Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 159848 przypisów.
bagier (daw.) — pogłębiarka. [przypis edytorski]
bagier — pogłębiarka. [przypis edytorski]
bagna ryzoforowe — dziś popr.: bagna namorzynowe a. mangrowe, tropikalne przybrzeżne płycizny morskie porośnięte krzewami i drzewami, zwykle mającymi charakterystyczne, szczudlaste korzenie podporowe, które stabilizują rośliny w grząskim podłożu; typowym składnikiem lasów namorzynowych są rośliny z rodzaju korzeniara (łac. Rhizophora). [przypis edytorski]
bagna Warega (…) — okolice przyległe morzu Wariagskiemu czyli Normandzkiemu, dzisiejszemu Bałtykowi. Polityką było z dawna wielkich książąt litewskich rozsadzać swoich krewnych prawem lennem w ziemiach na nieprzyjacielu zdobytych. Montwił, Mendog, Giedymin dali tego przykład. [przypis autorski]
bagne (fr.) — ciężkie więzienie, galery, kolonia karna. [przypis edytorski]
bagno — cesarz August podjął próbę osuszenia bagien w Lacjum. [przypis edytorski]
Bagnokawallo i Kastokaro — miasta romańskie. [przypis redakcyjny]
bagpiper (ang.) — osoba grająca na dudach szkockich, dudziarz. [przypis edytorski]
Bagrada — rzeka w płn. Afryce, przepływająca przez Algierię i Tunezję; ob. Wadi Madżarda. [przypis edytorski]
bagrownica — pogłębiarka. [przypis edytorski]
bagu-assu (łac. Mimosa pudica) — mimoza wstydliwa, czułek wstydliwy, gatunek rośliny tropikalnej. [przypis edytorski]
bahaćko Lachiw (z daw. ukr.) — dużo Polaków. [przypis redakcyjny]
Bahama — tysiącmilowa mielizna na Atlantyku. [przypis autorski]
bahato (ukr.) — dużo. [przypis edytorski]
Bahato utikło, bahato zabyły (z ukr.) — dużo uciekło, dużo zabili. [przypis redakcyjny]
Bahia — dawna pot. nazwa miasta São Salvador da Bahia de Todos os Santos (Święty Zbawiciel z Zatoki Wszystkich Świętych), położonego we wsch. Brazylii, nad Oceanem Atlantyckim; ob. nosi ono nazwę Salvador i jest stolicą stanu o nazwie Bahia (w dawnej pisowni port.: zatoka). [przypis edytorski]
Bahr, Herman (1863–1934) — austriacki krytyk literacki (Zur Kritik der Moderne 1890, Die Überwindung des Naturalismus 1891) oraz pisarz (dramat Die Mutter, powieść Himmelfahrt), stylistycznie eksperymentujący zarówno z naturalizmem i ekspresjonizmu, jak i sięgający po środki impresjonistyczne. [przypis edytorski]
Bahr, Hermann (1863–1934) — austriacki dramaturg, krytyk literacki i autor opowiadań; w swojej twórczości przechodził przez różne etapy, m.in. naturalizm, symbolizm i ekspresjonizm. Uważa się, że jako pierwszy odniósł termin modernizm do literatury. [przypis edytorski]
Bahr, Hermann (1863–1934) — dramaturg wiedeński, debiutujący pod hasłami naturalizmu, twórca wiedeńskiej secesji. [przypis edytorski]
Baidarai — graži pakalnė, kuriąja važiuojama linkon pietinio Krymo kranto. [przypis redakcyjny]
baidyklė — šmėkla. [przypis edytorski]
baidyklių — šmėklų. [przypis edytorski]
Bailey — tu: właśc. Holy Sepulchre a. Saint Sepulchre-without-Newgate, największy anglikański kościół parafialny w londyńskim City; znajduje się w pobliżu historycznego sądu Old Bailey. [przypis edytorski]
baillez moi (fr.) — proszę mi podać (książkowe). [przypis edytorski]
Baillie, Matthew (1761–1823) — anatom, lekarz Byrona. [przypis edytorski]
