Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 159624 przypisów.
polonia rosyjska — tj. emigracja polska w Rosji. [przypis redakcyjny]
Poloni sunt genitores Germaniae (łac.) — Polacy urodzili (tj. ocalili) Niemców. [przypis redakcyjny]
Poloniusz — drugoplanowa postać w tragedii Shakespeare'a Hamlet, ojciec Ofelii i Laertesa; wcielenie dworaka. [przypis edytorski]
Poloniusz — drugoplanowa postać w tragedii Szekspira Hamlet, ojciec Ofelii i Laertesa, wcielenie dworaka. Hamlet zabił go w komnacie swej matki, ukrytego za zasłoną, biorąc za swego znienawidzonego wuja, po czym wywlókł jego ciało i ukrył. [przypis edytorski]
Poloniusz — postać wyrachowanego polityka z Hamleta Williama Shakespeare'a. [przypis edytorski]
polonu („polonium”), wykrytego przez nas, i radu („radium”), który odkryliśmy ze współudziałem p. Bémonta — [por.] P. Curie i M. Curie, „Comptes rendus”, lipiec 1898; P. Curie, M. Curie i G. Bemont, „Comptes rendus”, grudzień 1898. [przypis autorski]
Polonus Polono lupus (łac.) — Polak Polakowi wilkiem. [przypis edytorski]
Polonus scripsi Polona lingua et ad Polonum (łac.) — Jako Polak pisałem w polskim języku i dla Polaka. [przypis edytorski]
Polonus sum, Poloni nihil a me alienum puto (łac.) — Polakiem jestem i nic, co polskie, nie jest mi obce. Parafraza sentencji Terencjusza: Homo sum: humanum nihil a me alienum puto, tj. człowiekiem jestem i nic, co ludzkie nie jest mi obce. [przypis edytorski]
polor — daw.: połysk; wyrafinowanie; kultura towarzyska. [przypis edytorski]
polor — daw.: połysk; wyrafinowanie; kultura towarzyska. [przypis edytorski]
polor (daw.) — wyrafinowanie, dobre maniery, kultura towarzyska. [przypis edytorski]
polor — dobre maniery, ogłada towarzyska. [przypis edytorski]
polor — grzeczność, dobre maniery. [przypis edytorski]
polor — kultura towarzyska, dobre maniery, wytworność. [przypis edytorski]
polor — kultura towarzyska, rozumiana przede wszystkim jako zachowywanie dobrych manier i znajomość obyczajów. [przypis edytorski]
polor — ogłada, dobre maniery, kultura towarzyska. [przypis edytorski]
polor — ogłada, kultura towarzyska, dobre maniery. [przypis edytorski]
polor — ogłada towarzyska, dobre maniery. [przypis edytorski]
polor — tu: dobre maniery. [przypis edytorski]
poloru — ogłady towarzyskiej. [przypis redakcyjny]
polor — wytworność. [przypis edytorski]
polor (z łac. polire: polerować, wygładzać) — przen. ogłada towarzyska, dobre maniery. [przypis redakcyjny]
Polos (V w. p.n.e.) — grecki nauczyciel retoryki, uczeń Gorgiasza, znany tylko z dialogów Platona. [przypis edytorski]
Polos — żyjący na przełomie V i IV wieku p.n.e. retor i filozof grecki. Jeden z bohaterów dialogu Platona zatytułowanego Gorgiasz. [przypis edytorski]
polotny — odznaczający się lekkością. [przypis edytorski]
polot — tu: lot. [przypis edytorski]
Polotu ognia (…) wbrew swojej natury — Ogień z natury swojej podnosi się w górę, ale w błyskawicy piorunowej wbrew swojej naturze na dół spada. [przypis redakcyjny]
polowe — dotyczy łóżka, chodzi o spanie na ziemi. [przypis redakcyjny]
polowiczko — polowanie. [przypis edytorski]
polowy — tu: stróż pilnujący dworskich pól. [przypis edytorski]
polowy — w majątku ziemskim: nadzorca ludzi pracujących w polu. [przypis edytorski]
polśniony (neol.) — otoczony blaskiem. [przypis edytorski]
Pol — świat, własc. biegun ziemski lub niebieski. [przypis redakcyjny]
polską kopię amerykańskiego Colta 1911 — o nazwie własnej „Vis” — Choć Vis był niewątpliwie wzorowany na Colcie 1911, nie można nazwać go dokładną kopią — polscy inżynierowie wprowadzili niewielkie modyfikacje. [przypis edytorski]
