myśli

Wprowadzać w słowa, a zamiarów w czyny.

Bądź popularnym, ale nigdy gminnym.

Przyjaciół, których doświadczysz, a których

Wybór okaże się być ciebie godnym,

Przykuj do siebie żelaznymi klamry,

Ale nie plugaw sobie rąk uściskiem

Dłoni pierwszego lepszego socjusza.

Strzeż się zatargów, jeśli zaś w nie zajdziesz,

Tak się w nich znajduj, aby twój przeciwnik

Nadal się ciebie strzec musiał. Miej zawżdy

Ucho otworem, ale rzadko kiedy

Otwieraj usta. Chwytaj zdania drugich,

Ale sąd własny zatrzymuj przy sobie.

StrójNoś się kosztownie, o ile ci na to

Mieszek pozwoli, ale bez przesady;

Wytwornie, ale nie wybrednie; często

Bowiem ubranie zdradza grunt człowieka

I pod tym względem Francuzi szczególniej

Są pełni taktu. PieniądzNie pożyczaj drugim

Ani od drugich; bo pożyczkę daną

Tracim najczęściej razem z przyjacielem,

A braną psujem rząd[50] potrzebny w domu.

Słowem, rzetelnym bądź sam względem siebie,

A jako po dniu noc z porządku idzie,

Tak za tym pójdzie, że i względem drugich

Będziesz rzetelnym[51]. Bądź zdrów, niech cię moje

Błogosławieństwo utwierdzi w tej mierze.

Z pokorą żegnam cię, ojcze i panie.

Idź już; czas nagli, wszystko w pogotowiu.

Bądź zdrowa, siostro, i pamiętaj na to,

Com ci powiedział.

Zamknęłam to w sercu,

A ty masz klucz do niego.

Bądź mi zdrowa.

Cóż to on tobie powiedział, Ofelio?

Coś, co tyczyło się księcia Hamleta.

W porę mi o tym wspominasz. Słyszałem,

Że on cię często nawiedzał w tych czasach

I że znajdował z twojej strony przystęp

Łatwy i chętny. Jeżeli tak było

(A udzielono mi o tym wiadomość

Jako przestrogę), muszę ci powiedzieć,

Że się nie cenisz tak, jakby przystało

Dbałej o sławę córce Poloniusza.

Jakież wy macie stosunki? Mów prawdę.

Oświadczył mi się, ojcze, z swą skłonnością.

Z skłonnością? Hm, hm! Mówisz jak dzierlatka

Niedoświadczona w rzeczach niebezpiecznych.

Wierzysz–li tym tak zwanym oświadczeniom?

Nie wiem, co myśleć mam, mój ojcze.

Nie wiesz?

To ja ci powiem: Masz myśleć, żeś dziecko,

Gdy oświadczenia te bez poświadczenia

Rozsądku bierzesz za dobrą monetę.

Nie radzę ci się z nim świadczyć, inaczej

(Że tej igraszki słów jeszcze użyję)

Doświadczysz następstw niedobrych.

Wynurzał

Mi swoją miłość bardzo obyczajnie[52].

Tak, tak, bo czynić to jest obyczajem.

I słowa swoje stwierdził najświętszymi,

Jakie być mogą, przysięgami.

Plewy

Na młode wróble! Wiem ja, gdy krew kipi,

Jak wtedy dusza hojną jest w kładzeniu

Przysiąg na usta. Nie bierz tych wybuchów

Za ogień, więcej z nich światła niż ciepła,

A i to światło gaśnie w oka mgnieniu.

Bądź odtąd trochę skąpsza w przystępności

I więcej sobie waż rozmowę swoją

Niż wyzywanie drugich do rozmowy.

Młodość, Pozycja społecznaCo się zaś księcia Hamleta dotyczy,

Bacz na to, że on jeszcze młodzieniaszek

I że mu więcej jest wolno, niż tobie

Może być wolno kiedykolwiek. Słowem,

Miłość, Przysięga, Przebranie, Pozory, PożądanieNie ufaj jego przysięgom, bo one

Są jak kuglarze, czym innym, niż szaty

Ich pokazują: orędownicami

Bezbożnych chuci, biorącymi pozór

Świętości, aby tym łacniej usidlić

Naiwne serca. Krótko mówiąc, nie chcę,

Abyś od dziś dnia czas swój marnowała

Na zadawanie się z księciem Hamletem.

Pamiętaj, nie chcę tego. Możesz odejść.

Będę–ć posłuszną, panie.

Ostry wiatr wieje; przejmujące zimno.

W istocie: bardzo szczypiące powietrze.

Która godzina?

Dwunasta dochodzi.

Dwunasta biła już.

Już? Nie słyszałem.

Zbliża się zatem czas, o którym widmo

Zwykło się jawić.

Co to znaczy, panie?

To znaczy, że król czuwa z czarą w ręku,

Zgraję opilców dworskich przepijając;

Każdy zaś taki sygnał trąb i kotłów

Jest triumfalnym hasłem nowej miary

Przezeń spełnionej.

Czy to taki zwyczaj?

Zwyczaj zaiste; moim jednak zdaniem,

Lubom tu zrodzon i z tym oswojony,

Chlubniej byłoby taki zwyczaj łamać

Niż zachowywać. PijaństwoTe biby na zabój

W pośmiech i wzgardę tylko nas podają

U innych ludów: beczkami nas mienią

I trzodzie chlewnej właściwy przydomek

Hańbi nazwisko nasze. W rzeczy samej,

Choćbyśmy zresztą byli bez zarzutu,

To jedno już by starło z naszych czynów

Zaszczytną cechę ich wnętrznej wartości.

I pojedynczym ludziom się to zdarza:

Niejeden skutkiem naturalnych przywar —

Czyli to rodu (czemu nic nie winien,

Bo któż obiera sobie pochodzenie),

Czy to jakiegoś krwi usposobienia,

Które częstokroć rwie tamy rozumu,

Czy to nałogu przeciwnego formom

Przyzwoitości — niejeden, powiadam,

Upośledzony w taki sposób jaką

Szczególną wadą, bądź to organicznie,

Bądź przypadkowo — choćby jego cnoty

Były skądinąd jako kryształ czyste

I mnogie, jako być mogą w człowieku —

Tą jedną skazą zarażony będzie

W opinii ludzi. Jedna drachma złego

Niweczy wszelkie szlachetne pierwiastki.[53]

Widzisz go, panie.

Aniołowie Pana

Zastępów, miejcie mię w swojej opiece!

Błogosławionyś ty czy potępiony,

Tchniesz–li tchem niebios czy wyziewem piekieł.

Masz–li zamiary zgubne czy przyjazne,

Przychodzisz w takiej postaci, że muszę

Wydobyć z ciebie głos. Hamlecie, królu,

Ojcze mój, władco Danii, odpowiadaj!

Nie pozostawiaj mię w nieświadomości;

Powiedz, dlaczego święte kości twoje,

Na wieki w trumnie złożone, przebiły

Śmiertelny całun; dlaczego grobowiec,

W który widzielim[54] cię zstępującego,

Podniósł swe ciężkie marmurowe wieko,

Żeby cię zwrócić ziemi? Co to znaczy?

