Spis treści

Córka: 1
Czas: 1
Kłamstwo: 1 2
Łzy: 1
Matka: 1
Modlitwa: 1
Morderstwo: 1
Odwaga: 1
Prawo: 1
Proroctwo: 1
Radość: 1
Samotność: 1
Sen: 1
Siostra: 1
Słowo: 1
Sługa: 1
Smutek: 1
Sport: 1
Starość: 1
Śmierć: 1 2
Tajemnica: 1
Zemsta: 1 2
Żałoba: 1

”krwią zbroczone Pelopidów gniazdo” — w wydaniach z 1916 (Wyd. Akademii Umiejetnosci) oraz 1921 (BN) widnieje ”krwią zbroczone Pelopidów domy” (tłumacz zmarł w 1925)

Poprawiono błędy zródła: cośkowiek -> cośkolwiek; I szczęściem tamtym na razie przychylne -> I szczęście tamtym na razie przychylne [wg logiki zdania i wyd. 1916, 1921]

SofoklesElektratłum. Kazimierz Morawski

OSOBY DRAMATU:

PIASTUN
ORESTES
PILADES (osoba niema)
ELEKTRA
CHÓR MYKEŃSKICH NIEWIAST
CHRYSOTEMIS, siostra Elektry
KLITAJMESTRA
EGIST

Rzecz dzieje się przed pałacem królewskim w Mykenach.

Wchodzą: Orestes, Pilades i Piastun.

PIASTUN

O synu tego, co kiedyś pod Troją

Szykom przewodził, ciesz teraz twe oczy

Tym, za czymś tęsknił od dawna serdecznie.

Bo otóż Argos stare, upragnione,

Szalonej córy Inacha [1] siedziba;

To zaś, Oreście, boga wilkobójcy [2]

Rynek likejski; z lewego masz boku

Hery [3] świątynię przesławną; więc wolnoć

Złotem błyszczące oglądać Mykeny

I krwią zbroczone Pelopidów gniazdo [4],

Skąd kiedyś, w strasznym rodzica pogromie [5],

Ja cię z rąk siostry rodzonej przejąłem,

By cię stąd uwieść, zbawić i wychować,

Ażbyś mi wyrósł na ojca mściciela.

Nuże, Oreście, i ty, druhu miły,

Piladzie, radźcie, co czynić wypada,

Bo już nam słonko błysło zza osłonek

I budzi ptasząt poranne świergoty,

A noc już zwija gwiaździstą oponę [6];

Więc zanim z domu kto wyjdzie, rzecz całą

Ułóżcie dobrze, byście nie zwlekali,

Kiedy nie pora; dziś czynów trza stali.

ORESTES

Sługa, StarośćO wierny sługo, niechybne ty znaki

Dajesz twej dobrej dla panów swych woli.

Bo jako rumak szlachetny w złej chwili,

Pomimo wieku, nie pada na duchu,

Lecz kark podniesie, ty również podniety

Nie skąpiąc, w pierwszym zstępujesz szeregu.

A więc wyjawię ci moje zamysły,

Ty zaś słuchając uważnie słów moich,

Gdy w czym pobłądzę, nie poskąp mi rady.

Kiedym więc stanął przed Pytii [7] wyrocznią,

By się wywiedzieć, jakim to sposobem

Pomściłbym mego rodzica morderców,

To rzekł Apollo, co zaraz usłyszysz:

Że sam, bez tarczy i zbrojnych zastępów,

Podstępem słusznej dokonać mam łaźni.

Że więc tak bóstwo do nas przemówiło,

Ty, skoro tylko nadarzy się pora,

Wejdź tam do wnętrza i zbadaj, co czynią,

Byś nam dokładną dał o tym wiadomość.

Wiek i czas długi nie dadzą cię poznać,

A siwe włosy podejrzeń nie wzbudzą.

Powiesz im tedy, że z dala przybywasz

Od Fanoteusa, człowieka z Fokidy,

Co z nimi dawnym przymierzem związany.

Kłamstwo, ŚmierćRzeknij, przysięgą stwierdzając twe słowa,

Że Orest poległ za losu dopustem,

Skoro wśród igrzysk pytyjskich się zwalił

Z wartkiego wozu. Tak niechaj brzmi mowa.

My zaś grób ojca — jak to przykazano —

Ofiarnym płynem i włosów kędziorem

Uwieńczym, potem zaś tutaj wrócimy

W ręku dźwigając miedzianą tę urnę,

Która, jak wiesz to, ukryta wśród krzewów,

By w zmyślnej mowie wygłosić im chytrze

Orędzie miłe, że znikłem ze świata,

Żem na proch starty i żarem zwęglony.

Bo cóż mi szkodzi, gdy w słowie umarły

W rzeczy [8] żyć będę i sławy dostąpię?

Nie groźnym, mniemam, słowo, co zysk niesie.

Toż mówią często, że i mądrzy ludzie

Śmierć swą zmyślali; a kiedy do domu

Potem wrócili, cześć mieli tym większą.

Więc i ja tuszę [9], że wbrew ludzkim głosom

Wrogom żyw błysnę, jak gwiazda niebiosom.

Ojczysta ziemio, opiekuńcze bogi,

Dajcie mi szczęście na przyszłości drogi!

Gniazdo rodowe, tchnij we mnie hart męski,

Bom tu zesłany na pomstę twej klęski.

Nie dopuść na mnie hańby ni pożogi,

Że rząd i świetność przynoszę w te progi.

To się wyrzekło, a teraz wnet, starcze,

Patrz, byś dokonał swojego zadania.

My zaś odejdźmy, nim pora odbieży,

Co w każdej ludzi potrzebie ster dzierży.

ELEKTRA

Biada mi, biada!

PIASTUN

Jakiś głos, synu, doleciał mych uszu

Z wnętrza, zapewne jęk domowej sługi.

ORESTES

Może Elektry nieszczęsnej: czyż czekać

Tu nie należy, by skargi wysłuchać?

PIASTUN

Bynajmniej. Wprzódy Loksjasza [10] rozkazy

Wykonać trzeba i od nich poczynać,

Roszcząc [11] ofiarą grób ojca — a z płynu

Zejdzie zwycięstwo i siła do czynu.

Orestes z towarzyszami odchodzi. Z pałacu wychodzi Elektra.

ELEKTRA

O święte słońce i wietrzne powiewy,

Co okalacie tę ziemię,

Wyście słyszały żałoby mej śpiewy,

Znacie rozpaczy mej brzemię.

I wy widzicie me piersi skrwawione,

Gdy noc uchyli zasłonę.

A kiedy pomrok nad światłem przemoże [12],

Z żalami wtedy i boleścią domu

Dzielę nieszczęsna wciąż łoże.

MorderstwoPłaczę nad ojcem, bo krwawym zamachem

Ares [13] nie uczcił go w dali,

Lecz jak dąb runął, a matka mu z gachem [14]

Egistem byli za drwali.

100

Ostrym mu głowę rozszczepią żelazem

A nikt nie płacze, że srodze

Pod tak strasznym zginął razem,

I sama w bólu zawodzę.

Lecz w tym żalu nie ustanę,

105

Smutek, ZemstaNie zniecham skargi gorącej,

Dopóki patrzę w gwiazd smugi świetlane,

Patrzę w jasnego dnia słońce.

I ze słowikiem, co płacze swe dzieci [15],

W drzwiach tego domu się puszczę w zawody.

110

Aż głos mój wszędzie doleci.

O wy, Hadesa [16], Persefony [17] grody,

Hermesie [18] zmarłych, i ty, Pani zemsty,

Srogie Erynie [19], potomstwo wy boże,

Zbrodniczych ciosów śledzicie pochrzęsty

115

I tych, co w cudze wkradają się łoże;

Przyjdźcie, wspomóżcie, pomścijcie śmierć ojca,

I w rodzinną ziemię

Wróćcie mi prędko bratniego mołojca,

Bo rozpaczy brzemię

120

Tak mnie ugniata, że jedna wśród żarów

Nie dźwignę takich ciężarów.

Wchodzi Chór Niewiast.

CHÓR

Elektro, matki nieszczęsnej ty dziecię,

Czemuż tak ciągle roztapiasz się w jęki

Nad tym, co w matki podstępne wpadł siecie,

125

Ze zbrodniczej zginął ręki?

Klnę temu, co się pokalał w tym czynie,

Jeśli mi rzec to przystoi — niech zginie!

ELEKTRA

O miłe drużki [20], z pociechą w żałobie

Przyszłyście do mnie — to pewnym.

130

Lecz ja nie ścierpię, bym na ojca grobie

Płaczem nie łkała wciąż rzewnym;

Choć wy gotowe do wszelkiej miłości,

Dajcie mi szaleć w żałości.

CHÓR

A przecież Hades z wszechwspólnej czeluści

135

Na żadne prośby, ofiary,

Ojca ci już nie wypuści.

Czemuż się gubisz, tak jęcząc bez miary?

Czemuż, gdy nic już klęski nie przemoże [21],

Gonisz mary w twym uporze?

ŻałobaELEKTRA

140

Głupi, kto zgon rodziców w niepamięci fali

Grzebie! A we mnie współczucie obudzi

Ptaszę, co nad Itysem [22], Itysem się żali,

Płochy śpiewak przez Zeusa zesłany do ludzi;

Cześć oddam bożą nieszczęsnej ja Niobie [23],

145

Gdy w kamiennym płacze grobie.

CHÓR

Nie w ciebie jedną życia gromy biją,

Lecz ból twój jednak nadmiernym się wyda,

Jeżeli spojrzysz, jak siostry twe żyją,

Ifianassa i Chrysotemida,

150

A w młodzi wieńcu, nietknięty od ciosów,

Ten, w którym kiedyś mykeńska kraina

Powita zbawcę z ramienia niebiosów

I cnych ojców przyjmie syna.

ELEKTRA

On to, za którym wciąż myślą ja gonię,

155

Błądząc bez dziatek, nie związana śluby [24],

Brnąc w łez i klęski niezgłębione tonie.

A on tymczasem, mych ofiar i zguby

Niepomny, żywot daleko gdzieś pędzi,

Głuchy dla moich orędzi.

160

I wciąż tęsknotą się łzawi,

Lecz — tęskniąc — tu się nie jawi.

CHÓR

Odwagi, dziecię! Przecież Zeus na niebie

Dojrzy wszystkiego, on rządca ogromny;

Zwierz mu cierpienia, które gniotą ciebie:

165

Nie sarkaj — lecz nie zapomnij!

CzasCzas — to zręczny bóg: on zmieni

Myśl Oresta, co u skłonu

Skał kryzejskich [25] dziś się leni,

On zmiękczy nawet władcę Acheronu.

