Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 455 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 156042 przypisów.
święty Marcin — w kalendarzu: 11 listopada. [przypis edytorski]
Święty Marek (rel.) — autor Ewangelii, kuzyn św. Barnaby, towarzysz św. Pawła, a później św. Piotra, apostoł z grona siedemdziesięciu dwóch. [przypis edytorski]
świętymi kary (daw.) — świętymi karami. [przypis edytorski]
święty Mikołaj — patron chroniący od wilków. [przypis edytorski]
święty Mol — miasto portowe Saint-Malo we Francji. [przypis redakcyjny]
Święty Mur — tu: Ściana Płaczu a. Mur Zachodni, pozostałość murów otaczających świątynię jerozolimską, zburzoną w starożytności przez Rzymian; najświętsze miejsce judaizmu, cel pielgrzymek. [przypis edytorski]
święty Neilos — Nil, tu: jako bóstwo w mit. egipskiej. [przypis edytorski]
święty okręg Apollina Pytyjskiego — w Atenach okręg Apollina Pytyjskiego (czyli zabójcy ogromnego węża Pytona), zwany Pythion, znajdował się na południe od Olimpiejonu, za murami miejskimi na prawym brzegu rz. Ilissos; stał tam opatrzony inskrypcją dedykacyjną ołtarz, zbudowany w 522/521 p.n.e. przez Pizystrata. [przypis edytorski]
święty okręt — jeden trzech z ateńskich okrętów państwowych używanych jako statki procesyjne, do przewożenia delegacji religijnych na uroczystości, a także do przewozu posłów, do zadań kurierskich itp. Wg źródeł antycznych statkiem zagarniętym pod Maratonem był Paralos. [przypis edytorski]
święty Paweł a. Paweł, a. Paweł Apostoł (ur. ok. 5/10–ok. 64/67) — święty chrześcijański, męczennik za wiarę. [przypis edytorski]
święty Paweł a. Paweł z Tarsu (ok. 5/10–ok. 64/67) — Żyd z Tarsu, apostoł, święty chrześcijański i męczennik. [przypis edytorski]
święty Paweł, pierwszy pustelnik — włoski święty, Jan Paolo. [przypis tłumacza]
święty Paweł pisze, iż wszeteczniki, pijanice, i inne swowolniki srodze będzie Pan sądził na sądzie swoim — 1 Kor 6, 9–10. [przypis edytorski]
święty pierścień — symbol władzy faraona. [przypis redakcyjny]
święty Piotr a. Piotr Apostoł, a. Szymon Piotr (zm. 64/67) — jeden z dwunastu apostołów, pierwszy biskup Rzymu. [przypis edytorski]
święty Piotr a. Piotr Apostoł (zm. 64/67) — apostoł, pierwszy biskup Rzymu, święty Kościoła katolickiego i prawosławnego. [przypis edytorski]
święty Piotr owej pamiętnej nocy (…) nie byłby się zaparł Jezusa, nim drugi kur zapiał — Mk 14, 66–72; Mt 26, 69–74; Łk 22, 54–60; J 18, 15–26. [przypis edytorski]
święty pustelnik — św. Jan Chrzciciel, z którego popiersiem w mennicy florenckiej wybijano srebrne i złote floreny. [przypis redakcyjny]
święty Sebastian (zm. ok. 288/304) — rzymski męczennik chrześcijański, święty Kościoła katolickiego i prawosławnego; zginął przeszyty strzałami. [przypis edytorski]
Święty Stefan — Stefan I Święty, z dyn. Arpadów, ur. ok. 975, zm. 15 VIII 1038, książę Węgier od 997, król od 1001. [przypis edytorski]
Święty Synod, właśc. Świątobliwy Synod Rządzący — kolegialna instytucja zwierzchnia Kościoła prawosławnego w Rosji, istniejąca w czasach Imperium Rosyjskiego zamiast urzędu patriarchy, mająca na celu uzależnienie władz kościelnych od władzy państwowej; z ramienia cara funkcję kontrolną nad Synodem sprawował urzędnik bez święceń, w randze oberprokuratora. [przypis edytorski]