Że ty, trup, znowu w kompletnym rynsztunku

Podksiężycowy ten padół odwiedzasz,

Czyniąc noc straszną i nas, niedołężnych

Synów tej ziemi, wstrząsając myślami,

Przechodzącymi metę naszych pojęć?

O, powiedz, co to jest! Co za cel tego?

Czego chcesz od nas?

Daje ci znak, panie,

Abyś z nim poszedł, jakby chciał sam na sam

Pomówić z tobą.

Jak uprzejmym gestem

Wzywa cię, panie, w ustronniejsze miejsce.

Nie idź z nim jednak.

Nie chodź, mości książę.

Chce ze mną mówić: pójdę.

Nie czyń tego,

Łaskawy panie.

Czegóż bym się lękał?

To życie szpilki złamanej niewarte,

A dusza moja, jak on, nieśmiertelna.

Patrz, znowu na mnie kiwa… Pójdę za nim.

A gdyby on cię zaprowadził, panie,

Nad przepaść, na brzeg owej groźnej skały,

Która się stromo spuszcza w morską otchłań,

I tam przedzierzgnął się w inne postacie,

Jeszcze straszniejsze, które by ci mogły

Odjąć, o panie, przytomność umysłu

I w obłąkanie cię wprawić? Zważ tylko!

Już samo tamto miejsce bez żadnego

Innego wpływu budzi rozpaczliwe

Usposobienie w każdym, kto spostrzeże

Morze na tyle sążni tuż pod sobą

I słyszy jego huk.

Wciąż na mnie kiwa.

Idź już, idź; pójdę z tobą.

Zostań, panie.

Puśćcie mnie!

Wstrzymaj się, panie, pozostań!

Los mój mnie woła i najmniejszą żyłkę

Mojego ciała czyni tak potężną

Jak najsilniejszy nerw lwa nemejskiego[55].

Ciągle mnie wzywa! Puśćcie mnie!

Na Boga!

W upiora zmienię tego, co mnie dłużej

Wstrzymywać będzie. — Idź, śpieszę za tobą.

Imaginacja w szał go wprawia.

Idźmy

W trop za nim; tu nie w porę posłuszeństwo.

Idźmy. Na czymże się to skończy?

Widno[56]

Jest coś chorobliwego w państwie duńskim.

Niebo zaradzi temu.

Spieszmy za nim.

Gdzie mnie prowadzisz? Mów; nie pójdę dalej.

Słuchaj mnie.

Słucham.

Zbliża się godzina,

O której w srogie, siarczyste płomienie

Muszę powrócić znowu.

Biedny duchu!

Nie lituj się nade mną, ale bacznym

Uchem ogarnij to, co ci mam odkryć.

Mów, powinnością moją słuchać ciebie.

Jak niemniej zemścić się, gdy mnie wysłuchasz.

Zemścić się?

Jestem duchem twego ojca,

Skazanym tułać się nocą po świecie,

A przez dzień jęczeć w ogniu, póki wszystek

Kał popełnionych za żywota grzechów

Nie wypali się we mnie. Gdybym miejsca

Mojej pokuty sekret mógł wyjawić,

Takie bym rzeczy ci opisał, których

Najmniejszy szczegół rozdarłby ci duszę,

Młodą krew twoją zmroził, oczy twoje

Jak gwiazdy z posad wydobył, zwinięte,

Gładkie kędziory twoje wyprostował

Tak, że ich każdy włos stanąłby dębem

Jako na jeżu kolce; ale takich

Podań nie znosi ludzkie ucho. Słuchaj,

O, słuchaj, słuchaj, jeśli choć cokolwiek

Kochałeś twego ojca.

Przebóg!

Pomścij

Śmierć jego, dzieło ohydnego mordu!

Mordu?

Tak, mordu; wszelki mord ohydny,

Lecz ten był nadzwyczajny, niesłychany.

Dlaboga, wymień go, wymień czym prędzej,

Abym na skrzydłach chyżych jak modlitwa

Lub myśl kochanka podążył ku zemście.

Zdajesz się pełen dobrych chęci, byłbyś

Też nikczemniejszy niż najlichsze ziele,

Wegetujące nad brzegami Lety[57],

Gdybyś pozostał na to obojętny.

Słuchaj więc, słuchaj, Hamlecie. WążPuszczono

Rozgłos, że podczas mego snu w ogrodzie

Wąż mnie ukąsił; takim to skłamanym

Powodem śmierci mej zwiedziono Danię;

Dowiedz się bowiem, szlachetny młodzieńcze,

Że ów wąż, który zabił twego ojca,

Nosi dziś jego koronę.

O nieba!

Zdrada, Żona, Cnota, UpadekStryj! Nie zawiodły mnie przeczucia moje.

Ten to bezwstydny, cudzołożny potwór

Zdradnymi dary, czarami wymowy

(Przeklęte dary, przeklęta wymowa,

Która tak może złudzić!) ku sromocie

Potrafił skłonić wolę mojej niby

Cnotliwej żony. O Hamlecie! cóż to

Był za upadek! Ode mnie, którego

Miłość statecznie chodziła dłoń w dłoni

Z ślubną przysięgą, w objęcia nędznika,

Którego dary przyrodzone były

Naprzeciw moich tak liche!

Lecz jako cnota pozostaje czystą,

Choćby ją sprośność w postaci niebianki

Usiłowała skusić, tak zła żądza,

Choćby ją łączył ślub z aniołem nawet,

Prędko uprzykrzy sobie święte łoże

I rzuci się na barłóg.

Ale dość tego! TruciznaJuż powietrze ranne

Czuć mi się daje; muszę kończyć: kiedym

Raz po południu jak zwykle w ogrodzie

Bezpiecznie zasnął, wkradł się stryj twój z flaszką

Zawierającą blekotowe krople[58]

I wlał mi w ucho ten zabójczy rozczyn,

Którego siła tak jest nieprzyjazna

Ludzkiej naturze, że jak żywe srebro

Przebiega nagle wszystkie drogi, wszystkie

Kanały ciała i jako sok kwaśny

Wlany do mleka ścina wnet i zgęszcza

Wszystką krew zdrową. Tak było i z moją;

I wraz plugawy trąd, jak u Łazarza,

Wystąpił na mnie i brzydką skorupą

Pokrył mi całe ciało.

Tak to śpiąc, ręką brata pozbawiony

Zostałem życia, berła i małżonki,

Grzech, ŚmierćSkoszony w samym kwiecie moich grzechów:

Bez namaszczenia, bez przygotowania,

Bez porachunku z sobą wyprawiony

Zdać porachunek z win jeszcze nie zmytych.

Matka, WinaO, to okropne! okropne! okropne!

Masz–li iskierkę czucia, nie ścierp tego;

Nie pozwól, aby łoże władców Danii

Było ohydnym gniazdem wszeteczeństwa.

Jakkolwiek jednak czyn ten pomścić zechcesz,

Nie kalaj swojej duszy, nie czyń przeciw

Matce zamachów; pozostaw ją niebu

I Wyrzuty sumieniaowym cierniom, które w głębi łona

Występnych siedzą; zrobią one swoje.

Bądź zdrów, świecący robaczek oznajmia,

Że ranek już jest bliski; wątłe bowiem

Światełko jego znacznie już pobladło;

Żegnam cię, żegnam cię; pamiętaj o mnie.

