Przypisy

gach (starop., gw.) — kochanek. [przypis edytorski]

Gacki, Stefan Kordian (1901–1984) — poeta, krytyk literacki, w młodości związany z futuryzmem, po wojnie na emigracji. [przypis edytorski]

gadajże — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że; znaczenie: gadaj koniecznie, gadaj nareszcie. [przypis edytorski]

gad (daw.) — tu: małe zwierzęta, robactwo bądź szkodniki. [przypis edytorski]

gad Lerny — hydra lernejska o wielu głowach, zabita przez Herkulesa. [przypis edytorski]

gadnas (brus.) — vertas, tinkamas, geras. [przypis edytorski]

gadnieji — tinkami, geri, vertingi. [przypis edytorski]

Gad — siódmy syn Jakuba i Zilpy, która była niewolnicą Lei (Rdz 46,8–16). [przypis edytorski]

gad — tu: zwierzę; potwór. [przypis edytorski]

gadu (daw. forma) — dziś: gada. [przypis edytorski]

gadu — dziś popr. forma D.lp: gada. [przypis edytorski]

gadu — dziś popr.: gada. [przypis edytorski]

gadynė (brus.) — laikas, metas. [przypis edytorski]

gadynė (brus.) — metas, laikas. [przypis edytorski]

gadynė — laikai. [przypis edytorski]

gadynė — laikotarpis. [przypis edytorski]

gadynė — metas, laikas. [przypis edytorski]

gadzina (daw., gw.) — tu: zwierzęta. [przypis edytorski]

gadzina (daw., gw.) — zwierzę. [przypis edytorski]

gadzina (tu gw.) — zwierzęta domowe. [przypis edytorski]

gadzina — tu: wąż. [przypis edytorski]

gadzinówka a. pismo gadzinowe — czasopismo polskie służące propagandzie rządu zaborcy, okupanta lub systemu totalitarnego i finansowane przez ten rząd; w czasie II wojny światowej pierwsze gadzinówki w Generalnym Gubernatorstwie zaczęły wychodzić w Częstochowie: najpierw „Goniec Częstochowski” (ukazujący się nieregularnie po polsku i po niemiecku, od 14 IX 1939), a następnie dziennik „Kurier Częstochowski” (od 4 XI 1939 do końca okupacji), określana jako „centralny organ katolicki w GG”, ukazywała się z dodatkiem dla katolików „Niedziela”. [przypis edytorski]

Gänseschritt (niem.) — chodzenie gęsiego. [przypis edytorski]

gaelicki — szkocki język z grupy języków celtyckich. [przypis edytorski]

Gaeta, gdzie tyrania byłaby sczezła raz na zawsze, gdyby nie przeklęty, piemoncki pomiot… — Gaeta to niewielkie portowe miasto we Włoszech; w XIX w. było silnie umocnioną twierdzą, ostatnią placówką Franciszka II, władcy Królestwa Obojga Sycylii, broniącą się przeciwko wojskom Królestwa Piemontu i Sardynii walczącym o zjednoczenie Włoch. Oblężenie (XI 1860 – II 1861) zakończyło się kapitulacją twierdzy, przy czym Franciszkowi II i jego żonie pozwolono udać się na wygnanie do Rzymu, gdzie zostali gośćmi papieża. [przypis edytorski]

Gaeta — miasto portowe we Włoszech, ok. 80 km na płn. od Neapolu. [przypis edytorski]

Gaeta — miasto portowe w środkowej części Włoch, na zach. wybrzeżu. [przypis edytorski]

Gaeta — niewielkie portowe miasto we Włoszech; w XIX w. było silnie umocnioną twierdzą, ostatnią placówką Franciszka II, władcy Królestwa Obojga Sycylii, broniącą się przeciwko wojskom Królestwa Piemontu i Sardynii walczącym o zjednoczenie Włoch. Oblężenie (XI 1860 – II 1861) zakończyło się kapitulacją twierdzy, przy czym Franciszkowi II i jego żonie , Marii Zofii Bawarskiej, pozwolono udać się na wygnanie do Rzymu, gdzie zostali gośćmi papieża. [przypis edytorski]

gafa — niestosowny postępek w towarzystwie. [przypis edytorski]

gafel — ukośne drzewce na żaglowcu, służące do podnoszenia i opuszczania czworokątnego żagla. [przypis edytorski]

Gagarin, Fiodor Siergiejewicz (1757–1794) — rosyjski pułkownik, książę, dowódca pułku grenadierów syberyjskich. [przypis edytorski]

gagatek — ziółko, ananas. [przypis edytorski]

gaić — pokrywać zielenią, zadrzewiać. [przypis edytorski]

