Wolne Lektury potrzebują pomocy...

Dzieciaki korzystające z Wolnych Lektur potrzebują Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas jedynie 462 osób.

Aby działać, potrzebujemy 1000 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Wybierz kwotę wsparcia
Tym razem nie pomogę
Dołącz

Dzisiaj aż 15 770 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach — dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia [kliknij, by dowiedzieć się więcej]

 x
  1. Alkohol: 1 2 3 4 5 6
  2. Bieda: 1
  3. Bijatyka: 1 2
  4. Chciwość: 1
  5. Chrystus: 1
  6. Cnota: 1 2 3
  7. Głupota: 1 2
  8. Gniew: 1 2 3 4 5 6 7
  9. Ironia: 1
  10. Jabłko: 1
  11. Kara: 1
  12. Kłamstwo: 1
  13. Kłótnia: 1
  14. Kondycja ludzka: 1
  15. Konflikt: 1
  16. Król: 1
  17. Ksiądz: 1 2
  18. Książka: 1 2 3 4 5 6 7 8
  19. Lenistwo: 1 2
  20. Matka: 1
  21. Mądrość: 1 2 3
  22. Miłość: 1 2
  23. Nauka: 1
  24. Nuda: 1
  25. Pamięć: 1
  26. Piękno: 1
  27. Poeta: 1 2 3
  28. Poezja: 1 2
  29. Pokora: 1 2
  30. Prawda: 1 2 3
  31. Prawnik: 1 2 3 4
  32. Prawo: 1 2 3 4
  33. Przebranie: 1
  34. Przyroda nieożywiona: 1 2
  35. Ptak: 1
  36. Religia: 1
  37. Sen: 1
  38. Siła: 1
  39. Spotkanie: 1 2 3
  40. Starość: 1 2
  41. Strach: 1 2 3
  42. Strój: 1
  43. Syn: 1
  44. Sztuka: 1 2 3 4
  45. Śmiech: 1 2 3
  46. Śmierć: 1
  47. Światło: 1
  48. Świętoszek: 1 2
  49. Świt: 1
  50. Tłum: 1
  51. Urzędnik: 1
  52. Wiara: 1
  53. Zbrodnia: 1
  54. Zemsta: 1 2 3 4 5 6 7
  55. Zło: 1
  56. Złodziej: 1

Ignacy KrasickiAntymonachomachia[1]

Pieśń I

I

1
Często pozory łudzą słabe oczy,
Zwłaszcza, gdy staną na widok gromadnie;
SztukaCzęsto i malarz, w dziele zbyt ochoczy[2],
Zmyli się, obraz chcąc wydać[3] dokładnie;
5
I w kunszcie[4] nieraz rzemieślnik wykroczy,
Kiedy się w złoto szych[5] podły zakradnie;
Nie traci przeto[6] kruszec swej korzyści,
Szych pełznie[7] w ogniu, a złoto się czyści.

II

Kłótnia, KonfliktJędzo niezgody[8]! Twoje to są sztuki:
10
Ty, co się w dziełach zjadliwych objawiasz,
Mieszasz się w kunszta, mieszasz i w nauki,
Słodycze żółcią mieszasz i zaprawiasz,
Wkładasz obmierzłe[9] jarzmo[10] twej przynuki[11],
A gdy się tylko niesnaski[12] zabawiasz,
15
Nie dość dla ciebie państw, narodów klęski,
W cienie zakonne rzucasz grot zwycięski.

III

Twój to kunszt zdradny, żeś zacisze święte
Nowym podejściem mieszać[13] zamyślała.
Jużeś poczęła[14] dzieło przedsięwzięte,
20
Jużeś na poły[15] z twych sztuk korzystała —
Niebo, sług swoich niewinnością tknięte,
Nie dopuściło, byś tryumfowała.
Opowiem, jakeś padła z piekłów[16] łona,
Opowiem, jakeś była zwyciężona.

IV

25
Nie podła gnuśność[17] rządziła klasztorem,
Gdzie się te sceny wydały[18] tragiczne.
Klasztor był cnoty zawołanym[19] wzorem,
Klasztor, obfity w dzieła heroiczne,
Klasztor, od wieków wsławiony wyborem,
30
Budował[20] wszystkie miejsca okoliczne.
Dzielny przykładzie! Ach, któż cię wychwali!
Tyś tarczą twoich, co ciebie dawali.

V

Miłość, PokoraŚwięte więzienia[21] miłość cnoty wzniosła,
Niewinność twierdzą otoczyła wieczną,
35
Żarliwość z świeckiej marności uniosła,
Pokora skryciem[22] czyniła bezpieczną,
Przykładność dzielna w ich cieniu urosła,
Wiara obronę znalazła waleczną.
Ukryte światło stanęło na korcu[23]
40
W nauczycielu świętym cudotworcu[24].

VI

W takim schronieniu lepszy, niż wiek złoty[25],
Trawiły[26] prawe[27] dla Boga ofiary
W straży ubóstwa, posłuszeństwa, cnoty[28],
W zaszczycie pewnej nadziei i wiary,
45
W czułych zapędach żarliwej ochoty,
A niebieskimi obdarzona dary[29]
MiłośćMiłość, rękojmia[30] cnoty i załoga[31],
Słodziła prace dla bliźnich i Boga.

VII

Te Jędza przerwać zabawy[32] gdy chciała,
50
Zbliża się, kędy[33] w głębokim ukryciu
Księga zakonnej wojny[34] zostawała,
Płód żartobliwy… Chcąc ją mieć w użyciu,
Tyle przewrotnych kunsztów używała,
Że wpadł w jej ręce — a, w klasztornym życiu
55
Chcąc wzniecić pożar, raduje się zjadła[35],
Że dzieło przyszłej niezgody wykradła.

VIII

JabłkoWzbiła się wgórę a, jak jabłko owe[36],
Co poróżniło i ludzie, i bogi[37],
Niesie płód żartów; gmachy klasztorowe[38]
60
Skoro zoczyła[39], wydała krzyk srogi,
Cieszy się, widząc klęsk przyszłą osnowę[40].
Forty[41] warownej już przebyła progi
A myśląc, wściekła, o przyszłym pożarze,
Przebiega szybkim krokiem kurytarze[42].

IX

65
Staje przed drzwiami mieszkania doktora[43],
Pewna, że starzec rozkosznie spoczywa;
Omyliła się: Religianajpierwszy z klasztora[44]
Do służby Bożej[45] śpieszy i przybywa.
W chórze północna trzymała go pora,
70
W chórze wraz z bracią[46] chwały Boże śpiewa.
PrawoWielka rzecz — z zasług być od prawa wolnym.
Większa — z zasługą być prawu powolnym[47]!

X

BiedaWeszła — a widząc i sprzęty[48], i łoże,
Jęknęła z złości, czując baśnie płonne[49]:
75
Zamiast kotary wytarte rogoże[50],
Wszędzie ubóstwo zastała zakonne.
Ksiąg mnóstwo, których zrachować[51] nie może,
Ledwo objęły[52] pokoje przestronne;
Sprzęt godny mędrca, godny zakonnika,
80
Jadem ją nowym żarzy i przenika.

XI

Rzuciła pismo — a, zawywszy wściekła,
Powróciła się do swego łożyska;
Z nią zazdrość zjadła[53] i zemsta przewlekła,
Fanatyzm, straszny z daleka i z bliska.
85
Wpadły, skąd wyszły, jędze w otchłań piekła,
Wpadły w zwyczajne sobie[54] stanowiska;
Tam z źródła jady na nowo czerpały,
Aby tym dzielniej[55] truły, zarażały.

XII

Wrócił się doktor, a gdy pismo czyta,
90
Śmiech, ZemstaRozśmiał się[56]: taka zemsta wielkiej duszy.
Trwoga występnym tylko przyzwoita[57],
Kto się złym czuje, tego zarzut wzruszy[58];
Cienia się swego boi hipokryta,
Gdy go wewnętrzne przeświadczenie głuszy[59];
95
CnotaUbezpieczona w niewinności swojej,
Prawdziwa cnota krytyk się nie boi.

XIII

Przyroda nieożywionaTak brzeżna[60] skała, gdy niebo się chmurzy,
I groźne coraz zbliżają obłoki[61],
Wzrusza się morze, grzmi chmura wśrzód burzy,
100
A choć uderza bałwan[62] w brzeg wysoki,
Chociaż się w fluktach[63] zapienionych nurzy[64],
Chociaż szturm srogi rwie twarde opoki,
Trwa niewzruszona: pełzną wiatry chyże[65],
A bałwan hardy[66] piasek pod nią liże.

XIV

105
GniewWchodzi Honorat, a pismo podane
Z rąk od doktora kiedy czytać bierze,
Na pierwszą strofę[67] znać[68] po nim odmianę:
Miesza się, płoni[69], blednieje[70] w cholerze[71],
Karty nie skończył, już rzuca o ścianę.
110
Chce drzeć, lecz doktor hamuje[72] w tej mierze.
Sroży[73] się starzec, dziki i surowy,
Tymi na koniec obwieszcza gniew słowy:

XV

„Tać to nam korzyść za tyle podjętych
Prac, trudów! Takie wdzięczności zadatki[74]!
115
Targa się[75] śmiałość na mądrych i świętych,
Wyszydza zjadła i ojce[76] i matki,
A, niekontenta[77] z bluźnierstw przedsięwziętych,
Hańbi różaniec. Jeżeli ostatki[78]
W nas jeszcze cnoty żarliwej zostały,
120
Niechaj jej dozna bluźnierca zuchwały!

XVI

Gniew„Heretyk sprośny[79], Turczyn[80], jansenista[81],
Ateusz[82], piekła zarażony jadem,
Oszczerca, z cudzych defektów[83] korzysta,
Godzien największej być kary przykładem;
125
Niechaj go hańba ogarnie wieczysta
I wszystkich, którzy tym będą iść śladem!
Niech go…” Dech ustał ojcu żarliwemu;
Wtem tak się doktor odezwał ku niemu[84]:

XVII

„Złorzeczyć, nie wiem, jeżeli[85] przystoi
130
Tym, którzy tylko winni błogosławić[86];
Jad bardziej ranę rozjątrza, niż goi —
Na cóż się próżnym[87] narzekaniem bawić?
ZemstaNie z zemsty pozna Bóg, którzy są swoi:
Jeśli należy[88], Jemu ją zostawić,
135
A choć nas boleść najsrożej dotyka,
Cierpieć, a milczeć — podział[89] zakonnika.

XVIII

Chrystus„Ten, który swoim naśladowcom wiernym
Za złe stokrotnie dobrem kazał płacić[90],
Potrafi ulżyć troskom, choć niezmiernym,
140
Potrafi oddać, co możem utracić.
Zyskiem się zemsty nie zmożem[91] mizernym,
Cierpliwość lepiej nas zdoła zbogacić[92].
Darujmy!” Uciekł Honorat i mruczał,
A doktor westchnął, który go nauczał.

XIX

145
Kara, MądrośćMógł był ukarać, ile przełożony[93],
Ale, że starszy, nie spieszył się z karą.
Starzec był laty i pracą zwątlony[94],
A, zwykłą wieku swemu tchnąc[95] przywarą,
Wiara, ŚwiętoszekNadto[96] był w zdaniu swoim uprzedzony,
150
Gdy kładł zakonność w równej szali z wiarą[97].
Choć zdrożność[98] widział, ale, że przy cnocie,
Przebaczył doktor żarliwej prostocie.

Pieśń II

XX

Gniew, ZemstaJak chmura, co grom po polach roznosi,
Obiegł Honorat wszystkie kurytarze[99],
155
Wszędzie wiadomość nieszczęśliwą głosi,
Wszędzie o wszczętym[100] znać daje pożarze.
O zemstę wszystkich nalega i prosi,
Niechaj to dzieło i autora skarze.
„Kupcie się[101] — woła — ku wspólnej odsieczy!
160
Kupcie się, bronić pospolitej rzeczy[102]!”

XXI

Na taki odgłos, jak piorunem tknięte,
Tłumy się braci ze wszystkich stron spieszą,
Rzucają prace i zabawy[103] święte,
A, coraz większą gromadząc się rzeszą,
165
Tam idą, kędy[104] żale rozpoczęte
Wynurzał[105] starzec: wzmagają[106] i cieszą.
Próżne[107] starania! Honorat się trwoży,
Im bardziej miękczą, tym zjadlej[108] się sroży[109].

XXII

Tak łań[110] po puszczach dzikich obłąkana[111]
170
Z płodem[112], którego pilnie dotąd strzegła,
Nagłym łoskotem[113] myśliwców zmieszana[114],
Z miejsc się porywa, na których obiegła;
ŚmierćPróżno[115] ucieka, wkoło opasana[116],
Unosząc życie, choć płodu odbiegła[117],
175
Chociaż rąk uszła i buja po lesie,
Tkwi grot śmiertelny, który z sobą niesie.

