Wolne Lektury potrzebują Twojej pomocy...

Dzisiaj aż 15 770 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Tak, dorzucę się do Wolnych Lektur!
Tym razem nie pomogę, przechodzę prosto do biblioteki
Dołącz

Dzisiaj aż 15 770 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach — dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia [kliknij, by dowiedzieć się więcej]

 x

Spis treści

    1. Bóg: 1
    2. Cud: 1 2 3
    3. Dwór: 1
    4. Dziecko: 1
    5. Dźwięk: 1
    6. Grzech: 1
    7. Jedzenie: 1
    8. List: 1
    9. Literat: 1
    10. Matka Boska: 1
    11. Mąż: 1
    12. Miłosierdzie: 1
    13. Ojciec: 1
    14. Pan: 1 2
    15. Pokora: 1 2 3
    16. Portret: 1
    17. Pozycja społeczna: 1
    18. Rozum: 1
    19. Serce: 1
    20. Sługa: 1
    21. Strój: 1
    22. Syn: 1
    23. Szlachcic: 1
    24. Święty: 1 2 3 4
    25. Tajemnica: 1
    26. Trup: 1
    27. Żebrak: 1 2 3 4
    28. Żona: 1

    Usunięto fragmenty w nawiasach kwadratowych: [jego]; [A żenie dziano Aglijas,/ Ta była ubostwu w czas.]; pr: Zapewne pomyłkowo powtórzone wiersze 25–26.; [niegdy]; t[e]wego > twego; [złą wodę] — pr: Jest to wtrącona przez kopistę glosa do wyrazu pomyje.

    Legenda o św. AleksymVita sancti Allexii rikmice[1]