O wy niebieskie potęgi! O ziemio!

Cóż więcej? Mamże piekło jeszcze wezwać?

Nie, o nie! Krzep się, krzep się, serce moje!

Prężcie się nerwy! Obowiązek, PamięćPamiętać o tobie?

O biedny duchu, stanie ci się zadość.

Dopóki tylko w tej znękanej głowie

Pamięć żyć będzie. Pamiętać o tobie?

Wraz pamięć moja z tablic swych wykreśli

Wszelkie powszednie, tuzinkowe myśli;

Książkową mądrość, obrazy, wrażenia,

Płody młodości lub zastanowienia,

Wszystko, co związek ma z przyszłym mym bytem;

To, coś mi zlecił, to tylko wyrytem

W księdze mojego mózgu pozostanie;

Tak mi dopomóż, wiekuisty Panie!

O wiarołomna niewiasto! O łotrze,

Uśmiechający się, bezczelny łotrze!

Muszę to sobie zapisać, że można

Nosić na ustach uśmiech i być łotrem —

W Danii przynajmniej

Tak; siedź tu, stryjaszku,

Ojciec, Przysięga, SynTerazże, duszo moja, pilnuj hasła,

A tym jest: Żegnam cię, pamiętaj o mnie!

Przysiągłem mu być wiernym.

Królewiczu!

Książę Hamlecie!

Chroń go, Panie!

Amen!

Hop, hop, hop, mości książę!

Hop, hop, chłopcze!

Tu, tu, mój ptaszku!

I cóż?

I cóż, panie?

Dziwy!

Opowiedz nam to, panie.

Właśnie!

Żebyście potem roztrąbili.

Jaż bym

Mógł to uczynić?

O, ani ja pewnie!

Cóż wy powiecie na to? Któż by sądził?

Ale będziecie milczeć?

Jak Bóg w niebie!

Nie ma na całą Danię nikczemnika,

Który by nie był kompletnym ladaco.

Do objawienia nam tego nie trzeba,

Żeby aż duchy wychodziły z grobów.

W istocie, macie słuszność. Owóż tedy

Nie pozostaje nam teraz nic więcej,

Jeno bez żadnych dalszych korowodów

Uścisnąć sobie dłonie i pójść z Bogiem.

Interes, ModlitwaWy idźcie, gdzie wam każe iść interes

Lub skłonność — każdy bowiem na tym świecie

Ma jakąś skłonność lub interes; ja zaś

W prostocie mojej pójdę się pomodlić.

To są czcze tylko słowa, mości książę.

Przykro mi, żeście obrażeni; z serca

W istocie, z serca przykro.

Mości książę,

Nie ma tu żadnej obrazy.

I owszem.

Zaprawdę mówię wam, jest tu obraza,

I wielka. Duch, Przysięga, TajemnicaCo się tyczy tego ducha,

Jest to duch dobry; poprzestańcie na tym;

Co zaś pomiędzy nim a mną tu zaszło,

Ciekawość swoją w tej mierze przytłumcie

Całą możliwą dozą rezygnacji.

A teraz, moi mili przyjaciele,

W imię przyjaźni, w imię koleżeństwa,

Zróbcie mi jedną grzeczność.

Jaką, panie?

Nie mówcie, coście widzieli tej nocy.

Nie powiem, panie.

Przysiążcie mi na to.

Na honor, nic nie powiem.

I ja także,

Na honor.

Na ten miecz raczej przysiążcie.

Jużeśmy[59], panie, przysięgli.

Przysiążcie

Na ten miecz, na ten miecz, mówię.

Przysiążcie!

Ha, to ty! Stamtąd odzywasz się, stary?

Słyszycie tego kipra[60] tam w piwnicy?

Przysiążcież!

Na cóż mamy przysiąc, panie?

Że o tym, coście widzieli, nikomu

Nigdy a nigdy nie powiecie słowa.

Przysiążcież na ten miecz!

Przysiążcie!

Znowu?

Hic et ubique?[61] Odmieńmy więc miejsce.

Pójdźcie tu, moi panowie, połóżcie

Na moim mieczu palce i przysiążcie,

Że o tym, coście słyszeli, nikomu

Nic nie powiecie.

Przysiążcie!

Ha, krecie!

Tak prędko umiesz szybować pod ziemią?

Wyborny z ciebie minier! No, panowie.

Na Boga, to są rzeczy niepojęte!

Chciałżebyś wszystko pojąć? O Horacy,

Filozof, WiedzaWięcej jest rzeczy na ziemi i w niebie,

Niż się ich śniło waszym filozofom.

Przysięga, TajemnicaPójdźcie tu, i jak pierwej w imię Boga,

Przysiążcie, że jakkolwiek bym się kiedy

Wydawał dzikim, dziwacznym w obejściu —

Być bowiem może, że mi się na przyszłość

Wyda stosownym przybrać taką postać —

Że, mówię, widząc mnie takim,

Żaden z was ani potrząsaniem głowy,

Ani wzruszeniem ramion, ani wreszcie

Jakimikolwiek wątpliwymi słowy,

Jako to: „Hm, hm, wiem ja”; albo: „Mógłbym,

Gdybym chciał”; albo: „Gdybym był gadułą”;

Albo: „Są tacy, co by mogli” — zgoła,

Niczym dwuznacznym nie da się domyślić,

Że wie coś o mnie. Poprzysiążcież na to,

Jeśli pragniecie, aby się nad wami

W nieszczęściu Pan Bóg zmiłował.

Przysiążcie!

Ukój się, ukój, rozdrażniony duchu!

Pomnijcież na wasz ślub, mili panowie,

A przez co tylko taki biedny człowiek

Jak Hamlet, będzie wam zdolny okazać

Swoją życzliwość, to was nie ominie.

Teraz rozejdźmy się. — Obowiązek, Obraz świataŚwiat wyszedł z formy

I mnież to trzeba wracać go do normy!

Rajnoldzie, oddasz mu waszmość to pismo

I te pieniądze.

Nie omieszkam, panie.

Zanim się jednak doń udasz, Rajnoldzie,

Mądrze byś zrobił, ażebyś poprzednio

O jego sprawowaniu się wywiedział.

Tak też myślałem, panie.

Dobrze–ś myślał,

Bardzo–ś roztropnie myślał. Przede wszystkim

Wypytasz mi się najdokładniej, jacy

Są Duńczykowie w Paryżu; jak który

I z czego żyje: gdzie bywa i jakie

Z kim ma stosunki; gdy zaś skutkiem takich

Krętobadawczych, manowcowych pytań

Dojdziesz, że oni znają mego syna,

Wtedy przystąpisz do materii o nim

Bliżej niżeli w poprzednich pytaniach.

Powiesz na przykład, udając, jakobyś

Znał go z daleka: „Znam jego familię,

Jego przyjaciół, a w części i jego”;

Rozumiesz mnie, Rajnoldzie?

Najzupełniej.

„I jego w części, wprawdzie — dodać możesz —

Niewiele, jest–li on wszakże tym samym,

O którym myślę, wietrznik to, rozpustnik,

Skłonny do tego i tego”. Zwal wtedy,

Co ci się żywnie podoba, na niego;

Jednakże nic takiego, co by mogło

Szwank przynieść jego sławie; tego strzeż się.