Gaidgykste — ankstų rytą. [przypis edytorski]

gaik Julii — odniesienie do bohaterki wzmiankowanego wyżej tekstu Rousseau, którego pełny tytuł brzmi Julia, Nowa Heloiza, listy dwojga kochanków, mieszkańców małego miasteczka u stóp Alp. [przypis edytorski]

gailysta — gailesys, gailestis. [przypis edytorski]

Gaius Cassius Longinus (przed 85 p.n.e.–42 p.n.e.) — rzymski generał, stał obok Brutusa na czele spisku przeciw Cezarowi. [przypis edytorski]

Gaius Iulius Caesar (100–44 p.n.e.) — rzymski dowódca wojskowy, polityk i dyktator, zapewnił sobie także miejsce w historii literatury opisami prowadzonych przez siebie wojen (De bello Gallico i De bello civile). Władzę nad Rzymem przejął po zawiązaniu I triumwiratu z Gnejuszem Pompejuszem i Markiem Licyniuszem Krassusem, oraz późniejszej wojnie domowej, w której pokonał Pompejusza. Został obwołany dyktatorem w toku 49 p.n.e. [przypis edytorski]

Gaius Iulius Caesar (100 p.n.e.–44 p.n.e.) — rzymski dowódca wojskowy, polityk i dyktator, zapewnił sobie także miejsce w historii literatury opisami prowadzonych przez siebie wojen (De bello Gallico i De bello civile). Władzę nad Rzymem przejął po zawiązaniu I triumwiratu z Gnejuszem Pompejuszem i Markiem Licyniuszem Krassusem, oraz późniejszej wojnie domowej, w której pokonał Pompejusza. Został obwołany dyktatorem w toku 49 p.n.e. [przypis edytorski]

Gaius Iulius Caesar (100 p.n.e.–44 p.n.e.) — rzymski dowódca wojskowy, polityk i dyktator, zapewnił sobie także miejsce w historii literatury opisami prowadzonych przez siebie wojen (De bello Gallico i De bello civile). Władzę nad Rzymem przejął po zawiązaniu I triumwiratu z Gnejuszem Pompejuszem i Markiem Licyniuszem Krassusem, oraz późniejszej wojnie domowej, w której pokonał Pompejusza. Został obwołany dyktatorem w toku 49 p.n.e. [przypis edytorski]

Gaius Iulius Caesar (100 p.n.e.–44 p.n.e.) — rzymski dowódca wojskowy, polityk i dyktator, zapewnił sobie także miejsce w historii literatury opisami prowadzonych przez siebie wojen (De bello Gallico i De bello civile). Władzę nad Rzymem przejął po zawiązaniu I triumwiratu z Gnejuszem Pompejuszem i Markiem Licyniuszem Krassusem, oraz późniejszej wojnie domowej, w której pokonał Pompejusza. Został obwołany dyktatorem w toku 49 p.n.e. [przypis edytorski]

Gaius Iulius Caesar (100 p.n.e.–44 p.n.e.) — rzymski dowódca wojskowy, polityk i dyktator, zapewnił sobie także miejsce w historii literatury opisami prowadzonych przez siebie wojen (De bello Gallico i De bello civile). Władzę nad Rzymem przejął po zawiązaniu I triumwiratu z Gnejuszem Pompejuszem i Markiem Licyniuszem Krassusem, oraz późniejszej wojnie domowej, w której pokonał Pompejusza. Został obwołany dyktatorem w toku 49 p.n.e. [przypis edytorski]

Gaius Iulius Caesar (100 p.n.e.–44 p.n.e.) — rzymski dowódca wojskowy, polityk i dyktator, zapewnił sobie także miejsce w historii literatury opisami prowadzonych przez siebie wojen (De bello Gallico i De bello civile). Władzę nad Rzymem przejął po zawiązaniu I triumwiratu z Gnejuszem Pompejuszem i Markiem Licyniuszem Krassusem, oraz późniejszej wojnie domowej, w której pokonał Pompejusza. Został obwołany dyktatorem w toku 49 p.n.e. [przypis edytorski]

Gaius Sallustius Crispus (86–34 p.n.e.) — historyk i polityk rzymski. [przypis edytorski]

Gaius Sallustius Crispus (86 p.n.e.–34 p.n.e.) — historyk i polityk starożytnego Rzymu. [przypis edytorski]

gaivalas — gyva būtybė, pada ras. [przypis edytorski]

gaivalas — gyvis, padaras. [przypis edytorski]

gaj Akademosa — miejsce, w którym znajdowała się akademia platońska. [przypis edytorski]

gaj Akademosa — święty gaj nad rzeką Kefisos na płn.-zach. obrzeżach Aten, poświęcony pamięci Akademosa, ateńskiego herosa z czasów wojny trojańskiej; siedziba szkoły filozoficznej założonej ok. 387 p.n.e. przez Platona (tzw. Akademia Platońska). [przypis edytorski]