    1
    Literat, Bóg, Rozum, Serce, Grzech, ŚwiętyAch, krolu wieliki nasz,
    Coż ci dzieją[2] Męszyjasz[3],
    Przydaj rozumu k mej rzeczy[4],
    Me sierce bostwem obleczy[5],
    5
    Raczy[6] mię mych grzechów pozbawić,
    Bych[7] mogł o twych świętych prawić[8].
    Żywot jednego świętego,
    Coż[9] miłował Boga swego,
    Cztę[10] w jednych księgach o nim.
    10
    Kto chce słuchać, ja powiem.
    W Rzymie jedno panię było,
    Coż Bogu rado[11] służyło.
    Dwór, StrójA miał barzo wielki dwor,
    Procz[12] panosz[13] trzysta rycerzow,
    15
    Co są mu zawżdy służyli[14],
    Zawżdy k jego stołu byli[15].
    Chował je na wielebności i na krasie[16]
    I miał kożdy swe złote pasy.
    Miłosierdzie, JedzenieChował siroty i wdowy,
    20
    Dał jim osobne trzy stoły,
    Za czwartym pielgrzymi jedli,
    Ci ji[17] do Boga przywiedli.
    Eufamijan jemu dziano[18]
    Wielkiemu temu panu,
    25
    A żenie[19] dziano Aglijas;
    Ta była ubostwu[20] w czas[21].
    Był wysokiego rodu,
    Nie miał po sobie żadniego płodu[22].
    Więc ci[23] jęli[24] Boga prosić,
    30
    Aby je tym darował,
    Aby jim jedno plemię[25] dał —
    Bog tych prośby wysłuchał.
    A gdy się mu syn narodził,
    Ten się w lepsze przygodził[26]:
    35
    Więc mu zdziano[27] Aleksy,
    Ten był oćca barzo lepszy[28].
    Ten więc służył Bogu rad.
    Iże był star[29] dwadzieścia k temu cztyrzy lata[30],
    Więc k niemu rzekł ociec słowa ta:
    40
    «Miły synu, każę tobie,
    Pojim zajegoć[31] żonę sobie;
    Której jedno[32] będziesz chcieć,
    Ślubię[33] tobie, tę masz mieć».
    Syn odpowie oćcu swemu,
    45
    Wszeko[34] słusza[35] starszemu:
    «Oćcze, wszekom ja twoje dziecię[36],
    Wiernie dałbych[37] swoj żywot prze cię[38].
    Cokole[39] mi chcesz kazać,
    Po twej woli[40] ma się to zstać».
    50
    A więc mu cesarz dziewkę[41] dał —
    A papież ji s nią oddał[42].
    A w ten czas papieża miano,
    Innocencyjusz mu dziano;
    To ten był cesarz pirwy,
    55
    Archodonijusz niżli[43] —
    Ktorej królewnie Famijana dziano,
    Co ją Aleksemu dano.
    A gdy się s nią pokładał,
    Tej nocy s nią gadał.
    60
    Wrocił zasię[44] pirścień jej,
    A rzekł tako do niej:
    «Ostawiam cię przy twym dziewstwie[45],
    Wroć mi ji[46], gdy będziewa oba[47] w niebieskim krolewstwie.
    Jutroć się bierzę[48] od ciebie
    65
    Służyć temu, coż ci jest w niebie.
    A gdyć wszytki stoły osiędą,
    Tedyć ja już w drodze będę.
    Miła żono, każę tobie:
    Służy[49] Bogu w każdej dobie,
    70
    Ubogie karmi[50] i odziewaj,
    Swych starszych nigdy nie gniewaj,
    Chowaj się we czci i w kaźni,
    Nie traci nijednej[51] przyjaźni»”.
    Królewna odpowie jemu:
    75
    «Mam też dobrą wolą k temu,
    Namilejszy mężu moj,
    Tego się po mnie nic nie boj.
    Każdy członek w mym żywocie
    Chcę chować w kaźni i w cnocie;
    80
    Jinako[52] po mnie nie wzwiesz[53],
    Dojąd[54] ty żyw, ja też».
    A jeko[55] zajutra[56] wstał,
    Od obiada się precz brał[57];
    O tym nikt nie wiedział,
    85
    Jedno[58] żona jego,
    Ta wiedziała od niego.
    Nabrał sobie śrebra, złota dosyć,
    Co go mogł piechotą nosić;
    Więc się na morze wezbrał,
    90
    A ociec w żałości ostał.
    I mać miała dosyć żałości,

    (Przypuszczalnie w rkps. brak dwóch wierszy)