polską liežuvį — lenkų kalbą. [przypis edytorski]
Polska Agencja Telegraficzna (PAT) — polska rządowa agencja prasowa, działająca w okresie międzywojennym. [przypis edytorski]
Polska Armia Ludowa (PAL) — lewicowa konspiracyjna organizacja zbrojna utworzona w 1943 r., jej przywódcą był Henryk Borucki. Jej żołnierze uczestniczyli w powstaniu warszawskim. Rozwiązana w styczniu 1945 r., większość jej członków wstąpiła do ludowego Wojska Polskiego. [przypis edytorski]
Polska Chrystusowa — pismo poświęcone zasadom społecznym, wydawane staraniem L. Królikowskiego, tomów 2, Paryż 1843. [przypis redakcyjny]
Polska jest organizmem nierozwiniętym równomiernie. (…) wobec fizycznego charłactwa dobrze jest propagować sport — kiedy w roku 1911 wróciłem jednym nieomal rzutem z Londynu do Krakowa, przerażony byłem widokiem wnętrza wagonu III klasy. Taż to, panie, były same charłaki. To samo na ulicach, w lokalach, wszędzie. Durniem byłby ktoś chcący przeciwdziałać fizycznemu odrodzeniu. Ale obok Instytutu Wychowania Fizycznego powinien powstać jednocześnie, automatycznie, takiż Instytut Wychowania Psychicznego. Inaczej zejdziemy na psy bardzo prędko. [przypis autorski]
Polska jeszcze mało ma podatków i wojska — potrzeba było 48,5 miliona złotych polskich, według obliczeń Moszyńskiego, na opędzenie potrzeb Rzeczypospolitej przy wojsku stutysięcznym, nie licząc kosztów polityki zagranicznej; wpływy w r. 1789 wyniosły tylko 28,6 miliona mimo bardzo znacznego wysiłku; wojsko wzrosło do 45 tys. [przypis redakcyjny]
polska kiszka — tu: pęknięta dętka, przedziurawione koło; flak. [przypis edytorski]
„Polska literatura współczesna” Antoniego Potockiego — A. Potocki, Polska literatura współczesna, cz. I, Kult zbiorowości, 1860–1890, Warszawa 1911; cz. II, Kult jednostki, 1890–1910, Warszawa 1912. [przypis autorski]
Polska miała dwóch arcybiskupów — w oryg. łac. quod suo tempore Polonia duos metropolitanos cum suis suffraganeis continebat. W 1000 r. podczas zjazdu gnieźnieńskiego utworzono polskie arcybiskupstwo w Gnieźnie (metropolię kościelną) oraz biskupstwa w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu. Arcybiskupem gnieźnieńskim został brat św. Wojciecha, Radzim-Gaudenty. Jeszcze w 968 r. powstało biskupstwo misyjne w Poznaniu, a urząd na nim sprawował Unger, następca po pierwszym biskupie Polski, Jordanie. Nie otrzymawszy urzędu metropolity gnieźnieńskiego w r. 1000, Unger uzyskał dla siebie dożywotnie wyłączenie spod zwierzchności Gniezna. Pewność, z jaką kronikarz mówi o istnieniu dwóch arcybiskupstw tłumaczyć można albo tym, że uznał za niezależne w czasach Chrobrego metropolie kościelne Gniezno z Radzimem-Gaudentym i Poznań z Ungerem, albo też wpłyneła na tę jego opinię wiedza o pobycie w Polsce (w l. 1004–1009) św. Brunona z Kwerfurtu, arcybiskupa misyjnego. [przypis edytorski]
Polska Organizacja Wojskowa — tajna struktura polityczno-bojowa o charakterze niepodległościowym założona przez piłsudczyków w okresie I wojny światowej. [przypis edytorski]
Polska Partia Socjalistyczna (PPS) — lewicowa partia polityczna założona w listopadzie 1892 podczas tzw. zjazdu paryskiego (początkowo pod nazwą Związek Zagraniczny Socjalistów Polskich); PPS stawiała sobie za cel walkę zarówno o prawa pracownicze, jak i niepodległość Polski, która miała być państwem demokratycznym, zapewniającym poszanowanie praw każdego obywatela bez względu na pochodzenie społeczne, rasę, narodowość i wyznanie, a także wolność słowa, bezpłatną edukację, ochronę praw robotniczych (m.in. 8-godzinny dzień pracy). Już sierpniu 1893 r. doszło do rozłamu, z PPS wyszła część