XXIII

Wrzask, krzyk, hałasy: i prośbą, i wsporem[118]
Nie da się starzec ubłagać rozjadły[119],
Niezbytym[120] punktu ujęty honorem.
180
Gdzież się zdrożności[121] nasze nie zakradły?
KsiążkaPędzi, księgarni drzwi zastał otworem,
Tam wpadł, strwożeni bracia tam z nim wpadli.
Jednym zamachem starzec nieużyty
Wywrócił cztery ksiąg pełne pulpity.

XXIV

185
O ty, wszech rzeczy płodnej rodzicielki[122]
Dzielny tłumaczu, i w lewą i w prawą,
Którego wielbić musi człowiek wszelki,
Ty, coś jest świata nauką, zabawą,
Perło pisarzów[123], o Albercie Wielki[124],
190
Coś tajemnice objawiał tak żwawo,
Uczczenia godny, nieuszanowany, —
Spadłeś pod szafę z twoimi kompany[125]!

XXV

Gniew, KsiążkaWielki Tostacie[126]! Ty, coś znamienicie
Pisał o wszystkim, o czym pisać można,
195
Nie osiedziałeś się[127] na twym pulpicie,
Złość cię zrzuciła, ale złość pobożna;
Poznał cię starzec, zapłakał obficie,
Twym spadkiem[128] myśl się powiększyła trwożna.
A gdy się coraz wzmaga i rozżarza,
200
Tak z płaczem mówił do bibliotekarza:

XXVI

„Nie tylko ludziom i księgom uwłacza[129]
Bezbożnik, co się uwziął na zakony.
Co winien Tostat, że mu nie przebacza?
Co winien Alfons[130], ów król uwielbiony?
205
Zuchwalec śmiało grzeszy i wykracza,
Kroniki nawet dotknął zaślepiony[131];
Nie godzien czytać piękności dobranych:
„Wojska afektów zarekrutowanych[132]”.

XXVII

Gniew„Wiem, skąd te złości i jady pochodzą.
210
NaukaJuż się świat zepsuł, a płody odrodne
Polorem[133] niby jady swoje słodzą,
Nazwiska nawet uczonych niegodne.
Ich to koncepty[134] — prawdzie nie zagrodzą,
Znajdziem my na nich sposoby dowodne[135].
215
Umilkną zdrajcy, damy się we znaki,
Spełznie z konceptem pisarz lada jaki[136]!

XXVIII

Książka„Bogdaj [137]to dawni w księgach nie szperali!
Było też lepiej, każdy cicho siedział.
I cóż nowego teraz wybadali?
220
Bogdajby lepiej o nich świat nie wiedział!
Nie tak to nasi ojcowie [138]działali,
A, jeśli który co pisał, powiedział,
Nie dął się[139] z swojej mądrości mniemanej[140],
A nie zaczepiał[141] książki drukowanej”.

XXIX

225
Książka„Niejeden głupi był wydrukowany, —
Biblijotekarz[142] rzekł do Honorata —
Druk nie jest piętnem[143] chwały lub nagany,
Mądrość, GłupotaDawniejszych, świeższych czasów alternata[144]
Głupstwo i rozum stawia naprzemiany[145],
230
Jednym je węzłem wiąże i przeplata;
Z powszechnej wady my się nie odkupim[146],
Można i u nas być mądrym i głupim.

XXX

Śmiech, Kłamstwo„Że się z prostoty śmiał pisarz swywolny[147],
I my się śmiejmy, zagadniem i snadnie[148]:
235
Pozna po śmiechu, w wyrazach zbyt wolny[149],
Że fałsz napisał, odwoła dokładnie.
Będziem się dąsać? Nie będzie powolny[150],
Gorszy jad może w pióro mu się wkradnie.
A kto wie wreszcie, czyli[151] nie chciał użyć
240
Tego sposobu, aby się przysłużyć?”

XXXI

„Piękna przysługa! Paszkwilem[152], potwarzą[153]?”
„Posłuchaj tylko, ojcze Honoracie:
PoetaRóżne się myśli wierszopisom marzą,
Jeszcze ich trybu[154] zupełnie nie znacie.
245
Bywa częstokroć, gdy się zbyt rozżarzą[155],
Że mniej pamiętni[156] o sławy utracie,
Zbyt lekko[157] cudzą dotkliwość[158] tłumaczą”.
„Zły to śmiech, ojcze, gdy na niego płaczą!”

XXXII

„Targa się paszkwil na niewinność trwożną,
250
Zaraża jadem, na złe zbyt ochoczy;
SztukaSatyra, cierpieć nie mogąc rzecz zdrożną[159],
Karze bez względu[160], wyrzuca na oczy;
Krytyk żarliwość ma, ale ostrożną,
Śmiechem poprawia, jadem nie uwłoczy[161],
255
A kunsztu[162] jego te prawe[163] sposoby:
Występek karać, oszczędzać osoby.

XXXIII

„Ale mnie wytknął[164]!” — „Przypadkiem się stało”.
„Jakto przypadkiem? Szydzić moje lata[165]!”
„W myśli to jego może nie postało[166],
260
Osławiać[167], szydzić z ojca Honorata.
Co tam wyraził, u nas się nie działo,
Jakaż stąd sławy[168] być może utrata?
Nigdy się, ojcze, taki nie frasuje[169],
Który zarzutu przyczyny nie czuje.

XXXIV

265
,Ironia,Hazard[170] nadarzył twe imię w pisaniu,
Ale opisał nie tym[171], czym cię znają.
Alboż[172] upartym jesteś w twoim zdaniu?
Alboż cię o złość bracia posądzają?
Alboż nie trawisz[173] dni, nocy, w czytaniu?
270
Alboż cię flaszki przyjacielem mają?
Dobrzyście, mądrzy, na książkach się znacie —
To nie o tobie, ojcze Honoracie”.

XXXV

„Piękne to słowa, ale nic nie znaczą! —
Krzyknął Honorat — Śmiał się z nas do woli[174]!
275
Są uprzedzeni, co dobrze tłumaczą
To, co jest skutkiem nieprawej[175] swawoli.
Niech mi mędrkowie dzisiejsi wybaczą,
Jak to nie sarknąć[176], kiedy kogo boli!
Pożal się, Boże, widzę, naszej pracy!
280
I wasze[177] zmodniał[178], ojcze Bonifacy”.

Pieśń III

XXXVI

SenBogdaj[179] to zasnąć! Byle sen był smaczny,
Mniejsza, na miękkim łożu, czy na ławie.
Bogdaj to zasnąć! Chociaż sen dziwaczny,
Słodsze te baśnie, niż troski na jawie.
285
Niechaj mnie łudzi[180], niech będzie opaczny[181],
Stawia częstokroć w szczęśliwej postawie.
Płyną w śnie miłym rozkoszne momenty,
Nie śpią królowie, spał ojciec Gaudenty.

XXXVII

Myśli swobodna! Twoje to są dzieła,
290
Ty pracę wieńczysz rozkosznym uśpieniem,
A co zbyt skrzętnym[182] staraniem ujęła[183],
Najpożądańszym wracasz zasileniem[184].
LenistwoGnuśność[185], co twardym letargiem zasnęła,
Nie zna snów smacznych, mży[186] za przebudzeniem.
295
Usnął Gaudenty w spokojnej zaciszy[187],
Powszechnej trwogi nie czuje, nie słyszy.

XXXVIII

Postrzegła Jędza[188], co się wrzawą cieszy,
Że na ustroniu rozkosznie spoczywa
Jeden Gaudenty z tak gromadnej rzeszy,
300
Jadem się nowym sroży[189] zapalczywa:
Do jego celi szybkim krokiem śpieszy,
Nową się zdradna postacią okrywa
I, żeby wsparcia dzielniejszego[190] dostać,
Bierze na siebie żarliwości postać.

XXXIX

305
Przebranie, ŚwiętoszekŚwiętym pozorem[191] tai[192] myśli zjadłe,
Pokornym słodzi jad swój ułożeniem:
Spuszczone na dół, zmrużone, zapadłe,
Pałają[193] oczy jaskrawym płomieniem,
Usta zsiniałe i lica wybladłe,
310
Głos drżący, coraz[194] przerwany westchnieniem.
W taką się postać Jędza przemieniła,
Do Gaudentego kiedy przystąpiła.

XL

Lenistwo„Śpisz — rzecze — wtenczas, kiedy drudzy czują[195],
Zażywasz wczasu[196], kiedy bracia płaczą;
315
Gnuśne[197] umysły nieprawie[198] próżnują,
Zbyt wolnie[199] kiedy powinność tłumaczą.
Matka, SynNie tak się dzieci matce wysługują,
Nie tak jej wdzięczność oddają i znaczą[200].
Jeśli masz serce, porwij się i wzmagaj[201],
320
Jeśliś syn jeszcze, wstań, ratuj, wspomagaj!”

XLI

Gniew, StrachGdyby się była Jędza nie umknęła,
Byłby jej dostał[202] za pierwszym zamachem,
Tak się w Gaudentym złość sroga zajęła[203].
Złość, rozpacz, zjadłość[204], powiększona strachem —
325
Wzmaga się raźno na wspaniałe dzieła;
Jędza tymczasem już buja nad dachem,
Zająwszy żądzę zemsty niewygasłą,
Już strasznej wojny dała srogie hasło.

XLII

StrójJak syn Alkmeny[205], gdy na wielkie sprawy,
330
Bitwy z olbrzymy i smoki[206] wychodził,
Pałając chęcią wiekopomnej sławy,
Nadzieją bitwy żądze zjadłe chłodził,
Zdobycz nemejską[207], zysk sławnej wyprawy,
Przywdziewał, gdy na nieśmiertelność godził[208] —
335
Tak i Gaudenty w tej walnej[209] potrzebie
Porwał za kaptur i wdział[210] go na siebie.

XLIII

Wypadł rozjadły[211], sam nie wie, gdzie leci,
Woła na bitwę, choć bez przeciwnika:
„Do mnie, kto śmiały, do mnie, moje dzieci! —
340
Woła, a coraz żwawiej[212] się pomyka —
Kogo trwożliwość podląca nie szpeci,
Kogo zaszczyca imię zakonnika,
Bijatyka, PrawoKupcie się[213] ze mną, nacierajcie żwawo:
Tak się najlepiej utrzymuje prawo!”

XLIV

345
ŚwitNoc była jeszcze, a słabe promienie
Najpierwsze zorza[214] puszczać zaczynały.
Słyszą krzyk bracia i nagłe wzruszenie[215],
Słyszą, jak echo gmachy powtarzały;
Nowy strach nastał, nowe zatrwożenie.
350
Stanął z swoimi Honorat struchlały[216],
A gdy się ku nim Gaudenty przybliża,
Uciekła rzesza trwożliwa i chyża[217].

XLV

Został Honorat, laty[218] ociężały,
Strach nogi zemdlił[219], przeraża i mroczy[220];
355
Postrzegł go z dala bohatyr[221] zuchwały,
Niezwykłym pędem ku niemu przyskoczy.
Strach, StarośćPadł z strachu[222] starzec, na poły[223] zmartwiały,
Już ciosu czeka, nie śmie podnieść oczy[224],
Już się na niego Gaudenty zamierzył —
360
Wtem poznał starca i gniew swój uśmierzył[225].

XLVI

„Tyżeś to, ojcze?” — zdziwiony zawołał.
Starość„Jam jest, — rzekł starzec — co was wszystkich bronię.
Na to los srogi starość moją chował,
Tegom się, nędzny, doczekał przy zgonie,
365
Że lada[226] bajarz będzie nas strofował[227]
I w całym szukał zdrożności[228] zakonie.
Złącz, bracie, pomoc, zwołaj młodzież, starce[229],
Zgińmy z honorem, lub zgnębmy potwarce[230]!

XLVII

„Niechaj nas pozna, co się targać[231] waży,
370
Niech pozna smutnym doświadczeniem swoim,
Niech wie, w jakowej[232] jest nasz honor straży,
Niech wie, jak próżnych[233] dąsań[234] się nie boim!
Niech się i drugi i trzeci odważy —
Choć i największą liczbę uspokoim.
375
GniewGniew, co ma honor zgromadzenia w pieczy[235],
Zgubą przeciwnych[236] rany swoje leczy”.