Gajcy, Tadeusz (1922–1944) — poeta, wymieniany obok Krzysztofa Kamila Baczyńskiego jako ważna postać pokolenia Kolumbów, żołnierz Armii Krajowej. [przypis edytorski]

Gajcy, Tadeusz (1922–1944) — poeta, żołnierz Armii Krajowej, jeden z redaktorów konspiracyjnego czasopisma „Sztuka i Naród”. [przypis edytorski]

gajdok (gw.) — ziemniak. [przypis edytorski]

gaje delfickie — gaje wokół staroż. greckiego miasta Delfy, miejsca wyroczni i ośrodka kultu Apollina, boga słońca, opiekuna sztuki, przewodnika dziewięciu muz. [przypis edytorski]

Gaj, Jacek (ur. 1938) — grafik i rysownik, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. [przypis edytorski]

gaj — las. [przypis edytorski]

Gaj, Ljudevit (1809–1872) — chorwacki działacz polityczny i poeta, jeden z głównych przedstawicieli iliryzmu, ruchu dążącego do zjednoczenia południowych Słowian bez względu na granice państwowe i administracyjne. [przypis edytorski]

Gajusa artykuł — De iustitiae et iure. [przypis edytorski]

Gajus — tu: Gajusz Juliusz Cezar. [przypis edytorski]

Gajusz Juliusz Cezar (100–44 p.n.e.) — rzymski dowódca wojskowy, polityk, dyktator i pisarz; członek I triumwiratu; zdobywca Galii; odegrał kluczową rolę w wydarzeniach, które doprowadziły do upadku republiki i początku cesarstwa w państwie rzymskim. [przypis edytorski]

Gajusz Juliusz Cezar (100–44 p.n.e.) — rzymski polityk i wódz (podbił m.in. Galię); dążył do przejęcia w Rzymie władzy absolutnej, zostając jego dyktatorem; zginął zasztyletowany przez spiskowców. [przypis edytorski]

Gajusz Juliusz Cezar (100–44 p.n.e.) — rzymski polityk i wódz (podbił m.in. Galię); dążył do przejęcia w Rzymie władzy absolutnej, zostając jego dyktatorem; zginął zasztyletowany przez spiskowców, osłaniając się swoją togą (szatą). [przypis edytorski]

Gajusz Juliusz Cezar (100–44 p.n.e) — rzymski polityk i wódz (podbił m.in. Galię). Dążył do przejęcia w Rzymie władzy absolutnej, zostając jego dyktatorem. Był także autorem dzieł historycznych: O wojnie galijskiej i O wojnie domowej, opisujących kampanie wojenne, w których dowodził. [przypis edytorski]

Gajusz Juliusz Cezar (100–44 p.n.e.) — rzymski polityk i wódz (podbił m.in. Galię). Dążył do przejęcia w Rzymie władzy absolutnej, zostając jego dyktatorem. [przypis edytorski]

Gajusz Juliusz Cezar (100–44 p.n.e.) — znakomity rzymski dowódca wojskowy, polityk, dyktator i pisarz; członek I triumwiratu; zdobywca Galii; odegrał kluczową rolę w wydarzeniach, które doprowadziły do upadku republiki i początku cesarstwa w państwie rzymskim; Cezar nad Rubikonem: w styczniu 49 p.n.e. Cezar, wypowiadając słowa „Kości zostały rzucone”, przekroczył ze swoim legionem rzekę Rubikon, stanowiącą granicę Italii, do której wodzom rzymskim nie wolno było wkraczać z armią; przekroczenie Rubikonu na czele wojska stanowiło jawne przeciwstawienie się legalnej władzy Senatu i wszczęcie wojny domowej. [przypis edytorski]

Gajusz Mariusz (157–86 p.n.e.) — polityk rzymski, dowódca wojskowy i reformator armii rzymskiej; w Żywotach Plutarcha nazwany trzecim założycielem Rzymu. [przypis edytorski]

Gajusz Petroniusz (ok. 27–66 n.e.) — rzymski pisarz, filozof i polityk; autor powieści satyryczno-przygodowej pt. Satyryki (łac. Satyricon). [przypis edytorski]