Takie jedynie przypisz mu wybryki,

Jakie z młodością i krewkością w parze

Zazwyczaj chodzą.

Więc, na przykład, hazard?

Tak, albo pochop[63] do zwad, klątw, pijatyk,

Gachostwa wreszcie: tak daleko możesz

Posunąć swoje kłamstwa.

Ależ, panie,

To by już jego sławie szwank przyniosło.

Bynajmniej, jeśli tylko będziesz umiał

Wziąć się do rzeczy. Nie trzeba ci dawać

Do zrozumienia, że on w żądzach swoich

Jest rozpasany, tego nie chcę; wytknij

Jego usterki tak subtelnie, żeby

One się zdały tylko nadużyciem

Wolności, duszy ognistej wybuchem,

Obłędem wrzącej krwi, słowem, pustotą

Właściwą wszystkim młodym.

Rad bym wiedzieć,

Łaskawy panie…

Do czego to wszystko?

Tak, panie.

Zaraz ci powiem: mój zamiar

Uzasadniony i, jak się spodziewam,

Niepłonną skutku dający rękojmię.

Skoro na mego syna złożysz waszmość

Te drobne chyby[64], niby skazy, którym

Ulega każda rzecz, gdy się wyrabia,

Wtedy, jeżeli tylko ten, którego

Za język ciągnąć będziesz, kiedykolwiek

Młodzieńca w mowie będącego[65] widział

Jednej z powyższych praktyk oddanego,

Ten ktoś, bądź pewien, przywtórzy ci zaraz

W ten sposób: „Mości dobrodzieju”, albo:

„Mój miły panie”, albo: „Widzisz, waćpan” —

Stosownie do zwyczaju miejscowego

Lub w miarę swojej atencji.

Rozumiem.

Skoro zaś to ci powie, powie potem…

Cóżem to dalej miał mówić? Do licha,

Miałem powiedzieć coś, na czymżem stanął?

Na tym podobno, że ktoś mi przywtórzy[66].

Że ci przywtórzy, aha! tak więc tedy

Ten ktoś przywtórzy ci pewnie w ten sposób:

„Znam tego pana, widziałem go wczoraj”,

Albo: „Owego dnia, wtedy a wtedy,

Z tym a z tym, i w istocie grał wysoko”;

Albo: „Pokłócił się”, albo: „Miał w czubku”,

Albo: „Widziałem, jak wchodził do domu

Podejrzanego”, i tak dalej. Tak to

Na wędę fałszu złowisz karpia prawdy.

Tak to rozumni, zręczni ludzie, boczkiem,

Rzemiennym dyszlem zachodząc, umieją

Trafić do celu: i tak samo waszmość,

Według wskazówki i instrukcji, jaką

Ci udzieliłem, poweźmiesz języka

O moim synu. Wiesz już, o co idzie?

Wiem, panie.

Jedź więc, niech cię Bóg prowadzi!

Dziękuję…

Zresztą sam śledź jego kroki.

Dopełnię tego.

A niech mi się ćwiczy

W muzyce.

Dobrze, panie.

Bądź zdrów, waszmość.

Co ci to jest, Ofelio? Co się stało?

Ach, panie, takem strasznie się przelękła[67].

Czego? dlaboga?

Siedziałam przy krosnach

W moim pokoju, gdy wtem książę Hamlet,

Z odkrytą głową, rozpięty, w obwisłych

Brudnych pończochach, blady jak koszula,

Chwiejący się na nogach, z tak okropnym

Wyrazem twarzy, jakby się wydostał

Z piekła i jego zgrozę chciał obwieścić,

Stanął przede mną.

Czyliżby z miłości

Oszalał?[68]

Nie wiem, ale się obawiam.

Cóż ci powiedział?

Ujął mnie za rękę,

Nie mówiąc słowa, i silnie ją trzymał;

Cofnął się potem na długość ramienia

I, drugą rękę przytknąwszy do czoła,

W twarz moją wlepił oczy tak badawczo,

Jak gdyby ją chciał narysować. Długo

Tak stał, nareszcie, lekko potrząsając

Moim ramieniem i kiwając głową,

Wydał tak ciężkie, żałosne westchnienie,

Że się zdawało, iż mu piersi pękną

I życie z niego uleci. Odstąpił

Wtedy ode mnie i powolnym krokiem

Szedł z odwróconą głową poza siebie,

Kierując się ku drzwiom. Przeszedł w ten sposób

Przez cały pokój, bez pomocy oczu,

I wyszedł, ciągle wpatrując się we mnie.

Muszę natychmiast udać się do króla;

Są to objawy gwałtowne miłości,

Która się trawi w sobie i prowadzi

Do rozpaczliwych kroków, tak jak każda

Inna namiętność trapiąca ród ludzki;

Boleję nad tym. Możeś tymi czasy

Przykre mu jakie słowo powiedziała?

Nie, panie; tylko, tak jak rozkazałeś,

Odesłałam mu listy i wzbroniłam

Dalszych odwiedzin.

To go w szał wprawiło.

Boleję nad tym, żem jego skłonności

Dokładniej, pilniej nie zbadał. Myślałem,

Że on cię durzy, przywieść chce o zgubę.

Przeklinam teraz moją podejrzliwość.

Młodość, StarośćZdaje się, że nam, starym, jest właściwe

Przebierać miarę w przezorności, tak jak

Nawzajem młodym mało jej posiadać.

Biegnę do króla; zatajenie tego

Więcej niż rozgłos zrządzić może złego.

Pójdź.

Witaj, Rozenkranc, witaj, Gildensternie![69]

Pośpiechu, z jakim was tu wezwaliśmy,

Nie sama tylko chęć widzenia panów

Była przyczyną, ale i potrzeba

Waszej pomocy. Melancholia, PrzemianaWiecie już o dziwnym

Przeistoczeniu się Hamleta, mówię

Przeistoczeniu, bo nic w nim tak wewnątrz,

Jak i na zewnątrz nie jest tym, czym było.

Co by innego jak śmierć ojca mogło

Do tego stopnia wywieść go za obręb

Jego natury, nie pojmuję wcale.

Proszę was przeto, was, coście z nim wzrośli

I z bliska z jego wiekiem i myślami

Sąsiadujecie, abyście czas jakiś

Raczyli u nas zostać, by Hamleta

Trochę rozerwać, a przy tej okazji

Zbadać powody obcego nam smutku,

Na który, gdyby stał się nam wiadomym,

Znaleźlibyśmy może jakiś środek.

Często on o was wspominał, panowie,

I wiem, że nie ma na świecie dwóch ludzi

Bardziej mu niż wy miłych. Jeśli w dowód

Życzliwych chęci i uczuć uprzejmych

Zechcecie trochę czasu tu przepędzić

I wesprzeć nasze nadzieje, możecie

Liczyć na taką wdzięczność z naszej strony,

Jaka przystoi monarchom.

Obojgu

Waszym królewskim mościom służy prawo,

Z mocy najwyższej ich władzy nad nami,

Wolę swą w rozkaz przyoblekać raczej

Niż w prośbę.

Będziem jednakże posłuszni

I dobrowolnie na rozkazy waszych

Królewskich mości u stóp ich składamy

Nasze usługi.

