Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Szacowany czas do końca: -
Jan Kochanowski, Pieśni, Księgi wtóre, Pieśń XVIII (Ucieszna lutni, w której słodkie strony)
Pieśń XIX (Jest kto, co by wzgardziwszy te doczesne rzeczy...) → ← Pieśń XVII (Niegodzien tego ten świat zawikłany...)

Spis treści

      Jan KochanowskiPieśni, Księgi wtórePieśń XVIII[1][2]

      1
      Ucieszna[3] lutni, w której słodkie strony[4]
      Bijąc, Amfijon[5] kamień rozproszony
      Zwabił na kupę, a z chętnej opoki
      Wstał mur szeroki.
      5
      Niemowna[6] przedtym ani ulubiona,
      Dziś na wszytek świat wielce zalecona[7],
      Zaśpiewaj, co by trudnej[8] Bogumiły
      Uszy lubiły.
      Która jakoby źrzóbek[9] niełapany
      10
      Ani pasterzką ręką ugłaskany
      Ucieka w pole, a pędęm człowieka
      Mija z daleka.
      Ty umiesz tygry, umiesz lasy wodzić
      I bieg pochopnym[10] strumieniom zagrodzić;
      15
      Tobie ustąpił stróż nieokrócony[11]
      Piekielnej brony[12],
      Cerber[13], chocia mu wściekły łeb nakrywa
      Sto srogich wężów, a para smrodliwa
      I sprosna piana ciecze miedzy zęby
      20
      Z trojakiej[14] gęby.
      Biedny Iksyjon, Tytyjus[15] zmiękczony[16],
      Rozśmiał sie nie chcąc; i dzban osuszony
      Stał chwilę, za czym[17] cieszył twój rym drogi
      Dziewki niebogi[18].
      25
      Niech Bogumiła srogość jadowitą
      Złych panien słyszy i wody niesytą
      Banię bezdenną, i pomstę nieskorą,
      Którą źli biorą
      Na drugim świecie. Bo co, prze żywego
      30
      Boga, już mogły uczynić gorszego?
      Pomordowały, jędze niecnotliwe,
      Męże właściwe[19].
      Jedna z nich, wierna łożu małżeńskiemu[20],
      Przeciwko ojcu krzywoprzysiężnemu
      35
      Zacnie skłamała: panna czci[21] bez końca
      Pod kręgiem słońca.
      Która: «Wstań — rzekła — wstań, mężu, by wieczny
      Sen[22] na cię nie padł, skądeś ty bezpieczny[23];
      Schroń sie przed ojcem i przed bezecnemi
      40
      Siostrami złemi,
      Które jak lwice z głodu nieznośnego
      Wpadwszy na stado, każda morzy[24] swego;
      Ja, litościwsza, ani cię chcę tykać,
      Ani zamykać.
      45
      Mnie niechaj ojciec trzyma w pęcie srogim,
      Żem lutość miała nad mężem ubogim;
      Mnie niechaj zaśle[25] w pogańskie narody
      Przez morskie wody.
      Idź, gdzie cię nogi i wiatry powiodą,
      50
      Za tą życzliwej ćmy[26] nocnej pogodą[27];
      Idź zdrów, a skargę na mogiłę smętną
      Włóż więc pamiętną[28]».

      Przypisy

      [1]

      Ks. 2, Pieśń XVIII — pieśń jest parafrazą ody Horacego (Carmina III 11) noszącej tytuł Ad Mercurium (Do Merkuriusza). [przypis redakcyjny]

      [2]

      W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Pieśniach jest odmienne od znaczenia obecnego. [przypis edytorski]

      [3]

      ucieszny (daw.) — przynoszący radość. [przypis redakcyjny]

      [4]

      strony (daw.) — struny. [przypis redakcyjny]

      [5]

      Amfijon — Amfion: w mit. gr. muzyk, który potrafił za pomocą dźwięku liry przenosić kamienie używane do budowania murów Teb, w których panował; zob. też Ks. 1, Pieśń XXI. [przypis redakcyjny]

      [6]

      niemowny (daw.) — niemy. [przypis redakcyjny]

      [7]

      zalecony (daw.) — sławny. [przypis redakcyjny]

      [8]

      trudny — tu: nieprzystępny. [przypis redakcyjny]

      [9]

      źrzóbek — źrebak (obecnie gwarowe: źróbek). [przypis redakcyjny]

      [10]

      pochopny (daw.) — prędki, wartki. [przypis redakcyjny]

      [11]

      nieokrócony (starop.) — nie dający się zjednać. [przypis redakcyjny]

      [12]

      brona (daw.) — brama; zob. też: Ks. 2, Pieśń XIII, w. 43. [przypis redakcyjny]

      [13]

      Tobie ustąpił stróż (…) / Piekielnej brony, / Cerber — aluzja do historii Orfeusza, który wybrał się do Hadesu śladem swej zmarłej żony Eurydyki; zob. też objaśnienia do Pieśni XXI, Ks. 1. [przypis redakcyjny]

      [14]

      trojaki — potrójny. [przypis redakcyjny]

      [15]

      Iksyjon, Tytyjus — Iksjon za znieważenie Junony został wtrącony do Tartaru, gdzie cierpi męki przywiązany do koła ognistego; Totyos, mityczny olbrzym, prześladowca Latony, pokonany przez jej dzieci, Apollina i Dianę odbywa okrutną karę w Hadesie: dwa sępy wyżerają mu wątrobę, która wciąż odrasta. [przypis redakcyjny]

      [16]

      zmiękczony — czujący ulgę, rozbrojony. [przypis redakcyjny]

      [17]

      za czym — następnie. [przypis redakcyjny]

      [18]

      dzban — w którym nosiły wodę Danaidy (Dziewki niebogi) skazane za zabicie mężów (zob. w. 31–32) na wieczne napełnianie beczki bez dna (czyli bani bezdennej z w. 27); w mit. gr. Danaidy czerpały wodę za pomocą sit. [przypis redakcyjny]

      [19]

      właściwy — tu: własny. [przypis redakcyjny]

      [20]

      Jedna (…) wierna łożu małżeńskiemu — tylko jedna z Danaid, Hypermnestra, oszczędziła męża, Lynkeusa. [przypis redakcyjny]

      [21]

      panna czci — panna posiadająca cześć. [przypis redakcyjny]

      [22]

      wieczny sen — śmierć. [przypis redakcyjny]

      [23]

      skądeś ty bezpieczny — stąd, skąd nie spodziewasz się niebezpieczeństwa. [przypis redakcyjny]

      [24]

      morzyć — mordować. [przypis redakcyjny]

      [25]

      zaśle — wyśle. [przypis redakcyjny]

      [26]

      ćma (daw.) — ciemność. [przypis redakcyjny]

      [27]

      pogoda — tu: odpowiednia pora. [przypis redakcyjny]

      [28]

      Włóż (…) pamiętną — umieść na dowód pamięci. [przypis redakcyjny]

      x