Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Szacowany czas do końca: -
Autor nieznany , Legenda o św. Aleksym

Spis treści

    1. Bóg: 1
    2. Cud: 1 2 3
    3. Dwór: 1
    4. Dziecko: 1
    5. Dźwięk: 1
    6. Grzech: 1
    7. Jedzenie: 1
    8. List: 1
    9. Literat: 1
    10. Matka Boska: 1
    11. Mąż: 1
    12. Miłosierdzie: 1
    13. Ojciec: 1
    14. Pan: 1 2
    15. Pokora: 1 2 3
    16. Portret: 1
    17. Pozycja społeczna: 1
    18. Rozum: 1
    19. Serce: 1
    20. Sługa: 1
    21. Strój: 1
    22. Syn: 1
    23. Szlachcic: 1
    24. Święty: 1 2 3 4
    25. Tajemnica: 1
    26. Trup: 1
    27. Żebrak: 1 2 3 4
    28. Żona: 1

    Usunięto fragmenty w nawiasach kwadratowych: [jego]; [A żenie dziano Aglijas,/ Ta była ubostwu w czas.]; pr: Zapewne pomyłkowo powtórzone wiersze 25–26.; [niegdy]; t[e]wego > twego; [złą wodę] — pr: Jest to wtrącona przez kopistę glosa do wyrazu pomyje.

    Legenda o św. AleksymVita sancti Allexii rikmice[1]

    1
    Coż ci dzieją[2] Męszyjasz[3],
    Przydaj rozumu k mej rzeczy[4],
    Me sierce bostwem obleczy[5],
    5
    Raczy[6] mię mych grzechów pozbawić,
    Bych[7] mogł o twych świętych prawić[8].
    Żywot jednego świętego,
    Coż[9] miłował Boga swego,
    Cztę[10] w jednych księgach o nim.
    10
    Kto chce słuchać, ja powiem.
    W Rzymie jedno panię było,
    Coż Bogu rado[11] służyło.
    Dwór, StrójA miał barzo wielki dwor,
    Procz[12] panosz[13] trzysta rycerzow,
    15
    Co są mu zawżdy służyli[14],
    Zawżdy k jego stołu byli[15].
    Chował je na wielebności i na krasie[16]
    I miał kożdy swe złote pasy.
    Miłosierdzie, JedzenieChował siroty i wdowy,
    20
    Dał jim osobne trzy stoły,
    Za czwartym pielgrzymi jedli,
    Ci ji[17] do Boga przywiedli.
    Eufamijan jemu dziano[18]
    Wielkiemu temu panu,
    25
    A żenie[19] dziano Aglijas;
    Ta była ubostwu[20] w czas[21].
    Był wysokiego rodu,
    Nie miał po sobie żadniego płodu[22].
    Więc ci[23] jęli[24] Boga prosić,
    30
    Aby je tym darował,
    Aby jim jedno plemię[25] dał —
    Bog tych prośby wysłuchał.
    A gdy się mu syn narodził,
    Ten się w lepsze przygodził[26]:
    35
    Więc mu zdziano[27] Aleksy,
    Ten był oćca barzo lepszy[28].
    Ten więc służył Bogu rad.
    Iże był star[29] dwadzieścia k temu cztyrzy lata[30],
    Więc k niemu rzekł ociec słowa ta:
    40
    «Miły synu, każę tobie,
    Pojim zajegoć[31] żonę sobie;
    Której jedno[32] będziesz chcieć,
    Ślubię[33] tobie, tę masz mieć».
    Syn odpowie oćcu swemu,
    45
    Wszeko[34] słusza[35] starszemu:
    «Oćcze, wszekom ja twoje dziecię[36],
    Wiernie dałbych[37] swoj żywot prze cię[38].
    Cokole[39] mi chcesz kazać,
    Po twej woli[40] ma się to zstać».
    50
    A więc mu cesarz dziewkę[41] dał —
    A papież ji s nią oddał[42].
    A w ten czas papieża miano,
    Innocencyjusz mu dziano;
    To ten był cesarz pirwy,
    55
    Archodonijusz niżli[43]
    Ktorej królewnie Famijana dziano,
    Co ją Aleksemu dano.
    A gdy się s nią pokładał,
    Tej nocy s nią gadał.
    60
    Wrocił zasię[44] pirścień jej,
    A rzekł tako do niej:
    «Ostawiam cię przy twym dziewstwie[45],
    Wroć mi ji[46], gdy będziewa oba[47] w niebieskim krolewstwie.
    Jutroć się bierzę[48] od ciebie
    65
    Służyć temu, coż ci jest w niebie.
    A gdyć wszytki stoły osiędą,
    Tedyć ja już w drodze będę.
    Miła żono, każę tobie:
    Służy[49] Bogu w każdej dobie,
    70
    Ubogie karmi[50] i odziewaj,
    Swych starszych nigdy nie gniewaj,
    Chowaj się we czci i w kaźni,
    Nie traci nijednej[51] przyjaźni»”.
    Królewna odpowie jemu:
    75
    «Mam też dobrą wolą k temu,
    Namilejszy mężu moj,
    Tego się po mnie nic nie boj.
    Każdy członek w mym żywocie
    Chcę chować w kaźni i w cnocie;
    80
    Jinako[52] po mnie nie wzwiesz[53],
    Dojąd[54] ty żyw, ja też».
    A jeko[55] zajutra[56] wstał,
    Od obiada się precz brał[57];
    O tym nikt nie wiedział,
    85
    Jedno[58] żona jego,
    Ta wiedziała od niego.
    Nabrał sobie śrebra, złota dosyć,
    Co go mogł piechotą nosić;
    Więc się na morze wezbrał,
    90
    A ociec w żałości ostał.
    I mać miała dosyć żałości,

