Przypisy

Wszakże (…) Kasię lub Marysię? — nie chcę nazywać rzeczy po imieniu, ale łaskawy czytelnik sam sobie słowa moje przełoży na język Arystofanesa. [przypis autorski]

Wszędzie, gdzie duchowieństwo tworzy korporację — należy wyraźnie zaznaczyć, że duchowieństwo związane jest w jedno ciało nie tyle dzięki formalnym zgromadzeniom, takim jak francuskie, ile dzięki wspólnocie Kościołów. Wspólnota ta i ekskomunika stanowią układ społeczny duchowieństwa, układ, przy pomocy którego będzie ono zawsze panem narodów i królów. Wszyscy księża, pozostający z sobą we wspólnocie, są współobywatelami, choćby przebywali na dwóch krańcach świata. Ten wynalazek jest arcydziełem politycznym. Nic podobnego nie istniało u kapłanów pogańskich, toteż nigdy nie tworzyli oni korporacji duchowieństwa. [przypis autorski]

Wszędzie, gdzie przyjęto nietolerancję teologiczną, musi mieć ona jakieś państwowe skutki — na przykład małżeństwo, będąc umową cywilną, wywiera skutki prawnocywilne, a nawet nie jest rzeczą możliwą, by społeczność bez nich się utrzymała. Przypuśćmy więc, że duchowieństwu uda się w końcu przyznać sobie wyłączne prawo udzielania tego aktu, prawo, które musi z konieczności przywłaszczyć sobie w każdej nietolerancyjnej religii; czyż nie jest jasne, iż wówczas, wysuwając w porę władzę Kościoła, sprawi, że władza księcia stanie się daremna, że będzie on miał tych tylko poddanych, których duchowieństwo zechce mu oddać. Będąc panem zaślubiania lub niezaślubiania ludzi, zależnie od tego, czy będą wyznawać lub nie, taką lub inną doktrynę, zależnie od tego, czy będą przyjmować lub odrzucać taki lub inny formularz, zależnie od tego, czy będą mu więcej lub mniej oddani, ostrożnie postępując i nie ustępując w niczym, czyż nie jest jasne, że samo będzie rozrządzać spadkami, urzędami, obywatelami, państwem nawet, które złożone z samych bękartów nie będzie mogło utrzymać się? Powie mi kto: ależ będzie się odwoływało do panującego, pozywało, skazywało, zajmowało dobra doczesne. Aż litość bierze! Duchowieństwo, byleby tylko miało trochę nie odwagi nawet, ale rozsądku, spokojnie pozwoli apelować, pozywać, skazywać, zajmować, w końcu zaś pozostanie panem. Zdaje mi się, że nie jest to wielkim poświęceniem poniechać jakiejś cząstki, gdy się jest pewnym owładnąć wszystkim. (Uwaga usunięta przez Russa w ostatniej chwili z pierwszego wydania 1762 r.). [przypis autorski]

wszędzie go znają (…) — W różnych miejscowościach, różnie go też zowią: Janko Sablik, Janek Czakor; Krzeptowski jest nazwiskiem rodziny; Sabałą nazywają go od posiadłości, którą po ojcu odziedziczył. [przypis autorski]

wszędzie łatwo miejscowym tradycjom się poddając z posłuszeństwem słowiańskim szkole każdej, wzór cierpliwości, zaparcia się i pokory — cytat z Menego Cypriana Kamila Norwida [cytat nieznacznie zmieniony; red. WL]. [przypis autorski]

wszędzie uczeni idą przeciw zwyczaiowi — pisma niektóre powstaią przeciw Akademikom francuskim, nazwanym Jch Mość Czterdziestu; iż doskonaląc ięzyk, piszą częstokroć przeciw zwyczaiowi. To może dało pochop Pirronowi do żartu: Jch Mość Czterdziestu maią rozum za czterech. [przypis autorski]

Wszechmoc Lewiatana (…) przedstawił jeszcze w r. 1902 w tryskających dowcipem dialogach — [Wojciech Dzieduszycki], Mesjanizm Polski a prawda dziejowa, Kraków 1902. [przypis autorski]

wszelijakiego (gw.) — wszelakiego. [przypis autorski]

Wszelka miłość na ziemi (…) — Księgę tę przetłumaczono swobodnie z włoskiego rękopisu p. Lisio Visconti, bardzo niepospolitego młodzieńca, który zmarł niedawno w Volterra, swej ojczyźnie. W dniu niespodziewanego zgonu pozwolił tłumaczowi ogłosić swój szkic o miłości, o ile zdoła mu nadać przyzwoitą formę. Castel Fiorentino, 10 czerwca 1819 r. [Lisio Visconti to podobnie jak baron Bottmer i Delfante, alter ego Stendhala; w Volterra, w czerwcu 1819 r. Stendhal zwątpił w możliwość pozyskania wzajemności Matyldy Dembowskiej; przyp. red.]. [przypis autorski]

Wszelka synteza natomiast jest twórczością i na odwrót (…) tam będziemy mieli z „nagą duszą” do czynienia — J. Żuławski, Prolegomena, Kraków 1902, s. 86 (Teoria sztuki „nagiej duszy”). [przypis autorski]

wszelkie możliwe stopnie genialności — Z talentem nie mają one jednak nic wspólnego. [przypis autorski]

Wszelkie połączenie (conjunctio) jest albo złożeniem (compositio), albo powiązaniem (nexus). Pierwsze jest syntezą rozmaitych szczegółów, nie koniecznie należących do siebie, jak np. dwa trójkąty, na które podzielony zostanie kwadrat przez przekątnią, same przez się nie koniecznie należą do siebie; taką też jest synteza jednorodnych czynników we wszystkim, co może być rozważane matematycznie (a tę syntezę znowuż można podzielić na nagromadzenie [Aggregation] i zespolenie [Coalition], z których pierwsze zwraca się ku wielkościom ekstensywnym, a drugie ku intensywnym). Powiązanie zaś (nexus) jest to synteza rozmaitych szczegółów, o ile te koniecznie należą do siebie, jak sp. przypadłość do jakiejś substancji, lub skutek do przyczyny, – a zatem wyobrażane bywają jako choć niejednorodne, a przecież a priori połączone; takie połączenie, że jest dowolne, nazywam więc dynamicznym, gdyż dotyczy połączenia w istnieniu rozmaitości (tę znów syntezę można podzielić na fizyczną zjawisk między sobą, i metafizyczną — ich połączenie a priori we władzy poznawczej). [Tej uwagi nie ma w pierwszym wydaniu — przyp. tłum]. [przypis autorski]

wszelkie życie niewinne ma prawo do odrobiny szczęścia… — ibid., s. 340–41. [przypis autorski]