XLVIII

Książka, Bijatyka„Do argumentów! A książki tu po co?” —
Krzyknął Gaudenty, nowym zdjęty jadem[237] —
Niech się mędrkowie nad księgami pocą
380
I pysznią dumnym maksym swoich składem[238]!
Ręka, nie pióro, będzie nam pomocą,
Idźmy powszechnym i ubitym[239] śladem:
Kiedy potrzeba znieść z siebie zelżywość[240],
Gdzie moc lub sztuka[241], tam jest sprawiedliwość.

XLIX

385
Cnota, Zbrodnia„Dawne to bajki o cnocie, nauce,
Świat polerowny[242] te czcze[243] światła zgasił;
Podejściu szczęście przypisał i sztuce,
Zbrodnię szczęśliwą uczcił i okrasił[244],
A niepodległy sumnienia przynuce[245],
390
Zdradnie[246] się srożył[247], zdradnie się i łasił.
SiłaKtóż teraz w cnocie wsparcia będzie szukał?
Ten wielki, mądry, kto zdarł, kto oszukał.

L

„I my tak czyńmy, gdy nas losy muszą[248],
A radzić sobie inaczej nie można!
395
Kiedy moc, podstęp, świata teraz duszą
I wszystko chytrość posiadła ostrożna,
Kiedy szczęśliwi, co się o złe kuszą,
A w niewinności już nadzieja próżna —
Trudno się teraz odwołać [249]na cuda:
400
Bądźmy jak drudzy[250], a wszystko się uda”.

LI

Tak duch zajadłej Jędzy popędliwy
Wskroś umysł, złością zdjęty, opanował.
Struchlał Honorat na takowe dziwy.
Nagłej odmiany kiedy nie pojmował,
405
Nie ścierpiał bluźnierstw, lubo[251] zemsty chciwy,
Przecież, ażeby w złości uhamował[252],
Miękczył[253] zawziętość, zbytek[254] jadu słodził.
Już też dzień jasny po zorzach nadchodził.

Pieśń IV

LII

Zło, ZłodziejRzadko się kradzież nada[255] kradnącemu,
410
Choć ją i pięknym nazwiskiem przywdziejem[256];
Choćby służyła dobru publicznemu,
Nie oczyści się i tym przywilejem;
Mówmy więc szczerze, mówmy po dawnemu:
Ktokolwiek kradnie, ten zawzdy[257] złodziejem.
415
Pięknie, czy szpetnie[258], pomaga, czy szkodzi,
Niech będzie, jak chce, a kraść się nie godzi.

LIII

KsiążkaO „Wojno Mnichów[259]!” — takeś w ręce wpadła,
Takeś się najprzód[260] zjawiła na świecie:
Płochość[261] cię z twoich kryjówek wykradła,
420
Ciekawość fraszki[262] stawiła w zalecie,
Złość cię rozniosła ślepa i zajadła,
A sława, która rada[263] bajki plecie,
Za rzecz szacowną gdy udała baśnie[264],
Prysłaś, jak iskra, co parzy i gaśnie.

LIV

425
Byli, którzy cię słusznie zwali fraszką,
A, poważniejszą zatrudnieni[265] pracą,
Gardząc wspaniale nikczemną igraszką,
Nie czytając cię, rzekli, żeś ladaco[266];
Drudzy, niewzdęci tak poważną maszką[267],
430
Nad zgrają wierszów[268] gdy czasu nie tracą,
Rzekli: „Dźwięk próżny, co pozory kryśli[269],
Nie wart uczonych czytania i myśli[270]”.

LV

PoetaRodzaj poetów, co się z słowy[271] pieści,
Niegodzien u nich względu i szacunku;
435
Mędrzec, ważący istoty[272] i treści,
Mędrzec, mający wyroki w szafunku[273],
W gminnych umysłów tłumie takich mieści[274]
I w najpodlejszym osadza gatunku,
Co, kunsztem[275] słowa układając zręcznie,
440
Łagodnym dźwiękiem omamiają[276] wdzięcznie[277].

LVI

I sprawiedliwe były takich zdania,
Co im o dobro kraju tylko chodzi:
Poezja„Cóż wiersz pomoże do praw układania?
Alboż się zboże po wierszach urodzi?
445
Próżne[278] są, płoche[279], niewarte słuchania,
Więc się ich pisać i czytać nie godzi[280].
Nic nie probują[281], a po cóż je chwalić?
Najlepiej bajkę i bajarza spalić”.

LVII

Spalić do szczętu! Ale, nim go spalą,
450
Wróćmy tymczasem do naszej powieści!
Bajkę, czy prawdę, ci ganią[282], ci chwalą,
Tym jest przyczyną śmiechu, tym boleści,
Jedni się chlubią[283], a drudzy się żalą.
SztukaZgoła[284], zwyczajnym trybem wszystkich wieści,
455
Miało los dzieło, co po rękach chodzi,
Złe, gdy przymawia[285], dobre, gdy dogodzi.

LVIII

Po niejednego zakątach[286] klasztora
Poszło na ogień; w drugich zachowane;
Ci błogosławią, a ci klną autora:
460
Zgoła umysły były rozerwane[287].
Prawnik, UrzędnikPan wicesgerent[288] śle instygatora[289]
I w przyszłych sądach rokuje przegranę[290],
A jejmość różnie: krzykliwa lub cicha,
Gniewa się, miękczy[291], płacze i uśmiécha.

LIX

465
Szczęściem i wielkim dla dzieła autora,
Nigdy Hiacynt w jej domu nie gościł;
Książka, AlkoholNikt tam nie bywał prócz ojca przeora,
Lecz ojciec przeor ustawicznie[292] pościł,
A, jeśli bierał[293] ojca promotora[294],
470
Hiacynt takich wizyt nie zazdrościł:
Pogardzający marnymi igraszki[295],
Pilnował wiernie książek, a nie flaszki.

LX

PięknoPrawda, że piękny, udatny i hoży[296],
Prawda, że patrzeć na niego aż miło.
475
Alboż być pięknym nie ma sługa boży?
Alboż to grzecznym być się nie godziło?
Wdzięczna jest skromność, gdy postać ułoży,
Zda się, iż nowych z nią wdzięków przybyło.
CnotaNiechaj występek wydaje się[297] sprośnie[298],
480
Cnocie wdzięk nowy niechaj coraz rośnie!

LXI

Można ją śmiele z grzecznością skojarzyć[299],
I owszem, taka lepiej przykład wdraża;
Nie jej to przymiot srożyć się[300] i swarzyć[301],
Dzikim spojrzeniem nigdy nie odraża[302],
485
Nie umie próżnie[303] dziwaczyć i marzyć,
Ani się płochym[304] podejrzeniem zraża.
Przykładny mile, dziwacznie niesprzeczny,
Ojciec Hiacynt był święty i grzeczny.

LXII

Ani on wiedział, co drukiem podano[305],
490
Pożyteczniejsze bawiły[306] go dzieła.
Gdy już wieść doszła, co wydrukowano,
Ani go wtenczas ciekawość ujęła;
NudaPrzeczytał wreszcie, co o nim pisano,
Lecz się myśl mściwa w sercu nie zawzięła.
495
Ani się rozśmiał, ani się zasmucił,
Lecz dwakroć[307] ziewnął i pismo porzucił.

LXIII

PtakTak orzeł, górnym wybujały lotem,
Ledwo poglądać na niziny raczy,
A, piorunowym nieprzelękły grzmotem,
500
Kiedy ptaszęta pod sobą obaczy[308],
Skrzydeł wspaniałych straszy je łoskotem
I, gdy w ostatniej postrzeże rozpaczy,
Rzuca plon[309] podły, a lotnymi pióry[310]
Ponad obłoki wzbija się i chmury.

LXIV

505
Nie z orłów rodu był, choć przewielebny,
Ojciec Gerwazy od Zielonych Świątek.
Lubo[311] Hiacynt dał przykład chwalebny
I do działania szacowny początek,
Wzgardził nim ojciec, rady mniej potrzebny[312],
510
Wzgardził, a rzeczy nowy snując wątek,
Brał je do serca — a, gdy zemstę knował[313],
Z rzeszą się braci ukonfederował[314].

LXV

SpotkanieWięc chcąc, by jeszcze większe znaleźć wsparcie,
Wzywał na pomoc inne zgromadzenia.
515
Zastał u forty[315], jakoby na warcie,
Pannę Dorotę, co, chwałę imienia
Strzegąc[316], na zemstę czuwała otwarcie;
Od najpierwszego zaczem pozdrowienia,
Zamiast potocznych dyskursów zabawy,
520
O srogiej burzy wszczął się dyskurs żwawy[317].

LXVI

Tam się dowiedział w zapalczywej[318] mowie,
W srogim wejrzeniu i udatnym geście
O całej rzeczy dokładnie osnowie,
Co powiedano[319] i na wsi i w mieście.
525
Zgoła, co tylko nowiną się zowie[320],
Co usta wywrzeć zdołały niewieście,
Wszystko to było powiedziano różnie,
Żwawo[321], dokładnie, zwięźle i pobożnie.

LXVII

Usłyszał, jako autor złego dzieła
530
Od[322] bezbożników na to namówiony,
Jako go zysków nadzieja ujęła;
I nawet o tym został upewniony,
Jakie bezbożność ukaranie wzięła,
Jak w świętej ziemi nie był pogrzebiony[323],
535
Jak panna Anna na rozstajnej drodze
Widziała w ogniu jęczącego srodze.

LXVIII

Szczęściem kur[324] zapiał. „Niechże sobie pieje.
Krzyknął Gerwazy — a ja nie mam czasu!”
Więc wszedł za fortę[325], wzmagając nadzieje,
540
Wszedł, a wśrzód zgiełku, wrzawy i hałasu,
Gdy słyszy, jako Honorat boleje, —
Ażeby złemu zabieżeć[326] zawczasu,
Aby obwieścić, skąd złego przyczyna,
Wprzód[327] odkaszlnąwszy, tak mówić zaczyna:

LXIX

545
Spotkanie„O bracia! Choć wy bieli, my kafowi[328],
Nic to jedności serdecznej nie szkodzi:
Każdy z nas wdzięczność winien zakonowi,
Bo z tego źródła szczęśliwość pochodzi.
Łączmy się przeciw nieprzyjacielowi,
550
Z małych złączonych rzecz wielka się rodzi”. —
„Prawda — Honorat rzekł — i ja wiem o tym,
To napisano na czerwonym złotym[329]”.

LXX

Więc go zaprasza w izbę zgromadzenia,
Gdzie się żarliwi na odsiecz kupili[330]:
555
Pospolitego tam centrum ruszenia[331],
Tam źródło rady, jak będą walczyli.
Ksiądz, PrawnikNa powszechnego odgłos zaproszenia
Hurmem[332] się zewsząd radni gromadzili;
Szedł, tknięty zemstą i punktu honorem,
560
Pan wicesgerent[333], ksiądz proboszcz z doktorem.

Pieśń V

LXXI

Na wielkie dzieło trzeba się zdobywać.
Fraszka[334] pod Troją i bitwy i rady!
Kogóż na pomoc w tej potrzebie wzywać?
Do Muz się udać, czyli[335] do Pallady[336]?
565
Czy na pegazich skrzydłachpodlatywać
A, dawnych bajek wskrzeszając przykłady,
Kiedy się powieść heroiczna wszczyna[337],
Do snu zachęcać w imię Apollina[338]?

LXXII

Wielkie przykłady do naśladowania
570
I drogę widzę przed sobą nieciasną;
Chluba nie wabi pióra do pisania,
PoezjaZabawę kryślę[339] i cudzą, i własną,
Czytelnikowi nie bronię ziewania —
Chcą spać, czytając, niechajże i zasną
575
Ja, rzecz stosując do miary[340] i wzrostu,
Co wiem, co nie wiem, opowiem po prostu.

LXXIII

SpotkanieZeszły się czapki, birety[341], kaptury,
A, co największa, i głowy nie lada.
Prawnik, ZemstaPan wicesgerent[342] burzliwej natury
580
Plantę[343] zemszczenia najpierwszy układa,
Więc się nadawszy, rzekł: „Złe koniunktury
Mości panowie! Zaczem moja rada:
Jąć się sposobów dobrych. To, co myślę,
Opowiem krótko i jawnie[344] okryślę[345].

LXXIV

585
„Najprzód ten zdrajca, co z nas się naśmiewał,
Niech pozna, żeśmy dobrzy w odpowiedzi!
ZemstaTym grzeszył, że się zemsty nie spodziewał,
Swoją podłością zasłoniony siedzi,
Niewart, żeby się człek zacny nań gniewał;
590
Z tym wszystkim niech go karanie uprzedzi:
Jeśli plebejus, zbić go bez litości,
Jeżeli szlachcic, pozwać jegomości.