    (Przypuszczalnie w rkps. brak dwóch wierszy)

    Żonę po nim jeko spyta.
    Więc to święte plemię[59]
    Przyszło w jednę ziemię.
    95
    Rozdał swe rucho[60] żebrakom,
    Śrzebro, złoto popom, żakom.
    Żebrak, Szlachcic, PokoraWięc sam pod kościołem siedział,
    A o jego księstwie[61] nikt nie wiedział.
    Więc to zawżdy wstawał reno,
    100
    Ano kościoł zamkniono,
    Więc tu leżał podle[62] proga
    Falę[63], proszę[64] swego Boga.
    Cud, Matka Boska, Portret, Żebrak, ŚwiętyAno z wirzchu szła przygoda:
    Niegdy[65] mroz, niegdy woda,
    105
    [66] się zstało[67] w jeden czas,
    Wstał z obraza Matki Bożej obraz[68].
    Szedł do tego człowieka,
    Jen[69] się kluczem opieka[70],
    I rzekł jest[71] tako do niego:
    110
    «Wstań, puści[72] człowieka tego,
    Otemkni[73] mu kościoł Boży,
    [74] na tym mrozie nie leży».
    Żak się tego barzo[75] lęknął,
    Wstawszy, kościoł otemknął.
    115
    To się nie jedno[76] dziejało,
    Ale się często dziejało.
    Więc żak powiedał każdemu,
    I staremu, i młodemu.
    A gdyż to po nim uznali,
    120
    Wieliką mu fałę[77] dali.
    Za świętego ji trzymano[78]
    I wiele mu prze Bog[79] dawano.
    Pan, Sługa, Żebrak, PokoraSteskszy[80] sobie ociec jego,
    Prze swego syna jedynego,
    125
    Rozsłał po wszym ziemiam[81] lud
    I zadał jim wielki trud;
    Strawili wieliki pieniądz,
    Swego księdza[82] szukając.
    Tu ji nadjeli[83]
    130
    W jednym mieście, w Jelidocni[84].
    Nie znał go jeden, jeko drugi,
    A on poznał wszytki swe sługi.
    Brał od nich jełmużny jich,
    Więc wiesioł[85] był,
    135
    Iż ji[86] tym Bog nawiedził.
    Tu są jechali[87] od niego,
    A nie poznał żadni[88] jego,
    A oćcu są powiedzieli:
    «Nigdziejsmy go nie widzieli».
    140
    A gdy to ociec usłyszał ta słowa,
    Tedy jego żałość była nowa.
    Tu jął płakać, narzekać,
    Mać nie mogła płaczu przestać.
    A więc świętemu Aleksemu,
    145
    Temu księdzu[89] wielebnemu,
    Nieluba[90] mu fała[91] była,
    Co się mu ondzie[92] wodziła[93].
    Tu się wezbrał jeko mogę,
    Wsiadł na morze w kogę[94],
    150
    Brał[95] się do ziemie, do jednej,
    Do miasta Tarsa[96] w Syryjej.
    Tam był czuł[97] świętego Pawła,
    Tu była[98] jego myśl padła.
    Więc się wietr obrocił,
    155
    Ten ci ji[99] zasię[100] nawrócił.
    A gdy do Rzyma przyjął[101], Bogu dziękował,
    Iż ji do swej ziemie przygnał.
    A rzekąc[102]: «Już tu chcę cirzpieć[103]
    Mękę i wsztki[104] złe file[105] jimieć[106]
    160
    U mego oćca na dworze,
    Gdym nie przebył za morze».
    Oćca swego i jął go prosić:
    «W jimię Syna Bożego
    165
    I dla syna twego, Aleksego,
    A racz mi swą jełmużnę dać,
    Bych mógł ty odrobiny brać,