Bain, Alexander (1818–1903) — szkocki filozof i psycholog; przedstawiciel empiryzmu. [przypis edytorski]
Baird, John Logie (1888–1946) — inżynier szkocki, jeden z twórców podstaw telewizji, wynalazca pierwszego działającego systemu telewizyjnego: w 1927 przesłał przewodami telefonicznymi obrazy telewizyjne z Londynu do Glasgow; w 1928 przeprowadził drogą radiową transmisję obrazu telewizyjnego z Europy do USA; prowadził pionierskie prace nad telewizją kolorową. [przypis edytorski]
baise moi ma mignonne (fr.) — całuj mnie, mój słodki. [przypis edytorski]
baissa — bessa, spadek wartości akcji. [przypis edytorski]
Baitoro — Βαιθωρώ, LXX Βαιθωρών, בֵּית חוֹרוֹן (Joz 16, 3 etc.), odpowiadałoby polskiemu: Wąwozów. [przypis tłumacza]
bajać (daw.) — kłamać. [przypis edytorski]
bajać — opowiadać bajki. [przypis edytorski]
bajać — opowiadać niestworzone historie, fantazjować. [przypis edytorski]
bajać — opowiadać niestworzone rzeczy, koloryzować. [przypis edytorski]
bajać (starop.) — opowiadać baśnie, zmyślać. [przypis edytorski]
bajadera — hinduska tancerka. [przypis edytorski]
bajadera — hinduska tancerka. [przypis edytorski]
bajadera — hinduska tancerka świątynna. [przypis edytorski]
bajadera — hinduska tancerka świątynna. [przypis edytorski]
bajadera — tancerka. [przypis edytorski]
bajaderka (z fr. bayadère) — tancerka. [przypis edytorski]
Bajard — rumak Rynalda. [przypis redakcyjny]
Bajard właśc. Pierre du Terrail de Bayard (1473–1524) — ideał rycerza średniowiecznego, zaskarbił sobie przydomek „rycerza bez trwogi i skazy”, sławiony w romansach rycerskich; wódz fr., bohater kampanii włoskiej Karola VIII, Ludwika XII i Franciszka I. [przypis edytorski]
Bajard, właśc. Piotr du Terrail senior de Bayard (1473–1524) — utalentowany fr. dowódca wojskowy, owiany legendą „rycerz bez strachu i skazy”; w bitwie nad rzeką Sesią (30 kwietnia 1524), w płn.-zach. Włoszech, dowodził tylną strażą wycofujących się oddziałów francuskich, zginął od hiszpańskiej kuli. [przypis edytorski]
baja — rodzaj miękkiej bawełnianej tkaniny. [przypis edytorski]
Bajarz polski — książka Antoniego Józefa Glińskiego (1817–1866), stanowiąca zbiór baśni i legend ludowych. [przypis edytorski]
Bajarz polski — popularny czterotomowy zbiór „baśni, powieści i gawęd ludowych”, zawierający także przetworzone utwory literackie, wydany przez chłopskiego samouka Antoniego Józefa Glińskiego (1817–1866), opublikowany w 1853, wielokrotnie wznawiany. [przypis edytorski]
bajarz uroczy uśpił bajaniem Argusowe oczy — Merkury opowiadaniem przygód Syrynksa uśpił Argusa, któremu zazdrosna Junona kazała czuwać nad miłostkami dorywczymi Jowisza z Io. [przypis redakcyjny]
Bajazeta, dziś: Bajazyd (1354–1403) — sułtan osmański. [przypis edytorski]
Bajazet (Bajazyd) (1354–1403) — sułtan osmański. [przypis edytorski]
Bajazyd — miasto we wschodniej Turcji, 15 km na płd. zach. od góry Ararat, 35 km od granicy z Iranem; całkowicie zniszczone w 1930, odbudowane jako Doğubayazıt (tur.: wschodnie Bajazyd). [przypis edytorski]
bajazzo (wł.) — pajac. [przypis edytorski]
bajbardzo — byle kto; ktoś, kogo można lekceważyć. [przypis edytorski]