członków, przedkładające internacjonalne cele socjalistyczne nad niepodległościowe; grupa ta utworzyła Socjal-Demokrację Królestwa Polskiego. Do działaczy PPS należeli m.in. Józef Piłsudski, Stanisław Wojciechowski, Aleksander Sulkiewicz, Kazimierz Pietkiewicz, Stefan Bielak, Tomasz Arciszewski, Rajmund Jaworowski, Marian Malinowski, Mieczysław Niedziałkowski, Feliks Perl, Zygmunt Zaremba, Bronisław Ziemięcki i in. Organem organizacji był „Robotnik”. PPS działał również w międzywojniu, następnie konspiracyjnie podczas II wojny światowej; w grudniu 1948 r. krajowa część partii została połączona z PPR (Polską Partią Robotniczą), tworząc PZPR (Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą, zaś na emigracji działała dalej niezależna struktura PPS (z Adamem Ciołkoszem i Zbigniewem Zarembą na czele). [przypis edytorski]
Polska ustawa o prawie autorskim z 1926 roku w brzmieniu nadanym jej w tekście jednolitym z dnia 25 kwietnia 1935 roku zamieszczona w: S. Ritterman, Komentarz do ustawy o prawie autorskim, Kraków 1937. [przypis autorski]
Polska (…) waży się jeszcze domagać rządu i praw (…) Jest w okowach, a przemyśliwa o sposobach zachowania wolności… — por. w Umowie społecznej III, 11: „Zasada życia państwowego tkwi we władzy zwierzchniej. Władza ustawodawcza jest sercem państwa, władza wykonawcza jest jego mózgiem, wprawiającym w ruch wszystkie części. Mózg może popaść w paraliż, a mimo to osobnik może żyć jeszcze. Człowiek zostaje idiotą, lecz żyje; ale gdy tylko serce przestanie funkcjonować, zwierzę umiera”. [przypis redakcyjny]
Polska Większa — Wielkopolska (dosł. tłum. z łac. Polonia Maior). [przypis edytorski]
Polska zdziecinniała — tytuł rozdziału Legendy Młodej Polski Stanisława Brzozowskiego. [przypis edytorski]
polski (daw.) — polonez. [przypis edytorski]
polskiego; obcym — te słowa zostały dopisane w wydaniu z 1816 r. [przypis edytorski]
Polskiemu — dziś popr. małą literą: polskiemu. [przypis edytorski]
polskiemu narodu — dziś popr.: polskiemu narodowi. [przypis edytorski]
polski encyklopedysta Jonston w XVII wieku [stosował metodę geometryczną] (…) do metafizyki, czym mógł wpłynąć na Spinozę — O jego domniemanym wpływie na Spinozę pisałem pt. Jonston et de Spinoza (po francusku) w „Chronicon Spinozanum”, t. I, 118, a z pominięciem biografii Jonstona pt. Jonston i de Spinoza 1922 (Bibl. Univ. Lib. Pol. Nr 3). [przypis tłumacza]
polskie posty dusz do polskich świętych — nie chodzi tu o autentycznych świętych, lecz raczej o rozpowszechniony wówczas kult „wieszczów”, stosowane wobec nich (w szczególności A. Mickiewicza) „brązownictwo”, z podkreślaniem i rozwijaniem elementów mistycznych (towianizm). Być może jest tu aluzja do działalności Wincentego Lutosławskiego, który nawiązywał do mesjanizmu romantycznego i głosił odrodzenie duchowe poprzez rodzaj ascezy i kult „wieszczów”. [przypis redakcyjny]
Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” — najstarsze polskie towarzystwo promujące aktywność fizyczną, założone we Lwowie w 1867; miało swoje oddziały w całej Galicji; później pojawiły się oddzielne, regionalne organizacje sokole w pozostałych zaborach, scalone w 1919 w jeden związek. [przypis edytorski]
polskie [uchodźstwo] w roku 1915 — podczas I wojny światowej z powodu ofensywy państw centralnych w połowie 1915 w głąb Imperium Rosyjskiego uciekło ok. miliona Polaków z terenów Królestwa Polskiego i Galicji. [przypis edytorski]