    Co będą z twego stoła padać».
    Jego ociec to usłyszał,
    170
    Iż jemu synowo[109] jimię wspomionął[110]:
    Tu silno rzewno zapłakał,
    Więc ji Boga dla[111] chował[112].
    A gdy usłyszał taką mowę,
    Zawinął sobie płaszczem głowę;
    175
    Tu się był weń zamęt[113] wkradł,
    Mało eże[114] z mostu nie spadł
    Podał[115] mu szafarza[116] swego,
    Ten mu czynił wiele złego.
    Tu pod wschodem[117] leżał,
    180
    Każdy nań pomyje lał.
    A leżał tu sześćnaćcie lat,
    Wsztko cirpiał prze Bog rad;
    Siodmegonaćcie lata za morzem był[118],
    Co sobie nic nie czynił.
    185
    List, Mąż, Żona, Święty, CudA więc gdy już umrzeć miał,
    Sam sobie list napisał
    I ścisnął ji[119] twardo w ręce,
    Popisawszy swoje wsztki męki
    I wsztki skutki[120], co je płodził,
    190
    Jako się na świat narodził.
    DźwiękA gdy Bogu duszę dał,
    Tu się wielki dziw zstał[121]:
    Samy[122] zwony[123] zwoniły[124],
    Wsztki, co w Rzymie były.
    195
    Więc się po nim pytano,
    Po wsztkich domiech[125] szukano;
    Nie mogli go nigdziej najć[126],
    A wżdy[127] nie chcieli przestać.
    Dziecko, Pozycja społecznaJedno młode dziecię było,
    200
    To jim[128] więc wzjawiło[129],
    A rzekąc[130]: «Aza[131] wy nie wiecie o tym,
    Kto to umarł? Jać[132] wam powiem.
    U Eufamijanać leży,
    O jimże[133] ta fała[134] bieży;
    205
    Pod wschodem[135] ji[136] najdziecie,
    Acz go jedno[137] szukać chcecie».
    Więc tu papież z kardynały[138],
    Cesarz z swymi kapłany
    Szli są k niemu z chorągwiami,
    210
    A zwony wżdy[139] zwoniły samy;
    Tu więc była ludzi siła[140],
    Silno[141] wielka ciszczba[142] była.
    Cud, Trup, ŚwiętyKogokole[143] para[144] zaleciała
    Od tego świętego ciała,
    215
    Który le[145] chorobę miał,
    Natemieście[146] zdrow ostał.
    Tu są[147] krasne cztyrzy[148] świece stały,
    Co są[149] więc w sobie święty ogień miały.
    Chcieli mu list z ręki wziąć,
    220
    Nie mogli go mu wziąć.
    Ani cesarz, ani papież,
    Ani wsztko kapłaństwo takież[150],
    I wsztek lud k temu[151],
    Nie mógł rozdrzeć[152] nicht[153] ręki jemu.
    225
    Więc wsztcy prosili Boga za[154] to,
    Aby jim Bog pomogł na to,
    By mu mogli list otjąć[155],
    A wżdy[156] mu go nie mogli otjąć,
    Eżby[157] ale[158] poznali mało[159],
    230
    Co by na tym liście stało[160].
    Jedno[161] przyszła żona jego,
    A wściągła[162] rękę do niego,
    Eż jej w rękę upadł list,
    Przeto, iż był jeden do drugiego czyst[163].
    235
    A gdy ten list oglądano,
    Natemieście uznano,
    Iż był syn Eufamijanow[164],
    A księdza[165] rzymskiego cesarzow.
    A gdy to ociec […]

    (dalszego ciągu w rkps. brak)