bajbardzo (daw.) — tu: byle co, ladaco; ktoś, kogo można lekceważyć. [przypis edytorski]
bajbardzo (przest.) — byle kto, nikt ważny. [przypis edytorski]
bajcarz — tu: ten, kto opowiada bajki, kłamie. [przypis edytorski]
bajc (reg.) — oszustwo. [przypis edytorski]
bajczany — dziś: bajkowy. [przypis edytorski]
bajczarz — dziś popr.: bajarz. [przypis edytorski]
Bajda — Dymitr Wiśniowiecki, zwany przez Kozaków Bajdą; sławny awanturnik. [przypis edytorski]
bajdak — gatunek łodzi używanej na Dnieprze. [przypis autorski]
bajdak (ukr.) — duża rzeczna łódź żaglowo-wiosłowa. [przypis edytorski]
bajdak (z ukr.) — duża rzeczna łódź żaglowo-wiosłowa, używana na Dnieprze. [przypis edytorski]
Bajdała — Człowiek opowiadający bajki. [przypis edytorski]
bajdara (ukr.) — łódź wiosłowa a. statek rzeczny, używany na Dnieprze. [przypis edytorski]
Bajdaru — Powinno być: Bajdarów, dolina bowiem nazywa się: Bajdary. [przypis redakcyjny]
Bajdary — piękna dolina, przez którą zwykle wjeżdża się na brzeg południowy Krymu. [przypis autorski]
bajda — zmyślone opowiadanie pozbawione sensu. [przypis edytorski]
bajdewind — tu: niesprzyjający wiatr. [przypis edytorski]
Baje — Baiae, miasto nad Zatoką Neapolitańską,w starożytności funkcjonujące jako kurort i uzdrowisko. [przypis edytorski]
bajeczka o pewnym starcu w trzech słowach zawarta — Er lebte, nahm ein Weib, und starb (niem: Żył, ożenił się i umarł), Gellert w bajkach i przypowieściach. [przypis autorski]
Bajeczki Józia — cykl opublikowany w zbiorze pt.: Igraszki kabaretowe wydanym w Krakowie w 1908 roku. [przypis edytorski]
bajeczne rzeczy, które Wergili opowiada o pszczołach — że można je otrzymać z gnijących ciał wołów, zob. Wergiuliusz Georgiki, IV, 281–314. [przypis edytorski]
bajecznie — aluzja do wyrażenia „Bajecznie kolorowa”, użytego w tytule powieści Sewera–Maciejowskiego (1898), a następnie w Weselu St. Wyspiańskiego (akt I, sc. 11). [przypis redakcyjny]
Baje (łac. Baiae) — miasto nad Zat. Neapolitańską, w starożytności funkcjonujące jako kurort i uzdrowisko. [przypis edytorski]
bajgusz — żebrak, Kirgiz zubożały. [przypis tłumacza]
bajka Goreckiego — poniżej przytoczona zostaje przez Żegotę treść bajki Diabeł i zboże Antoniego Goreckiego (1787–1861), poety i bajkopisarza, uczestnika kampanii napoleońskich, a następnie powstania listopadowego; z Mickiewiczem zaprzyjaźnił się już na emigracji, później połączyły ich również więzy rodzinne (syn Goreckiego, Tadeusz, poślubił Marię Mickiewiczównę). [przypis edytorski]
Bajka: księgi spłonęły wraz ze świątynią (…) — Jr 2, 2. [przypis tłumacza]
Bajkał — jezioro w azjatyckiej części Rosji, w Buriacji, drugie pod względem powierzchni jezioro w Azji, najstarsze i najgłębsze jezioro na świecie. [przypis edytorski]
bajka — mit starożytny o Filomeli-słowiku, jak w w. i IX, 410, znany z Sobótki Jana Kochanowskiego. [przypis redakcyjny]
Bajka o Garonie — bajka La Fontaine'a pt. Żołądź i dynia. [przypis tłumacza]
bajka o górze i myszy — góra urodziła mysz; inaczej: rzecz, która zapowiadała się na coś wielkiego i ważnego, okazała się błaha. [przypis edytorski]