    Żonę po nim jeko spyta.
    Więc to święte plemię[59]
    Przyszło w jednę ziemię.
    95
    Rozdał swe rucho[60] żebrakom,
    Śrzebro, złoto popom, żakom.
    Żebrak, Szlachcic, PokoraWięc sam pod kościołem siedział,
    A o jego księstwie[61] nikt nie wiedział.
    Więc to zawżdy wstawał reno,
    100
    Ano kościoł zamkniono,
    Więc tu leżał podle[62] proga
    Falę[63], proszę[64] swego Boga.
    Cud, Matka Boska, Portret, Żebrak, ŚwiętyAno z wirzchu szła przygoda:
    Niegdy[65] mroz, niegdy woda,
    105
    Eż[66] się zstało[67] w jeden czas,
    Wstał z obraza Matki Bożej obraz[68].
    Szedł do tego człowieka,
    Jen[69] się kluczem opieka[70],
    I rzekł jest[71] tako do niego:
    110
    «Wstań, puści[72] człowieka tego,
    Otemkni[73] mu kościoł Boży,
    Ać[74] na tym mrozie nie leży».
    Żak się tego barzo[75] lęknął,
    Wstawszy, kościoł otemknął.
    115
    To się nie jedno[76] dziejało,
    Ale się często dziejało.
    Więc żak powiedał każdemu,
    I staremu, i młodemu.
    A gdyż to po nim uznali,
    120
    Wieliką mu fałę[77] dali.
    Za świętego ji trzymano[78]
    I wiele mu prze Bog[79] dawano.
    Pan, Sługa, Żebrak, PokoraSteskszy[80] sobie ociec jego,
    Prze swego syna jedynego,
    125
    Rozsłał po wszym ziemiam[81] lud
    I zadał jim wielki trud;
    Strawili wieliki pieniądz,
    Swego księdza[82] szukając.
    Tu ji nadjeli[83]
    130
    W jednym mieście, w Jelidocni[84].
    Nie znał go jeden, jeko drugi,
    A on poznał wszytki swe sługi.
    Brał od nich jełmużny jich,
    Więc wiesioł[85] był,
    135
    Iż ji[86] tym Bog nawiedził.
    Tu są jechali[87] od niego,
    A nie poznał żadni[88] jego,
    A oćcu są powiedzieli:
    «Nigdziejsmy go nie widzieli».
    140
    A gdy to ociec usłyszał ta słowa,
    Tedy jego żałość była nowa.
    Tu jął płakać, narzekać,
    Mać nie mogła płaczu przestać.
    A więc świętemu Aleksemu,
    145
    Temu księdzu[89] wielebnemu,
    Nieluba[90] mu fała[91] była,
    Co się mu ondzie[92] wodziła[93].
    Tu się wezbrał jeko mogę,
    Wsiadł na morze w kogę[94],
    150
    Brał[95] się do ziemie, do jednej,
    Do miasta Tarsa[96] w Syryjej.
    Tam był czuł[97] świętego Pawła,
    Tu była[98] jego myśl padła.
    Więc się wietr obrocił,
    155
    Ten ci ji[99] zasię[100] nawrócił.
    A gdy do Rzyma przyjął[101], Bogu dziękował,
    Iż ji do swej ziemie przygnał.
    A rzekąc[102]: «Już tu chcę cirzpieć[103]
    Mękę i wsztki[104] złe file[105] jimieć[106]
    160
    U mego oćca na dworze,
    Gdym nie przebył za morze».
    Ojciec, Syn, Pan, Żebrak, Tajemnica, PokoraPotkał[107] na żorawiu[108] przed grodem
    Oćca swego i jął go prosić:
    «W jimię Syna Bożego
    165
    I dla syna twego, Aleksego,
    A racz mi swą jełmużnę dać,
    Bych mógł ty odrobiny brać,
    Co będą z twego stoła padać».
    Jego ociec to usłyszał,
    170
    Iż jemu synowo[109] jimię wspomionął[110]:
    Tu silno rzewno zapłakał,
    Więc ji Boga dla[111] chował[112].
    A gdy usłyszał taką mowę,
    Zawinął sobie płaszczem głowę;
    175
    Tu się był weń zamęt[113] wkradł,
    Mało eże[114] z mostu nie spadł
    Podał[115] mu szafarza[116] swego,
    Ten mu czynił wiele złego.
    Tu pod wschodem[117] leżał,
    180
    Każdy nań pomyje lał.
    A leżał tu sześćnaćcie lat,
    Wsztko cirpiał prze Bog rad;
    Siodmegonaćcie lata za morzem był[118],
    Co sobie nic nie czynił.
    185
    List, Mąż, Żona, Święty, CudA więc gdy już umrzeć miał,
    Sam sobie list napisał
    I ścisnął ji[119] twardo w ręce,
    Popisawszy swoje wsztki męki
    I wsztki skutki[120], co je płodził,
    190
    Jako się na świat narodził.
    DźwiękA gdy Bogu duszę dał,
    Tu się wielki dziw zstał[121]:
    Samy[122] zwony[123] zwoniły[124],
    Wsztki, co w Rzymie były.
    195
    Więc się po nim pytano,
    Po wsztkich domiech[125] szukano;
    Nie mogli go nigdziej najć[126],
    A wżdy[127] nie chcieli przestać.
    Dziecko, Pozycja społecznaJedno młode dziecię było,
    200
    To jim[128] więc wzjawiło[129],
    A rzekąc[130]: «Aza[131] wy nie wiecie o tym,
    Kto to umarł? Jać[132] wam powiem.
    U Eufamijanać leży,
    O jimże[133] ta fała[134] bieży;
    205
    Pod wschodem[135] ji[136] najdziecie,
    Acz go jedno[137] szukać chcecie».
    Więc tu papież z kardynały[138],
    Cesarz z swymi kapłany
    Szli są k niemu z chorągwiami,
    210
    A zwony wżdy[139] zwoniły samy;
    Tu więc była ludzi siła[140],
    Silno[141] wielka ciszczba[142] była.
    Cud, Trup, ŚwiętyKogokole[143] para[144] zaleciała
    Od tego świętego ciała,
    215
    Który le[145] chorobę miał,
    Natemieście[146] zdrow ostał.
    Tu są[147] krasne cztyrzy[148] świece stały,
    Co są[149] więc w sobie święty ogień miały.
    Chcieli mu list z ręki wziąć,
    220
    Nie mogli go mu wziąć.
    Ani cesarz, ani papież,
    Ani wsztko kapłaństwo takież[150],
    I wsztek lud k temu[151],
    Nie mógł rozdrzeć[152] nicht[153] ręki jemu.
    225
    Więc wsztcy prosili Boga za[154] to,
    Aby jim Bog pomogł na to,
    By mu mogli list otjąć[155],
    A wżdy[156] mu go nie mogli otjąć,
    Eżby[157] ale[158] poznali mało[159],
    230
    Co by na tym liście stało[160].
    Jedno[161] przyszła żona jego,
    A wściągła[162] rękę do niego,
    Eż jej w rękę upadł list,
    Przeto, iż był jeden do drugiego czyst[163].
    235
    A gdy ten list oglądano,
    Natemieście uznano,
    Iż był syn Eufamijanow[164],
    A księdza[165] rzymskiego cesarzow.
    A gdy to ociec […]