    Przypisy

    [1]

    Vita sancti Allexii rikmice (łac.) — żywot świętego Aleksego (pisany) rytmem (tj. wierszowany); ostatni wyraz zniekształcony, powinno być prawdopodobnie: rhytmicae. [przypis edytorski]

    [2]

    dziać komu (starop.) — nadawać imię; nazywać. [przypis edytorski]

    [3]

    Męszyjasz (starop.) — Mesjasz. [przypis edytorski]

    [4]

    k mej rzeczy (starop.) — tu: do mej mowy, mojej mowie (tj. „temu, co mam rzec”). [przypis edytorski]

    [5]

    obleczy (starop.) — forma trybu rozkazującego; dziś: oblecz, przyodziej. [przypis edytorski]

    [6]

    raczy (starop.) — forma trybu rozkazującego; dziś: racz. [przypis edytorski]

    [7]

    bych (starop.) — bym, abym. [przypis edytorski]

    [8]

    prawić (starop.) — mówić, opowiadać. [przypis edytorski]

    [9]

    coż (starop.) — tu: który. [przypis edytorski]

    [10]

    cztę (starop.) — czytam; forma 1 os.lp od czas. cześć: czytać. [przypis edytorski]

    [11]

    rado (starop.) — forma r.n.; dziś: rade; rado służyło: służyło chętnie. [przypis edytorski]

    [12]

    procz (starop.) — oprócz. [przypis edytorski]

    [13]

    panosza (starop.) — drobny szlachcic; dworzanin, giermek. [przypis edytorski]

    [14]

    są mu (…) służyli (starop. forma) — forma złożona czasu przeszłego. [przypis edytorski]

    [15]

    k stołu (starop.) — do stołu, dla stołu; tu: przy stole; zawżdy k jego stołu byli: zawsze siadywali u jego stołu. [przypis edytorski]

    [16]

    chował je na wielebności i na krasie (starop.) — utrzymywał ich wspaniale i pięknie. [przypis edytorski]

    [17]

    ji (starop. forma) — go. [przypis edytorski]

    [18]

    dziano jemu (starop.) — nazywano go. [przypis edytorski]

    [19]

    żenie (starop. forma) — żonie. [przypis edytorski]

    [20]

    ubostwo (starop.) — rzecz. zbiorowy: ludzie ubodzy. [przypis edytorski]

    [21]

    być (…) w czas (starop.) — tu: śpieszyć z pomocą; być pomocnym. [przypis edytorski]

    [22]

    płod (starop.) — tu: dziecko, potomek. [przypis edytorski]

    [23]

    ci (starop.) — partykuła wzmacniająca. [przypis edytorski]

    [24]

    jąć (starop.) — zacząć. [przypis edytorski]

    [25]

    plemię (starop.) — dziecko, potomek. [przypis edytorski]

    [26]

    w lepsze się przygodzić (starop.) — być zdatnym do (czegoś) lepszego. [przypis edytorski]

    [27]

    zdziano mu (starop.) — nadano mu imię. [przypis edytorski]

    [28]

    był oćca barzo lepszy (starop.) — był dużo lepszy od ojca. [przypis edytorski]

    [29]

    był star (starop.) — miał lat; był w wieku. [przypis edytorski]

    [30]

    dwadzieścia k temu cztyrzy lata (starop.) — dwadzieścia i do tego cztery lata; dwadzieścia cztery lata. [przypis edytorski]

    [31]

    zajegoć (starop.) — zaraz; pojim zajegoć żonę: weź (sobie) niezwłocznie żonę. [przypis edytorski]

    [32]

    jedno (starop.) — tylko. [przypis edytorski]

    [33]

    ślubić komu (starop.) — ślubować komu, przysięgać komu; dawać komu słowo. [przypis edytorski]

    [34]

    wszeko (starop.) — wszak, wszelako; przecież. [przypis edytorski]

    [35]

    słusza (starop.) — przystoi, wypada; wszeko słusza starszemu tu: jak przystoi (odpowiadać) osobie starszej. [przypis edytorski]

    [36]

    wszekom ja twoje dziecię (starop.) — przecież jestem twoim dzieckiem. [przypis edytorski]

    [37]

    dałbych (starop. forma) — dałbym. [przypis edytorski]

    [38]

    prze cię (starop.) — za ciebie; dałbych swoj żywot prze cię: swoje życie oddałbym za ciebie. [przypis edytorski]