LXXV

Prawnik, Prawo„Różne być mogą sprawy, aktoraty[346],
A ja na wszystkich nieźle dopilnuję:
595
Niech no się tylko odezwę zza kraty,
Niech wezmę na cel, tak go odmaluję,
Takie wynajdę nań prejudykaty[347],
Zgoła, co umiem, co mogę, poczuje.
Wprzód za to, że się śmiał z bluźnierstwy[348] ozwać[349],
600
Z Arianismi rejestru[350] go pozwać.

LXXVI

Prawo„Mógłby i crimen status[351] być na stole,
Za to, że z królem chciał wadzić[352] Węgrzyny[353],
Lecz ja to wyższej władzy oddać wolę.
Mnogie są dalej oskarżeń przyczyny:
605
Ojcy[354] lektory[355] niech myślą o szkole,
ChciwośćDuchowni niechaj bronią dziesięciny,
Ksiądz, AlkoholA nasz ksiądz prałat, przez swój wielki rozum,
Weźmie w opiekę vitrum gloriosum[356].

LXXVII

„Co się mnie tyczy, wiem ja, co się stanie:
610
Pozna jegomość…” Wtem machnął obuchem[357].
Krzyknął Gaudenty: „Dobrze tak, mospanie[358]!
To mi to sposób, co śwista nad uchem:
Na nic się nie zda pozew i gadanie,
Po co to straszyć widzeniem i słuchem?
615
ZemstaKto chciał być naszej przyczyną niedoli,
Kto nas zaczepił, niech czuje, co boli!”

LXXVIII

Jak za powstaniem miłego wietrzyka,
W rozleglej puszczy liść wdzięcznie[359] szeleści,
Coraz się echo szerzy i pomyka,
620
Coraz słuch szeptem rozkosznym się pieści —
Tak w gromadnego liczbie zakonnika[360]
Krzyk Gaudentego hasłem dobrych wieści.
Nieukojone mający urazy,
Wzmogli się Rafał, Marek i Gerwazy.

LXXIX

625
Trzy to filary swego zgromadzenia,
Trzy to pociechy braci rozrzewnionych[361].
Pierwszy z nich, zwykłe dawszy pozdrowienia,
W słowach dobranych, zwięzłych i uczonych
Od gór libańskich[362] wszczął asumpt[363] mówienia,
630
Spuścił się potem, a wszystkich zdziwionych,
I duchownego, i świeckiego stanu,
Ciągle prowadził do rzeki Jordanu[364].

LXXX

Dopieroż stamtąd, jak się wzbił do góry,
Jak zaczął latać, z oczu wszystkich zniknął,[365]
635
Głos tylko słychać, wzrok widzieć ponury,
Gest groźny, jakim zadziwiać przywyknął;
Wtem, kiedy wspomniał helikońskie córy[366],
Wskróś poruszony wicesgerent [367]krzyknął:
Sztuka, Strach„To mi to mówca, co się aż człek zlęknie,
640
Kiedy to raz wraz[368] i górno, i pięknie!”

LXXXI

Szła dalsza kolej, a ojcy wielebne[369],
Raźnej[370] młodzieży otoczone gronem,
Zdobywały się na rady potrzebne;
Każdy za swoim obstawał zakonem,
645
Pełzły[371], niknęły zamachy haniebne.
Wtem seraficznym[372] akcentem i tonem,
Okryty laurem kaznodziejskiej pracy[373],
Podniósł grzmotliwy głos ojciec Pankracy.

LXXXII

„A pókiż — krzyknął — barbarzyniec[374] w błędzie,
650
Zoil[375] przebrzydły, co się na nas miota,
A pókiż szarpać naszą sławę będzie
I bluźnić, zdrajca, subtelnego Szkota[376]?
A pókiż w równym szeregu i rzędzie
Z nim stawać będą ci, których robota
655
Do tego zmierza ustawnie[377], koniecznie,
Aby nas zgnębić i osławić[378] wiecznie?

LXXXIII

„A pókiż?…” Nadto[379] rozpoczął był żwawie[380],
Przeto[381] go kompan strwożony mniej bacznie[382],
Chcąc ciągnąć za płaszcz, głasnął po rękawie
660
I, chociaż mniemał[383], że było nieznacznie,
Tak zmieszał mówcę, iż oniemiał prawie,
Chce mówić, ale słowa szły opacznie[384] —
Więc, co tak żwawo już miał się ku wojnie,
Skrył głowę w kaptur i usiadł spokojnie.

LXXXIV

665
Zamilkli wszyscy; wtem z miejsca się ruszył
Doktor i zaczął namieniać[385] o zgodzie.
Próżno namieniał: przytomnych[386] obruszył.
Nawet tych, którzy byli na odwodzie[387].
TłumWrzask zjadłej tłuszczy[388] mówiącego zgłuszył,
670
Więc, upewniony o pewnej przeszkodzie,
Umilkł. Natychmiast żwawe wojowniki[389]
Coraz groźniejsze wznawiały okrzyki.

LXXXV

Przyroda nieożywionaJak wichry, nagle kiedy wypadają,
Wspienione[390] wody i mącą i burzą,
675
Próżno się trwożne majtki[391] wysilają,
Razem z okrętem w dnie morskim się nurzą;
Powstaje Neptun[392], wiatry ucichają,
Spokojne wody, nieba się nie chmurzą —
Tak proboszcz, skoro w stół pięścią uderzył,
680
Ucichła wrzawa i krzyk się uśmierzył.

LXXXVI

„A moje zdanie, — rzekł — mości panowie,
Duchowni, świeccy, wielebni, wielmożni,
Po co się gniewać? W tej księgi osnowie[393]
Cóż jest, żebyście mieli być tak trwożni?
685
Czyż, co w poeciej marzyło się głowie[394],
Ma tych obrażać, co mądrzy, pobożni?
Na co się zemsty złych sposobów chwytać?
KsiążkaJeśli złe pismo, to go i nie czytać.

LXXXVII

„Jeżeli kształtnie, dobrze napisane,
690
Czytajmy, żartu nie biorąc do siebie.
Było podobne niegdyś udziałane[395]
I na prałaty[396]; w takowej potrzebie[397]
Ci się rozśmieli, ci dali naganę,
A czas, zazwyczaj co urazy grzebie,
695
To zdziałał, co się pospolicie[398] dzieje:
Nikt się nie gniewa, a każdy się śmieje.

LXXXVIII

„I ja tak radzę, a żem w tych dniach prawie
Przypadkiem pismo o tej wojnie czytał,
Że posłużyło ku mojej zabawie,
700
Śmiałem się i ja, o resztę nie pytał.
PoetaPoetom śni się czasem i na jawie —
Któż by więc bajki za prawdę poczytał?
Puchar opisał? I cóż w tym jest złego?
Niech przyjdzie do nas, wypijem do niego”.

LXXXIX

705
Tak mówił prałat, a wyraz łagodny
Miłe uczucie w słuchających sprawił:
Wzrok niegdyś dziki stawał się pogodny,
A co się nader[399] zapalczywym stawił,
Pan wicesgerent[400] mniej do bojów zgodny[401],
710
Honorat srogi już się ułaskawił[402],
Gaudenty nawet już nie tak ochoczy.
Wtem nowy widok ściągnął wszystkich oczy.

Pieśń VI

XC

Jakiż to widok, który by odmiany
I nową rzeczy osnowę przywodził?
715
Cóż to za widok tak niespodziewany,
Iż naradzeniu wielkiemu przeszkodził?
Jakiż na koniec zły, czy pożądany,
Po tylu wielkich przygodach nadchodził
I jak przemyślnym wzniecon wynalazkiem?
720
Opowiem: drzwi się otworzyły z trzaskiem…

XCI

Właśnie naówczas, wieszczym zdjęty duchem[403],
Ojciec Regalat pałał żarliwością,
Srogim niezbożność[404] krępował łańcuchem,
A, zwykłą gnębiąc złość zapalczywością,
725
Niespodziewanym przelękły rozruchem,
Porwał się z miejsca. Za nim z skwapliwością[405]
Wszyscy słuchacze spieszno[406] ku drzwiom biegli.
Wszyscy stanęli, jak tylko postrzegli.

XCII

Mamże powiedzieć, co postrzegli oni?
730
Powiem: postrzegli dzban czworogarncowy[407].
Krzyknął Gaudenty: „Do broni! Do broni!”
Gerwazy raźny, Pankracy gotowy.
Doktor się wstydem niezwyczajnym płoni[408],
Pan wicesgerent[409] wzrok mieni[410] surowy,
735
Prałat[411], ażeby dobrze dzieło sprawić,
Na pierwszym miejscu kazał go postawić.

XCIII

Stanął. Jednakże nie był on takowy[412],
Jakim go powieść bajeczna udała;
Złocisty, prawda, i marcepanowy,
740
Ale go rzeźba w zwierzch[413] nie otaczała;
W tym zaszczyt wielki, iż czworogarncowy.
Jakoż i postać tak okazowała[414]:
Poważny z kształtu, wspaniały i stary,
Śklnił[415] się nakoło twardymi talary[416].

XCIV

745
Król, PamięćNa nich pamiątki królów naszych dawnych
Ku pocieszeniu zgromadzonych braci,
Królów uprzejmych, szczęśliwych i sprawnych
Wyryte były twarze i postaci.
Owych Zygmuntów, Władysławów sławnych,
750
Których się nigdy pamięć nie zatraci,
Niósł dzban pamiątki szacownych wyrazów,
Niósł piętna[417] Piastów, Jagiełłów i Wazów.

XCV

Takimi nasi ojcowie pijali,
Smutek stroskanych myśli nie zajmował,
755
Takimi uczty swoje odprawiali,
AlkoholUczty, na których zbytek[418] nie panował.
Szedł dzban na kolej, w nim radość czerpali,
A przemysł[419] chytry ochoty nie psował[420].
Rozweseleni uprzejmym obchodem,
760
Napawali się i piwem i miodem.

XCVI

O dobre czasy, gdy trwała prostota!
Wprawdzieć nie było tak kształtnie i grzecznie,
Nie śklniła[421] w kunsztach[422] wytworna robota,
Ani się przemysł[423] silił ostatecznie —
765
Uprzejmość wszystko kształciła[424] i cnota,
Żyli wesoło, żyli i bezpiecznie.
Słodkie wspomnienie, szacowne przykłady,
Bogdaj[425] się nasze święciły pradziady!

XCVII

Lecz nazbyt długo już ten dzban na stole,
770
Czas się go imać[426] — ze czcią winną[427] wzięty,
Aby naprawił uprzykrzone dole.
Ociec Zefiryn żarliwy i święty,
Na złość światową[428] płacząc i swawolę,
Pierwszy go ujął; zaczem[429] nadpoczęty,
775
Gdy się do niego każdy z ojców bierze,
Sączył się likwor[430] w skromności i mierze.

XCVIII

AlkoholJuż kolej wielu była przeminęła:
I wicesgerent[431] nieźle pokosztował,
I prałat[432], sprawca przykładnego dzieła,
780
Smacznego trunku sobie nie żałował,
W Gaudentym większa żwawość się zawzięła,
Honorat niby z niechcenia[433] sprobował;
Każdy się z swoją odezwał pochwałą,
Tymczasem wina coraz ubywało.

XCIX

785
MądrośćBo też to nadto ci filozofowie,
Rozprawowali[434] o wstrzemięźliwości —
I w dobrym zbytek[435] cnotą się nie zowie.
Jak to nie lubić[436], skąd płyną radości?
Dobrze to znali[437] wielebni ojcowie,
790
Więc, zasilając ducha w troskliwości,
Pod dobrym hasłem: „Niech poczciwi żyją!”
Wielebne ojcy[438] jak piją, tak piją.

C

AlkoholW kącie ukryty doktor cicho siedział;
Widząc, że mierna[439], uczcie nie przyganiał[440],
795
Chciał jednak, aby nikt o tym nie wiedział,
Więc, jak mógł tylko, krył się i zasłaniał.
Postrzegł go prałat i wzręcz[441] mu powiedział:
„Po cóż się będziesz od ochoty wzbraniał?
Alboż w mych ręku[442] naczynie zabójcze?
800
Wino weseli[443]: pij, wielebny ojcze!”

CI

Kolej[444] tak dobrze już była chodziła,
Iż już ku reszcie likwor[445] się nachylał[446];
Poznali wszyscy, iż zabawa miła,
Więc, gdy się każdy wdzięczył i przymilał,
805
Wstał doktor — zgraja placu ustąpiła —
Wziął dzban i westchnął, przecież się zasilał,
Prawda, AlkoholA, gdy już resztę dopijał przykładnie —
Cud nad cudami! — postrzegł Prawdę na dnie.