    (dalszego ciągu w rkps. brak)

    Przypisy

    [1]

    Vita sancti Allexii rikmice (łac.) — żywot świętego Aleksego (pisany) rytmem (tj. wierszowany); ostatni wyraz zniekształcony, powinno być prawdopodobnie: rhytmicae. [przypis edytorski]

    [2]

    dziać komu (starop.) — nadawać imię; nazywać. [przypis edytorski]

    [3]

    Męszyjasz (starop.) — Mesjasz. [przypis edytorski]

    [4]

    k mej rzeczy (starop.) — tu: do mej mowy, mojej mowie (tj. „temu, co mam rzec”). [przypis edytorski]

    [5]

    obleczy (starop.) — forma trybu rozkazującego; dziś: oblecz, przyodziej. [przypis edytorski]

    [6]

    raczy (starop.) — forma trybu rozkazującego; dziś: racz. [przypis edytorski]

    [7]

    bych (starop.) — bym, abym. [przypis edytorski]

    [8]

    prawić (starop.) — mówić, opowiadać. [przypis edytorski]

    [9]

    coż (starop.) — tu: który. [przypis edytorski]

    [10]

    cztę (starop.) — czytam; forma 1 os.lp od czas. cześć: czytać. [przypis edytorski]

    [11]

    rado (starop.) — forma r.n.; dziś: rade; rado służyło: służyło chętnie. [przypis edytorski]

    [12]

    procz (starop.) — oprócz. [przypis edytorski]

    [13]

    panosza (starop.) — drobny szlachcic; dworzanin, giermek. [przypis edytorski]

    [14]

    są mu (…) służyli (starop. forma) — forma złożona czasu przeszłego. [przypis edytorski]

    [15]

    k stołu (starop.) — do stołu, dla stołu; tu: przy stole; zawżdy k jego stołu byli: zawsze siadywali u jego stołu. [przypis edytorski]

    [16]

    chował je na wielebności i na krasie (starop.) — utrzymywał ich wspaniale i pięknie. [przypis edytorski]