ELEKTRA

170

A mnie tymczasem uchodzą nadzieje,

Sił już na życie nie starczy,

I bez rodziców w sieroctwie marnieję,

I bez męża bronnej tarczy.

Toż pogardzonej równa służebnej

175

W ojcowskim domu padam od mozołów

I w przetartej szacie zgrzebnej

Do pustych zbliżam się stołów.

CHÓR

Żałosnym był powrotny jęk,

Żałosną ta biesiada,

180

Od żelaznych kiedy szczęk

Trupem mąż upada.

Zdrada radziła, a miłość zabiła,

Z nich się ta zbrodnia poczęła,

Czy to że boska działała tu siła,

185

Czy rąk śmiertelnych to dzieła.

ELEKTRA

O, najstraszniejszy z wszystkich dni,

Które przeżyłam na świecie!

O, nocy! Uczty zlanej w krwi

Klątwa nas gniecie.

190

Zabłysły ojcu dwie podłe prawice,

Zrobiły ze mnie nędzną niewolnicę,

Życie me starły na nice.

Niech więc Olimpu potężny pan włości

Kary im srogie wyliczy,

195

Niech nie zaznają już żadnej radości

Za czyn zbrodniczy.

CHÓR

Miarkuj, dziecko, gniewny szał

I hamuj głos zawzięty,

Czyż nie widzisz, jak on rwał

200

W nieszczęścia cię odmęty?

Nie widzisz, jako ciągła burza,

Gdy niecisz ją w zgorzkniałej duszy,

Coraz cię głębiej zanurza?

Źle, gdy kto władców na siebie obruszy.

ELEKTRA

205

Zło mnie przemogło, wiem ja, wiem,

Gniew mnie porywa.

Nie stłumię go, dopóki w złem

I pókim żywa.

Bo, miłe drużki, jakimi wy słowy,

210

Któż rozumnymi pociechy namowy

Troski mi ujmie grobowej?

Przestań więc, przestań co prędzej!

Głos wasz rany nie zagoi,

Nie ma końca dla mej nędzy,

215

Kresu skardze mojej.

CHÓR

A przecież ja cię jakby matka wierna

Upominałem serdecznymi słowy,

Byś do klęsk dawnych nie przydała nowej.

ELEKTRA

Czyż złość tamtych nie bezmierna?

220

Przepomnieć zmarłych, czyż to rzecz przystojna?

Kogóż ich pamięć nie wzruszy?

Niechbym, dopóki źdźbło cnoty mam w duszy,

Nie żyła z tymi we czci i spokojna,

Rozdźwięcznych żalów połamawszy pióra,

225

Ojców mych wyrodna córa!

Bo jeśli zmarłych czas w marny proch zetrze,

Ci krwią nie spłacą za krew i ohydy,

To ludzi zbożność i wszelakie wstydy

Wnet się ulotnią w powietrze.

PRZODOWNICA CHÓRU

230

My tu przyszłyśmy, o dziecię, w twej sprawie

I własnej także; nie uznasz słów naszych,

To zwycięż, a my pójdziemy za tobą.

ELEKTRA

Wstyd mi, niewiasty, jeżeli zawodząc

Tak bezustannie, niesforną się wydam;

235

Lecz życia groza do tego mnie zmusza.

A więc wybaczcie; bo któraż szlachetna

Tak nie postąpi na widok klęsk domu,

Które tak we dnie oglądam i w nocy,

Że rosną raczej, niźliby znikały.

240

Bo naprzód matki, która mnie zrodziła,

Wstrętne postępki — a potem w mym domu

Z ojca zbirami [26] przebywać mi przyszło;

Ci mi panują i od nich zależę.

Czy mi co dadzą, czy w nędzy pogrążą.

245

A dalej, jak się wydadzą dni moje,

Że tutaj w ojca oglądam sadybach

Egista, widzę w ojcowskich go szatach,

Patrzę, jak w miejscu, gdzie jego powalił,

Spełnia ofiary przy domu ognisku!

250

Aż przyszło ujrzeć mi hańbę ostatnią —

Tego mordercę w ojcowskiej łożnicy

Z nieszczęsną matką, jeżeli już matką

Nazwać tę trzeba, co z nim się związała.

Z wstydu tak ona wyzuta, iż żyjąc

255

Z nim drżeć przestała przed kaźnią Erynii,

I jakby świętym urągając rzeczom,

Dzień obliczywszy, w którym to zgładziła

Ojca naszego podstępnie — taneczne

Stroi obchody i składa ofiary,

260

Dla zbawczych bogów miesięczną podziękę.

A ja, nieszczęsna, oglądać to muszę,

Płaczę i ginę, i jęczę nad ojca

Słynną biesiadą, nieszczęściem brzemienną,

Sama ze sobą; bo płakać do syta,

265

Jakbym zechciała, i tego nie wolno.

Wyniosła bowiem ta w mowach swych pani

Takie przekleństwa w twarz głośno mi rzuca:

„Bogów zakało, czyż tobie jedynej

Zmarł rodzic? Inni czyż próżni żałoby?

270

Zgiń ty ze szczętem i niechby cię nigdy

Z nędzy podziemne nie zwolniły bogi!”

Taki gwałt czyni, chyba że kto szepnie,

Iż Orest wraca; wtedy w gniewu szale

Przystąpi z krzykiem: „Nie tyś temu winna?

275

Nie twoimż dziełem, twoim, co mi z ręki

Skradłaś Oresta, aby go ratować?

Lecz wiedz, że hojnie mi za to zapłacisz”.

Tak ona wyje, a wręcz jej wtóruje

Ów gach jej głośny, z pomocą gotowy,

280

Ów całą duszą niewieściuch i truteń,

Ów kobiet drużba w rycerskiej potrzebie.

Ja zaś, Oresta czekając jak zbawcy,

W nieszczęściach moich i nędzy marnieję.

Bo czyn zwiastując ciągle już zniweczył

285

On wszystkie, które żywiłam, nadzieje.

I wobec tego ja, dziewka, ni miary,

Ni folgi zdolna, a w złego zalewie

Wkrótce zło inne zgotuję w mym gniewie.

PRZODOWNICA CHÓRU

Powiedz nam, proszę, czy Egist w pobliżu,

290

Kiedy to mówisz, czy poszedł gdzie w pole?

ELEKTRA

Tak, on na polu, bo gdyby był w domu,

Nie myśl, bym z wnętrza wychodzić tu śmiała.

PRZODOWNICA CHÓRU

Toż się odważniej wdam z tobą w rozmowę,

Jeżeli rzeczy po prawdzie tak stoją.

ELEKTRA

295

Jego tu nie ma, więc badaj, co zechcesz.

PRZODOWNICA CHÓRU

Pytam się tedy, co mniemasz o bracie,

Czy przyjdzie, czy się ociąga? Mów o tym.

ELEKTRA

Przyrzeka, ale nie spełnia przyrzeczeń.

PRZODOWNICA CHÓRU

Zwykł mąż, co wielką myśl knuje, rzecz zwlekać.

ELEKTRA

300

A ja bez zwłoki ratowałam jego!

PRZODOWNICA CHÓRU

Ufaj, on dzielny i pomni [27] na drogich.

ELEKTRA

Ufam, inaczej już dziś bym nie żyła.

PRZODOWNICA CHÓRU

Nie mów nic więcej, bo widzę, jak z domu

Siostrzyca twoja, Chrysotemis, zdąża

305

Dary ofiarne dźwigając w swym ręku,

Jakie się zmarłym pod ziemią należą.

Z pałacu wychodzi Chrysotemis.

CHRYSOTEMIS

Córka, Siostra, MatkaCzemuż, o siostro, przed domu bramami

Znowu twą dawną zawodzisz piosenkę?

Przecz [28] nie pouczył cię jeszcze czas długi,

310

By próżnym gniewom nie folgować darmo?

Przecież wiem tyle, że cierpię ja równie

Nad rzeczy stanem i, gdyby sił stało,

To bym zjawiła me dla nich uczucia.

Lecz wśród tej nędzy trza zwijać nam żagle,

315

W czyn się nie stroić, co wrogom nie szkodzi.

Obyś i ty więc czyniła to samo!

Choć słuszność, wiem to, nie w mojej jest mowie,

Lecz w twoim sądzie — wolności że pragnę,

Przeto do władców we wszystkim się nagnę.

ELEKTRA

320

Straszne, że będąc ojca swego córą,

Jego nie pomnąc o matkę się troszczysz;

Bo wszystkie twoje dla mnie upomnienia

Przejęłaś od niej, nie z własnej masz duszy.

Więc jedno z dwojga: albo myśl twa błędna,

325

Albo nie pomnisz świadomie o drogich.

Mówisz ty przecie, że nabrawszy siły

Wnet byś odkryła swą dla nich nienawiść.

A mnie, gdy pomstę gotuję rodzica,

Ty, miasto [29] poprzeć, odwracasz od czynu.

330

Poucz mnie bowiem lub ucz się ode mnie,

Czy zysk bym miała zniechawszy żałoby?

Nie żyjęż? Życia mi starczy, choć we mnie

Ból; a tych gryzę, skąd płynie na groby

Cześć, jeśli zmarłym ta miłość co znaczy.

335

Twoja nienawiść li [30] w słowach się iści,

W rzeczy [31] przestajesz [32] wśród ojca siepaczy;

I choćby miano wszelakie korzyści,

Z których ty dumna, mnie przynieść w daninie,

Ja nimi wzgardzę. Niech tobie zastawą

340

Stół błyszczy, życie dostatkiem opłynie;

Bo dla mnie będzie jedyną to strawą,

Że się nie truję [33]. Twe szczęście nie budzi

Pragnień w mej duszy; gdybyś rozum miała,

Wzgardziłabyś nim. Najtęższego z ludzi

345

Zwano cię dzieckiem; dziś będziesz się zwała

Twej matki córką [34], w twarz rzucą ci winy,

Żeś zdrajcą ojca i zdrajcą rodziny.

PRZODOWNICA CHÓRU

O, nie zbyt gniewnie, na bogi! Z mów waszych

Dla obu płynie nauka i każda

350

Z przemowy drugiej coś zyskać by mogła.

CHRYSOTEMIS

Ja, o niewiasty, do mów jej przywykłam

Niemal i już bym na nie była głuchą,

Gdyby nie wieści, że wielka jej grozi

Kaźń, która głośne te skargi uciszy.

ELEKTRA

355

Mów o tej grozie, bo jeśli przewyższy

To, co dziś cierpię, natenczas już zmięknę.

CHRYSOTEMIS

A więc ci powiem wszystko, co mnie doszło.

Chcą oni ciebie, gdy skarg nie zaniechasz,

Wtrącić, gdzie nigdy już słońca promieni

360

Nie ujrzysz; żywa, w zamkniętej ciemnicy

Rzeknę, jeżeli wyjawisz sny owe.