bajka o… koniu… — wspomniana bajka opowiada, jak koń przy pomocy człowieka zwycięża jelenia, lecz staje się niewolnikiem człowieka. Bajka była znana już przez starożytnych; liryk grecki Stesichoros (630–500 r. p.n.e.), miał ją opowiadać mieszkańcom miasta Himery na Sycylji. Spotykamy ją też u Horacego (Listy, ks. I, 10, w. 34–38. Por. także bajkę Lafointaine'a La cheval s'etant voulu venger du cerf (Księga IV, bajka XIII). [przypis redakcyjny]
bajka o sojce, która stroi się w pawie pióra — odniesienie do bajki La Fontaine'a (ks. IV, bajka 9). [przypis edytorski]
Bajka posiadała też usuniętą później puentę: «Tak rozum z cicha, a głupstwo z hukiem / Wychodzą drukiem». [przypis redakcyjny]
bajka — pot. zmyślone opowiadanie, nieprawdziwa historia. [przypis edytorski]
Bajkę Ezopa o żabie i myszy — Żaba ofiarowała się na swoim grzbiecie mysz przez rów przesadzić, a rzeczywiście knuła w sobie zdradliwy zamysł, aby ją utopić; lecz ptak drapieżny spadł niespodzianie i połknął mysz zarazem z żabą. Żaba i mysz w tej bajce, są to oszukujące siebie nawzajem dwa diabły, tym ptakiem drapieżnym jest to smolne jezioro. [przypis redakcyjny]
bajkę, jak żuk orła nęka — bajka Ezopa: zając, ścigany przez orła, prosi żuka gnojka, swego kuma, o ratunek. Żuk przyjął go w gościnę. Nadleciał orzeł: żuk prosi go, aby mu nie krzywdził przyjaciela, którego bronią prawa gościnności. Orzeł nie zważa na zaklęcia, w oczach żuka rozdziera zająca. Żuk gnojek postanowił zemstę. Wyszukał gniazdo orła, wytoczył jaja orle jedno po drugim na brzeg gniazda i postrącał. Orzeł pobudował się powtórnie na niedostępnej skale. Żuk gnojek i tam zrobił tak samo. Wtedy orzeł uwił gniazdo na Olimpie, na kolanach Zeusa. Żuk gnojek poleciał na Olimp, puścił gnojkiem na Zeusa. Zeus się porwał, aby te żukowe perfumy strząsnać; jaja wypadły i stłukły się. [przypis tłumacza]
bajkę o magnetycznej górze — podanie o górze magnetycznej spotykamy już u Pliniusza, a nadto w bajkach z 1001 nocy, w średniowiecznych poematach niemieckich (Gudrun) i starych opowieściach francuskich. [przypis redakcyjny]
Bajki w rząd abecadła… dykcjonarze — słowniki encyklopedyczne bardzo rozpowszechnione w XVIII w. Znane są z tych czasów dykcjonarze filozoficzne, mitologiczne, starożytności, przyrodnicze, historyczno–geograficzne i inne. Zapewne w rząd bajek zalicza Krasicki arcybałamutne Nowe Ateny Benedykta Chmielowskiego. [przypis redakcyjny]
bajlif — średniowieczny tytuł urzędników o różnej randze i uprawnieniach: w dobrach królewskich, kościelnych lub wasalnych, także w zakonach rycerskich. [przypis edytorski]
bajok (gw.) — bajarz, łgarz. [przypis redakcyjny]
Bajonna — miejscowość w płd.-zach. Francji, u zbiegu rzek Nive i Adour, w północnej części regionu kulturowego Kraju Basków. [przypis edytorski]
bajoras — bojarowie (naśladowanie lit. formy M.lm). [przypis edytorski]
bajoras — bojar, woj, rycerz; Kraszewski stosuje tu częściowo fonetyczny zapis wymowy litewskiej. [przypis edytorski]
bajoras i smerdy — dworzanie księcia, wasale. [przypis edytorski]
bajoras (z litew.) — bojar, rycerz, szlachcic. [przypis edytorski]
bajoras (z litew.) — bojar, rycerz, szlachcic (tu w lm: bojarzy). [przypis edytorski]
bajor — bojar (forma po odrzuceniu lit. końcówki M.lp). [przypis edytorski]
bajor (daw.) — bajoro. [przypis edytorski]