    [17]

    ji (starop. forma) — go. [przypis edytorski]

    [18]

    dziano jemu (starop.) — nazywano go. [przypis edytorski]

    [19]

    żenie (starop. forma) — żonie. [przypis edytorski]

    [20]

    ubostwo (starop.) — rzecz. zbiorowy: ludzie ubodzy. [przypis edytorski]

    [21]

    być (…) w czas (starop.) — tu: śpieszyć z pomocą; być pomocnym. [przypis edytorski]

    [22]

    płod (starop.) — tu: dziecko, potomek. [przypis edytorski]

    [23]

    ci (starop.) — partykuła wzmacniająca. [przypis edytorski]

    [24]

    jąć (starop.) — zacząć. [przypis edytorski]

    [25]

    plemię (starop.) — dziecko, potomek. [przypis edytorski]

    [26]

    w lepsze się przygodzić (starop.) — być zdatnym do (czegoś) lepszego. [przypis edytorski]

    [27]

    zdziano mu (starop.) — nadano mu imię. [przypis edytorski]

    [28]

    był oćca barzo lepszy (starop.) — był dużo lepszy od ojca. [przypis edytorski]

    [29]

    był star (starop.) — miał lat; był w wieku. [przypis edytorski]

    [30]

    dwadzieścia k temu cztyrzy lata (starop.) — dwadzieścia i do tego cztery lata; dwadzieścia cztery lata. [przypis edytorski]

    [31]

    zajegoć (starop.) — zaraz; pojim zajegoć żonę: weź (sobie) niezwłocznie żonę. [przypis edytorski]

    [32]

    jedno (starop.) — tylko. [przypis edytorski]

    [33]

    ślubić komu (starop.) — ślubować komu, przysięgać komu; dawać komu słowo. [przypis edytorski]

    [34]

    wszeko (starop.) — wszak, wszelako; przecież. [przypis edytorski]

    [35]

    słusza (starop.) — przystoi, wypada; wszeko słusza starszemu tu: jak przystoi (odpowiadać) osobie starszej. [przypis edytorski]

    [36]

    wszekom ja twoje dziecię (starop.) — przecież jestem twoim dzieckiem. [przypis edytorski]

    [37]

    dałbych (starop. forma) — dałbym. [przypis edytorski]

    [38]

    prze cię (starop.) — za ciebie; dałbych swoj żywot prze cię: swoje życie oddałbym za ciebie. [przypis edytorski]

    [39]

    cokole (starop.) — cokolwiek. [przypis edytorski]

    [40]

    po twej woli (starop.) — zgodnie z twoją wolą. [przypis edytorski]

    [41]

    dziewka (starop.) — dziewczyna, tu: córka. [przypis edytorski]

    [42]

    ji s nią oddał (starop.) — połączył go z nią (ślubem). [przypis edytorski]

    [43]

    A w ten czas (…) Archodonijusz niżli — Niewykluczone, że kolejność wierszy 52–53 oraz 54–55 powinna być odwrócona [tj. „To ten był cesarz pirwy, / Archodonijusz niżli / A w ten czas papieża miano, / Innocencyjusz mu dziano”; red. WL]. [przypis redakcyjny]

    [44]

    zasię (starop.) — tu: z powrotem. [przypis edytorski]

    [45]

    dziewstwo (starop.) — dziewictwo. [przypis edytorski]

    [46]

    ji (starop.) — go; wroć mi ji: zwróć mi go (tj. pierścień). [przypis edytorski]

    [47]

    będziewa oba (starop.) — będziemy oboje. [przypis edytorski]

    [48]

    bierzę od ciebie (starop.) — odchodzę od ciebie; bierzyć: brać się, zbierać się wyruszać (w drogę). [przypis edytorski]

    [49]

    służy (starop. forma) — daw. forma trybu rozkazującego lp; dziś: służ. [przypis edytorski]