    [39]

    cokole (starop.) — cokolwiek. [przypis edytorski]

    [40]

    po twej woli (starop.) — zgodnie z twoją wolą. [przypis edytorski]

    [41]

    dziewka (starop.) — dziewczyna, tu: córka. [przypis edytorski]

    [42]

    ji s nią oddał (starop.) — połączył go z nią (ślubem). [przypis edytorski]

    [43]

    A w ten czas (…) Archodonijusz niżli — Niewykluczone, że kolejność wierszy 52–53 oraz 54–55 powinna być odwrócona [tj. „To ten był cesarz pirwy, / Archodonijusz niżli / A w ten czas papieża miano, / Innocencyjusz mu dziano”; red. WL]. [przypis redakcyjny]

    [44]

    zasię (starop.) — tu: z powrotem. [przypis edytorski]

    [45]

    dziewstwo (starop.) — dziewictwo. [przypis edytorski]

    [46]

    ji (starop.) — go; wroć mi ji: zwróć mi go (tj. pierścień). [przypis edytorski]

    [47]

    będziewa oba (starop.) — będziemy oboje. [przypis edytorski]

    [48]

    bierzę od ciebie (starop.) — odchodzę od ciebie; bierzyć: brać się, zbierać się wyruszać (w drogę). [przypis edytorski]

    [49]

    służy (starop. forma) — daw. forma trybu rozkazującego lp; dziś: służ. [przypis edytorski]

    [50]

    karmi (starop. forma) — daw. forma trybu rozkazującego lp; dziś: karm. [przypis edytorski]

    [51]

    nijednej (starop.) — żadnej. [przypis edytorski]

    [52]

    jinako (starop.) — inaczej. [przypis edytorski]

    [53]

    jinako po mnie nie wzwiesz (starop.) — nic innego o mnie nie usłyszysz. [przypis edytorski]

    [54]

    dojąd (starop.) — dokąd; póki. [przypis edytorski]

    [55]

    jeko (starop.) — jak; tu: gdy, skoro. [przypis edytorski]

    [56]

    zajutra (starop.) — nazajutrz. [przypis edytorski]

    [57]

    się precz brał (starop.) — zebrał się do drogi; ruszał w drogę. [przypis edytorski]

    [58]

    jedno (starop.) — tylko. [przypis edytorski]

    [59]

    plemię (starop.) — tu: potomek; dziecko. [przypis edytorski]

    [60]

    rucho (starop.) — szaty, odzienie. [przypis edytorski]

    [61]

    księstwo (starop.) — tu: książęce pochodzenie. [przypis edytorski]

    [62]

    podle (starop.) — pod, u (progu). [przypis edytorski]

    [63]

    falić (starop.) — chwalić. [przypis edytorski]

    [64]

    falę, proszę (starop.) — forma imiesłowowa: chwaląc, prosząc. [przypis edytorski]

    [65]

    niegdy (starop.) — czasem. [przypis edytorski]

    [66]

    (starop.) — aż. [przypis edytorski]

    [67]

    zstać się (starop.) — stać się; przydarzyć się (czas. dokonany). [przypis edytorski]

    [68]

    wstał z obraza Matki Bożej obraz — postać Matki Bożej zeszła z obrazu. [przypis edytorski]

    [69]

    jen (starop.) — który. [przypis edytorski]

    [70]

    opiekać się (starop.) — opiekować się. [przypis edytorski]

    [71]

    rzekł jest (starop.) — forma złożonego czasu przeszłego dokonanego. [przypis edytorski]

    [72]

    puści (starop.) — puść. [przypis edytorski]

    [73]

    otemkni (starop.) — odemknij; otwórz. [przypis edytorski]

    [74]

    (starop.) — tu: niech. [przypis edytorski]

    [75]

    barzo (starop.) — bardzo. [przypis edytorski]

    [76]

    nie jedno (starop.) — nie jeden raz. [przypis edytorski]

    [77]

    fała (starop.) — chwała; wieliką mu fałę dali: oddali mu cześć, otoczyli go wielką czcią. [przypis edytorski]

    [78]

    trzymać kogo za co (starop.) — uważać kogo za co. [przypis edytorski]

    [79]

    prze Bog (starop.) — w imię Boga; w imię boże. [przypis edytorski]

    [80]

    steskszy sobie (starop.) — forma imiesłowowa: stęskniwszy się. [przypis edytorski]