CHRYSOTEMIS

Lecz wiedząc mało, niewiele rzec mogę.

SłowoELEKTRA

Choć to mi powiedz, bo i drobne słowo

395

Zwali człowieka lub dźwignie na nowo.

CHRYSOTEMIS

Sen, ProroctwoMówią, że ona naszego rodzica

Widziała postać, zjawioną powtórnie

Na światło ziemi; że on przy ognisku

Zatknął to berło, które sam piastował

400

Niegdyś, zaś Egist dziś dzierży; że z niego

Bujna latorośl strzeliła, od której

Cień padł na całą krainę Mykenów.

Gdy więc sny owe przedkładała słońcu,

Ktoś to podsłyszał i mnie rzecz powtórzył.

405

Nic nad to nie wiem — prócz tego, że ona,

By strach zażegnać, mnie w pole wysłała.

A więc na bogi cię błagam rodowe,

Słuchaj i nie gub się w błędzie. Bo jeśli

Wzgardzisz mną, w klęsce wnet zwrócisz się do mnie.

ELEKTRA

410

Niechby nic z tego, co w ręce masz twojej,

Grobu nie tknęło, o siostro ma droga!

Dar i ofiara ojcu nie przystoi,

Które posyła niewiasta mu wroga.

Porzuć to wichrom lub skryj w ziemi łonie,

415

Aby nic z tego w głąb się nie dostało

Na ojca łoże; lecz po onej zgonie

Niechaj te dary jej umają ciało.

Bo gdyby z swego bezwstydu nie znaną

Była wśród niewiast, ofiary tej wstrętnej

420

Temu, którego zabiła, za wiano

Słać by nie śmiała. Czyż mniemasz, że chętny

Dar z owej ręki przyjąłby umarły,

Gdy jak nad wrogiem pastwiła się ona,

Gdy w jego włosach, ażby się zatarły,

425

Krwawe tej zbrodni ścierała znamiona?

Przecież nie zechcesz oczyszczać tej winy?

Nie! Więc to porzuć, a w dani nagrobnej

Twoich kędziorów odcięte kończyny

Ponieś i zwitek mych włosów choć drobny;

430

Czym mogę, służę nieszczęsna; weź z sobą

I tę opaskę, co złotem nie świeci.

A padłszy błagaj, by on spoza grobu

Z pomocą przyszedł życzliwą dla dzieci,

Żeby Orestes zwycięskim pochodem

435

Stanął i wrogów podeptał żyw karki,

Byśmy skrzepione za przyszłym zawodem

Na grób obfitsze nieść mogły podarki.

Wierzę ja, wierzę, że i wielki zmarły

Podżega na nią straszliwe te mary;

440

Czas jednak, siostro, byśmy wraz poparły

Ojca, nas samych — dochowawszy wiary

Temu, co godzien największej miłości

Wśród Hadesa spoczął włości.

PRZODOWNICA CHÓRU

Zbożnie mówiła ta dziewka, ty przeto,

445

Jeśliś rozsądna, o dziecko, posłuchasz.

CHRYSOTEMIS

Posłucham; o to przecie, co godziwe,

Nie trza się swarzyć, w czyn lepiej uderzyć.

Lecz wy, na bogi, chowajcie milczenie,

Bo gdyby matce o tym doniesiono,

450

Gorzko by przyszło spłacić myśl szaloną.

Chrysotemis odchodzi.

CHÓR

Jeśli mój rozum te znaki przenika,

Jeśli mi umysł nie kłamie,

Wróża wnet stanie tu Dika [35]

I prawem silne podniesie swe ramię;

455

Zjawi się, na sąd zasiędzie, o dzieci!

Nowe otuchy się rodzą.

A że znów błoga nadzieja się nieci,

Bo w Hellenów wodzu,

W rodzicu waszym pamięć nie zadrzemie

460

I pomnieć będzie

To, co go kiedyś zwaliło na ziemię,

Mordu dwusieczne narzędzie.

I wielonoga, sturęka [36], w jej tropy

Zstąpi Erynis [37], co skryta gdzieś zdradnie

465

Miedzianymi runie stopy [38];

Krwawych bo ślubów żądza nimi władnie,

Miłostek bez czci i wiary.

Ufam więc, ufam, że za takie czyny

Senne się ludziom pojawiają mary,

470

Gromiąc winy i współwiny.

I chyba snów by już myśl nie odgadła

I z znaków wróżyć nie będzie,

Jeżeli z tego nocnego widziadła

Dobre nie świta orędzie.

475

Pelopsa ów nieszczęsny sprzęg [39],

Co niósł go kiedyś cwałem,

O, jakiż on sprowadził jęk

Z wiekowych klęsk nawałem!

Bo odkąd Myrtil [40] w głębi śni,

480

Poszedłszy w fale na dno,

Z rydwanu, co się złotem lśni,

Strącony ręką zdradną,

Odtąd już nigdy w wnętrzu tego domu

Nie zabrakło zbrodni ni sromu [41].

Klitajmestra wychodzi z pałacu, za nią służebna z ofiarami.

KLITAJMESTRA

485

Znów więc, jak widzę, bezkarnie się włóczysz,

Gdy Egist poszedł, który cię wstrzymywał,

Byś choć pod niebem nie lżyła rodziny;

Że go tu nie ma, za nic ty mnie ważysz,

Co więcej, gadasz przed całym wręcz światem,

490

Że ja i słowem, i czynem bezprawnym

Zaczepiam krzywdząc i ciebie, i twoich.

A krzywd ja nie chcę, lecz za twe złe mowy

Równymi tobie odpłacam się słowy.

Ojciec — to ciągle wszem wobec wywieszasz —

495

Poległ z mej ręki. Tak — wiem ja to dobrze

I nie zamyślam zaprzeczyć uczynku.

Bo Diki wyrok był to, nie mój tylko;

Tę byś uznała, gdybyć rozum służył.

Bo ów twój rodzic, nad którym zawodzisz,

500

Sam wśród Hellenów śmiał twoją siostrzycę

Bogom poświęcić [42], choć pono nie cierpiał,

Gdy ją posiewał, jak ja, gdym rodziła.

Dość tego! Rzeknij, komu, którym gwoli [43]

On ją poświęcił? Mów — czyli Argiwom [44]?

505

Ci praw nie mieli mojej córki zgładzić!

Więc gdy w zastępstwie brata Menelaja

Zabił mi dziecko, miałamże przebaczyć?

A czyż Menelaj nie miał dwojga dziatek,

Którym przed moją umierać przystało,

510

Z matki, dla której tę wszczęto wyprawę?

Czy może Hades więcej się łakomił

Na moje płody niż tamtej potomstwo?

Lub czy wyrodny ojciec dla mych dzieci

Nie miał dość serca, miał dla dzieci brata?

515

Czyż to nie zamysł i zły, i przewrotny?

Sądzę tak, choćbyś inaczej mniemała,

A głos też zmarłej, gdyby mógł, by wtórzył.

Ja więc wyrzutów po tym, co się stało,

Nie mam, a jeśli przyganiasz mej winie,

520

Rozważ co słuszne, potem lżyj rodzinie.

ELEKTRA

Nie mów choć teraz, że ja mą zaczepką

Gniewne od ciebie wywołałam słowa.

Lecz gdy zezwolisz, to prawdę za zmarłych

I za mą siostrę wypowiem otwarcie.

KLITAJMESTRA

525

Wręcz ci pozwalam, a gdyby twe wstępy

Zawsze tak brzmiały, mniej byś mnie raziła.

ELEKTRA

Wręcz ci więc powiem; żeś ojca zabiła,

Nie przeczysz. Jestli [45] haniebniejsze słowo —

Równo czy słusznym czyn był lub niesłusznym?

530

Ja zaś dowiodę, że żadne cię prawo,

Lecz podszept złego podmówił człowieka,

Z którym przestajesz. Pytaj Artemidy [46],

Za co w Aulidzie wszelakie powiewy

Wstrzymała, albo ja ci dam odpowiedź,

535

Bo ona zmilknie. Ojciec więc mój niegdyś,

Jak wieść, wczasując w gaiku bogini,

Spłoszył jelenia, pstrej barwy, rogala,

A nad ubitym zaś rzucił przechwałkę.

Stąd tedy gniewna Letojska dziewica [47]

540

Więzi Achajów, aż dałby za zwierzę

Ojciec swą córę jak okup w ofierze.

Tak dla niej przyszło; li [48] za tym wykupem

Wojsko pójść mogło ku domom lub Troi.

A więc dla sprawy, z musu, po niewoli,

545

Ledwie dał córkę, a nie bratu gwoli.

PrawoA gdyby — powiem z twej myśli — owemu

Zadość chcąc czynić tak sobie był począł,

To czyż paść musiał z twej ręki? Gdzie prawo?

Patrz, byś ty ludziom ten zakon [49] zlecając,

550

Kaźni i żalu nie ściągła na siebie.

Bo jeśli za krew krwią płacić będziemy,

Pierwsza byś legła z wyroków tych mocy.

Bacz więc, byś próżnej nie wdziała osłony!

A jeśli zechcesz, poucz nas, dlaczego

555

Tak podle sobie poczynasz, ty, która

Dzielisz swe łoże z siepaczem, co niegdyś

Wraz z tobą ojca naszego mordował,

I dalej płodzisz — dawniejsze i prawe,

Z prawych zrodzone odtrąciwszy dzieci?

560

Mam ja to chwalić? Czy powiesz mi może,

Że tym się także za córkę mścisz twoją?

Szpetne to, choćbyś tak rzekła; poślubiać

Z powodu córki nie przystało wrogów.

Lecz ciebie ani upomnieć nie można,

565

Bo zaraz krzyczysz, że własnej my matce

Złorzeczym słowem. Po prawdzie ja w tobie

Nie mniej wciąż pani jak matki zaznaję,

Ja, co tu żyję wśród nędz i wśród męki,

Które mi matka i druh jej zadali —

570

A on tymczasem, uszedłszy twej ręki,

Nieszczęsny Orest marnieje gdzieś w dali.

Skarżysz się ciągle, że złość moja judzi

W bracie mściciela; wiedz, że bym czyniła

Tak, gdybym mogła. Dlatego wśród ludzi

575

Niechbyś mnie choćby i złą ogłosiła,

I, jeśli trzeba, oszczerczą, bezczelną!

Bo jeśli prawda, żem w rzeczach tych celną,

Że mi gwałtowność i gniewność wrodzona,

To krwi nie zhańbię ja ni twego łona.

PRZODOWNICA CHÓRU

580

Że gniewem zieje, to widzę, lecz nie wiem,

Czy w gniewie słuszność ma również na względzie.