Dzięki ci za to, Rozenkranc, i tobie,

Kochany Gildensternie.

Dzięki ci za to, Gildenstern, i tobie,

Kochany Rozenkranc. Idźcie natychmiast

Do mego syna.

Niech tam który wskaże

Tym panom, gdzie jest Hamlet.

Oby nieba

Nie uczyniły naszych usiłowań

Bezowocnymi!

Daj to, dobry Boże!

Panie! Wysłane do Norwegii posły

Szczęśliwie są już w tej chwili z powrotem.

Zawsze–ś był waćpan ojcem dobrych nowin.

Bóg, Król, ObowiązekBądź przekonany, miłościwy panie,

Że obowiązki moje względem Boga

I mego władcy, tak samo jak duszę,

Trzymam w porządku. Jako, zdaje mi się

(Jeżeli tylko ten mózg nie zszedł na bok

Z drogi trafności, którą zwykł był kroczyć),

Że ostatecznie nie jest mi już obcym,

Skąd bierze źródło szaleństwa Hamleta.

Mów; o tym chcemy wiedzieć przede wszystkim.

Daj, panie, pierwej posłuchanie posłom;

Wieść moja będzie na wety po uczcie.

Zróbże im zaszczyt i sam ich tu wprowadź.

SzaleństwoOn utrzymuje, kochana Gertrudo,

Że odkrył powód tej zmiany Hamleta.

Nie jest nim, moim zdaniem, nic innego,

Tylko śmierć ojca i nasz rychły związek.

Dojdziemy tego. Witajcie, panowie.

Cóż nam śle przez was nasz brat, król norweski?

Najuprzejmiejszych pozdrowień zamianę.

Na przełożenie nasze kazał zaraz

Wstrzymać zaciągi swojego synowca,

Które mu zdały się być wymierzone

Przeciw Polakom[70], które jednak, bliżej

Poznawszy, znalazł zwróconymi przeciw

Waszej królewskiej mości. Rozjątrzony

Takim niegodnym korzystaniem z jego

Późnego wieku i niemocy, kazał

Zatrzymać gońcom Fortynbrasa, który

Z pokorą stawił się i, wysłuchawszy

Napomnień stryja, przysiągł wobec niego,

Że póki życia nigdy przeciw waszej

Królewskiej mości nie wzniesie oręża:

Czym ucieszony starzec trzy tysiące

Koron intraty[71] rocznej mu przeznaczył

I owe wojska, przezeń zwerbowane,

Użyć pozwolił mu przeciw Polakom.

ListNam zaś doręczył ten list, którym prosi

Waszą królewską mość o pozwolenie

Przejścia tym wojskom przez duńskie dzierżawy,

Przy zapewnieniu im bezpieczeństw, w liście

Tym wymienionych.

Poprzestajem na tym.

W wolniejszym czasie przejrzymy to pismo,

Pomyślim nad nim, odpowiemy na nie.

Tymczasem waszmość panom dziękujemy

Za ich skuteczne trudy. Idźcie spocząć.

Będziemy dzisiaj wieczerzali razem;

Miło nam widzieć was z powrotem.

To się

Dobrze powiodło. Dworzanin, SługaMiłościwy panie

I miłościwa pani, chcieć określić,

Czym jest majestat, czym powinność sługi,

Dlaczego dzień jest dniem, a noc jest nocą,

A czas jest czasem, byłoby to jedno,

Co chcieć zmarnować dzień, noc i czas drogi.

Z tego powodu, ile że treściwość

Jest duszą mowy, a rozwlekłość ciałem

I powierzchownym tylko bawidełkiem,

Chcę być treściwym. Syn, Szaleństwo, SłowoCny wasz syn oszalał,

Oszalał, mówię; ściśle bowiem biorąc,

Szaleństwo czymże jest, jeśli nie stanem

Człowieka szalonego?

Więcej treści

W mniej sztucznych frazach.

Przysięgam, o pani,

Że się bynajmniej o sztukę nie silę.

Syn wasz oszalał, jest to prawda; prawda,

Że to nieszczęście, i nieszczęście wzajem,

Że to jest prawda. Otóż się skleiła

Dziwna figura jakaś retoryczna.

Bodaj to! Licho zabierz sztuczne frazy!

Stanąłem tedy na tym, że dostojny

Syn wasz sfiksował; dobrze; idzie teraz

O wyśledzenie przyczyn tej fiksacji,

Która, nie będąc fikcją, już tym samym

Nie może nie mieć przyczyn; to rzecz pewna;

W jaki zaś sposób pewna i o ile,

Rozważcie państwo sami.

Córka, Ojciec, List, MiłośćMam córkę; mam ją, ponieważ jest moja.

Ta tedy dziewka, pomna obowiązku

I rozkazowi mojemu powolna,

Oddała mi ten świstek. Posłuchajcie

I konkludujcie państwo.

Czy to Hamlet do niej pisał?

Cierpliwości, miłościwa pani; niczego nie zataję.

„Wątp, czy gwiazdy lśnią na niebie;

Wątp o tym, czy słońce wschodzi;

Wątp, czy prawdy blask nie zwodzi;

Lecz nie wątp, że kocham ciebie.

To mi posłuszna pokazała córka

I uszom moim odkryła zarazem,

Tak co do czasu, miejsca, jak sposobu,

Wszystkie zaloty jego.

Ale jakże

Ona przyjęła te jego zaloty?

Cóż o mnie myślisz, mości królu?

Myślę,

Żeś waćpan prawy, honorowy człowiek.

Takim starałem się zawsze okazać.

Cóż byś mógł sobie o mnie myśleć, panie,

Gdybym tę miłość tak namiętną widział

Był w jej zarodzie (a mówiąc nawiasem,

Dostrzegłem ją był pierwej, nim mi o niej

Doniosła moja córka); cóż by sobie

Królowa pani mogła o mnie myśleć,

Gdybym był wtedy spokojnie odegrał

Rolę koperty lub pugilaresu

Lub serce moje zrobił głuchoniemym

I gnuśnym okiem patrzał na tę miłość?

Cóż byście państwo mogli byli sobie

O mnie pomyśleć? Jam sprawy nie zaspał

I wnet dziewczynie mojej powiedziałem:

„Hamlet jest księciem nad waściną sferę;

Nie będzie z tego nic.” SzaleństwoDałem jej przy tym

Surowe upomnienia, aby odtąd

Nie przyjmowała ani jego wizyt,

Ani biletów, ani podarunków.

Tak–em uczynił; ona usłuchała,

A on, on, krótko mówiąc, zawiedziony

W swoich nadziejach, popadł najprzód w smutek,

Potem w bezsenność, potem w wstręt do jadła,

Następnie w niemoc, następnie w gorączkę,

I tak stopniami aż w szaleństwo, które

Trawi go teraz z wielkim naszym żalem.

Cóż mówisz na to?

Hm! to by być mogło.

Czyż się zdarzyło kiedy, rad bym wiedzieć,

Aby tam, gdzie ja powiedziałem: tak jest,

W istocie było inaczej?

Nie pomnę.

Zdejmcie to z tego, jeżeli tak nie jest.

Skoro sposobność posłuży, wykryję.

Gdzie siedzi prawda, chociażby się skryła

W wnętrznościach ziemi.