Święty Szczepan — tu: budynek Klubu Św. Szczepana, w gminie Westminster, w Londynie; wzniesiony w 1874, istniejący do 1994 w miejscu obecnego Portcullis House. [przypis edytorski]
Święty Tomasz Angielczyk — Tomasz Becket, arcybiskup Canterbury (1119–1170) zamordowany przy ołtarzu z rozkazu Henryka II. [przypis tłumacza]
Święty Tomasz Summa Teologiczna, cytat za: D. Juruś, Dzieje własności prywatnej…, s. 11. [przypis autorski]
święty trój… tapczan — Sokrates chce powiedzieć „święty trójnóg” — ale ponieważ ma tylko tapczan w swym ubogim domostwie, więc zaprasza na święty trój-tapczan. [przypis tłumacza]
Święty Wojciech — jeden z trzech głównych katolickich patronów Polski, jego święto liturgiczne przypada 23 kwietnia. [przypis edytorski]
święty Wojciech (…) kiedy nastanie — 23 kwietnia. [przypis edytorski]
święty żaltis (z litew. žaltys) — wąż święty. [przypis autorski]
święty zamek — Kapitol: arx sacra, [arx] aeterna. [przypis autorski]
świeboda (daw.) — swoboda, wolność. [przypis edytorski]
świeboda — swoboda. [przypis edytorski]
świecące próchno — chodzi tu prawdopodobnie o zjawisko tzw. bioluminescencji czyli emitowania światła przez organizmy żywe, w przypadku spróchniałego drzewa chodzi prawdopodobnie o żyjące na nim grzyby (np. opieńka miodowa) lub jakiś rodzaj bakterii. [przypis edytorski]
świeca — tu: daw. jednostka natężenia światła. [przypis edytorski]
świeccy senatorowie — w senacie Rzeczypospolitej zasiadali wysocy dostojnicy kościelni oraz senatorowie świeccy. [przypis edytorski]
świece hawdali — także: hawdalowe świece, używane w ceremonii hawdali. [przypis edytorski]
świece lane — odlewane, duże. [przypis redakcyjny]
świece rzymskie — rodzaj sztucznych ogni: ustawiane pionowo tuleje zawierające wiele ładunków dających efekty świetlne, wyrzucanych kolejno w powietrze. [przypis edytorski]
świecić bakę (daw.) — schlebiać, nadskakiwać komuś. [przypis edytorski]
świecić bakę (strop., z ukr.) — schlebiać komuś, nadskakiwać, podlizywać się. [przypis edytorski]
świecić baki komu (daw., przestarz.) — pochlebiać komu, nadskakiwać z uniżonością, zasługiwać się dla pozyskania względów. [przypis edytorski]
świecie, który (…) po wsze czasy chce być oszukiwany — według pierwszej części łacińskiej maksymy: mundus vult decipi, ergo decipiatur: świat chce być oszukiwany, więc niech będzie oszukiwany. [przypis edytorski]
świecił włosami jasnemi (…) — Cieniem tym jest Manfred z domu Hohenstaufów, piękny, waleczny i goniący za rozkoszami życia król neapolitański. Będąc w ciągłych zatargach ze stolicą świętą, uderzony został klątwą kościelną. W bitwie pod Benewentem, gdzie się rozstrzygały losy jego i jego państwa, zwalczony przez Karola Walezego, sprzymierzeńca Klemensa IV, sam dobrowolnie szukał śmierci: dwa razy raniony w pierś i czoło poległ śmiercią walecznych. Karol, wódz Francuzów, jako będącemu pod klątwą kościoła, odmówił mu honorów pogrzebowych: lecz żołnierze francuscy, litościwsi od swojego wodza, oceniając męstwo zmarłego, sami z pól przyległych znosili kamienie na pomnik dla niego i przy szańcu mostowym Benewentu zwłoki jego z wojskowymi honorami pogrzebali. Potem z rozkazu arcybiskupa z Kosency zwłoki jego odgrzebano i wyrzucono na pograniczu Abruzzo: tam przy powtórzeniu formuły klątwy kościelnej w dolinie, którą przepływa rzeka Werda, po raz drugi był pogrzebionym. [przypis redakcyjny]