KLITAJMESTRA

Jakiż ja dla tej bym jeszcze wzgląd miała,

Która tak matkę swą własną znieważa,

I to w tym wieku; czyż ona w bezwstydzie

585

Wszelkiego czynu nie wyda się zdolną?

ELEKTRA

Wiedz ty, żem jeszcze nie wyzuta z wstydu,

Choć sąd twój inny; rozumiem, że działam

Nad wiek i płonę nieprzystojnym gniewem,

Lecz twa złość przecież i twoje to czyny

590

Mnie popychają do gwałtu i winy,

Bo złe postępki są złego posiewem.

KLITAJMESTRA

Bezczelna dziewko! Ja i słowa moje,

I czyny zbytnią tchną w ciebie wymowę.

ELEKTRA

Tyś więc wymowna, nie ja! Bo ty działasz,

595

A gdy czyn knowa, zawtórzą mu słowa.

KLITAJMESTRA

Na Artemidę! Wnet ciężko odpłacisz

Twoją zuchwałość, gdy Egist się zjawi.

ELEKTRA

Widzisz, w gniew wpadasz, choć dałaś mi wolność

Mówić co zechcę — a słuchać nie umiesz.

KLITAJMESTRA

600

Czyż choć ofiary bez krzyków złowrogich

Nie ścierpisz, skoro ci usta rozwarłam?

ELEKTRA

Nuże, święć, składaj, nie złorzecz mym ustom,

Bo ja już słowa więcej nie wyrzeknę.

KLITAJMESTRA

Złóż więc, służebno, zaraz te ofiary

605

Różnoowocne, bym wzniosła do boga

Modły, które by tej zmory ujęły.

Służebna składa ofiary na ołtarzu przed pałacem.

KLITAJMESTRA

przy ołtarzu

Wysłuchaj tedy, o Febie [50], obrońco,

Słów moich skrytych; bo nie wśród przyjaznych

Mówić mi przyszło, ni można odsłonić

610

Wszystkiego światłu, gdy ta jest przytomną [51],

By snadź [52] zawistnie i z krzykiem skwapliwym [53]

Marnych posłuchów nie głosiła miastu.

Tak więc posłuchaj, jako mówić będę.

Modlitwa, TajemnicaDziwaczne mary, zjawione mi w nocy

615

Wśród snu, ty obróć, o Likejski władco,

Jeżeli szczęście mi wróżą, na dobro,

A jeśli klęski, na wrogów je skieruj.

I jeśli z bogactw, co dzierżę, zdradliwie

Chcą mnie ograbić niektórzy, nie dopuść,

620

Lecz zwól, bym żyła tu nadal bez szkody,

Atrydów [54] domem władając i berłem,

Wespół z druhami, z którymi dziś żyję,

W słodkim spokoju, wśród dziatek, od których

Ani mi zawiść ni gorycz nie grozi.

625

O, Apollinie! Ziść wszystkie błagania,

Które zanosim, skinieniem twym błogim;

A co przemilczę, w tej modlitwie mojej,

Tego się domyśl, zaklinam: tyś bogiem,

A synom Zeusa wszechwiedza przystoi.

Wchodzi Piastun.

PIASTUN

630

Niewiasty obce, pozwólcie się spytać,

Czy to jest władcy Egista domostwo?

Jaką, przybyszu? Rzeknij, bo ja pewna,

Że mąż życzliwy życzliwe śle wieści.

PIASTUN

Orest nie żyje. Masz wszystko w trzech słowach.

ELEKTRA

O, ja nieszczęsna! Ten dzień mnie powalił.

KLITAJMESTRA

645

Co, co? Przybyszu! Mów! Tamtej nie słuchaj.

PIASTUN

Jak rzekłem — mówię, że Orest nie żyje.

ELEKTRA

Zginęłam, biedna, nie jestem już niczym!

KLITAJMESTRA

Patrzże swych rzeczy! A ty prawdę zaraz,

Jaką zmarł śmiercią, opowiedz, przybyszu!

PIASTUN

650

Na tom posłany i wszystko wypowiem.

SportOn więc, przybywszy na słynny w Helladzie

Delfickich igrzysk blask, żądny zapasów,

Kiedy usłyszał donośny głos męża,

Co w pierwszym rzędzie obwieszcza wyścigi,

655

Wystąpił świetny, na podziw zebranym,

A dorównawszy biegiem przyrodzeniu [55],

Wziął cel i szczytną pierwszeństwa nagrodę.

Z wielu chwał jego bym wspomniał cośkolwiek,

Nie wiem wprost, kto by mu dorósł w przewadze,

660

Jedno zaś rzeknę: czy gier kierownicy

Podwójne biegi, czyli pięciorakie

Zapowiadali zapasy, on wszędzie

Z walki i próby wychodząc zwycięsko

Zdobywał chwałę, aż wszędzie to brzmiało,

665

Jako się młodzian argejski odznaczył,

Orestem zwany, syn męża, co kiedyś

Słynnym zastępom Hellady przewodził.

I tak do czasu. Lecz gdy bóg chce szkodą

Człeka umniejszyć, to siły zawiodą.

670

Bo dnia innego, gdy o słońca wschodzie

Miały być wozów harce szybkonogie,

Stawił się Orest z innymi znów w szranki.

Był tam Achajczyk i Spartańczyk z rodu,

Dwaj sprzężnych wozów aż z Libii sternicy,

675

Piąty on stanął, tessalskie rumaki

Mając u dyszla, kasztany wiódł szósty,

A był z Etolii, z Magnezji znów siódmy,

Ósmy Ajniańczyk postawił dwa siwki,

Dziewiąty z Aten bożego był grodu,

680

Wreszcie Beotczyk dopełniał dziesiątki.

Stanąwszy w szyku, który im wyznaczył

Los wyciągnięty przez mistrze zapasów,

Na odgłos trąby spiżowej ruszyli

I trzęsąc sprzężą raz wraz swe rumaki

685

W głos poganiali, że całe wnet pole

Brzmiało turkotem kół skrzypnych, a w górę

Wydął się piasek. Pospołu zmieszani

Bata nie szczędzą, by tylko wyminąć

Co prędzej osie i koni parskania;

690

Bo piana biła to w grzbiety, to w kolne

Obręcze razem z prychaniem rumaków.

A on za każdym obrotem słup z kraja [56]

Piastą przycierał, ręcznemu koniowi

Folgując, tego hamując, co w lejcu.

695

I tak do czasu szły wozy bez szwanku;

Gdy nagle źrebce człowieka z Ajnidy

Poniosły, na kieł biorąc, i przy skręcie,

W końcu szóstego lub siódmego biegu

Na łeb się zderzą z barcejskim zaprzęgiem [57].

700

Potem już jeden najeżdżał drugiego

I sam się walił — a kryzejskie pole

Pełne wnet było i trzasku, i złomów.

Widząc to zręczny w wyścigu Ateńczyk

Skręca w bok toru i mimo [58] zostawi

705

Wir koni, wozów skłębionych w pośrodku —

Ostatni jechał, wstrzymując rumaki,

Orest, szczędzący na dojazd ich siły.

Kiedy więc widzi, że tamten pozostał

Jeden na torze, batogiem po uszach

710

Świśnie źrebakom. Zrównawszy tak wozy

Gnali, a pędząc — to jeden, to drugi

Naprzód się w biegu wysuwa o głowę.

I z innych zwrotów wyszedłszy tak cało

Na całym wozie stał śmiało nieszczęsny.

715

Wtem lewe lejce zbytecznie puściwszy,

Przy zwrocie konia uderzy w słup z kraja

I kolną piastę strzaskawszy przez poły

Stacza się z kozła i wikła wśród węzłów

Ciętych rzemieni; wraz z jego upadkiem

720

Konie na środek rzucają się ślepo.

Zoczywszy, jak on nieszczęśnie się zwalił,

Tłum nad młodzieńcem litośnie zapłakał,

Że tak począwszy — zakończył tak marnie,

Wleczon po ziemi, to znowu ramiona

725

Ku niebu wznosząc; aż wreszcie woźnice,

Ledwie ująwszy zbiegane rumaki,

Krwią zbroczonego zwolnili, że z bliskich

Nikt by nieszczęsnej nie poznał postaci.

Więc go spalili i w miedzi maleńkiej

730

Wielkie to ciało w proch nędzny rozpadłe

Niosą tu ludzie wysłani z Fokidy,

Ażeby w ziemi grób znalazł rodzinnej.

Tak się rzecz miała. Straszliwa i w mowie;

Tym, co widzieli, tak pełna boleści,

735

Że sroższej chyba nie słyszał nikt wieści.

PRZODOWNICA CHÓRU

O biada! Cały mych panów wiekowych

Ród, jak się zdaje, wyginął do szczętu.

KLITAJMESTRA

Jak mam to nazwać, o Zeusie? Czy szczęściem,

Czy obok ciosu to zyskiem? Choć boli

740

Na dzieci zgonach opierać swe życie.

PIASTUN

Cóż teraz w słowach tak tracisz wraz [59] ducha?

KLITAJMESTRA

Jest jakaś siła w rodzeniu; bo nawet

Krzywdy zapomnisz tym, których zrodziłaś.

PIASTUN

A więc na darmo, zda się, tu przybyłem.

KLITAJMESTRA

745

O, nie na darmo! Jak możesz tak mówić

Ty, który pewne przyniosłeś świadectwo

O zgonie tego, co z duszy mej zrodzon

Pierś mą porzucił i karmę, by uciec

Gdzieś na obczyznę, i już mnie nie ujrzał

750

Zbiegłszy z tej ziemi, a ojca morderstwo

Wciąż wyrzucając, straszliwe miótł groźby,

Tak, że sen słodki ni we dnie, ni w nocy

Mnie nie osłaniał, lecz czas jako sternik

Wiódł mnie statecznie ku śmierci objęciom.

755

A teraz, w dniu tym, pierzchnęły gdzieś strachy

Przed nim i przed nią; bo gorsza ta plaga

Mieszkając ze mną krew szczerą mi z duszy

Wciąż utaczała; więc odtąd w spokoju

Snadź na jej groźby już baczyć nie przyjdzie.

ELEKTRA

760

O, ja nieszczęsna! Dziś pora opłakać

Los twój, Oreście, któremu w tej nędzy

Matka urąga. Cóż, dobrze się dzieje?

KLITAJMESTRA

Tobie — nie; jemu dziś dobrze z pewnością.

ELEKTRA

Słysz to, Nemezis [60], i pomnij krwi świeżej!

KLITAJMESTRA

765

Co trza, słyszała, i dobrze zrządziła.

ELEKTRA

Szydź, bo dziś tobie uśmiecha się szczęście.