Jakże byśmy mogli

Sprawdzić to?

Wiecie państwo, że on czasem

Przez kilka godzin zwykł się w tej galerii

Przechadzać.

W rzeczy samej zwykł to czynić.

Taką więc porę upatrzywszy kiedy,

Wprowadzę tutaj moją córkę: wasze

Królewskie moście będą mogły wtedy

Ukryć się ze mną owdzie za obiciem

I być świadkami ich spotkania. Jeśli

On jej nie kocha i nie skutkiem tego

Utracił zmysły, to niech z szambelana

Zostanę prostym chłopem albo klechą.

Patrzcie, jak smutno biedny chłopiec z książką

Zbliża się tutaj.

Oddalcie się, państwo,

Błagam was; ja z nim pomówię, pozwólcie.

Jakże się miewa mój łaskawy książę Hamlet?

Dobrze, dzięki Bogu.

Wiesz–li, kto jestem, panie?

Wiem doskonale: jesteś rybak[72].

Zaprawdę, nie jestem nim.

Tym ci gorzej, rad bym, żebyś był tak uczciwym człowiekiem.

Uczciwym, mości książę?

Szczęśliwi przez to, że niezbyt szczęśliwi.

Czepca Fortuny nie jesteśmy guzem.

Bóg z wami! Otóż nareszcie sam jestem.

O, jakiż ze mnie głąb, jaki ciemięga!

Czyliż to nie jest zgrozą, że ten aktor,

Niby w wzruszeniu, w parodii uczucia,

Do tego stopnia mógł nagiąć swą duszę

Do swoich pojęć, że za jej zrządzeniem

Twarz mu pobladła, z oczu łzy pociekły,

Oblicze jego, głos, ruch, cała postać

Zastosowała się do jego myśli?

I gwoli komuż to? gwoli Hekubie!

Cóż z nim Hekuba, on z nią ma wspólnego,

Żeby aż płakał nad jej losem? Cóż by

Ten człowiek czynił, gdyby miał podobny

Mojemu powód i bodziec do wrzenia?

Zalałby łzami całą scenę, rozdarł

Uszy słuchaczy rażącymi słowy,

W występnych rozpacz wzbudził, dreszcz w niewinnych.

Zmieszał prostaczków i sparaliżował

Ich wzrok pospołu ze słuchem.

Dziedzictwo, Ojciec, Syn, Tchórzostwo, Czyn, Słowo, ZemstaA ja, ospały niedołęga, drzemię

Jak Maciek, świętej niepamiętny sprawy,

I ani usty ująć się nie umiem

Za tego króla, na którego włości

I drogim życiu dokonany został

Najohydniejszy rozbój. Jestżem tchórzem?

Któż mi zarzuci podłość? Któż mnie może

Wziąć za kark, za nos powieść, w twarz mi plunąć,

Wyrzucić w oczy kłamstwo? Któż to może?

A jednak

Zasługiwałbym na to, bo w istocie

Muszę mieć chyba wnętrzności gołębia

I brak zupełny żółci, nadającej

Gorycz poczucia krzywdy, kiedym jeszcze

Nie napasał dotąd stada sępów ścierwem

Tego nędznika. O bezwstydny łotrze!

Zakamieniały, krwawy, sprośny łotrze!

Bodaj żem! Kobieta, MężczyznaMnież to przystoi, synowi,

Jedynakowi zamordowanego

Drogiego ojca, od nieba i piekła

Powołanemu do zemsty, jak baba

Marnymi słowy dawać folgę sercu

I na przekleństwach czas trawić jak prosta,

Karczemna dziewka?!

Fuj! fuj! Gdzież moja głowa? Wyrzuty sumienia, Zbrodnia, ZbrodniarzPowiadają,

Że zatwardziali złoczyńcy, obecni

Na przedstawieniu okropnych widowisk,

Tak silnym zdjęci bywali wrażeniem,

Że sami swoje wyznawali zbrodnie:

Mord bowiem, choćby ust nie miał, cudowny

Ma organ mowy. PodstępKażę tym aktorom

Coś podobnego do sceny zabójstwa

Ojca mojego odegrać przed stryjem;

Patrzeć mu będę w oczy, śledzić będę

Najmniejszy jego ruch: jeżeli zadrgnie,

Wiem, co mam czynić. SzatanTen duch, com go widział,

Mógł być szatanem (bo szatan przybiera,

Jaką chce postać) i nadużywając

Mojej słabości i smętności (taki

Bowiem stan duszy bardzo mu dogodny),

Ciągnie mnie może w przepaść? Chcę pewniejszej

Niż ta rękojmi. Zamierzona sztuka

Będzie probierzem, którym, jak na wędę,

Sumienie króla na wierzch wydobędę.

I nie mogliście wyrozumieć żadnym

Zwrotem rozmowy, skąd to rozprzężenie,

Które mu pokój zakłóca tak dzikim

I niebezpiecznym rodzajem maniactwa?

Przyznaje, że się czuje rozstrojony;

Lecz przez co, w żaden sposób wyznać nie chce.

Nie znaleźliśmy go bynajmniej skłonnym

Do wywnętrzania się; zręcznym dziwactwem

Trzymał nas, owszem, z daleka od siebie,

Kiedyśmy chcieli z niego coś wyciągnąć.

Jakże was przyjął?

Bardzo grzecznie.

Ale

Nie bez przymusu.

Skąpy był w pytaniach,

A w odpowiedziach odbiegał od rzeczy.

Nasunęliścież mu jaką rozrywkę?

Traf zrządził, żeśmy spotkali na drodze

Trupę aktorów: wspomnieliśmy o tym

Księciu i to go trochę ucieszyło.

Ci aktorowie już się tu znajdują

I, jak słyszałem, otrzymali rozkaz

Grania mu dzisiaj.

Tak jest w rzeczy samej

I mnie on zlecił prosić najpokorniej

Wasze królewskie moście, by raczyły

Być obecnymi na tym widowisku.

Z największą chęcią. Serdeczniem rad, że się

Do tego skłania. Wciąż go utrzymujcie,

Moi panowie, w tym usposobieniu

I podniecajcie w nim gust do takiego

Rodzaju zabaw.

Uczynim to, panie.

Oddal się także, kochana Gertrudo.

Ułożyliśmy rzecz tak, aby Hamlet,

Niby przypadkiem, zszedł się tu z Ofelią.

Ja i jej ojciec (będzie to szpiegostwo

Godziwe) tak się tu ulokujemy,

Abyśmy widząc, niewidzialni sami,

O tym spotkaniu z bliska mogli sądzić

I z zachowania się jego wnioskować,

Czy to miłości wpływ, czy nie miłości

Tak go udręcza.

Jestem ci posłuszna,

Mój mężu. Dałby Bóg, luba Ofelio,

Aby potęga twoich wdzięków była

Błogim powodem tej zmiany Hamleta:

Wtedy szlachetność twoja, mam nadzieję,

Na dawną by go sprowadziła drogę,

Ku zaszczytowi was obojga.

Pragnę,

Aby tak było, miłościwa pani.

Ofelio, chodź tu sobie. Najjaśniejszy,

My się umieścim tam.

Czytaj tę książkę,

Aby ten pozór zajęcia ubarwił

Twoją samotność. Tak to my, grzesznicy,

Rzekomo świętą miną, uczynkami

Budującymi pocukrzamy nieraz

Samego diabła.