CII

Bajka to była, co o niej pisali,
810
Jakby w dnie[447] studni siedziała nieboga.
Znać[448] filozofy[449] wina nie pijali,
A zaś poeci w źródle swego boga,
Gdy tylko wodę kastalską[450] czerpali,
W nię[451] Prawdę kładli — nie ta jej załoga[452].
815
Lepiej częstokroć pijak ją wyśledzi
I stąd przysłowie: „Prawda w winie siedzi”.

CIII

Przeląkł się doktor na takowe dziwy
I dzban na miejscu, skąd wzięty, postawił;
Ruszyć się nie śmiał, chociaż boju chciwy[453],
820
Gaudenty, skoro cud doktor objawił.
Czy obraz skryty, czy widok prawdziwy?
Każdy go pyta, wszystkim jedno prawił[454]:
Prawda„Kto się dowiedzieć o tym chce dokładnie,
Niechaj w dzban wspójrzy[455], znajdzie Prawdę na dnie”.

CIV

825
ŚwiatłoRzekł — więc wspaniale Zefiryn się toczy
Prosto ku dzbanu[456], chcąc wzgłębsz[457] rzecz dociekać;
Blask niezwyczajny zraził[458] wszystkie oczy,
Stanęli zlękli, nie śmieją uciekać;
Jasność przytomnych[459] przeraża i mroczy,
830
Z drżeniem widoku końca muszą czekać[460].
Wtem obłok świetny gdy się rzedzić[461] pocznie,
Prawda przed nimi stanęła widocznie.

CV

Prawda„Nieczęsto — rzekła — tak mnie ludzie widzą,
Chociaż się zawżdy[462] chętna ku nim spieszę.
835
Zamiast wdzięczności wszyscy ze mnie szydzą,
I, byłem tylko weszła w którą rzeszę[463],
Rzadki mnie uczci[464], a wielu się wstydzą[465],
Bo złych zasmucam, a niewinnych cieszę.
Dziś z wami jestem, bo, chociaż w rozruchu[466],
840
Godniście mego widzenia i słuchu[467].

CVIZemsta, Głupota

„Skąd wasza rozpacz? Skąd chęci zemszczenia
Za lada pismo, które bajki plecie?
Mnie wierzcie, wszystkie przenikam[468] wzruszenia,
Znam tego, co go dziś prześladujecie.
845
Wie on, jak święte wasze zgromadzenia,
Lecz, chcąc osoby postawić w zalecie[469],
Przychylność jego, która nie jest płocha[470],
Tym się obwieszcza, iż was szczerze kocha.

CVII

Śmiech„Żart broń jest często zdradna[471] i szkodliwa,
850
Ale też czasem i jej trzeba zażyć[472]:
W śmiechu przestroga zdatna[473] się ukrywa —
A ten, który się śmiał na nią odważyć,
Nie zasługuje, aby zemsta mściwa
Miała go gnębić, miała go znieważyć.
855
Kondycja ludzkaPorzućcie zjadłość[474], uśmierzajcie żale:
Wszak i wy ludzie, i on nie bez ale[475].

CVIII

Pokora„Sam się oświadczył, iż chętnie odwoła,
Iż, jeśli szkodzi, gotów pismo spalić.
Jeden wam wszystkim nigdy nie wydoła[476] —
860
Na cóż go gnębić? Lepiej się użalić.
Myśl może była zbytecznie wesoła,
Sposób — osądźcie, czy ganić, czy chwalić?
Jeżeli potwarz, sama pełznąć[477] zwykła,
Jeżeli prawda, poprawcie się!” — Znikła.

Przypisy

[1]

Antymonachomachia — tytuł odwołuje się do poprzedniego poematu Ignacego Krasickiego, zatytułowanego Monachomachia, co po grecku oznacza walkę bądź wojnę mnichów. Antymonachomachia pozornie jest tzw. palinodią, to znaczy odwołaniem zarzutów zawartych w poprzednim dziele, w istocie jednak je podtrzymuje. [przypis edytorski]

[2]

ochoczy — pełen zapału. [przypis edytorski]

[3]

wydać (daw.) — ukazać. [przypis edytorski]

[4]

kunszt (daw.) — sztuka, rzemiosło, umiejętność. [przypis edytorski]

[5]

szych (daw.) — nitka owinięta metalowym drucikiem, używana w hafcie, często do pozorowania użycia szlachetnego kruszcu; przen. fałszywa świetność a. bogactwo. [przypis edytorski]

[6]

przeto (daw.) — przez to, z tego powodu. [przypis edytorski]

[7]

pełznąć (daw.) — blaknąć. [przypis edytorski]

[8]

jędza niezgody — Eris, w mit. gr. bogini kłótni i chaosu. To ona rzuciła między trzy boginie, Herę, Atenę i Afrodytę, złote jabłko przeznaczone dla najpiękniejszej, co doprowadziło ostatecznie do wojny trojańskiej, kiedy Parys rozstrzygnął, że jabłko należy się bogini miłości. Personifikacja ta występowała również w Monachomachii. [przypis edytorski]

[9]

obmierzły — budzący wstręt lub niechęć. [przypis edytorski]

[10]

jarzmo — prymitywna uprząż dla wołów; przen. niewola, ucisk. [przypis edytorski]

[11]

przynuka a. prynuka (daw. a. reg.) — zachęta. [przypis edytorski]

[12]

niesnaski — dziś popr. forma N. lm: niesnaskami. [przypis edytorski]

[13]

mieszać — tu raczej: wzburzyć aniżeli: wprawić w zakłopotanie. [przypis edytorski]

[14]

począć (daw.) — zacząć. [przypis edytorski]

[15]

na poły (daw.) — w połowie. [przypis edytorski]

[16]

z piekłów — dziś popr. forma D. lm: z piekieł. [przypis edytorski]

[17]

gnuśność (daw.) — lenistwo. [przypis edytorski]

[18]

wydać się (daw.) — wydarzyć się, ukazać się. [przypis edytorski]

[19]

zawołany — wytrawny, renomowany. [przypis edytorski]

[20]

budować — umoralniać, zwłaszcza przez przykład. [przypis edytorski]

[21]

święte więzienia — klasztory. [przypis edytorski]

[22]

skryciem — ukrywając. [przypis edytorski]

[23]

ukryte światło stanęło na korcu — por Mt 5,14-16: Wy jesteście światłem świata. 14 Nie może się ukryć miasto leżące na górze. 15 Ani nie zapalają lampy i nie kładą jej pod korcem, lecz na świeczniku, i świeci wszystkim w domu. 16 Niech tak świeci wasze światło przed ludźmi, aby widzieli wasze dobre uczynki i oddali chwałę Ojcu waszemu w niebie. [przypis edytorski]

[24]

cudotworcu — dziś popr.: forma N. lp.: cudotwórcy. [przypis edytorski]

[25]

złoty wiek — mityczny okres szczęśliwości, w mitologii greckiej sytuowany u początków rodzaju ludzkiego; motyw złotego wieku pojawiał się ironicznie w I pieśni Monachomachii. [przypis edytorski]

[26]

trawić (daw.) — spędzać. [przypis edytorski]

[27]

prawy (daw.) — prawdziwy. [przypis edytorski]

[28]

w straży ubóstwa, posłuszeństwa, cnoty — mowa o ślubach zakonnych posłuszeństwa, ubóstwa i czystości. [przypis edytorski]

[29]

dary — dziś popr. forma N. lm: darami. [przypis edytorski]

[30]

rękojmia — poręczenie, gwarancja. [przypis edytorski]

[31]

załoga — tu: zabezpieczenie. [przypis edytorski]

[32]

zabawa (daw.) — zajęcie. [przypis edytorski]

[33]

kędy (daw.) — gdzie. [przypis edytorski]

[34]

Księga zakonnej wojny — tłumaczenie tytułu Monachomachii, zob. http://www.wolnelektury.pl/katalog/lektura/monachomachia.html. [przypis edytorski]

[35]

zjadły — zjadliwy. [przypis edytorski]

[36]

jabłko owe — jabłko przeznaczone dla najpiękniejszej bogini, o które zaczęły się kłócić Hera, Atena i Afrodyta; do tego mitu nawiązywała również Monachomachia. [przypis edytorski]

[37]

i ludzie, i bogi — dziś popr. froma B. l. mn: i ludzi, i bogów. [przypis edytorski]

[38]

klasztorowy — dziś popr.: klasztorny. [przypis edytorski]

[39]

zoczyć (daw.) — zobaczyć. [przypis edytorski]

[40]

osnowa — nitki, biegnące w jednym kierunku, stanowiące pierwsze oparcie dla tkanego materiału; przen. podstawa, początek. [przypis edytorski]

[41]

forta — dziś popr.: furta; w klasztorze służy do regulacji kontaktu zakonników ze światem zewnętrznym. [przypis edytorski]

[42]

kurytarz — dziś popr.: korytarz. [przypis edytorski]

[43]

doktor — w zakonach tytuł naukowy doktora uwalniał od obowiązku wykonywania cięższych prac. [przypis edytorski]

[44]

z klasztora — dziś popr.: z klasztoru. [przypis edytorski]

[45]

służba Boża — zakonnicy zobowiązani są m. in. do codziennego odmawiania modlitw o określonych porach dnia, co określa się mianem liturgii godzin. [przypis edytorski]

[46]

z bracią — z pozostałymi braćmi zakonnymi. [przypis edytorski]

[47]

być prawu powolnym (daw.) — być posłusznym prawu. [przypis edytorski]

[48]

sprzęty — meble, wyposażenie. [przypis edytorski]

[49]

płonny — jałowy. [przypis edytorski]

[50]

rogoża — plecionka z sitowia lub z innych łodyg. [przypis edytorski]

[51]

zrachować (daw.) — policzyć. [przypis edytorski]

[52]

objąć — tu: pomieścić. [przypis edytorski]

[53]

zjadły — zjadliwy. [przypis edytorski]

[54]

zwyczajne sobie — zwykłe dla siebie. [przypis edytorski]

[55]

dzielny (daw.) — mocny, skuteczny. [przypis edytorski]

[56]

rozśmiać się — dziś popr.: roześmiać się. [przypis edytorski]

[57]

Trwoga występnym tylko przyzwoita — sens: tylko występnym wypada się bać. [przypis edytorski]

[58]

wzruszyć — poruszyć. [przypis edytorski]

[59]

głuszyć — ogłuszać uderzeniem. [przypis edytorski]

[60]

brzeżny — dziś popr.: przybrzeżny. [przypis edytorski]

[61]

I groźne coraz zbliżają obłoki — w zdaniu brakuje „się”. [przypis edytorski]

[62]

bałwan — fala. [przypis edytorski]

[63]

flukta — wzburzone odmęty morskie; z łac. fluctus — prąd, burza, niepokój. [przypis edytorski]

[64]

nurzy — dziś popr. forma 3 os. lp: nurza. [przypis edytorski]

[65]

chyży — szybki. [przypis edytorski]

[66]

hardy — dumny. [przypis edytorski]

[67]

na pierwszą strofę — na widok pierwszej strofy. [przypis edytorski]

[68]

znać — widać. [przypis edytorski]

[69]

płonić się (daw.) — czerwienić się. [przypis edytorski]

[70]

blednieje — dziś popr. forma 3 os. lp: blednie. [przypis edytorski]

[71]

w cholerze — w gniewie. [przypis edytorski]

[72]

hamować — powstrzymywać. [przypis edytorski]

[73]

srożyć się (daw.) — złościć się, gniewać. [przypis edytorski]

[74]

zadatki — tu ogólnie: zapłata. [przypis edytorski]

[75]

targać się na coś — zuchwale coś atakować. [przypis edytorski]

[76]

ojce — dziś popr. forma B. l mn.: ojców. [przypis edytorski]

[77]

niekontent (daw.) — niezadowolony. [przypis edytorski]

[78]

ostatki — resztki. [przypis edytorski]

[79]

sprośny (daw.) — nieprzyzwoity. [przypis edytorski]

[80]

Turczyn — tu: muzułmanin. [przypis edytorski]

[81]

jansenista — zwolennik jansenizmu, czyli potępionej przez Kościół doktryny religijnej, sformułowanej we Francji przez biskupa Ypres, Kornela Ottona Jansena (1585–1638). Doktryna koncentrowała się na znaczeniu Bożej łaski i przypominała poglądy protestanckie. [przypis edytorski]

[82]

ateusz — ateista, człowiek wierzący w nieistnienie Boga. [przypis edytorski]

[83]

defekt — wada. [przypis edytorski]

[84]

ku niemu — do niego. [przypis edytorski]

[85]

jeżeli — tu: czy. [przypis edytorski]