KLITAJMESTRA

Ni ty, ni Orest nie ujmą mi tego.

ELEKTRA

My powaleni, nie nam cię obalić.

KLITAJMESTRA

Przybyszu, jakiej ty godny podzięki,

770

Jeśliś poskromił tej krzyki natrętne!

PIASTUN

Więc czas już odejść, gdy wszystko się składa.

KLITAJMESTRA

O nie! Bo to by ni mnie nie przystało,

Ni temu, który cię przysłał z orędziem.

Lecz wstąp do wnętrza, a ta niech się dalej

775

Nad swego brata pogromem tu żali.

Wychodzą.

ELEKTRA

Czyż wam się zdaje, iż w bólu i jęku

Srodze płakała, że wyła nad synem,

Który tak zginął nieszczęśnie? — Bynajmniej,

Lecz szydząc poszła precz stąd. — O, ja biedna!

780

Oreście drogi, śmierć moja w twym zgonie.

Znikłeś wyrwawszy nadzieję, co jedna

Jeszcze się tliła i drgała w mym łonie,

Że żyw tu staniesz, by pomścić rodzica

I mnie nieszczęsną. — Gdzież pójdę dziś, bracie,

785

Po twojej śmierci, po ojca utracie?

Chyba więc znowu jako niewolnica

U wrogich ludzi zostanę wśród sromu,

Wśród ojca zbirów. Czyż to mi nie błogie?

O nie! Ja nie chcę podzielać już domu

790

Z nimi, lecz raczej samochcąc za progiem,

Bez pociech życia dokonam i marnie.

A jeśli kogo mój upór oburzy,

Niech mnie zabije; bo życie męczarnie,

A śmierć da radość; nie pragnę żyć dłużej.

CHÓR

795

Gdzież Zeusa groty [61], gdzież Helios [62] na niebie

Błyszczący, jeśli ogląda te sprawy

O tych, co zeszli w Hadesa dzierżawy,

Przymnażasz tylko mej troski.

CHÓR

Wiem, że Amfiaraj, co w zdradne padł siecie

Złotą niewiasty pętlicą zmotany,

Nawet w podziemnym dziś świecie…

ELEKTRA

810

ELEKTRA

Wiem ja, wiem dobrze! Bo przecież w żałobie

Znalazł pamiętnych; mój mściciel porwany

Zniknął i z dala legł w grobie!

CHÓR

Klęska ci z klęski się rodzi.

ELEKTRA

820

Świadomym mi to, aż nazbyt świadomym,

Mnie, w którą pośród nieszczęścia powodzi

Grom wciąż uderza za gromem.

CHÓR

Znamy twe bóle.

ELEKTRA

Więc mnie nie wiedźcie gdzieś w złudy krainy

Jakbyś ty mogła znaleźć w mym cierpieniu

Pomoc, gdy na nie już nie ma lekarstwa?

CHRYSOTEMIS

845

Orest się zjawił, to usłysz ode mnie,

Tak jasno, jako przed tobą tu stoję.

ELEKTRA

Czyś bez rozumu, nieszczęsna, i z twojej

Jako i z mojej natrząsasz się nędzy?

CHRYSOTEMIS

Klnę się na domu ognisko, że mówię

850

To bez szyderstwa, iż on tu zawitał.

ELEKTRA

O ty nieszczęsna, jakiego człowieka

Słysząc, zbyt łatwo zawierzyłaś słowom?

CHRYSOTEMIS

Od siebie mam to, bom znaki widziała

Pewne i z nich mi zstąpiła ta wiara.

ELEKTRA

855

Jakiż masz dowód? Cóżeś oglądała,

Że aż gorejesz szalonym tym żarem?

CHRYSOTEMIS

Na bogów, słuchaj, aż rzeczy poznawszy

Potem osądzisz, czym zdrowa, czy głupia.

ELEKTRA

Mów więc, jeżeli to radość ci sprawia.

CHRYSOTEMIS

860

Wszystko ci tedy powiem, com widziała.

Kiedy tam przyszłam, gdzie ojca grób dawny,

Widzę, że sączy z samego wierzchołka

Świeżo wylana ciecz mleczna, a w koło

Wszelkimi kwiaty kurhan umajony.

865

Dziw mnie zdjął wielki, rozglądam się przeto,

Czy się nie natknę na człeka w pobliżu.

A kiedy widzę, że cisza wokoło,

Pomknę do grobu i nagle spostrzegam

Pęk młodych włosów na szczycie mogiły.

870

Więc na ten widok wręcz staje przede mną

Zżyte z mą duszą zjawisko, i brata,

Co mi najdroższy, znak widzieć już mniemam.

W dłoń to ująwszy, ni słowa nie rzekłam,

Lecz łzą radosną mi zaszły źrenice.

875

A teraz, jako i wtedy, tak trzymam [63],

Że to od niego ta przyszła ofiara.

Któż by mógł złożyć ją prócz nas obydwu?

A to wiesz przecie, że nie ja sprawczynią

Ani ty również; nam bowiem bezkarnie

880

Nawet do świątyń wyjść z domu nie wolno.

Zaś matce czyn ten nie byłby po myśli

I nie uszedłby przed ludzi oczyma.

Więc od Oresta te przyszły daniny.

Ufaj ty przeto; dopusty raniące

885

Nie zawsze przeciw tym samym się srożą.

Źle nam się działo, lecz doby tej słońce

Może dni jasnych zaświta nam zorzą.

ELEKTRA

Biada ci, ślepej, żal ciebie mi dawno.

Oreście takie poskładał pamiątki.

CHRYSOTEMIS

O, srogi losie! Radośnie przybiegłam

Z takimi wieści [64], nie wiedząc, że na dnie

Byłyśmy klęski. I teraz przyszedłszy

905

Prócz dawnych nieszczęść zastaję tu nowe.

ELEKTRA

Tak rzeczy stoją. Lecz jeśli posłuchasz,

Mogłabyś ulżyć brzemienia, co gniecie.

CHRYSOTEMIS

Czyżbym ja miała znów wskrzeszać umarłych?

ELEKTRA

Nie to mi w myśli, nie jestem szaloną.

CHRYSOTEMIS

910

Odkąd tych, co nas wśród nieszczęść nawały

Krzepili, Hades w dzierżawy wziął swoje,

Wiedz, żeśmy tutaj samotne zostały.

I pókim jeszcze słyszała o bracie,

920

Że zdrów i żyje, czekałam mołojca,

Aż przyjdzie, pomści zbrodniczy mord ojca;

Dziś, że go zbrakło, spoglądam więc na cię,

Aby poparły siostrzane mnie dłonie,

Gdy godzić będę w mordercę rodzica,

925

Egista. Nic bo już ci nie osłonię.

Gdy czekasz gnuśnie, jakaż ci przyświeca

Jeszcze nadzieja? Toć stękać już tobie

Li tylko wolno, gdy mienie wziął zdzierca,

I więdnąć wolno w tej ciągłej żałobie

930

Bez łoża, ślubów, miłości i serca.

A że to przyjdzie, nie łudź się, szalona!

Toć Egistowi nie obce rachuby,

Że dziecię z mego lub twojego łona

Dlań by stanęło jak zapowiedź zguby.

935

Lecz jeśli będziesz mym radom powolną [65],

To ci od tamtych, co legli w Hadesie,

Czyn twój świadectwo zbożności przyniesie;

A potem, jakoś zrodzona, tak wolną

Będziesz w przyszłości i zwiążesz się śluby

940

Godnymi — w każdym bo dzielność dziw budzi.

A czyż nie widzisz, jak wielkie my chluby,

Gdy mnie usłuchasz, zyskamy u ludzi?

Bo jakiż człowiek, obcy czy miejscowy,

Tak pochlebnymi nie uczci nas słowy:

945

„Patrzcie, o mili, na sióstr tych postępki,

Które dom ojca zbawiły wśród klęski,

Które swym wrogom, płużącym w dostatku,

Życia nie szczędząc, śmierć dzielnie zadały.

Te uczcić trzeba, te wespół szanować,

950

Tym w dni świąteczne na ludu zebraniach

Za męstwo winny hołd oddać należy”.

Takim nas każdy wysławi sposobem,

Skąd tutaj chwałę zyszczem i za grobem.

Więc, moja miła, służ, pomóż co prędzej

955

Ojcu i bratu, wyratuj mnie z nędzy

I ratuj siebie, uznając, że szpetnie

Żyć temu w wzgardzie, co zrodzon szlachetnie.

PRZODOWNICA CHÓRU

W sprawach tak ciężkich zarówno rozwaga

Tego, kto mówi, kto słucha, wspomaga.

CHRYSOTEMIS

960

Gdyby, o drużki, ona przed mówieniem

Miała rozsądek, byłaby ostrożność

Tak zachowała, jak nie zachowywa.

Bo cóż ty widzisz, że w taką odwagę

Sama się zbroisz, na pomoc mnie wzywasz?

965

Czyś ślepą? — Jesteś niewiastą, nie mężem,

A siły twoje wrogowi nie równe.

I szczęście tamtym na razie przychylne,

A nam pierzchnęło i w nic się rozwiało.

Któż więc takiego chcąc męża pogromić

970

Wyjdzie bez szwanku i cały z potrzeby?

Bacz, byśmy biedne nie w większe zabrnęły

Klęski, jeżeli kto przejmie te mowy.

Bo nic nam z tego, że zyskawszy sławę

Przyjdzie nam potem w niesławie umierać;

975

A nie zgon straszny, lecz kiedy człek zgonu,

Choć chciałby umrzeć, osiągnąć nie może.

Przeto cię błagam, nim zginiem doszczętnie

I ginąc całą zniszczymy rodzinę,

Pohamuj gniew twój, a ja twoje słowa

980

Tak skryję, jakbyś ich nigdy nie rzekła.

Przejrzyj to wreszcie, o siostro, że teraz

Bezsilnej trzeba się ugiąć przed siłą.

PRZODOWNICA CHÓRU

Słuchaj, bo rozum przecie i rozwaga

Największym zawsze skarbem dla człowieka.

ELEKTRA

985

Rzekłaś to, czegom po tobie czekała;

Wiedziałam dobrze, iż myśl mą odtrącisz.

A więc ja sama przystąpię do dzieła,

Bo nie dopuszczę, by poszło na marne.

CHRYSOTEMIS

ELEKTRA

1015

Nic bo wstrętniejszym nad zdanie przewrotne.

CHRYSOTEMIS

Myśl twoja, zda się, przeciwna mym słowom.

ELEKTRA

Dawno już ona, nie teraz powzięta.

CHRYSOTEMIS

Więc już stąd pójdę; bo ani ty moich

Słów nie chcesz uznać, ni ja twych zamysłów.