Polski hymn państwowy — pierwotny tekst autorstwa Józefa Wybickiego powstał w Reggio nell'Emilia jako żołnierska piosenka śpiewana do popularnej melodii mazurka i po raz pierwszy został wykonany publicznie 20 lipca 1797 r. na uroczystości na cześć twórcy Legionów Polskich, gen. Jana Henryka Dąbrowskiego. Ogłoszony drukiem w Warszawie w 1806 r. uległ modyfikacji: zmieniono kolejność strof (trzecia znalazła się w miejscu drugiej) oraz usunięto strofę czwartą i szóstą. Szczególnie wymowa strofy czwartej, zaczynającej się od słów: „Niemiec, Moskal nie osiędzie (…)” byłaby nietaktem wobec przyszłego władcy tworzącego się właśnie Księstwa Warszawskiego, króla saskiego Fryderyka Augusta oraz posunięciem niedyplomatycznym w obliczu pertraktacji prowadzonych przez Napoleona z Aleksandrem I, uwieńczonych pokojem w Tylży w 1807 r. (Wybicki doskonale znał kulisy ówczesnych działań politycznych, będąc w nie zaangażowany osobiście). Zmieniony tekst, po dalszych poprawkach (m.in. w zakresie uwspółcześnienia form gramatycznych i pewnych zmianach leksykalnych) stał się podstawą dzisiejszej wersji hymnu narodowego; oficjalnie Pieśń Legionów Polskich we Włoszech stała się hymnem państwowym decyzją Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w 1927 roku. [przypis edytorski]
polski język może się używać — dziś: język polski może być używany. [przypis edytorski]
polski korytarz (niem. Polnischer Korridor) — w niem. nomenklaturze polit. lat 20. XX. w., naznaczonej ekspansywnością terytorialną, określenie stosowane w odniesieniu do obszaru polskiego województwa pomorskiego, niebędącego wcale (jak sugerowałoby słowo „korytarz”) wąskim przesmykiem, lecz na mocy traktatu wersalskiego z 28 czerwca 1919 oddzielającego Prusy Wschodnie od reszty Niemiec; przyznane Rzeczpospolitej Polskiej tereny z dostępem do morza obejmowały daw. Prusy Zachodnie, zamieszkałe w większości przez Kaszubów i ludność polską, Gdańsk otrzymał status wolnego miasta; Republika Weimarska prowadziła politykę rewizjonistyczną, dążąc do korekty granic traktatowych poprzez międzynarodowy arbitraż i zagarnięcia polskiego Pomorza; ostatecznie spór o te tereny stał się jednym z pretekstów wszczęcia II wojny światowej i ataku Niemiec na Polskę: kanclerz III Rzeszy Adolf Hitler wystosował w październiku 1938 r. ultimatum, żądając od Polski zgody na aneksję przez Niemcy Gdańska na budowę eksterytorialnej autostrady i linii kolejowej, które miały przechodzić przez polskie województwo pomorskie, oferując w zamian przedłużenie paktu o nieagresji, jednak Polska odmówiła przyjęcia ultimatum. [przypis edytorski]
polski — polonez. [przypis edytorski]
Polski Stronnictwo Ludowe „Piast” — partia ludowa powstała w kwietniu 1914 w wyniku rozłamu w Polskim Stronnictwie Ludowym na prawe i lewe skrzydło, początkowo działająca w Galicji, po 1918 w całym kraju, mająca charakter centrowy, z tendencjami do sojuszu z prawicą; najsilniejsza partia chłopska w sejmie II RP. [przypis edytorski]
polski taniec — polonez (z fr. danse polonaise), majestatyczny taniec dworski, którym rozpoczynano tradycyjnie bale. [przypis edytorski]
polstrowanie — obicie polstramem, tapicerka ze sztucznej skóry. [przypis edytorski]
polstrowany (z niem.) — wyściełany. [przypis edytorski]
Polszcze (daw. forma) — dziś: (o) Polsce. [przypis edytorski]
Polszcze (daw.) — Polsce. [przypis edytorski]
Polszcze — dziś popr. forma Msc.: Polsce. [przypis edytorski]
Polszcze — dziś popr. forma N., Msc.lp: Polsce. [przypis edytorski]
Polszcze — dziś popr. forma N.,Msc.lp: Polsce. [przypis edytorski]
Polszcze — dziś popr. forma: Polsce. [przypis edytorski]
Polszcze (starop.) — daw. forma Ms.; dziś: (w) Polsce. [przypis edytorski]
polubił jak detynu ridnuju (z ukr.) — pokochałem jak rodzone dziecko. [przypis redakcyjny]