[86]

tym, którzy tylko winni błogosławić — zakonnikom. [przypis edytorski]

[87]

próżny — tu: jałowy. [przypis edytorski]

[88]

jeśli należy — tu: jeśli jest należna. [przypis edytorski]

[89]

podział — to, co przypadło w udziale. [przypis edytorski]

[90]

Ten, który swoim naśladowcom wiernym Za złe stokrotnie dobrem kazał płacić — Chrystus. [przypis edytorski]

[91]

zmóc się (daw.) — wzmocnić się. [przypis edytorski]

[92]

zbogacić — dziś popr.: wzbogacić. [przypis edytorski]

[93]

ile przełożony — ponieważ był przełożonym. [przypis edytorski]

[94]

zwątlony — osłabiony. [przypis edytorski]

[95]

tchnąć — tu: cechować się. [przypis edytorski]

[96]

nadto — poza tym. [przypis edytorski]

[97]

kładł zakonność w równej szali z wiarą — sens: traktował przynależność do zakonu jako równoważną wierze. [przypis edytorski]

[98]

zdrożność — wykroczenie przeciw właściwym obyczajom. [przypis edytorski]

[99]

kurytarz — dziś popr.: korytarz. [przypis edytorski]

[100]

wszczęty — zaczęty. [przypis edytorski]

[101]

kupić się (daw.) — gromadzić się. [przypis edytorski]

[102]

kupcie się, bronić pospolitej rzeczy — zakon zostaje tu porównany do państwa. [przypis edytorski]

[103]

zabawa (daw.) — zajęcie. [przypis edytorski]

[104]

kędy (daw.) — gdzie. [przypis edytorski]

[105]

wynurzać — tu: ujawniać skryte myśli (we współczesnej polszczyźnie używa się rzeczownika „wynurzenia”). [przypis edytorski]

[106]

wzmagać — tu: wzmacniać, wspierać. [przypis edytorski]

[107]

próżny — jałowy, nieskuteczny. [przypis edytorski]

[108]

zjadlej — bardziej zjadliwie. [przypis edytorski]

[109]

srożyć się (daw.) — złościć się, gniewać. [przypis edytorski]

[110]

łań — dziś popr.: łania. [przypis edytorski]

[111]

obłąkany (daw.) — zabłąkany, zagubiony. [przypis edytorski]

[112]

płód — tu: dziecko, młode. [przypis edytorski]

[113]

łoskot — hałas. [przypis edytorski]

[114]

zmieszać się — zakłopotać się. [przypis edytorski]

[115]

próżno — na darmo. [przypis edytorski]

[116]

opasać — tu: otoczyć. [przypis edytorski]

[117]

odbiec (daw.) — uciec od kogoś a. czegoś. [przypis edytorski]

[118]

wspór (daw.) — wsparcie. [przypis edytorski]

[119]

rozjadły (daw.) — rozzłoszczony. [przypis edytorski]

[120]

niezbyty — taki, którego nie można się pozbyć, niezbędny, konieczny. [przypis edytorski]

[121]

zdrożność — wykroczenie przeciw właściwym obyczajom. [przypis edytorski]

[122]

wszech rzeczy płodnej rodzicielki — ziemi. [przypis edytorski]

[123]

pisarzów — dziś popr. forma D. lm: pisarzy. [przypis edytorski]

[124]

Albert Wielki — (zm. 1280) dominikanin, filozof scholastyczny i teolog, pisał również dzieła przyrodnicze. [przypis edytorski]

[125]

z twoimi kompany — dziś popr. forma N. lm: z twoimi kompanami. [przypis edytorski]

[126]

Tostat — właśc. Tostado, Alonso (1400–1455), biskup Avila, teolog i erudyta, niezwykle płodny pisarsko. [przypis edytorski]

[127]

osiedzieć się — przetrwać w określonym miejscu. [przypis edytorski]

[128]

spadek — tu: upadek. [przypis edytorski]

[129]

uwłaczać — przynosić ujmę, obrażać. [przypis edytorski]

[130]

Alfons — prawdop. chodzi o Alfonsa X Mądrego (1221–1284), króla Kastylii, mecenasa nauk i sztuk, autora tablic astronomicznych; władca o tym imieniu jest wspomniany w Monachomachii, jednak groteskowo błędne informacje biograficzne uniemożliwiają jego jednoznaczną identyfikację. [przypis edytorski]

[131]

kroniki nawet dotknął zaślepiony — możliwe są tu dwie interpretacje: w Monachomachii wspomniana jest „seraficzna […] kronika”, tj. kronika zakonu franciszkanów; Krasicki zaś napisał jednak również poemat heroikomiczny pod tytułem Myszeidos, parodiujący i wyśmiewający legendy z polskich kronik średniowiecznych. [przypis edytorski]

[132]

Wojsko afektów zarekrutowanych — dewocyjne dzieło Hilariona Falęckiego, karmelity, wyd. w 1739 r., miało barokowo długi i zawiły tytuł, którego początek brzmiał: Wojsko serdecznych noworekrutowanych na większą chwałę boską afektów; książka wydana była na grubym papierze i liczyła pięćset stron. [przypis edytorski]

[133]

polor (daw.) — wyrafinowanie, dobre maniery, kultura towarzyska. [przypis edytorski]

[134]

koncept (daw.) — pomysł. [przypis edytorski]

[135]

dowodny — stanowiący dowód, tu: skuteczny. [przypis edytorski]

[136]

lada jaki (daw.) — byle jaki, kiepski. [przypis edytorski]

[137]

bogdaj (daw.) — oby (dosł. niech Bóg da, aby…). [przypis edytorski]

[138]

ojcowi — przodkowie. [przypis edytorski]

[139]

dąć się — puszyć się, pysznić się. [przypis edytorski]

[140]

mniemać — uważać coś, mieć jakąś opinię bez wystarczających argumentów czy dowodów. [przypis edytorski]

[141]

zaczepiać — tu: atakować. [przypis edytorski]

[142]

biblijotekarz — dziś popr.: bibliotekarz (wydłużenie o jedną sylabę ze względu na rytm). [przypis edytorski]

[143]

piętno — tu: znak. [przypis edytorski]

[144]

alternata (daw., z łac.) — zmiana. [przypis edytorski]

[145]

naprzemiany (daw.) — naprzemiennie, na przemian. [przypis edytorski]

[146]

my się nie odkupim — sens: nie unikniemy. [przypis edytorski]

[147]

swywolny (daw.) — kierujący się tylko własną wolą. [przypis edytorski]

[148]

snadnie (daw.) — łatwo. [przypis edytorski]

[149]

w wyrazach zbyt wolny — sens: zbyt łatwo mówiący rzeczy podejrzane. [przypis edytorski]

[150]

powolny — posłuszny, tu: postępujący zgodnie z naszą wolą. [przypis edytorski]

[151]

czyli — czy z partykułą pytajną -li. [przypis edytorski]

[152]

paszkwil — złośliwy, znieważający a. obrażający kogoś utwór literacki. [przypis edytorski]

[153]

potwarz — oszczerstwo, obraza. [przypis edytorski]

[154]

tryb — tu: sposób postępowania. [przypis edytorski]

[155]

rozżarzyć się — tu: dać się ponieść namiętności polemicznej. [przypis edytorski]

[156]

pamiętny — tu: pamiętający. [przypis edytorski]

[157]

lekko — nie traktując poważnie. [przypis edytorski]

[158]

dotkliwość — tu: podatność na obrazę. [przypis edytorski]

[159]

cierpieć nie mogąc rzecz zdrożną — dziś popr. składnia: ścierpieć nie mogąc rzeczy zdrożnej. [przypis edytorski]

[160]

bez względu — bez oglądania się na status społeczny czy okoliczności. [przypis edytorski]

[161]

uwłoczy — dziś popr.: uwłaczy, tj: obrazi. [przypis edytorski]

[162]

kunszt (daw.) — sztuka, rzemiosło, umiejętność. [przypis edytorski]

[163]

prawy (daw.) — prawdziwy. [przypis edytorski]

[164]

wytknąć — zarzucać coś komuś. [przypis edytorski]

[165]

szydzić moje lata — dziś popr. składnia: wyśmiewać się z moich lat. [przypis edytorski]

[166]

w myśli to jego może nie postało — sens: może nie miał tego na myśli. [przypis edytorski]

[167]

osławiać (daw.) — obmawiać, rozpowszechniać o kimś złe a nieprawdziwe informacje. [przypis edytorski]

[168]

sława — tu: szacunek, poważanie. [przypis edytorski]

[169]

frasować się (daw.) — smucić się. [przypis edytorski]

[170]

hazard — tu: przypadek. [przypis edytorski]

[171]

nie tym — dziś popr.: nie w tym. [przypis edytorski]

[172]

alboż — czy. [przypis edytorski]

[173]

trawić — spędzać. [przypis edytorski]

[174]

do woli — ile chciał. [przypis edytorski]

[175]

nieprawy — tu: niesłuszny. [przypis edytorski]

[176]

sarknąć — wyrazić się nieuprzejmie. [przypis edytorski]

[177]

wasze (daw.) — waszmość. [przypis edytorski]

[178]

zmodnieć — dostosować się do współczesnej mody. [przypis edytorski]

[179]

bogdaj (daw.) — oby (dosł. niech Bóg da, aby…). [przypis edytorski]

[180]

łudzić — mylić, oszukiwać. [przypis edytorski]

[181]

opaczny — tu: fałszywy. [przypis edytorski]

[182]

skrzętny — zapobiegliwy, staranny. [przypis edytorski]

[183]

ująć — odebrać. [przypis edytorski]

[184]

zasilenie — tu: wzmocnienie. [przypis edytorski]

[185]

gnuśność (daw.) — lenistwo. [przypis edytorski]

[186]

mżyć (daw.) — drzemać. [przypis edytorski]

[187]

w spokojnej zaciszy — dziś popr.: w spokojnym zaciszu. [przypis edytorski]

[188]

jędza — Eris, w mit. gr. bogini kłótni i chaosu. To ona rzuciła między trzy boginie, Herę, Atenę i Afrodytę, złote jabłko przeznaczone dla najpiękniejszej, co doprowadziło ostatecznie do wojny trojańskiej, kiedy Parys rozstrzygnął, że jabłko należy się bogini miłości. Personifikacja ta występowała również w Monachomachii. [przypis edytorski]

[189]

srożyć się (daw.) — złościć się, gniewać. [przypis edytorski]

[190]

dzielniejszy — tu: silniejszy, skuteczniejszy. [przypis edytorski]

[191]

pozór — zewnętrzny wygląd, często nieodpowiadający stanowi faktycznemu. [przypis edytorski]

[192]

taić — ukrywać. [przypis edytorski]

[193]

pałać — świecić, płonąć. [przypis edytorski]

[194]

coraz — co chwilę. [przypis edytorski]

[195]

czuć — tu: czuwać. [przypis edytorski]

[196]

wczas (daw.) — odpoczynek. [przypis edytorski]

[197]

gnuśny (daw.) — leniwy. [przypis edytorski]

[198]

nieprawie (daw.) — w sposób nienależny. [przypis edytorski]

[199]

zbyt wolnie — w sposób dający zbyt wiele swobody. [przypis edytorski]

[200]

znaczyć — tu: ukazywać. [przypis edytorski]

[201]

wzmagać się — tu prawdop. podejmować wysiłek. [przypis edytorski]

[202]

dostać — dosięgnąć. [przypis edytorski]

[203]

zająć się — zapalić się. [przypis edytorski]

[204]

zjadłość — zjadliwość. [przypis edytorski]

[205]

syn Alkmeny — Herakles. [przypis edytorski]

[206]

z olbrzymy i smoki — dziś popr. forma N. lm: z olbrzymami i smokami. [przypis edytorski]

[207]

zdobycz nemejska — skóra lwa nemejskiego, zabitego przez Heraklesa w ramach jego pierwszej pracy. [przypis edytorski]

[208]

na nieśmiertelność godził — sens: dążył do nieśmiertelności. [przypis edytorski]

[209]

walny — zasadniczy, decydujący. [przypis edytorski]

[210]

wdziać (daw.) — ubrać. [przypis edytorski]

[211]

rozjadły — rozzłoszczony. [przypis edytorski]

[212]

żwawo — szybko. [przypis edytorski]

[213]

kupić się (daw.) — gromadzić się. [przypis edytorski]

[214]

zorza — dziś popr. forma M. lm: zorze. [przypis edytorski]

[215]

wzruszenie — tu: poruszenie, zamieszanie. [przypis edytorski]

[216]

struchlały — przerażony. [przypis edytorski]

[217]

chyży (daw.) — szybki. [przypis edytorski]

[218]

laty — dziś popr. forma N. lm: latami. [przypis edytorski]

