Tren II. (Jeślim kiedy nad dziećmi piórko miał zabawić...) → ← [Treny - Motto i dedykacja]

Spis treści

Jan KochanowskiTrenyTren I. (Wszytki płacze, wszytki łzy Heraklitowe…)[1]

Wszytki [2] płacze, wszytki łzy Heraklitowe [3]

I lamenty, i skargi Symonidowe [4],

Wszytki troski na świecie, wszytki wzdychania

I żale, i frasunki [5], i rąk łamania,

Wszytki a wszytki zaraz [6] w dom sie mój noście [7],

A mnie płakać mej wdzięcznej [8] dziewki [9] pomoście [10],

Z którą mię niepobożna [11] śmierć rozdzieliła

I wszytkich moich pociech [12] nagle zbawiła [13].

Tak więc smok [14], upatrzywszy gniazdo kryjome [15],

Słowiczki liche zbiera [16], a swe łakome

Gardło pasie [17]; tym czasem matka szczebiece [18]

Uboga [19], a na zbójcę co raz sie miece [20].

Prózno [21], bo i na samę okrutnik zmierza [22],

A ta nieboga [23] ledwe [24] umyka pierza [25].

«Prózno płakać» — podobno drudzy rzeczecie.

Cóż, prze Bóg żywy [26], nie jest prózno na świecie?

Wszystko prózno; macamy, gdzie miękcej w rzeczy,

A ono [27] wszędy [28] ciśnie: błąd wiek człowieczy [29].

Nie wiem, co lżej [30]: czy w smutku jawnie żałować [31],

Czyli sie z przyrodzeniem [32] gwałtem [33] mocować [34].

Przypisy

[1]

W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Trenach jest odmienne od znaczenia obecnego. [przypis edytorski]

[2]

wszytki (starop.) — wszystkie. [przypis redakcyjny]

[3]

łzy Heraklitowe — Heraklit z Efezu (ok. 540–480 r. p.n.e.), filozof gr., w swoich dziełach często rozpaczał nad ludzkim losem. [przypis redakcyjny]

[4]

lamenty (…) Simonidowe — Simonides z Keos (ok. 556–468 r. p.n.e.), poeta gr., autor wielu utworów lamentacyjnych. [przypis redakcyjny]

[5]

frasunk a. frasunek (starop.) — zgryzota, smutek, strapienie. [przypis redakcyjny]

[6]

zaraz (starop.) — razem. [przypis redakcyjny]

[7]

w dom sie mój noście — zmierzajcie, przybywajcie do mojego domu. [przypis redakcyjny]

[8]

wdzięczny* (starop.) — miły, przyjemny. [przypis redakcyjny]

[9]

płakać dziewki — opłakiwać dziewkę. [przypis redakcyjny]

[10]

pomoście — pomóżcie (zob. rym: „noście — pomoście”). [przypis redakcyjny]

[11]

niepobożny* (starop.) — postępujący źle, nie „po Bożemu”, bezbożny. [przypis redakcyjny]

[12]

pociecha (daw.) — radość i nadzieja; pocieszenie. [przypis redakcyjny]

[13]

zbawić* (starop.) — pozbawić. [przypis redakcyjny]

[14]

smok — potwór, wąż. [przypis redakcyjny]

[15]

kryjomy (starop.) — ukryty (dziś mówi się jeszcze po kryjomu, czyli: skrycie). [przypis redakcyjny]

[16]

zbierać — tu w znaczeniu: „wybierać” (z gniazda). [przypis redakcyjny]

[17]

gardło pasie — napełnia gardło (dziś mówi się: pasie brzuch). [przypis redakcyjny]

[18]

szczebiece (forma starop.) — szczebioce, szczebiota. [przypis redakcyjny]

[19]

ubogi* (starop.) — nieszczęśliwy. [przypis redakcyjny]

[20]

miece sie (forma starop.) — miota się, rzuca się. [przypis redakcyjny]

[21]

prózno (starop.) — próżno, na próżno. [przypis redakcyjny]

[22]

na samę (…) zmierza — zmierza ku (niej) samej. [przypis redakcyjny]

[23]

nieboga (daw.) — biedaczka, nieszczęsna. [przypis redakcyjny]

[24]

ledwe (starop.) — ledwo, ledwie. [przypis redakcyjny]

[25]

umyka pierza — przez umknięcie ocala pierze, umyka z pierzem, tj. ratuje się. [przypis redakcyjny]

[26]

prze (starop.) — przez; prze Bóg żywy: na Boga żywego, przez Boga żywego. [przypis redakcyjny]

[27]

macamy, gdzie miękcej w rzeczy, a ono… — macamy (dotykamy), gdzie rzekomo jest bardziej miękko, a tymczasem… [przypis redakcyjny]

[28]

wszędy (starop.) — wszędzie. [przypis redakcyjny]

[29]

błąd wiek człowieczy — błądzeniem jest życie ludzkie. [przypis redakcyjny]

[30]

co lżej — co lżejsze, co przynosi większą ulgę. [przypis redakcyjny]

[31]

żałować (starop.) — cierpieć, boleć, opłakiwać, żalić się. [przypis redakcyjny]

[32]

przyrodzenie* (daw.) — to, co jest przyrodzone człowiekowi, natura. [przypis redakcyjny]

[33]

gwałt (daw.) — w wyrażeniu: robić coś gwałtem, czyli siłą, przemocą. [przypis redakcyjny]

[34]

mocować się — walczyć tak, jak walczą z sobą zapaśnicy. [przypis redakcyjny]