świeci srogą przez ranę jelity (starop.) — świeci przez srogą [tj. wielką, straszną] ranę jelitami. [przypis edytorski]
świecisty (daw.) — pełen światła, świecący, błyszczący, połyskujący; tu: błyskotliwy. [przypis edytorski]
świecskie (starop. forma) — świeckich. [przypis edytorski]
świecski (starop. forma) — świecki. [przypis edytorski]
świeczki — tu: ślepia. [przypis edytorski]
świeczkowe — dawny podatek austriacki w 1797 nałożony na Żydów zamiast pogłównego, płacony za palenie świec w dni sobotnie. [przypis edytorski]
świecznik każdy postępuje o dziesięć kroków od siebie odległy — Świeczniki przedzielone od siebie o dziesięć kroków oznaczają tu dziesięć przykazań bożych, przez których ścisłe wypełnienie człowiek staje się godnym darów Ducha Świętego. [przypis redakcyjny]
świecznik żydowski — menora; siedmioramienny świecznik przez swój charakterystyczny kształt nawiązujący do rajskiego Drzewa Życia, symbolizujący światło i życie; w tradycji judaistycznej zapala się go w piątkowy wieczór, na rozpoczęcie święta szabatu. Siedem ramion reprezentuje: zrozumienie, siłę, bojaźń Boga, boską obecność, wiedzę, radę i mądrość. Ponadto w tradycji judaistycznej używany jest również świecznik chanukowy (chanukija), dziewięcioramienny kandelabr zapalany na święto Chanuki (Święto Świateł), trwające osiem dni, każdego z kolejnych dni zapala się kolejną świecę, dziewiąte ramię świecznika nazywa się szamasz („sługa”) i spełnia ważną rolę pomocniczą. [przypis edytorski]
świeczszczy (starop.) — (ludzie) świeccy. [przypis edytorski]
świegocie — dziś raczej: świergocie. [przypis edytorski]
świegota — daw. świergotanie, ćwierkanie, śpiew. [przypis edytorski]
świegotanie — świergotanie, ćwierkanie. [przypis edytorski]
świegot — dziś raczej: świergot. [przypis edytorski]
świegot (gw.) — świergot. [przypis edytorski]
świegot — to samo, co świergot. [przypis edytorski]
świekra (daw.) — matka męża. [przypis edytorski]
świekra (daw.) — matka męża; tu prawdopodobnie: teściowa. [przypis edytorski]
świekra (daw.) — teściowa. [przypis edytorski]
świekra (daw.) — teściowa. [przypis edytorski]
świekra — teściowa, matka męża. [przypis edytorski]
świekra — teściowa. [przypis edytorski]
świekr, świekra (daw.) — rodzice męża. [przypis edytorski]
świekr — teść. [przypis edytorski]
świekr — tu: teść; wyraz już w czasach Kasprowicza najwyraźniej wychodził z użycia i został tu użyty nieprawidłowo, ponieważ w staropolszczyźnie teść i teściowa oznaczali rodziców żony, zaś świekr i świekra rodziców męża. [przypis edytorski]
świergocą — dziś częściej: świergoczą. [przypis edytorski]
świergoty ptaków — Edyp ma na myśli wróżenie z lotu i głosów ptaków. [przypis redakcyjny]
świerkać — dziś: ćwierkać. [przypis edytorski]
świerkać — dziś popr.: ćwierkać, czyli wydawać krótki, wysoki dźwięk. [przypis redakcyjny]
świerk — świerszcz. [przypis redakcyjny]
świerzba, dziś popr.: świerzb — choroba skóry spowodowana przez pajęczaka, świerzbowca ludzkiego. Objawia się swędzeniem i zmianami na skórze, same pasożyty trudno zobaczyć, bo mierzą ok. 0,3 mm. [przypis edytorski]
świerzba — dziś popr.: świerzb, zakaźna choroba skóry. [przypis edytorski]
świerzba — dziś: świerzb. [przypis edytorski]
świerzb — choroba skóry spowodowana przez pajęczaka, świerzbowca, objawiająca się swędzeniem i zmianami na skórze, same pasożyty trudno zobaczyć (mierzą ok. 0,3 mm). [przypis edytorski]