    [50]

    karmi (starop. forma) — daw. forma trybu rozkazującego lp; dziś: karm. [przypis edytorski]

    [51]

    nijednej (starop.) — żadnej. [przypis edytorski]

    [52]

    jinako (starop.) — inaczej. [przypis edytorski]

    [53]

    jinako po mnie nie wzwiesz (starop.) — nic innego o mnie nie usłyszysz. [przypis edytorski]

    [54]

    dojąd (starop.) — dokąd; póki. [przypis edytorski]

    [55]

    jeko (starop.) — jak; tu: gdy, skoro. [przypis edytorski]

    [56]

    zajutra (starop.) — nazajutrz. [przypis edytorski]

    [57]

    się precz brał (starop.) — zebrał się do drogi; ruszał w drogę. [przypis edytorski]

    [58]

    jedno (starop.) — tylko. [przypis edytorski]

    [59]

    plemię (starop.) — tu: potomek; dziecko. [przypis edytorski]

    [60]

    rucho (starop.) — szaty, odzienie. [przypis edytorski]

    [61]

    księstwo (starop.) — tu: książęce pochodzenie. [przypis edytorski]

    [62]

    podle (starop.) — pod, u (progu). [przypis edytorski]

    [63]

    falić (starop.) — chwalić. [przypis edytorski]

    [64]

    falę, proszę (starop.) — forma imiesłowowa: chwaląc, prosząc. [przypis edytorski]

    [65]

    niegdy (starop.) — czasem. [przypis edytorski]

    [66]

    eż (starop.) — aż. [przypis edytorski]

    [67]

    zstać się (starop.) — stać się; przydarzyć się (czas. dokonany). [przypis edytorski]

    [68]

    wstał z obraza Matki Bożej obraz — postać Matki Bożej zeszła z obrazu. [przypis edytorski]

    [69]

    jen (starop.) — który. [przypis edytorski]

    [70]

    opiekać się (starop.) — opiekować się. [przypis edytorski]

    [71]

    rzekł jest (starop.) — forma złożonego czasu przeszłego dokonanego. [przypis edytorski]

    [72]

    puści (starop.) — puść. [przypis edytorski]

    [73]

    otemkni (starop.) — odemknij; otwórz. [przypis edytorski]

    [74]

    ać (starop.) — tu: niech. [przypis edytorski]

    [75]

    barzo (starop.) — bardzo. [przypis edytorski]

    [76]

    nie jedno (starop.) — nie jeden raz. [przypis edytorski]

    [77]

    fała (starop.) — chwała; wieliką mu fałę dali: oddali mu cześć, otoczyli go wielką czcią. [przypis edytorski]

    [78]

    trzymać kogo za co (starop.) — uważać kogo za co. [przypis edytorski]

    [79]

    prze Bog (starop.) — w imię Boga; w imię boże. [przypis edytorski]

    [80]

    steskszy sobie (starop.) — forma imiesłowowa: stęskniwszy się. [przypis edytorski]

    [81]

    po wszym ziemiam (starop.) — po wszech ziemiach; po wszystkich krajach. [przypis edytorski]

    [82]

    ksiądz (starop.) — książę. [przypis edytorski]

    [83]

    nadjeli ji (starop.) — znaleźli go, spotkali go. [przypis edytorski]

    [84]

    w Jelidocni — w Laodycei; św. Aleksy miał przebywać w Edessie w Syrii (obecnie: w Turcji). [przypis edytorski]

    [85]

    wiesioł był (starop.) — był wesoły. [przypis edytorski]

    [86]

    ji (starop.) — go. [przypis edytorski]

    [87]

    są jechali (starop.) — pojechali; złożona forma czasu przeszłego. [przypis edytorski]

    [88]

    żadni (starop.) — żaden. [przypis edytorski]

    [89]

    ksiądz (starop.) — tu: książę. [przypis edytorski]

    [90]

    nieluby (starop.) — niemiły. [przypis edytorski]