ELEKTRA

1020

Wstępuj do wnętrza! Nie pójdę za tobą,

Choćbyś pożądać mnie miała, bo znakiem

To bezrozumu, gdy mary kto ściga.

CHRYSOTEMIS

Jeślić się zdaje, że dobrą myśl twoja,

Sądź tak; niebawem, gdy zabrniesz już w progi

1025

Nieszczęścia, uznasz te moje przestrogi.

Chrysotemis wychodzi.

CHÓR

Patrząc na ptaki przemyślne w błękicie,

Jako się troszczą, by głodu

Ci nie zaznali, co dali im życie,

Kiedyś niańczyli za młodu —

1030

Czemuż ród ludzki w ich ślady nie idzie?

Lecz ma nadzieja w Zeusowym piorunie,

W niebiańskiej nadto Temidzie [66],

Że na tych klęska wnet runie.

Odwaga, SamotnośćO wieści! Zstąp do podziemi

1035

I wołaj w głośnej żałobie

Atrydom, co legli w grobie,

Jako się hańba tu pleni.

Że dom ich cały zgnębiony i chory,

A wśród rodzeństwa i dzieci

1040

Gniewliwe wybuchły spory,

I zamiast zgody rozterka się nieci;

I że Elektra, zdradzona, jedyna,

Błądząc wśród skargi żałosnej,

Ojca wciąż z jękiem wspomina,

1045

Jako łkający ptak wiosny [67].

I ani baczy na trwogę, że zginie,

Wzrok zajdzie ciemnią śmiertelną,

Byle zyskała dwoiste Erynie [68],

Któż by się zrównał z tą dzielną?

1050

Nikt ze szlachetnych na świecie

Życiem wyrodnym nie pokala sławy,

By w hańbę zabrnąć, o dziecię!

I tyś wolała wśród biedy żyć łzawej,

Tak nędzą strojna, że podwójne miano

1055

Mądrej i dzielnej córy ci nadano.

Żyj więc i wznieś się nad wrogi

W tak górnym wzlocie, mieniem i prawicą,

Jak dzisiaj los twój jest srogi.

Bo choć cię widzę biedną niewolnicą —

1060

Żeś była wierna najświętszym ty prawom,

Zbożność okryje cię sławą.

wskazując Elektrę

Ta — bo najbliższej to donieść przystoi.

ORESTES

1070

Pójdź, o niewiasto, i wieść, że niejacy

Męże z Fokidy z Egistem chcą mówić.

ELEKTRA

O, ja nieszczęsna! Czyż może nowiny,

Która nas doszła, znak jasny niesiecie?

ORESTES

Twej wieści nie znam; mnie Strofios sędziwy

1075

O Orestesie nakazał tu donieść.

ELEKTRA

Cóż, o przybyszu? Bo zbiera mnie trwoga.

ORESTES

Marne my szczątki w tym drobnym naczyniu

Dźwigając niesiem, jak widzisz, po zmarłym.

ELEKTRA

O, ja nieszczęsna! Więc jako się zdaje,

1080

Tuż mi oglądać już przyszło to brzemię.

ORESTES

Jeśli tak płaczesz nad losem Oresta,

Wiedz, że ta urna proch jego zawiera.

ELEKTRA

Daj ją, na bogów, przybyszu, do ręki,

Jeżeli on jest ukryty w tym spiżu,

1085

Abym i siebie, i cały ród społem

Łzami oblała wraz z jego popiołem.

ORESTES

do Towarzyszy

Ktokolwiek ona, dajcie jej, bo żąda

Nie jak osoba, co wroga uczuciem,

Lecz albo przyjaźń, lub krew ją nakłania.

ELEKTRA

wziąwszy urnę

1090

O ty, pamiątko, co jedna zostałaś

Po mym najdroższym! Zawiodłeś mnie w wierze

Wracając innym, niż kiedym cię słała.

Bo dziś w mej dłoni proch marny ja dzierżę [69],

A wówczas, dziecię, tak byłeś świetlanym!

1095

O, czemuż raczej wtedym nie umarła,

Nim cię wysłałam ku krajom nieznanym,

Nimem cię chyłkiem z rąk śmierci wydarła!

Byłbyś w dniu owym legł pomiędzy swymi,

Ojcowska by ci przypadła mogiła;

1100

A dziś za domem, na obcej cię ziemi,

Z dala od siostry śmierć straszna zdławiła.

I ani płynów ofiarnych na ciało

Twe nie polałam, ni z ognia, co płonie,

Prochów nie wzięłam, tak jako przystało,

1105

Lecz przez nieznane pogrzebion ty dłonie

Drobnym brzemieniem w drobnym wracasz dzbanie.

O, ja nieszczęsna! Na cóż ja daremnie

Tak się troskałam, na cóż me staranie

I trudy słodkie? Bo przecież ode mnie

1110

Ani cię matka kochała goręcej,

I nikt cię w domu nie niańczył: ja tobie

I niańką byłam, i siostrą, co więcej.

A dziś to poszło wniwecz w jednej dobie [70]

Wraz z twoim zgonem; bo jako nawała

1115

Rwąc przeleciałeś; i ojca już nie ma,

Tyś mnie opuścił, jam tobie skonała.

Śmieją się wrogi, radosny szał wzdyma

Matkę nie-matkę, przed którą w te progi

Tajneś mi wieści słał i obietnice,

1120

Że przyjdziesz z zemstą… Dziś twój los złowrogi,

I mój zarówno, starł wszystko na nice —

Ten, co zawiszcząc najdroższej mi twarzy

Prochem i cieniem znikomym mnie darzy.

O, biada mi, biada!

1125

O postaci marna!

O drogo, tylu grozami ciężarna,

Którą przebyłeś! Zmiażdżyłeś me życie!

O tak, najdroższy, o głowo rodzona!

Więc przyjm mnie teraz w twe ciemne ukrycie,

1130

Nic do niczego [71], bym z tobą złączona

Mieszkała nadal; wszak w życiu ja tobie

Wszystko dzieliłam po równi; w tej chwili

Umrzeć więc pragnę i lec z tobą w grobie,

Bo ból nie sięga tych, co tam zstąpili.

PRZODOWNICA CHÓRU

1135

Śmiertelnym ród twój, to pomnij, Elektro,

I brat śmiertelnym — więc niezbyt rozpaczaj:

Przecież nas wszystkich tu czeka los równy.

ORESTES

1170

1180

O, nie niegodna! Lecz to… obcym tobie.

ELEKTRA

Nie obcym, jeśli proch Oresta dzierżę.

ORESTES

To nie Oresta! Zmyślono to w mowie.

ELEKTRA

Gdzież by więc grób miał ten biedak nieszczęsny?

ORESTES

Nie ma — bo żywy nie posiada grobu.

ELEKTRA

1185

Co rzekłeś, drogi?

ORESTES

Nie zmyślam niczego.

ELEKTRA

Czyż więc on żyje?

ORESTES

Jeśli ja przy życiu.

ELEKTRA

Otóż Orestes, co zmarł li podstępem,

1200

Teraz podstępem został ocalony.

PRZODOWNICA CHÓRU

Widzimy, dziecię, a z losu wyrokiem

Łza mi radosna wytrysła pod okiem.

ELEKTRA

O bracie mój, o witaj nam,

Ty, najmilejszy z wszelkich ciał!

1205

Stanąłeś więc u domu bram,

Znalazłeś, widzisz, kogoś chciał!

ORESTES

Jestem, lecz teraz trwać trzeba w milczeniu.

ELEKTRA

Czemuż?

ORESTES

Trza milczeć, by nas kto z wnętrza nie słyszał.

ELEKTRA

1210

Na Artemidę i na jej dziewictwo,

Nie doznam więcej już strachu

Przed kobiet zmorą, co gości w tym gmachu.

ORESTES

Bacz jednak na to, że Ares niekiedy

Wstąpi w niewiastę; wiesz to z doświadczenia.

ELEKTRA

1215

O, biada mi! Odnawiasz ślad

Przelanej w domu krwi!

Nie zatrze go mi szereg lat,

Nie skryją, zmyją mgły.

ORESTES

Wiem o tym, dziecię! Gdy pora nam skinie,

1220

Ufaj, że pomnieć [74] będę o tym czynie.

ELEKTRA

O, w każdy czas i w każdy dzień

Przystoją o tym mowy,

Bo prysł niewoli dawny cień

I prysły z ust okowy.

ORESTES

1225

I ja przyznaję; strzeż więc nowej doli.

ELEKTRA

Co czyniąc?

ORESTES

Kiedy nie pora, nie chciej mówić długo.

ELEKTRA

Któż by zamienił, gdyś ty się pojawił,

W milczenie szczęścia odgłosy,

1230

Gdy wbrew nadziei przywiodły cię losy?

ORESTES

Ujrzałaś ty mnie natenczas, gdy bogi

W rodzinną ziemię mi wrócić kazały.

ELEKTRA

Wygłaszasz lepszą jeszcze wieść

Od dawnych: bo jeżeli bóg

1235

Wprowadził cię w ojczysty próg,

On szczęście da i cześć.

ORESTES

Raz nie śmiem wstrzymać twej chwalby radosnej,

To znów się boję uciechy zbyt głośnej.

RadośćELEKTRA

O, skoroś raczył przez najmilszą drogę

1240

Po długim czasie się zjawić,

Nie chciej, gdy widzisz niebogę…

ORESTES

Cóż mam zaniechać?

ELEKTRA

Tego mnie pozbawić,

Bym, kiedy brat mój już w domu tym gości,

1245

Folgi nie dała radości.

ORESTES

Kto by tak czynił, doznałby mych gniewów.

ELEKTRA

Więc wolno?

ORESTES

Czemuż nie?

ELEKTRA

Bracie, wieść miałam straszną, niespodzianą,

1250

I w niemej ścięta boleści

Stałam, słuchając tej wieści.

Teraz cię dzierżę i w twarz ukochaną

Radosna patrzę!

Klęska już chwil tych w pamięci nie zatrze.

ORESTES

1255

Przemilcz, co zbytnim byłoby w twej mowie,

Ani też ucz mnie, że matka przewrotną,

Ani że Egist domu ojcowiznę

Niszczy i trwoni, i marnie rozprasza:

Bo słowa cenny czas by pochłonęły.

1260

Lecz co przydatnym i w porę by było,

Mów: gdzie zjawieni albo też ukryci

Stąpiąc, swywolnych ukrócimy wrogów;

Tak, aby matka snadź nie wypatrzyła

Jasnej twej twarzy, gdy wkroczym do domu.

1265

Więc jak nad ciosem, co głosem zmyślony,

Żal się: bo gdy się wybijem z niedoli,

Będziem radować i śmiać się do woli.