    [81]

    po wszym ziemiam (starop.) — po wszech ziemiach; po wszystkich krajach. [przypis edytorski]

    [82]

    ksiądz (starop.) — książę. [przypis edytorski]

    [83]

    nadjeli ji (starop.) — znaleźli go, spotkali go. [przypis edytorski]

    [84]

    w Jelidocni — w Laodycei; św. Aleksy miał przebywać w Edessie w Syrii (obecnie: w Turcji). [przypis edytorski]

    [85]

    wiesioł był (starop.) — był wesoły. [przypis edytorski]

    [86]

    ji (starop.) — go. [przypis edytorski]

    [87]

    są jechali (starop.) — pojechali; złożona forma czasu przeszłego. [przypis edytorski]

    [88]

    żadni (starop.) — żaden. [przypis edytorski]

    [89]

    ksiądz (starop.) — tu: książę. [przypis edytorski]

    [90]

    nieluby (starop.) — niemiły. [przypis edytorski]

    [91]

    fała (starop.) — chwała. [przypis edytorski]

    [92]

    ondzie (starop.) — w onym miejscu; tam. [przypis edytorski]

    [93]

    wodzić się (starop.) — wieść się, powodzić się; fała (…) co się mu ondzie wodziła: chwała, która go tam spotykała. [przypis edytorski]

    [94]

    koga (starop.) — statek. [przypis edytorski]

    [95]

    brać się do (starop.) — tu: wybierać się do (jednej ziemie: pewnego kraju). [przypis edytorski]

    [96]

    Tars — Tars (dziś: Tarsus w Turcji), miejsce urodzenia, a następnie chrześcijańskiego kultu św. Pawła Apostoła. [przypis edytorski]

    [97]

    był czuł (starop.) — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: czuł wcześniej, uprzednio. [przypis edytorski]

    [98]

    była (…) padła (starop.) — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: padła wcześniej, uprzednio. [przypis edytorski]

    [99]

    ji (starop.) — go. [przypis edytorski]

    [100]

    zasię (starop.) — tu: z powrotem; nazad. [przypis edytorski]

    [101]

    przyjąć (starop.) — tu: przybyć. [przypis edytorski]

    [102]

    rzekąc (starop.) — forma imiesłowowa; dziś: mówiąc. [przypis edytorski]

    [103]

    cirzpieć (starop.) — cierpieć. [przypis edytorski]

    [104]

    wsztki — w rkps. tu i w ośmiu jeszcze innych miejscach występuje forma „wsztki”, co nasuwa przypuszczenie, że pisarz tak ją wymawiał. [przypis redakcyjny]

    [105]

    file (starop.) — chwile. [przypis edytorski]

    [106]

    jimieć (starop.) — mieć, posiadać. [przypis edytorski]

    [107]

    potkać (starop.) — spotkać. [przypis edytorski]

    [108]

    na żorawiu przed grodem (starop.) — na moście zwodzonym pod miastem. [przypis edytorski]

    [109]

    synowo jimię (starop.) — imię syna. [przypis edytorski]

    [110]

    wspomionął (starop.) — wspomniał. [przypis edytorski]

    [111]

    Boga dla (starop.) — dla Boga; z powodu Boga, ze względu na przykazania pobożności. [przypis edytorski]

    [112]

    Więc ji Boga dla chował — Niewykluczone, że wiersz ten powinien następować po w. 178 [tj. po „Mało eże z mostu nie spadł”]. [przypis redakcyjny]

    [113]

    zamęt (starop.) — smutek, troska. [przypis edytorski]

    [114]

    eże (starop.) — tu: że. [przypis edytorski]

    [115]

    podał mu szafarza swego (starop.) — tu: oddał go w opiekę swego szafarza, rządcy. [przypis edytorski]

    [116]

    szafarz (daw.) — osoba odpowiedzialna za gospodarstwo domowe, w szczególności spiżarnię, na daw. dworze magnackim. [przypis edytorski]

    [117]

    wschod (starop.) — schody. [przypis edytorski]

    [118]

    Siodmegonaćcie lata za morzem był — lub: „Siodmegonaćcie lata zamorzon był”. [przypis redakcyjny]

    [119]

    ji (starop.) — go. [przypis edytorski]

    [120]

    skutki (starop.) — tu: dzieła, czyny. [przypis edytorski]