    [91]

    fała (starop.) — chwała. [przypis edytorski]

    [92]

    ondzie (starop.) — w onym miejscu; tam. [przypis edytorski]

    [93]

    wodzić się (starop.) — wieść się, powodzić się; fała (…) co się mu ondzie wodziła: chwała, która go tam spotykała. [przypis edytorski]

    [94]

    koga (starop.) — statek. [przypis edytorski]

    [95]

    brać się do (starop.) — tu: wybierać się do (jednej ziemie: pewnego kraju). [przypis edytorski]

    [96]

    Tars — Tars (dziś: Tarsus w Turcji), miejsce urodzenia, a następnie chrześcijańskiego kultu św. Pawła Apostoła. [przypis edytorski]

    [97]

    był czuł (starop.) — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: czuł wcześniej, uprzednio. [przypis edytorski]

    [98]

    była (…) padła (starop.) — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: padła wcześniej, uprzednio. [przypis edytorski]

    [99]

    ji (starop.) — go. [przypis edytorski]

    [100]

    zasię (starop.) — tu: z powrotem; nazad. [przypis edytorski]

    [101]

    przyjąć (starop.) — tu: przybyć. [przypis edytorski]

    [102]

    rzekąc (starop.) — forma imiesłowowa; dziś: mówiąc. [przypis edytorski]

    [103]

    cirzpieć (starop.) — cierpieć. [przypis edytorski]

    [104]

    wsztki — w rkps. tu i w ośmiu jeszcze innych miejscach występuje forma „wsztki”, co nasuwa przypuszczenie, że pisarz tak ją wymawiał. [przypis redakcyjny]

    [105]

    file (starop.) — chwile. [przypis edytorski]

    [106]

    jimieć (starop.) — mieć, posiadać. [przypis edytorski]

    [107]

    potkać (starop.) — spotkać. [przypis edytorski]

    [108]

    na żorawiu przed grodem (starop.) — na moście zwodzonym pod miastem. [przypis edytorski]

    [109]

    synowo jimię (starop.) — imię syna. [przypis edytorski]

    [110]

    wspomionął (starop.) — wspomniał. [przypis edytorski]

    [111]

    Boga dla (starop.) — dla Boga; z powodu Boga, ze względu na przykazania pobożności. [przypis edytorski]

    [112]

    Więc ji Boga dla chował — Niewykluczone, że wiersz ten powinien następować po w. 178 [tj. po „Mało eże z mostu nie spadł”]. [przypis redakcyjny]

    [113]

    zamęt (starop.) — smutek, troska. [przypis edytorski]

    [114]

    eże (starop.) — tu: że. [przypis edytorski]

    [115]

    podał mu szafarza swego (starop.) — tu: oddał go w opiekę swego szafarza, rządcy. [przypis edytorski]

    [116]

    szafarz (daw.) — osoba odpowiedzialna za gospodarstwo domowe, w szczególności spiżarnię, na daw. dworze magnackim. [przypis edytorski]

    [117]

    wschod (starop.) — schody. [przypis edytorski]

    [118]

    Siodmegonaćcie lata za morzem był — lub: „Siodmegonaćcie lata zamorzon był”. [przypis redakcyjny]

    [119]

    ji (starop.) — go. [przypis edytorski]

    [120]

    skutki (starop.) — tu: dzieła, czyny. [przypis edytorski]

    [121]

    zstać się (starop.) — stać się (czas. dokonany). [przypis edytorski]

    [122]

    samy (starop. forma) — forma lm r.ż.; dziś: same. [przypis edytorski]

    [123]

    zwon (starop.) — dzwon. [przypis edytorski]

    [124]

    zwonić (starop.) — dzwonić. [przypis edytorski]

    [125]

    domiech (starop. forma) — N.lm r.m.; dziś: (po) domach. [przypis edytorski]

    [126]

    najć (starop.) — znaleźć. [przypis edytorski]