ELEKTRA

Przecie, o bracie, jako tobie miło,

Tak ja postąpię, bo wszelkie pociechy

1270

Przez ciebie przyszły, nie ze mnie mi płyną.

I nie chciałabym twym bólem choć drobnym

Zysk mój okupić; bo tak bym niepięknie

Się przysłużyła tej chwili obecnej.

A przyszłość chyba znasz, jeżeli powiem,

1275

Że Egist teraz nie gości w tych murach,

ŁzyMatka zaś w domu; nie trwóż się, by ona

Twarz mą ujrzała zjaśnioną radością:

Bo wstręt mi dawny aż wpił się w głąb duszy,

A odkąd ciebie widzę, nie przestaję

1280

Z radości… płakać. Jakżebym przestała,

Ja, która ciebie za jednym obrotem

Widziałam żywym i zmarłym — cud istny!

Toć gdyby rodzic mój żyw tutaj stanął,

Już bym bez dziwu wierzyła mym oczom.

1285

Więc skoroś przybył mi takim sposobem,

Pocznij, jak uznasz; mnie bowiem tu samej

Z dwojga by jedno przypadło w udziale:

Albo żyć podle, lub zginąć wspaniale.

ORESTES

Milczeć mi teraz — bo słyszę przy wyjściu

1290

Niejakie szmery.

ELEKTRA

Wejdźcie, o przybysze,

Zwłaszcza to niosąc, czego nikt od progów

Ani odtrąci, ni przyjmie radośnie.

Wchodzi Piastun.

PIASTUN

O wy, niemądrzy i próżni rozwagi,

1295

Czy już nie dbacie zupełnie o życie,

Czy też rozsądku nie dała przyroda,

Kiedy nie wiecie, że nie u krawędzi,

Lecz w samym złego jesteście odmęcie!

I gdybym ja się nie znalazł na straży

1300

Przy tych podwojach, to wasze zamysły

Przed wami w tych by znalazły się progach;

Lecz ma przezorność was przed tym ustrzegła.

Teraz więc, długich niechając już gadań

I tych wybuchów radości zbyt głośnych,

1305

Wejdźcie do wnętrza, bo złą w takich razach

Zwłoka i raźniej się sprawić należy.

ORESTES

Cóż więc zastanę wstępując do wnętrza?

Czyż to ów człowiek, co z wielu jedyny

Wiemy pozostał wśród ojca pogromu?

ORESTES

Tak jest, już dzisiaj nie badaj mnie słowy.

ELEKTRA

Światło ty drogie, jedyny ty zbawco

1325

Atrydów domu, skąd idziesz? Tyż [75] jesteś

Tym, co mi jego z klęsk tylu wybawił?

Najmilsza dłoni! — Najsłodszą posługą

Były twe stopy! Jakimże sposobem

Takeś się ukrył długo i nie zdradził,

1330

Miażdżąc mnie mową, gdyś prawdę niósł słodką?

Witaj mi, ojcze! — Bo jakbym w rodzica

Patrzyła. Wiedz to, że z ludzi najbardziej

Byłeś mi wstrętnym i drogim w dniu jednym.

PIASTUN

Dość tego dzisiaj. Co zaszło w tych czasach,

1335

O tym dni wielu i nocy obroty

Jasno cię kiedyś pouczą, Elektro.

Wam zaś, co tutaj stoicie, wręcz mówię:

Brać się do czynu! Klitajmestra sama,

I nie ma mężczyzn w pałacu; a wiedzcie,

1340

Że w razie zwłoki z tymi i z chytrością

Innych, liczniejszych, potykać się przyjdzie.

ORESTES

Już długie mowy, Piladzie, do rzeczy

Nic by nie miały, lecz w dom ten co prędzej

Wstąpmy, ojczystych uczciwszy wprzód bogów,

1345

Którzy mieszkają na straży tych progów.

Orestes i Pilades wchodzą do pałacu; za nimi Piastun.

ELEKTRA

O Apollinie! Błogosław tej parze,

A i mnie także, bo przecie bywało,

Że hojnym darem twe czciłam ołtarze.

Dzisiaj cię wzywam tym, na co mnie stało —

1350

Błagam i proszę, o cny Apollinie,

Wesprzyj nas łaską w tej ciężkiej godzinie!

A ludziom pokaż, jakimi wawrzyny

Wieńczą bogowie bezbożne ich czyny.

Wchodzą do pałacu.

CHÓR

Patrzcie, jak runął gwałtownymi stopy

1355

Ares i mordu krwią zionie [76],

Jak społem wtargły pod domowe stropy

Zbrodni pogonie [77],

W pościgu rącze — psy gończe.

Więc ufam, że już niebawem

1360

Sny moje staną się jawem [78].

Bo pobiegł z nimi w zawody

Umarłych mściciel i zdradnie

W ojca bogate zagrody

Jako pogrom z mieczem wpadnie.

1365

Hermes [79], syn Mai, swą pomoc mu rai,

I podstęp przyćmi nocnymi pomroki,

I kres ukaże bez zwłoki.

Z pałacu wychodzi Elektra.

Próżny przyjaciół, a pełny morderców!

ELEKTRA

Krzyczy ktoś w domu. Czyście nie słyszały?

CHÓR

Jęk niesłychany słyszałam, aż groza mną trzęsie.

KLITAJMESTRA

1380

1395

Otóż i oni; zbroczone ich dłonie

Cieczą Aresa… Przyganiać nie mogę.

ELEKTRA

Jak poszło, bracie?

ORESTES

Tam w domu rzecz poszła

Dobrze — jeżeli bóg dobrze mi wróżył.

ELEKTRA

1400

Czy ta nieszczęsna nie żyje?

ORESTES

Nie trwóż się,

By cię gniew matki dosięgnął już kiedy.

CHÓR

Cicho, bo widzę Egista w pobliżu.

ELEKTRA

Ustąpcie na bok, o mili.

ORESTES

1405

Gdzież człeka

Tego widzicie?

ELEKTRA

Tu ku nam zza miasta

Dąży i w twarzy ma wyraz radosny.

CHÓR

Stańcie za bramą co prędzej, o mili,

1410

Abyście dobrze i z tym się sprawili.

ORESTES

Ufaj! Sprawimy!

ELEKTRA

Więc raźno do dzieła!

ORESTES

Już ja odchodzę.

ELEKTRA

A reszta mą troską.

Orestes i Pilades odchodzą do pałacu.

CHÓR

1415

Szepnij mu słowo i wyraz łaskawy

Przybierz, by mąż ten nieświadom stąd ruszył

Do walnej [81] z zemstą rozprawy.

Wchodzi Egist.

EGIST

Któż z was mi powie, gdzie ludzie z Fokidy,

Którzy tu pono donieśli, że Orest

1420

Życie postradał pod wozów złomami?

Ciebie ja pytam, ciebie, która wprzódy

Tak byłaś krnąbrną, bo myślę, że ciebie

Głównie to tknęło i wiesz to najlepiej.

ELEKTRA

O, wiem! Jakoż nie? Inaczej bo chyba

1425

ELEKTRA

Wolno — nikt tego nie wzbroni widoku.

EGIST

Uciesznie witasz dziś mnie wbrew zwyczajom.

ELEKTRA

Ciesz się, jeżelić pociechą to będzie.

EGIST

Milczeć więc teraz i bramy otworzyć,

1435

By wszyscy z Myken i Argos widzieli;

A jeśli który swe płonne nadzieje

Wiązał z tym mężem, niech trupa zobaczy

I jarzmo przyjmie, nie gwałtem dopiero

Pod moim knutem do rozumu wróci.

ELEKTRA

1440

Dokonam tego, co miałam, bo czasy

Mnie nauczyły, by służyć przedniejszym.

Otwiera bramę. Widać leżące ciało przykryte całunem, przy nim Orestes i Pilades.

EGIST

O Zeusie! Widzę zjawisko zesłane

Z bożej zawiści; czy z kaźni, nie rzeknę.

Zdejmijcie wszelką sprzed oczu zasłonę,

1445

Bym i ja zronił łzę nad tym, co krewne.

ORESTES

Sam ty ją podnieś! Twa rzecz to, nie moja,

Temu się przyjrzeć i słodko przemówić.

EGIST

Dobrze ty mówisz, usłucham.

do Elektry

Ty zasię,

1450

Jeśli jest w domu, Klitajmestrę zwołaj.

ORESTES

Ona przy tobie, nie szukaj daleko.

EGIST

podnosi całun

Biada, co widzę!

ORESTES

Skąd strach? Nie poznajesz?

EGIST

W jakich ja mężów zasadzki i siecie

1455

Wpadłem nieszczęsny?

ORESTES

Czyż nie wiesz, że dawno

Mówisz do żywych, jak gdyby pomarli?

EGIST

Biada! Już jasnym to słowo, bo chyba

To sam Orestes, co do mnie przemawia.

ORESTES

1460

I wieszczkiem będąc, błądziłeś tak długo?

EGIST

Zginąłem marnie! Lecz pozwól choć słówko

Mi wypowiedzieć.

ELEKTRA

Nie zezwól mu mówić,

Przebóg, o bracie, ni mowy przedłużać.

1465

Cóż by człek zyskał dobrego na zwłoce,

Gdy kto ma zginąć z przestępców skalanych?

Lecz wraz go zabij i rzuć go zabiwszy

Takim, na jakich zasłużył, grabarzom,

By znikł nam z oczu; że będzie ich łupem,

1470

To mi jedynym za klęski okupem.

ORESTES

Wstępuj co prędzej do domu, bo walka

Tu nie na słowa, lecz chodzi o życie.

EGIST

Cóż w dom mnie pędzisz? Jeżeli czyn piękny,

Na cóż mu ciemni, cóż wręcz nie zabijasz?

ORESTES

1475

Nie rządź ty tutaj! Idź tam, gdzieś powalił

Mego rodzica, byś w miejscu legł zbrodni.

EGIST

Więc dom ten musi koniecznie oglądać

Byłe i przyszłe Pelopidów klęski?

ORESTES

Twoje z pewnością — te jasno ci wróżę.

EGIST

1480

Lecz ojca sztuki nie mógłbyś wysławiać.

ORESTES

Zbyt ty gardłujesz, a droga się wzdłuża.

Naprzód więc!

ORESTES

Tobie iść na przedzie!

EGIST

1485

Bym snadź nie uciekł?

ORESTES

Byś śmierci nie zaznał

Według swej woli. Ja gorzką przyprawię.

Doraźna śmierci kaźń powinna gromić

Tego, co prawa złamie i znieważy,

1490

A mniej by było na ziemi zbrodniarzy.

Wychodzą.