[219]

zemdlić (daw.) — osłabić. [przypis edytorski]

[220]

mroczyć (daw.) — wprawiać w zamroczenie. [przypis edytorski]

[221]

bohatyr — dziś popr: bohater. [przypis edytorski]

[222]

z strachu — dziś popr.: ze strachu. [przypis edytorski]

[223]

na poły (daw.) — w połowie. [przypis edytorski]

[224]

nie śmie podnieść oczy — dziś popr. składnia: nie śmie podnieść oczu. [przypis edytorski]

[225]

uśmierzyć — uspokoić, złagodzić. [przypis edytorski]

[226]

lada — byle. [przypis edytorski]

[227]

strofować — krytykować, napominać. [przypis edytorski]

[228]

zdrożność — wykroczenie przeciw właściwym obyczajom. [przypis edytorski]

[229]

starce — dziś popr. forma B. lm: starców. [przypis edytorski]

[230]

potwarca — ten, kto obraża; odnośnie formy gramatycznej patrz przypis poprzedni. [przypis edytorski]

[231]

targać się — zuchwale atakować. [przypis edytorski]

[232]

jakowej — dziś popr.: jakiej. [przypis edytorski]

[233]

próżny — jałowy, bezskuteczny. [przypis edytorski]

[234]

dąsać się — obrażać się, ujawniać niezadowolenie. [przypis edytorski]

[235]

w pieczy — w opiece. [przypis edytorski]

[236]

przeciwny — tu rzeczownikowo: przeciwnik. [przypis edytorski]

[237]

jad — tu: złość. [przypis edytorski]

[238]

dumnym maksym swoich składem — sens: swoimi dziełami, pełnymi umoralniających maksym. [przypis edytorski]

[239]

ubity — utrwalony (metafora odsyłająca do obrazu ubitej drogi). [przypis edytorski]

[240]

zelżywość (daw.) — obelga. [przypis edytorski]

[241]

sztuka — tu: umiejętność. [przypis edytorski]

[242]

polerowny (daw.) — kulturalny, wyrafinowany. [przypis edytorski]

[243]

czczy — jałowy, nic nieznaczący. [przypis edytorski]

[244]

okrasić — tu: ozdobić. [przypis edytorski]

[245]

przynuka a. prynuka (daw. a. reg.) — zachęta. [przypis edytorski]

[246]

zdradnie — dziś popr. zdradliwie. [przypis edytorski]

[247]

srożyć się (daw.) — złościć się, gniewać. [przypis edytorski]

[248]

muszą — zmuszają. [przypis edytorski]

[249]

odwołać — powołać. [przypis edytorski]

[250]

drudzy — dziś powiedziano by: inni. [przypis edytorski]

[251]

lubo (daw.) — chociaż. [przypis edytorski]

[252]

uhamować — pohamować. [przypis edytorski]

[253]

miękczyć — zmiękczać. [przypis edytorski]

[254]

zbytek — nadmiar. [przypis edytorski]

[255]

nadać się — być odpowiednim, właściwym. [przypis edytorski]

[256]

przywdziać (daw.) — ubrać, tu: ozdobić. [przypis edytorski]

[257]

zawzdy (daw.) — zawsze. [przypis edytorski]

[258]

szpetnie — brzydko. [przypis edytorski]

[259]

Wojna Mnichów — tłumaczenie tytułu Monachomachii. [przypis edytorski]

[260]

najprzód (daw.) — najpierw. [przypis edytorski]

[261]

płochość — lekkomyślność. [przypis edytorski]

[262]

fraszka (z wł.) — drobiazg. [przypis edytorski]

[263]

rada (daw.) — chętnie. [przypis edytorski]

[264]

za rzecz szacowną gdy udała baśnie — sens: gdy udawała, że baśnie są rzeczą szacowną. [przypis edytorski]

[265]

zatrudniony — zajęty. [przypis edytorski]

[266]

ladaco — byle co (tu nie odnosi się do osoby). [przypis edytorski]

[267]

maszka — dziś popr.: maska. [przypis edytorski]

[268]

wierszów — dziś popr.: forma D. lp: wierszy. [przypis edytorski]

[269]

kryśli — dziś popr.: kreśli. [przypis edytorski]

[270]

nie wart uczonych czytania i myśli — sens: nie zasługuje, by uczeni czytali go i zastanawiali się nad nim. [przypis edytorski]

[271]

z słowy — dziś popr. forma N. lm: ze słowami. [przypis edytorski]

[272]

istota — tu: znaczenie. [przypis edytorski]

[273]

mający wyroki w szafunku — sens: szafujący opiniami. [przypis edytorski]

[274]

mieścić — tu: umieszczać. [przypis edytorski]

[275]

kunszt (daw.) — sztuka, rzemiosło, umiejętność. [przypis edytorski]

[276]

omamiać — oszukiwać, wprowadzać w błąd. [przypis edytorski]

[277]

wdzięcznie (daw.) — pięknie. [przypis edytorski]

[278]

próżny — jałowy, bezskuteczny. [przypis edytorski]

[279]

płochy — tu: niepoważny. [przypis edytorski]

[280]

nie godzi się — nie należy. [przypis edytorski]

[281]

probować (z łac. probo) — badać, oceniać, czynić coś godnym uznania. [przypis edytorski]

[282]

ganić — krytykować. [przypis edytorski]

[283]

chlubić się — chwalić się. [przypis edytorski]

[284]

zgoła — całkiem, zupełnie. [przypis edytorski]

[285]

przymawiać (daw.) — krytykować. [przypis edytorski]

[286]

zakąty — kąty, zakątki. [przypis edytorski]

[287]

umysły były rozerwane — sens: pojawiały się sprzeczne opinie. [przypis edytorski]

[288]

wicesgerent — (daw., z łac. vices: zastępca; gerent: osoba działająca, wykonawca) — w XVIII w. urzędnik powoływany przez starostów grodzkich do wykonywania wyroków. [przypis edytorski]

[289]

instygator (daw.) — oskarżyciel. [przypis edytorski]

[290]

przegranę — dziś popr. forma B. lp: przegraną. [przypis edytorski]

[291]

miękczyć — zmiękczać. [przypis edytorski]

[292]

ustawicznie — ciągle. [przypis edytorski]

[293]

bierać (daw.) — przyjmować. [przypis edytorski]

[294]

ojciec promotor — w Monachomachii występuje „promotor różańcowy”, czyli zakonnik opiekujący się kółkiem różańcowym. [przypis edytorski]

[295]

igraszki — dziś popr. forma N. lm: igraszkami. [przypis edytorski]

[296]

hoży — zdrowy i urodziwy. [przypis edytorski]

[297]

wydawać się — wyglądać. [przypis edytorski]

[298]

sprośnie (daw.) — nieprzyzwoicie. [przypis edytorski]

[299]

skojarzyć — tu: połączyć. [przypis edytorski]

[300]

srożyć się (daw.) — złościć się, gniewać. [przypis edytorski]

[301]

swarzyć się — kłócić się. [przypis edytorski]

[302]

odrażać — zniechęcać. [przypis edytorski]

[303]

próżnie — właśc. próżno, tj. bezskutecznie, bezcelowo. [przypis edytorski]

[304]

płochy — lekkomyślny. [przypis edytorski]

[305]

drukiem podać (daw.) — wydrukować. [przypis edytorski]

[306]

bawić (daw.) — zajmować. [przypis edytorski]

[307]

dwakroć — dwukrotnie, dwa razy. [przypis edytorski]

[308]

obaczyć — dziś: zobaczyć. [przypis edytorski]

[309]

plon — tu: łup. [przypis edytorski]

[310]

pióry — dziś popr. forma N. lm: piórami. [przypis edytorski]

[311]

lubo (daw.) — chociaż. [przypis edytorski]

[312]

rady mniej potrzebny — sens: mniej przydatny jako mądry doradca. [przypis edytorski]

[313]

knować — dziś popr.: knuć. [przypis edytorski]

[314]

ukonfederować się — stowarzyszyć się; konfederacja — regionalny lub ogólnokrajowy związek szlachty, dążącej do zrealizowania określonych celów. [przypis edytorski]

[315]

forta — dziś popr.: furta; w klasztorze służy do regulacji kontaktu zakonników ze światem zewnętrznym. [przypis edytorski]

[316]

chwałę imienia strzegąc — dziś popr. składnia: chwały imienia strzegąc; imię Dorota oznacza po grecku „dar od Boga”. [przypis edytorski]

[317]

żwawy — szybki, energiczny. [przypis edytorski]

[318]

zapalczywy — gniewny. [przypis edytorski]

[319]

powiedać — dziś popr.: powiadać. [przypis edytorski]

[320]

zowie się — nazywa się. [przypis edytorski]

[321]

żwawo — szybko. [przypis edytorski]

[322]

od (daw.) — przez. [przypis edytorski]

[323]

pogrzebiony — dziś popr.: pogrzebany. [przypis edytorski]

[324]

kur (daw.) — kogut. [przypis edytorski]

[325]

forta — dziś popr.: furta; w klasztorze służy do regulacji kontaktu zakonników ze światem zewnętrznym. [przypis edytorski]

[326]

zabieżeć (daw.) — zapobiec. [przypis edytorski]

[327]

wprzód (daw.) — najpierw. [przypis edytorski]

[328]

choć wy bieli, my kafowi — mowa o kolorach habitów. [przypis edytorski]

[329]

czerwony złoty — złota moneta obiegowa w dawnej Polsce; Krasicki odnosi się do widniejącego na niektórych z nich napisu Concordia res parvae crescunt (łac.: Małe rzeczy wzrastają dzięki zgodzie). [przypis edytorski]

[330]

kupić się (daw.) — gromadzić się. [przypis edytorski]

[331]

pospolitego tam centrum ruszenia — pospolite ruszenie: szlachta wezwana na wojnę. [przypis edytorski]

[332]

hurmem — tłumnie. [przypis edytorski]

[333]

wicesgerent — (daw., z łac. vices: zastępca; gerent: osoba działająca, wykonawca) — w XVIII w. urzędnik powoływany przez starostów grodzkich do wykonywania wyroków. [przypis edytorski]

[334]

fraszka (z wł.) — drobiazg. [przypis edytorski]

[335]

czyli — czy z partykułą pytajną -li. [przypis edytorski]

[336]

do Pallady — W Troi miał znajdować się posąg Pallas Ateny, bogini mądrości, pokoju, ale i wojny sprawiedliwej, opiekunki miast. Posąg ten, zwany Palladium, wg legendy chronił miasto przed klęską. [przypis edytorski]

[337]

wszczynać — zaczynać. [przypis edytorski]

[338]

Apollo — w mitologii gr. bóg patronujący muzyce i innym sztukom, często przedstawiany z lirą. [przypis edytorski]

[339]

kryślić (daw.) — rysować a. pisać. [przypis edytorski]

[340]

miara — tu: rytm. [przypis edytorski]

[341]

biret — rodzaj sztywnej, dekoracyjnej czapki, używanej przy oficjalnych okazjach. [przypis edytorski]

[342]

wicesgerent — (daw., z łac. vices: zastępca; gerent: osoba działająca, wykonawca) — w XVIII w. urzędnik powoływany przez starostów grodzkich do wykonywania wyroków. [przypis edytorski]

[343]

planta (daw.) — plan. [przypis edytorski]

[344]

jawnie — tu: jasno. [przypis edytorski]

[345]

okryślić — dziś popr.: określić. [przypis edytorski]

[346]

aktorat (daw.) — pozew. [przypis edytorski]

[347]

prejudykat (daw.) — wcześniejszy wyrok w podobnej sprawie; precedens. [przypis edytorski]

[348]

z bluźnierstwy — dziś popr. forma N. lm: z bluźnierstwami. [przypis edytorski]

[349]

ozwać się (daw.) — odezwać się. [przypis edytorski]

[350]

Rejestr Arianismi — zespół ustaw związanych z wygnaniem i karaniem arian. W momencie przedstawianym w utworze ustawy te miały ponad 100 lat. [przypis edytorski]

[351]

crimen status (łac.) — zbrodnia stanu. [przypis edytorski]

[352]

wadzić (daw.) — tu: poróżnić, skonfliktować. [przypis edytorski]

[353]

Węgrzyn — dziś popr.: Węgier. [przypis edytorski]

[354]

ojcy — dziś popr. forma M. lm: ojcowie. [przypis edytorski]

[355]

lektor — tytuł, który otrzymywał zakonnik po siedmioletnich studiach teologicznych. [przypis edytorski]

[356]

vitrum gloriosum (łac.) — sławny puchar a. kielich. [przypis edytorski]