Prawda! Jakże srodze

Bicz tych wyrazów chłoszcze mi sumienie!

Twarz nierządnicy, różem upiększona,

Nie tak jest szpetna obok tej powłoki

Jak czyn mój obok pokostu słów moich.

O, ciężkież moje brzemię!

Już nadchodzi.

Śpieszmy na miejsce, miłościwy panie.

Los, Kondycja ludzka, CzynByć albo nie być to wielkie pytanie[90].

Jest–li w istocie szlachetniejszą rzeczą

Znosić pociski zawistnego losu

Czy też stawiwszy czoło morzu nędzy,

Przez opór wybrnąć z niego? Sen, Śmierć— Umrzeć — zasnąć —

I na tym koniec[91]. — Gdybyśmy wiedzieli,

Że raz zasnąwszy, zakończym na zawsze

Boleści serca i owe tysiączne

Właściwe naszej naturze wstrząśnienia,

Kres taki byłby celem na tej ziemi

Najpożądańszym. Umrzeć — zasnąć. — Zasnąć!

Może śnić? — w tym sęk cały, jakie bowiem

W tym śnie śmiertelnym marzenia przyjść mogą,

Kiedy zrzucimy z siebie więzy ciała,

Konflikt wewnętrzny, Cierpienie, Kondycja ludzka, Samobójstwo, Śmierć, ZaświatyTo zastanawia nas: i toć to czyni

Tak długowieczną niedolę; bo któż by

Ścierpiał pogardę i zniewagi świata,

Krzywdy ciemiężcy, obelgi dumnego,

Lekceważonej miłości męczarnie,

Odwłokę prawa, butę władz i owe

Upokorzenia, które nieustannie

Cichej zasługi stają się udziałem,

Gdyby od tego kawałkiem żelaza

Mógł się uwolnić? TchórzostwoKtóż by dźwigał ciężar

Nudnego życia i pocił się pod nim,

Gdyby obawa czegoś poza grobem,

Obawa tego obcego nam kraju,

Skąd nikt nie wraca, nie wątliła woli

I nie kazała nam pędzić dni raczej

W złem już wiadomym niż uchodząc przed nim

Popadać w inne, którego nie znamy.

Tak to rozwaga czyni nas tchórzami;

Przedsiębiorczości hoża cera blednie

Pod wpływem wahań i zamiary pełne

Jędrności, zbite z wytkniętej kolei,

Tracą nazwisko czynu. — Ha! co widzę?

Piękna Ofelia! — Nimfo, w modłach swoich

Pomnij o moich grzechach.

Jakże zdrowie

Waszej książęcej mości od dni tylu?

Dobre; pokornie dziękuję waćpannie.

Mam jeszcze od was, panie, kilka drobnych

Pamiątek, dawno zwrócić je pragnęłam:

Odbierzcie je dziś, proszę.

Jako żywo!

Jam nigdy w życiu nic nie dał waćpannie.

Wiesz dobrze, mości książę, żeś to czynił,

I upominki swoje ubarwiałeś

Takimi słowy, które wszelkiej rzeczy

Wartość podnoszą. Woń ich uleciała:

Weź je na powrót, panie, w oczach bowiem

Każdej szlachetnie myślącej osoby

Najdroższe dary lichymi się stają,

Gdy dawca martwi. Oto są.

O, jak szlachetny duch zwichnięty został!

Dworaka, wodza, mędrca ton, miecz, umysł;

Kwiat oczekiwań potężnego państwa,

Wzór ukształcenia, zwierciadło poloru,

Cel zwracającej się uwagi świata:

Wszystko to, wszystko wniwecz obrócone!

I ja, ze wszystkich kobiet najnędzniejsza,

Com ssała nektar słodkich jego ślubów,

DuszaSkazanam teraz widzieć tę wspaniałą,

Wybraną duszę, jak spękany dzwonek,

Chrapliwe tylko wydającą dźwięki;

To czyste źródło bogatej młodości

Zmącone szałem. O, czemuż musiałam

Ujrzeć, co widzę, widzieć, co widziałam!

Miłość! Nie takie są jej symptomata.

To, co on mówił, choć trochę bez związku,

Cechy szaleństwa nie nosiło wcale.

NiebezpieczeństwoPonura jego smętność wysiaduje

Coś złowrogiego, co wylęgłe z jajka

Mogłoby stać się zgubne. Pragnąc przeto

Zapobiec złemu, po świeżym namyśle,

Postanowiłem wysłać go niezwłocznie

Do Anglii celem niby zażądania

Przynależnego mu haraczu. Może

Ta podróż, widok różnych miejsc i rzeczy,

Potrafi z jego serca wyrugować

To coś, wokoło czego jego myśli,

Bijąc się ciągle i skrycie nurtując,

Tak go z właściwych wyrywają karbów.[93]

Cóż waćpan na to?

Może to być dobre;

Choroba, MiłośćRozumiem jednak zawsze, że prawdziwym

Jądrem i źródłem tej jego choroby

Jest bezwzajemna miłość. No, Ofelio,

Nie potrzebujesz nam objawiać tego,

Co–ć mówił książę Hamlet, bośmy sami

Wszystko słyszeli. Uczyń, co chcesz, panie;

Jeżeli jednak uznasz to stosownym,

Niech po skończonym dzisiaj widowisku

Królowa matka w poufnej rozmowie

Prosi go, aby jej zwierzył swój smutek.

SzpiegNiechaj z nim mówi bez ogródki; ja zaś,

Jeśli się na to zgodzi wasza wielkość,

Przyłożę ucho do tego sam na sam.

Nie wydobędzie–li nic z niego, wtedy

Ślij go do Anglii, panie, albo zamknij,

Gdzie mądrość twoja wskaże.

Szaleniec, WładzaDobra rada:

Szalonych możnych pilnie strzec wypada.

Hola, Horacy!

Co rozkażesz, panie?

Horacy, tyś najsprawiedliwszy z ludzi,

Z którymi kiedykolwiek przestawałem.

O panie!

Korzyść, PochlebstwoNie myśl, że ci chcę pochlebić.

Czegóż bym mógł się spodziewać od ciebie,

Który nic nie masz, krom[96] rześkości ducha,

Ku wyżywieniu się i ku okryciu?

Któż by pochlebiał biednym! Niechaj w cukrze

Smażony język liże głupią pychę, Niech się zawiasy kolan uginają

Tam, gdzie łaszenie się zdobywa korzyść.

Słuchaj: od chwili kiedy dusza moja

Mogła być panią swojego wyboru

I ludzi jednych przenosić nad drugich,

Od owej chwili już cię ona sobie

Upodobała; Los, Kondycja Ludzka, Niewola, Wolnośćboś ty, wiele cierpiąc,

Takim był zawsze, jakbyś nic nie cierpiał;

Boś ty Fortunie zarówno był wdzięczny

Za jej umizgi i prześladowania;

A błogosławion, w kim krew z przekonaniem

Tak są zmieszane, iż on palcom losu

Nie służy za flet do wydania dźwięków

Wedle kaprysu. O, daj mi człowieka,

Nie będącego żądz swych niewolnikiem,

A w głębi mego serca go umieszczę,

W sercu samegoż serca, tak jak ciebie.