CHÓR

Atreusa siewie, z jak wielkiej ty klęski

Wybrnąłeś wreszcie, wolnością zwycięski,

Przez czyn, co zbawił twe syny!

Przypisy

[1]

córa Inacha (mit. gr.) — Io, kochanka Zeusa, z zemsty Hery zamieniona w jałówkę. [przypis edytorski]

[2]

bóg wilkobójca — przydomek Apolla jako opiekuna i obrońcy trzody. [przypis edytorski]

[3]

Hera (mit. gr.) — bogini niebios i macierzyństwa, żona i siostra Zeusa. [przypis edytorski]

[4]

krwią zbroczone Pelopidów gniazdo — dziadek Agamemnona, Pelops, zemścił się na bracie Tyestesie, gdy ten uwiódł mu żonę, zabijając jego dzieci i podając mu je jako potrawę. [przypis edytorski]

[5]

w strasznym rodzica pogromie — w momencie strasznej śmierci ojca. [przypis edytorski]

[6]

opona (daw.) — zasłona. [przypis edytorski]

[7]

Pytia — prorokini wygłaszająca wyrocznie Apolla w Delfach. [przypis edytorski]

[8]

w rzeczy — w rzeczywistości. [przypis edytorski]

[9]

tuszyć (daw.) — mieć nadzieję. [przypis edytorski]

[10]

Loksjasz — przydomek Apolla. [przypis edytorski]

[11]

roszcząc — rosząc, skrapiając (mowa o ofierze płynnej, tzw. libacji). [przypis edytorski]

[12]

kiedy pomrok nad światłem przemoże — kiedy mrok pokona światło. [przypis edytorski]

[13]

Ares (mit. gr.) — bóg wojny i bitewnego szału; jego rzymskim odpowiednikiem jest Mars. [przypis edytorski]

[14]

gach (daw., gw.) — kochanek. [przypis edytorski]

[15]

I ze słowikiem, co płacze swe dzieci — aluzja do mitu o królewnie ateńskiej Prokne, żonie króla trackiego Tereusa. Tereus zgwałcił jej siostrę Filomelę i, aby ukryć swoją zbrodnię, uciął jej język. Dowiedziawszy się o tym, Prokne w szale rozpaczy zabiła Itysa, syna którego urodziła Tereusowi. Wszystkie trzy osoby tej tragedii zamienili bogowie w ptaki; Prokne w postaci słowika opłakuje swój popełniony w obłędzie czyn. [przypis edytorski]

[16]

Hades (mit. gr.) — władca podziemnego świata zmarłych i bogactw ukrytych w ziemi; budzący strach, ale sprawiedliwy bóg, brat Zeusa i Posejdona. [przypis edytorski]

[17]

Persefona (mit. gr.) — żona Hadesa, bogini świata podziemnego. [przypis edytorski]

[18]

Hermes (mit. gr.) — bóg kupców i złodziei, posłaniec bogów. [przypis edytorski]

[19]

Erynie (mit. gr.) — boginie zemsty, karzące zwłaszcza przewiny wobec rodziny i rodu, przedstawiane ze skrzydłami i z wężami we włosach, doprowadzające do szału i dręczące tych, których ścigają. [przypis edytorski]

[20]

drużka (daw.) — przyjaciółka. [przypis edytorski]

[21]

przemóc (daw.) — pokonać. [przypis edytorski]

[22]

Itys (mit. gr.) — syn Prokne i Tereusa, zabity przez tę pierwszą, gdy się dowiedziała, że jej mąż zgwałcił jej siostrę. [przypis edytorski]

[23]

Niobe (mit. gr.) — żona króla Teb Amfiona, matka licznego potomstwa, szczyciła się, że ma więcej dzieci niż bogini Latona, która miała tylko Apollina i Artemidę. Apollo i Artemida z zemsty zabili z łuków dzieci Niobe na jej oczach. Rozpaczającą Niobe na koniec Zeus zamienił w skałę, co czasem interpretuje się jako skamienienie z bólu i rozpaczy. [przypis edytorski]

[24]

śluby — dziś popr. forma N.lm: ślubami. [przypis edytorski]

[25]

kryzejski — związany z Kryzą, miastem w pobliżu Delf. [przypis edytorski]

[26]

zbir — tu: zabójca. [przypis edytorski]

[27]

pomnieć (daw.) — pamiętać. [przypis edytorski]

[28]

przecz (daw.) — dlaczego. [przypis edytorski]

[29]

miasto (daw.) — zamiast. [przypis edytorski]

[30]

li (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

[31]

w rzeczy (daw.) — naprawdę. [przypis edytorski]

[32]

przestawać (daw.) — przebywać. [przypis edytorski]

[33]

Że się nie truję — w domyśle: jedzeniem ze stołu morderców. [przypis edytorski]

[34]

twej matki córką — tak mówiono o dzieciach z nieprawego łoża. [przypis edytorski]

[35]

Dike (mit. gr.) — bogini sprawiedliwości. [przypis edytorski]

[36]

wielonoga, sturęka — sens: mszcząca się na wiele sposobów. [przypis edytorski]

[37]

Erynis — jedna z Eryni, bogiń zemsty, karzących zwłaszcza przewiny wobec rodziny i rodu, przedstawianych ze skrzydłami i z wężami we włosach, doprowadzających do szału i dręczących tych, których ścigają. [przypis edytorski]

[38]

miedzianymi runie stopy — sens: podepcze ciężkimi stopami. [przypis edytorski]

[39]

Pelopsa ów nieszczęsny sprzęg (mit. gr.) — zaprzęg skrzydlatych koni podarowany Pelopsowi przez Posejdona. [przypis edytorski]

[40]

Myrtil (mit. gr.) — woźnica Oinomaosa, z którym ścigał się Pelops, starając się o córkę tego ostatniego, Hippodamię. Zdradził Oinomaosa, przyczyniając się do zwycięstwa Pelopsa, ale ten strącił go w morze z rydwanu. [przypis edytorski]

[41]

srom (daw.) — wstyd. [przypis edytorski]

[42]

śmiał twoją siostrzycę Bogom poświęcić — mowa o Ifigenii. [przypis edytorski]

[43]

komu, którym gwoli (daw.) — ze względu na kogo. [przypis edytorski]

[44]

Argiwi — Grecy. [przypis edytorski]

[45]

jestli — czy jest. [przypis edytorski]

[46]

Artemida (mit. gr.) — dziewicza bogini łuczniczka, opiekunka zwierzyny łownej. Bliźniacza siostra Apollina. Jej strzałom przypisywano nagłą śmierć kobiet. [przypis edytorski]

[47]

Letojska dziewica — określenie Artemidy (córka Latony). [przypis edytorski]

[48]

li (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

[49]

zakon (daw.) — prawo. [przypis edytorski]

[50]

Feb (mit. gr.) — przydomek Apolla, boga słońca, sztuki, wróżbiarstwa i gwałtownej śmierci, przewodnika dziewięciu muz. [przypis edytorski]

[51]

przytomny (daw.) — obecny. [przypis edytorski]

[52]

snadź (daw.) — widocznie. [przypis edytorski]

[53]

skwapliwy (daw.) — szybki i/lub chętny. [przypis edytorski]

[54]

Atrydzi (mit. gr.) — synowie Atreusa: Agamemnon i Menelaos. [przypis edytorski]

[55]

przyrodzeniu — tj. swojej naturze. [przypis edytorski]

[56]

słup z kraja — w trakcie wyścigów konnych zawodnik musiał zawrócić, okrążając wbity w ziemię słup - tak samo jest to opisane w Iliadzie Homera. [przypis edytorski]

[57]

barcejski zaprzęg — zaprzęg czterokonny. [przypis edytorski]

[58]

mimo (daw.) — obok. [przypis edytorski]

[59]

wraz (daw.) — zaraz. [przypis edytorski]

[60]

Nemezis (mit. gr.) — bogini zemsty, sprawiedliwości i przeznaczenia; uosobienie gniewu bogów, ale stojąca ponad i poza władzą bogów olimpijskich; córka Nocy (gr. Nyks), strażniczka sprawiedliwości świata, wykonawczyni nieuniknionych praw. [przypis edytorski]

[61]

Zeusa groty — pioruny. [przypis edytorski]

[62]

Helios (mit. gr.) — bóg słońca. [przypis edytorski]

[63]

trzymać — tu: uważać. [przypis edytorski]

[64]

z takimi wieści — z takimi wiadomościami (możliwy błąd źródła: wieśćmi). [przypis edytorski]

[65]

powolny (daw.) — posłuszny. [przypis edytorski]

[66]

Temida (mit. gr.) — bogini sprawiedliwości, często przedstawiana z przepaską na oczach. Należała do tytanów, drugiego pokolenia bogów, starszych od bogów olimpijskich. [przypis edytorski]

[67]

łkający ptak wiosny — słowik. [przypis edytorski]

[68]

Byle zyskała dwoiste Erynie — linijka ta świadczy i wierze w istnienie osobistych Eryni zamordowanego. [przypis edytorski]

[69]

dzierżyć (daw.) — trzymać. [przypis edytorski]

[70]

w jednej dobie (daw.) — w jednej chwili. [przypis edytorski]

[71]

Nic do niczego — sens: bo oboje jesteśmy niczym. [przypis edytorski]

[72]

kruża (poet.) — czara. [przypis edytorski]

[73]

grześć (daw.) — grzebać, chować zmarłych. [przypis edytorski]

[74]

pomnieć (daw.) — pamiętać. [przypis edytorski]

[75]

tyż — ty z partykułą wzmacniającą -ż. [przypis edytorski]

[76]

runął gwałtownymi stopy Ares i mordu krwią zionie — tu Ares występuje nie jako bóg wojny, lecz jako bóg przelanej krwi. [przypis edytorski]

[77]

Zbrodni pogonie — mowa o Eryniach. [przypis edytorski]

[78]

jawem — dziś popr. w r. ż.: jawą. [przypis edytorski]

[79]

Hermes (mit. gr.) — bóg kupców i złodziei, posłaniec bogów. [przypis edytorski]

[80]

życie wśród grobów się znaczy — sens: zmarli ożywają. [przypis edytorski]

[81]

walny — tu: decydujący. [przypis edytorski]

Elektra i Orestes to dzieci władcy Myken i Argos, Agamemnona, i jego żony, Klitajmestry.

Podczas nieobecności króla, który pod Troją odbija żonę swego brata, Helenę, Klitajmestra dopuszcza się zdrady, a po powrocie męża zabija go i poślubia jego kuzyna, Ajgistosa. Dzieci Agamemnona chcą pomścić śmierć ojca.

Sofokles popełnił tę tragedię w 416 r. p. n. e., ale królewna mykeńska z mitologii greckiej była też główną postacią w utworach Eurypides i Jeana-Paula Sartre.