świerzby — dziś popr. forma D. lp: świerzbu. [przypis edytorski]
świerzopa — kobyła, klacz. [przypis edytorski]
świerzopa — młoda klacz. [przypis edytorski]
świerzop — dawna regionalna nazwa niektórych gatunków roślin z rodziny kapustowatych mających żółte kwiaty i rosnących na nieużytkach i polach uprawnych jako chwast: a) rzodkiew świrzepa (Raphanus raphanistrum), o jadalnych liściach; lub b) podobna do niej gorczyca świrzepa (gorczyca polna, ognicha, Sinapis arvensis), dawniej używana w lecznictwie oraz do wytwarzania oleju i musztardy. [przypis edytorski]
świerzop (daw.) — pospolity chwast polny o złocistożółtych kwiatach. [przypis edytorski]
świetcy — dziś popr.: świeccy. [przypis edytorski]
świetlak — dziś popr.: świetlik. [przypis edytorski]
świetlak — dziś: świetlik. [przypis edytorski]
świetlak — świetlik, robaczek świętojański. [przypis redakcyjny]
Świetlana (Swietłana) — tytułowa bohaterka ballady ros. poety i tłumacza Wasilija Żukowskiego (1783–1852). [przypis edytorski]
świetlej — jaśniej. [przypis edytorski]
świetlica (daw.) — izba, pomieszczenie. [przypis edytorski]
świetlica (daw.) — pomieszczenie w chatach służące do zebrań, życia towarzyskiego; jasno oświetlone, stąd nazwa. [przypis edytorski]
świetlica — jasna izba w chacie chłopskiej; także: reprezentacyjna, gdzie m.in. przyjmuje się gości. [przypis edytorski]
świetlica — mowa o kobiecej komnacie na piętrze domu, gr. thalamos. [przypis edytorski]
świetlica — tu: pomieszczenie, pokój jasno oświetlony i służący do spotkań towarzyskich. [przypis edytorski]
świetlica — tu: w dawnych dworach sala, w której toczyło się życie społeczne mieszkańców. [przypis edytorski]
Świetlicki, Marcin (1961) — polski poeta, powieściopisarz, dziennikarz, wokalista zespołu Świetliki. [przypis edytorski]
świetliki — inaczej: robaczki świętojańskie, rodzaj chrząszczy zdolnych do bioluminescencji, czyli świecenia własnym ciałem. [przypis edytorski]
świetlna kolumna wiodąca Hebrajczyków — Hebrajczykom wędrującym po pustyni do ziemi Kanaan drogę wskazywał Bóg idący przed nimi pod postacią kolumny z obłoków za dnia i kolumny ognia w nocy (Wj 13, 21). [przypis edytorski]
świetluśki — bardzo jasny; tu: z białej mąki. [przypis edytorski]
świetnem — daw. forma N. i Msc. lp przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: światnym. [przypis edytorski]
świetne rezultaty dają produkty firmy „Gąsecki” (czopki i maść wynalazku Popowskiego. Stosować tylko na noc) — dlatego to redaktor „Tygodnika Ilustrowanego”, Wacław Czarski, człowiek o niesłychanie głębokiej (jak z tego widać) intuicji, tąże intuicją swą wiedziony, bez porozumienia ze mną, na końcu artykułu mojego o Bronisławie Linkem, genialnym malarzu, w „Tygodniku Ilustrowanym” (luty 1936 r.) zamieścił reklamę tychże środków. Rzecz nadaje się wprost do opisania w „Kurierku Metapsychicznym”. [przypis autorski]
świetne rezultaty dają produkty firmy „Gąsecki” (…) Najlepiej nie mieć wcale hemoroidów — uważam firmę „Gąsecki” za wprost nadzwyczajną. Nigdy mnie głowa nie bolała nawet po najgorszych nadużyciach narkotycznych, ale w każdym razie na glątwę działa kogutek wspaniale. Dobry jest też lumbagol na bóle artretyczne. [przypis autorski]
Świetnie, chłopcze, poczynasz! Tak gwiazd się dosięga! — przysłowiowe. [przypis edytorski]