Polubinski, Bidziński — Połubiński Hilary, Pisarz pol. lit.; co do Bidzińskiego, to mowa tu zapewne o Stefanie, staroście chęcińskim i strażniku koronnym. [przypis autorski]
polubowym — wyd. lwów, ma: polubownym. [przypis redakcyjny]
poluje na dzikie gęsi — w oryg. run the wild–goose chase, rodzaj wyścigów konnych przypominający lot dzikich gęsi; jeden z dwóch ścigających się wyznaczał drugiemu bieg kursu i mógł go wodzić, gdzie chciał. Obecnie popularny ten zwrot oznacza: szukać wiatru w polu, wrócić z niczym. [przypis redakcyjny]
Pol, Wincenty (1807–1872) — poeta, geograf i etnograf, uczestnik powstania listopadowego. [przypis edytorski]
Pol, Wincenty (1807–1872) — poeta, geograf-samouk, kawaler orderu Virtuti Militari uzyskanego w powstaniu listopadowym. [przypis edytorski]
Pol, Wincenty (1807–1872) — poeta, twórca wierszy o tematyce i stylizacji ludowej, także patriotycznych (zob. Pieśń o ziemi naszej wyd. 1843; Mohort 1855); uczestnik powstania listopadowego; ciężko poturbowany podczas rabacji galicyjskiej (1846) porzucił wcześniejsze poglądy na romantyczną modłę chłopomańskie i demokratyczne i stał się zwolennikiem konserwatywnego programu społecznego; największe zasługi położył jako przyrodnik i geograf. [przypis edytorski]
Pol, Wincenty (1807–1872) — polski poeta i geograf. [przypis edytorski]
Polyeuktos — polityk i mówca z obozu Demostenesa, współobwiniony z Demostenesem w procesie harpalijskim; Aleksander żądał jego wydania. [przypis tłumacza]
Polyhymnia (mit. gr.) — muza śpiewu chóralnego. [przypis edytorski]
Polymetis — pierwsze wydanie z r. 1747, drugie z 1755 pt. Polymelis or an Enquiry concerning the Agreement between the Works of the Roman Poets and the Remains of the ancient Artists, being an Attempt to illustrate them mutually from one another. In ten Books, by the Revd. Mr. Spence (London); także parę razy już drukowany wyciąg, który R. Tindal zrobił z tego dzieła. [przypis redakcyjny]
Polymnia a. Polihymnia — Muza poezji lirycznej i muzyki, wynalazczyni liry. Przedstawiano ją w pozie pełnej zadumy, często okrytą welonem. Jest rysunek Wyspiańskiego tak właśnie przedstawiający Polihymnię (z 1897 r.). [przypis redakcyjny]
Polyommatus — modraszek. [przypis edytorski]
polyphloisboio thalattēs — πολυφλοίσβοιο θαλάσσης, głośno szumiące, huczące morze; epitet używany przez Homera (zob. np. Iliada I 34). [przypis edytorski]
Polystylo — dawna Abdera, ojczyzna Demokryta. [przypis tłumacza]
pomądrować — pomędrkować. [przypis autorski]
poma agrestia (łac.) — Kitowicz mylnie rozumie poma jako kartofle, nie wiedząc, że te Tacytowi nie były znane, bo sprowadzono je dopiero z Ameryki; już przed Augustem III jadał je Jan Sobieski. [przypis redakcyjny]
po macierzy (starop.) — po matce. [przypis redakcyjny]
po macku — po omacku; na oślep. [przypis edytorski]
pomada (daw.) — mieszanka tłuszczu, wosku i perfum, nakładana na włosy, zmiękczająca je i nadająca połysk. [przypis edytorski]
pomada — środek kosmetyczny do smarowania włosów dla nadania im połysku i miękkości. [przypis edytorski]
pomada — tłusty, pachnący środek kosmetyczny używany dawniej do smarowania włosów dla nadania im połysku i miękkości. [przypis edytorski]
pomadka — tu w zn.: miękki cukierek. [przypis edytorski]
pomadować włosy — smarować włosy pomadą, czyli kosmetykiem do włosów na bazie wosku i tłuszczu, pomagającym w układaniu fryzury oraz nadającym połysk. [przypis edytorski]
pomagać za kim (starop. konstrukcja) — dziś: pomagać komu. [przypis redakcyjny]
pomagał królowi dosiadać konia — strzemion w starożytności nie znano. [przypis tłumacza]
po mału (daw.) — trochę, nieco. [przypis edytorski]