Za wiele tego już podobno. Podstęp, PrawdaW sztuce,

Która niebawem ma być przedstawiona,

Jest jedna scena zbliżona do tego,

Com ci o śmierci mego ojca zwierzył.

Gdy się ta scena pertraktować będzie,

Zwróć, proszę, całą potęgę uwagi

Na mego stryja. Jeśli jego wina

Podczas tej sceny sama się nie zdradzi,

Ów niby zacny duch był potępieńcem,

A moje myśli tak czarne jak sadza

W kuźni Wulkana[97]. Oko, WzrokNie spuszczaj go z oczu,

Ja mój wzrok także pilnie w twarz mu wryję,

A potem zlejem nasze spostrzeżenia

W stanowczą formę wniosku.

Dobrze, panie;

Jeżeli skradnie co mojej baczności

I ujdzie cały, zapłacę tę kradzież.

Już idą; muszę znowu zostać głupcem.

Dalej na miejsce!

Cni panowie i cne damy,

Dla was i dla naszej dramy

Kornie was o wzgląd błagamy.

Prolog–li to czy dewiza na sygnet?

To było krótkie.

Jak miłość kobiety.

„Trzydzieści razy Feba[104] rumaki obiegły

Krąg Tellury i przestwór Neptuna rozległy

I trzydzieści kroć razy dwanaście na przemian

Zapłonął i zbladł miesiąc nad głowami ziemian,

Odkąd nam Amor serca, Hymen[105] złączył dłonie

Węzłem, który się chyba rozwiąże po zgonie.

Obyśmy drugie tyle zmian luny i słońca

Zliczyli, nim miłości dożyjemy końca!

Lecz ach! już od pewnego czasu niezbadana

W zdrowiu, w humorze twoim, panie, zaszła zmiana.

Lękam się… Kobieta, Strachniechaj jednak te niewieście trwogi

Nie przyczyniają–ć[106] cierpień, o mężu mój drogi.

Obawy u płci naszej z miłości się rodzą

Jak ta lub nie istnieją, lub miarę przechodzą.

Czym moja miłość, tego liczne–ś miał objawy;

W jakim zaś stopniu miłość, w takim i obawy.

Gdzie wielka miłość, lada wątpliwość przeraża,

I z zwiększeniem się obaw miłość się pomnaża.

Tak, najmilsza, opuszczę cię, i to niedługo,

Coraz już siły skąpszą darzą mię posługą;

Ty zostaniesz; żyć będziesz na tym pięknym świecie

Szanowana, kochana, i może ci splecie

Wieniec drugi małżonek.

O, wstrzymaj te słowa!

Zbrodnią by w moim łonie była myśl takowa.

Obym przy drugim mężu była potępioną!

Taka tylko drugiego może zostać żoną,

Co zabiła pierwszego.”

To piołun.

„Podłe tylko chucie

Kleją powtórne związki, lecz nigdy uczucie.

Zabójczyni pierwszego powtórnie go zgładza,

Gdy nowego małżonka w łoże swe wprowadza.

Kondycja ludzka, PrzemijanieŻe myślisz tak, jak mówisz, najzupełniej wierzę;

Nieraz jednak człek łamie to, co przedsiębierze.

Zamiar jest niewolnikiem wyłącznym pamięci.

Nagle zrodzony, ale słabej konsystencji;

Krzepko wisi, jak owoc nieźrzały u drzewa.

Lecz gdy zmięknie, przed czasem lada wiatr go zwiewa

Nie dziw, że nie pomnimy wypłacać na dobie[107]

Długu, któryśmy winni tylko samym sobie.

To, co postanawiamy w chwili uniesienia,

Z uniesieniem minionym w parę się zamienia;

Zbytnia gwałtowność, czy to radości, czy smutku,

Sama własne swe chęci wydziedzicza z skutku,

Gdzie radość pusta, smutek przechodzi w rozpacze,

Tam po chwili cieszy się smutek, radość płacze.

Miłość, SzczęścieŚwiat ten nie wiekuisty ni się kto zdumiewa,

Że z przesileniem szczęścia i miłość omdlewa;

Kwestia to bowiem jeszcze mieszcząca zawiłość,

Czy miłość jedna[108] szczęście, czy też szczęście miłość?

Możny runął, pierzchają wraz czcicieli zgraje;

Biedny wzniósł się, aliści wróg dłoń mu podaje.

Zdaje się więc, że miłość szczęściu jest służebna,

PrzyjaźńMa przyjaciół, komu ich miłość niepotrzebna,

A kto w potrzebie niby przyjaciela wzywa,

Gotowego w nim sobie wroga wychowywa.

Słowem, skończyłbym na tym, od czego zacząłem,

Chęć i moc nasza tak są odrębnym żywiołem,

Że najczęściej upada to, co człek zamierzy,

Myśl nasza do nas, cel jej nie do nas należy.

Tak i ta myśl, że z drugim nie będziesz złączona,

Skona w tobie, gdy pierwszy twój małżonek skona.

Niech mi niebo odmówi światła, ziemia wody,

Noc nie da odpoczynku, dzień nie da swobody!

W rozpacz niech wszelka moja zmieni się pociecha,

Los tylko więźnia w lochu niech mi się uśmiecha:

Wszystko to, co rumieniec przeistacza w bladość,

Niech będzie mym udziałem, gdy uczuję radość.

Tu i tam niech ponoszę kaźń co chwila nową,

Jeśli żoną zostanę, raz zostawszy wdową!”

Gdyby tę przysięgę miała złamać…

„Ślub to straszliwy. — Luba, opuść mię na chwilę:

Myśli mi się mieszają; może snem zasilę

Znękane ciało.

Niech cię kołysze sen błogi

I wszelkie zło omija z dala nasze progi!”

Tak właśnie traktujecie swych mężów. Dalej, morderco;

Zrzuć twą przeklętą larwę i zaczynaj:

Już kruk krakaniem

Do zemsty daje hasło[109].

„Myśl czarna, ręka pewna, płyn dzielny, czas sprzyja.

Nie tamuje zamiaru obecność niczyja.

Szary wyskoku, w północ z zbójczych ziół zebrany,

Po trzykroć pod Hekaty[110] klątwą gotowany,

Władzę twą czarodziejską, straszną w swym rozwiciu

Okaż niezwłocznie na tym zdrowym jeszcze życiu.”[111]

Król powstaje.

Jak to? Strwożony fałszywym alarmem?

Co ci jest, panie?

Niech skończą widowisko!

Światła! Wychodźmy.

Światła! światła! światła!

Ofiara, PoświęcenieNiech ryczy z bólu ranny łoś,

Zwierz zdrów przebiega knieje,

Ktoś nie śpi, aby spać mógł ktoś.

To są zwyczajne dzieje.

Ależ cały.

Upadek, MelancholiaWiedz bowiem, miły mój Damonie,

Że z raju dziś tu step;

Gdzie wczora Jowisz był na tronie,

Tam dziś panuje — pustka[112].

Cha! cha! — Nie ma tam gdzie jakiego grajka? Hej!

Bo skoro król komedii nie lubi, pewnikiem

Król jegomość komedii nie jest lubownikiem.

A co, są grajkowie?