[357]

obuch (daw.) — broń przypominająca siekierę, zazwyczaj reprezentacyjna. [przypis edytorski]

[358]

mospanie — skrót od ”mosci panie”. [przypis edytorski]

[359]

wdzięcznie — przyjemnie. [przypis edytorski]

[360]

w gromadnego liczbie zakonnika — sens: wśród tłumu zgromadzonych zakonników. [przypis edytorski]

[361]

rozrzewniony — zasmucony. [przypis edytorski]

[362]

góry libańskie — Liban, państwo położone między Syrią a Izraelem, wziął swą nazwę od słowa oznaczającego „biel”, a odnoszącego się do ośnieżonych szczytów tamtejszych gór. [przypis edytorski]

[363]

asumpt — początek, zachęta. [przypis edytorski]

[364]

Jordan — rzeka, obecnie na granicy Izraela i Jordanii, często wspominana w Biblii; tam miał nastąpić m. in. chrzest Chrystusa przez Jana Chrzciciela. [przypis edytorski]

[365]

Dopieroż stamtąd, jak się wzbił do góry,/ Jak zaczął latać, z oczu wszystkich zniknął… — te i poprzednie wersy ironicznie opisują napuszony i przesadny styl wypowiedzi. [przypis edytorski]

[366]

helikońskie córy — muzy, które wg mitologii gr. zamieszkiwały góry Helikonu. [przypis edytorski]

[367]

wicesgerent — (daw., z łac. vices: zastępca; gerent: osoba działająca, wykonawca) — w XVIII w. urzędnik powoływany przez starostów grodzkich do wykonywania wyroków. [przypis edytorski]

[368]

raz wraz — raz po raz. [przypis edytorski]

[369]

ojcy wielebne — dziś popr.: wielebni ojcowie. [przypis edytorski]

[370]

raźny — energiczny. [przypis edytorski]

[371]

pełznąć (daw.) — blaknąć, tu przen.: nie przynosić żadnego rezultatu. [przypis edytorski]

[372]

seraficzny — tu: franciszkański. Nazwy zakon seraficzny a. seraficki używano w odniesieniu do wszystkich trzech gałęzi zakonu franciszkanów, związana z legendą mówiącą, że kiedy św. Franciszek otrzymał dar stygmatów na górze La Verna (łac. Alvernia) w Toskanii, ukazał mu się Jezus pod postacią Serafina, czyli anioła o sześciu skrzydłach. W miejscu tego objawienia założono pustelnię franciszkańską. [przypis edytorski]

[373]

okryty laurem kaznodziejskiej pracy — „zakonem kaznodziejskim” określano dominikanów. [przypis edytorski]

[374]

barbarzyniec — dziś popr.: barbarzyńca. [przypis edytorski]

[375]

Zoil — Zoilos z Amfipolis (IV w. p.n.e.) był cynikiem i autorem pism negatywnie oceniających poematy Homera; przen. złośliwy, surowy i niesprawiedliwy krytyk. [przypis edytorski]

[376]

subtelny Szkot — Jan Duns Szkot (1266–1308), logik, filozof i teolog, nazywany doktorem najsubtelniejszym (łac. doctor subtilissimus). [przypis edytorski]

[377]

ustawnie — dziś popr.: ustawicznie. [przypis edytorski]

[378]

osławić — oczernić. [przypis edytorski]

[379]

nadto — zbytnio, nadmiernie. [przypis edytorski]

[380]

żwawie — dziś popr.: żwawo, tj. szybko, energicznie. [przypis edytorski]

[381]

przeto (daw.) — więc, zatem. [przypis edytorski]

[382]

bacznie — ostrożnie. [przypis edytorski]

[383]

mniemać — uważać coś, mieć jakąś opinię bez wystarczających argumentów czy dowodów. [przypis edytorski]

[384]

opacznie (daw.) — źle, na odwrót. [przypis edytorski]

[385]

namieniać — dziś popr.: nadmieniać, tj. wspominać. [przypis edytorski]

[386]

przytomny (daw.) — obecny. [przypis edytorski]

[387]

na odwodzie — w rezerwie, tu: z tyłu. [przypis edytorski]

[388]

tłuszcza — tłum. [przypis edytorski]

[389]

żwawe wojowniki — dziś popr. forma M. lm: żwawi wojownicy. [przypis edytorski]

[390]

wspieniony — dziś popr.: spieniony. [przypis edytorski]

[391]

majtki — dziś popr. forma M. lm: majtkowie. [przypis edytorski]

[392]

Neptun — w mitologtii rzymskiej bóg morza. [przypis edytorski]

[393]

osnowa — nitki, biegnące w jednym kierunku, stanowiące pierwsze oparcie dla tkanego materiału; przen. założenie, zamierzenie. [przypis edytorski]

[394]

co w poeciej marzyło się głowie — co się marzyło w głowie poety. [przypis edytorski]

[395]

udziałany (daw.) — wykonany, stworzony. [przypis edytorski]

[396]

prałat — kapłan lub biskup będący zwierzchnikiem prałatury terytorialnej bądź personalnej; potocznie: kapłan, któremu władze kościelne (papież bądź biskup) nadały jakąś godność honorową. [przypis edytorski]

[397]

potrzeba (daw.) — niebezpieczeństwo, zagrożenie. [przypis edytorski]

[398]

pospolicie — zazwyczaj. [przypis edytorski]

[399]

nader — bardzo. [przypis edytorski]

[400]

wicesgerent — (daw., z łac. vices: zastępca; gerent: osoba działająca, wykonawca) — w XVIII w. urzędnik powoływany przez starostów grodzkich do wykonywania wyroków. [przypis edytorski]

[401]

zgodny — tu: skłonny. [przypis edytorski]

[402]

ułaskawić się — tu: uspokoić się, spoglądać na sprawę bardziej łaskawie. [przypis edytorski]

[403]

wieszczym zdjęty duchem — sens (iron.): w natchnieniu prorockim. [przypis edytorski]

[404]

niezbożność — niewłaściwe postępowanie. [przypis edytorski]

[405]

z skwapliwością — chętnie i szybko. [przypis edytorski]

[406]

spieszno (daw.) — szybko. [przypis edytorski]

[407]

czworogarncowy — mieszczący cztery garnce; garniec — staropolska miara objętości. [przypis edytorski]

[408]

płonić się (daw.) — czerwienić się. [przypis edytorski]

[409]

wicesgerent — (daw., z łac. vices: zastępca; gerent: osoba działająca, wykonawca) — w XVIII w. urzędnik powoływany przez starostów grodzkich do wykonywania wyroków. [przypis edytorski]

[410]

mienić (daw.) — zmieniać. [przypis edytorski]

[411]

prałat — kapłan lub biskup będący zwierzchnikiem prałatury terytorialnej bądź personalnej; potocznie: kapłan, któremu władze kościelne (papież bądź biskup) nadały jakąś godność honorową. [przypis edytorski]

[412]

takowy — dziś popr.: taki. [przypis edytorski]

[413]

w zwierzch — tu: od zewnątrz. [przypis edytorski]

[414]

okazować (daw.) — pokazywać. [przypis edytorski]

[415]

śklnić się — dziś por.: lśnić się. [przypis edytorski]

[416]

talary — dziś popr. forma N. lm: talarami. [przypis edytorski]

[417]

piętno — tu: znak, herb. [przypis edytorski]

[418]

zbytek — nadmiar, przesada. [przypis edytorski]

[419]

przemysł (daw.) — przemyślność. [przypis edytorski]

[420]

psować — dziś popr.: psuć. [przypis edytorski]

[421]

śklnić — dziś popr.: lśnić. [przypis edytorski]

[422]

kunszt (daw.) — sztuka, rzemiosło, umiejętność. [przypis edytorski]

[423]

przemysł (daw.) — przemyślność. [przypis edytorski]

[424]

kształcić (daw.) — kształtować. [przypis edytorski]

[425]

bogdaj (daw.) — oby (dosł. niech Bóg da, aby…). [przypis edytorski]

[426]

imać (daw.) — chwytać. [przypis edytorski]

[427]

winny — tu: powinny, należny. [przypis edytorski]

[428]

światowy (daw.) — świecki. [przypis edytorski]

[429]

zaczem — po czym. [przypis edytorski]

[430]

likwor (daw.) — napój, zwł. alkoholowy. [przypis edytorski]

[431]

wicesgerent — (daw., z łac. vices: zastępca; gerent: osoba działająca, wykonawca) — w XVIII w. urzędnik powoływany przez starostów grodzkich do wykonywania wyroków. [przypis edytorski]

[432]

prałat — kapłan lub biskup będący zwierzchnikiem prałatury terytorialnej bądź personalnej; potocznie: kapłan, któremu władze kościelne (papież bądź biskup) nadały jakąś godność honorową. [przypis edytorski]

[433]

z niechcenia — od niechcenia. [przypis edytorski]

[434]

rozprawować — dziś popr.: rozprawiać. [przypis edytorski]

[435]

zbytek — nadmiar. [przypis edytorski]

[436]

jak to nie lubić — dziś popr. składnia: jak tego nie lubić. [przypis edytorski]

[437]

znać — tu: wiedzieć. [przypis edytorski]

[438]

wielebne ojcy — dziś popr.: wielebni ojcowie. [przypis edytorski]

[439]

mierny — nie nazbyt obfity, w miarę. [przypis edytorski]

[440]

przyganiać — krytykować. [przypis edytorski]

[441]

wzręcz (daw.) — wręcz, wprost. [przypis edytorski]

[442]

w mych ręku — dziś popr.: w mym ręku. [przypis edytorski]

[443]

weselić — rozweselać. [przypis edytorski]

[444]

kolej — kolejka (przy piciu). [przypis edytorski]

[445]

likwor (daw.) — napój, zwł. alkoholowy. [przypis edytorski]

[446]

nachylać się ku reszcie — kończyć się. [przypis edytorski]

[447]

w dnie — dziś popr.: na dnie. [przypis edytorski]

[448]

znać — widocznie. [przypis edytorski]

[449]

filozofy — dziś popr. forma M. lm: filozofowie. [przypis edytorski]

[450]

woda kastalska — woda ze ródła na Parnasie, dająca natchnienie. [przypis edytorski]

[451]

w nię — dziś popr.: w nią. [przypis edytorski]

[452]

załoga (daw.) — zapomoga, subsydium, dziś powiedzielibyśmy „pożywienie”. [przypis edytorski]

[453]

boju chciwy — chętny do walki. [przypis edytorski]

[454]

prawić (daw.) — mówić. [przypis edytorski]

[455]

wspójrzy — dziś popr.: spojrzy. [przypis edytorski]

[456]

ku dzbanu — w stronę dzbana, do dzbana. [przypis edytorski]

[457]

wzgłębsz — dogłębnie (por. wzwyż). [przypis edytorski]

[458]

zrazić — tu (o świetle) razić. [przypis edytorski]

[459]

przytomny (daw.) — obecny. [przypis edytorski]

[460]

z drżeniem widoku końca muszą czekać — inwersja: z drżeniem muszą czekać końca widoku. [przypis edytorski]

[461]

rzedzić — dziś popr.: rzednąć. [przypis edytorski]

[462]

zawżdy (daw.) — zawsze. [przypis edytorski]

[463]

rzesza — tu: gromada ludzi. [przypis edytorski]

[464]

rzadki mnie uczci — sens: niewielu mnie szanuje. [przypis edytorski]

[465]

a wielu się wstydzą — dziś popr. składnia: a wielu się wstydzi. [przypis edytorski]

[466]

rozruch — spór, zamieszanie, walka (por. rozruchy). [przypis edytorski]

[467]

godniście mego widzenia i słuchu — sens: godni jesteście widzieć mnie i słyszeć. [przypis edytorski]

[468]

przenikać — tu: widzieć na wskroś, znać, rozumieć. [przypis edytorski]

[469]

chcąc osoby postawić w zalecie — sens: chcąc pochwalić osoby. [przypis edytorski]

[470]

płochy — zmienny. [przypis edytorski]

[471]

zdradny — dziś popr.: zdradliwy. [przypis edytorski]

[472]

zażyć (daw.) — użyć. [przypis edytorski]

[473]

zdatny (daw.) — przydatny. [przypis edytorski]

[474]

zjadłość — zajadłość. [przypis edytorski]

[475]

nie bez ale (daw.) — nie bez wad. [przypis edytorski]

[476]

wydołać (daw.) — poradzić sobie, zadowolić, usatysfakcjonować (co w tym kontekście może oznaczać zarówno spełnienie życzeń, jak stanięcie do pojedynku). [przypis edytorski]

[477]

pełznąć (daw.) — blaknąć. [przypis edytorski]

Zamknij
Proszę czekać...
x