    [121]

    zstać się (starop.) — stać się (czas. dokonany). [przypis edytorski]

    [122]

    samy (starop. forma) — forma lm r.ż.; dziś: same. [przypis edytorski]

    [123]

    zwon (starop.) — dzwon. [przypis edytorski]

    [124]

    zwonić (starop.) — dzwonić. [przypis edytorski]

    [125]

    domiech (starop. forma) — N.lm r.m.; dziś: (po) domach. [przypis edytorski]

    [126]

    najć (starop.) — znaleźć. [przypis edytorski]

    [127]

    wżdy (starop.) — przecież, zawsze; tu: ciągle. [przypis edytorski]

    [128]

    jim (starop.) — im. [przypis edytorski]

    [129]

    wzjawić (starop.) — wyjawić. [przypis edytorski]

    [130]

    rzekąc (starop.) — forma imiesłowowa; dziś: mówiąc. [przypis edytorski]

    [131]

    aza (starop.) — czy, czy też. [przypis edytorski]

    [132]

    jać (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]

    [133]

    o jimże (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że; inaczej: o nim to (właśnie). [przypis edytorski]

    [134]

    fała (starop.) — chwała; fała bieży: rozchodzi się sława, rozgłos. [przypis edytorski]

    [135]

    pod wschodem (starop.) — pod schodami. [przypis edytorski]

    [136]

    ji (starop. forma) — go. [przypis edytorski]

    [137]

    jedno (starop.) — jedynie, tylko. [przypis edytorski]

    [138]

    kardynały (starop. forma) — N.lm; dziś (z) kardynałami. [przypis edytorski]

    [139]

    wżdy (starop.) — przecież, zawsze; tu: ciągle. [przypis edytorski]

    [140]

    siła (starop.) — dużo, mnóstwo. [przypis edytorski]

    [141]

    silno wielka (starop.) — bardzo wielka; bardzo duża. [przypis edytorski]

    [142]

    ciszczba (starop.) — ciżba; tłum. [przypis edytorski]

    [143]

    kogokole (starop.) — kogokolwiek. [przypis edytorski]

    [144]

    para (starop.) — opary, zapach. [przypis edytorski]

    [145]

    le (starop.) — li, tylko; ktory le: którykolwiek, który tylko. [przypis edytorski]

    [146]

    natemieście (starop.) — natychmiast. [przypis edytorski]

    [147]

    są (…) stały (starop. forma) — forma złożona czasu przeszłego. [przypis edytorski]

    [148]

    cztyrzy (starop.) — cztery. [przypis edytorski]

    [149]

    są (…) miały (starop. forma) — forma złożona czasu przeszłego. [przypis edytorski]

    [150]

    takież (starop.) — także. [przypis edytorski]

    [151]

    k temu (starop.) — do tego; tu: w dodatku. [przypis edytorski]

    [152]

    rozdrzeć (starop.) — tu: otworzyć. [przypis edytorski]

    [153]

    nicht (starop.) — nikt. [przypis edytorski]

    [154]

    prosić za co (starop.) — prosić o co. [przypis edytorski]

    [155]

    otjąć (starop.) — odebrać. [przypis edytorski]

    [156]

    wżdy (starop.) — przecież; tu: jednak. [przypis edytorski]

    [157]

    eżby (starop.) — iżby, żeby. [przypis edytorski]

    [158]

    ale a. ali (starop.) — tu: oto. [przypis edytorski]

    [159]

    mało (starop.) — trochę; poznać mało: trochę się dowiedzieć. [przypis edytorski]

    [160]

    co by na tym liście stało (starop.) — co jest napisane w tym liście. [przypis edytorski]

    [161]

    jedno (starop.) — jedynie, tylko; tu: dopiero. [przypis edytorski]

    [162]

    wściągła (starop. forma) — 3 os.lp r.ż od czas. wściągać; tu: wyciągnęła. [przypis edytorski]

    [163]

    cześć (starop.) — czytać; był czyst: był czytany; przeto iż był jeden do drugiego czyst tu: ponieważ był pisany przez jedno do drugiego a. ponieważ był przez jedno przeznaczony do czytania dla drugiego (przez męża dla żony). [przypis edytorski]

    [164]

    syn Eufamijanow (starop.) — syn Eufamijanowy, czyli syn Eufamijana. [przypis edytorski]

    [165]

    ksiądz (starop.) — książę. [przypis edytorski]

    x