    [127]

    wżdy (starop.) — przecież, zawsze; tu: ciągle. [przypis edytorski]

    [128]

    jim (starop.) — im. [przypis edytorski]

    [129]

    wzjawić (starop.) — wyjawić. [przypis edytorski]

    [130]

    rzekąc (starop.) — forma imiesłowowa; dziś: mówiąc. [przypis edytorski]

    [131]

    aza (starop.) — czy, czy też. [przypis edytorski]

    [132]

    jać (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]

    [133]

    o jimże (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że; inaczej: o nim to (właśnie). [przypis edytorski]

    [134]

    fała (starop.) — chwała; fała bieży: rozchodzi się sława, rozgłos. [przypis edytorski]

    [135]

    pod wschodem (starop.) — pod schodami. [przypis edytorski]

    [136]

    ji (starop. forma) — go. [przypis edytorski]

    [137]

    jedno (starop.) — jedynie, tylko. [przypis edytorski]

    [138]

    kardynały (starop. forma) — N.lm; dziś (z) kardynałami. [przypis edytorski]

    [139]

    wżdy (starop.) — przecież, zawsze; tu: ciągle. [przypis edytorski]

    [140]

    siła (starop.) — dużo, mnóstwo. [przypis edytorski]

    [141]

    silno wielka (starop.) — bardzo wielka; bardzo duża. [przypis edytorski]

    [142]

    ciszczba (starop.) — ciżba; tłum. [przypis edytorski]

    [143]

    kogokole (starop.) — kogokolwiek. [przypis edytorski]

    [144]

    para (starop.) — opary, zapach. [przypis edytorski]

    [145]

    le (starop.) — li, tylko; ktory le: którykolwiek, który tylko. [przypis edytorski]

    [146]

    natemieście (starop.) — natychmiast. [przypis edytorski]

    [147]

    są (…) stały (starop. forma) — forma złożona czasu przeszłego. [przypis edytorski]

    [148]

    cztyrzy (starop.) — cztery. [przypis edytorski]

    [149]

    są (…) miały (starop. forma) — forma złożona czasu przeszłego. [przypis edytorski]

    [150]

    takież (starop.) — także. [przypis edytorski]

    [151]

    k temu (starop.) — do tego; tu: w dodatku. [przypis edytorski]

    [152]

    rozdrzeć (starop.) — tu: otworzyć. [przypis edytorski]

    [153]

    nicht (starop.) — nikt. [przypis edytorski]

    [154]

    prosić za co (starop.) — prosić o co. [przypis edytorski]

    [155]

    otjąć (starop.) — odebrać. [przypis edytorski]

    [156]

    wżdy (starop.) — przecież; tu: jednak. [przypis edytorski]

    [157]

    eżby (starop.) — iżby, żeby. [przypis edytorski]

    [158]

    ale a. ali (starop.) — tu: oto. [przypis edytorski]

    [159]

    mało (starop.) — trochę; poznać mało: trochę się dowiedzieć. [przypis edytorski]

    [160]

    co by na tym liście stało (starop.) — co jest napisane w tym liście. [przypis edytorski]

    [161]

    jedno (starop.) — jedynie, tylko; tu: dopiero. [przypis edytorski]

    [162]

    wściągła (starop. forma) — 3 os.lp r.ż od czas. wściągać; tu: wyciągnęła. [przypis edytorski]

    [163]

    cześć (starop.) — czytać; był czyst: był czytany; przeto iż był jeden do drugiego czyst tu: ponieważ był pisany przez jedno do drugiego a. ponieważ był przez jedno przeznaczony do czytania dla drugiego (przez męża dla żony). [przypis edytorski]

    [164]

    syn Eufamijanow (starop.) — syn Eufamijanowy, czyli syn Eufamijana. [przypis edytorski]

    [165]

    ksiądz (starop.) — książę. [przypis edytorski]

    Zamknij
    Proszę czekać…
    x