Gajusz, syn Germanika — Gaius Iulius Caesar Augustus Germanicus (31–41 n.e.), bardziej znany jako późniejszy cesarz Kaligula; jego ojciec Germanik (Gaius Claudius Drusus Caesar Germanicus, 15 p.n.e.–19 n.e.), był popularnym, wybitnym dowódcą, znanym ze swoich kampanii w Germanii; Oktawian August, adoptując Tyberiusza i wyznaczając go na swojego następcę, zobowiązał go do adoptowania Germanika i uczynienia go swoim następcą. [przypis edytorski]

gałąskach — dziś popr.: gałązkach. [przypis edytorski]

gałązka oliwna Noego — motyw z biblijnej historii o potopie: bogobojny Noe przed zesłanym na ziemię niszczycielskim potopem z rozkazu Boga zbudował według szczegółowych wskazówek arkę (rodzaj statku), dzięki której uratował swoją rodzinę oraz po parze każdego rodzaju zwierząt. Aby dowiedzieć się, czy wody potopu już opadły i można bezpiecznie opuścić arkę, co jakiś czas wysyłał ptaki; powrót gołębicy z gałązką oliwną o świeżych liściach był dla niego znakiem, że ziemia jest dostatecznie sucha. [przypis edytorski]

gałązka powstała z obcego korzenia — w sadownictwie praktykuje się niekiedy szczepienie gałązek jednego gatunku lub odmiany na pniu drzewa innego gatunku. [przypis edytorski]

gałązki — dziś popr. forma N.lm: gałązkami. [przypis edytorski]

gałązków — dziś popr. forma D. lm: gałązek. [przypis edytorski]

Gałczyńska, Natalia (1908–1976) — polska pisarka, autorka książek dla dzieci i młodzieży, tłumaczka literatury rosyjskiej; żona Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego (od 1930). [przypis edytorski]

Gałczyński, Konstanty Ildefons (1905–1953) — poeta, znany z absurdalnego poczucia humoru, ujawniającego się m. in. w serii Teatrzyk Zielona Gęś. [przypis edytorski]

Gałczyński, Konstanty Ildefons (1905–1953) — poeta, znany z absurdalnego poczucia humoru, ujawniającego się m. in. w serii Teatrzyk Zielona Gęś. Gałczyński, Konstanty Ildefons (1905–1953) — poeta, znany z absurdalnego poczucia humoru, ujawniającego się m. in. w serii Teatrzyk Zielona Gęś. [przypis edytorski]

Gałczyński, Konstanty Ildefons (1905–1953) — poeta, znany z absurdalnego poczucia humoru, ujawniającego się m. in. w serii Teatrzyk Zielona Gęś. Gałczyński, Konstanty Ildefons (1905–1953) — poeta, znany z absurdalnego poczucia humoru, ujawniającego się m. in. w serii Teatrzyk Zielona Gęś. [przypis edytorski]

gałęź — dziś popr.: gałąź. [przypis edytorski]

gałgaństwo (pot.) — łotrostwo, hultajstwo. [przypis edytorski]

gałganiarz — człowiek nędznie ubrany. [przypis edytorski]

gałka (daw. reg.) — kawka, ptak o czarnych piórach. [przypis edytorski]

gałka — głos (od ówczesnej metody głosowania tajnego z pomocą białych i czarnych gałek). [przypis edytorski]

gałka — tu: kawka. [przypis edytorski]

gałka (tu z ukr. галка, гава) — kawka; wrona. [przypis edytorski]

gałki sejmikowe — tj. głosy na lokalnym sejmiku ziemskim. [przypis edytorski]

gałkowski — chodzi o typowe działania prowokatora policyjnego. [przypis edytorski]

gałubczyk (reg.) — gołąbeczek; kochaneczek. [przypis edytorski]

galactodendron (bot.) — dziś: mlekowiec, zimozielone drzewo z sokiem mlecznym rosnące w tropikach obu kontynentów amerykańskich. [przypis edytorski]

galancie (gw.) — porządnie, elegancko. [przypis edytorski]

galancie (gw.) — porządnie; elegancko. [przypis edytorski]

galancie (gw.) — porządnie, elegancko; tu: bardzo. [przypis edytorski]

galancie (gw.) — porządnie. [przypis edytorski]

galancie (gw.) — tu: bardzo. [przypis edytorski]

galancki (daw.) — przym. od rzecz. galant; tu: odznaczający się wyszukaną uprzejmością, szczególnie w stosunku do kobiet. [przypis edytorski]

galancki — przym. od rzecz. galant; tu: ładny, elegancki. [przypis edytorski]

galancko (daw.) — ładnie, elegancko, zgrabnie. [przypis edytorski]

galant (daw.) — mężczyzna odznaczający się wyszukaną uprzejmością. [przypis edytorski]

galant (daw.) — mężczyzna o wyrafinowanych manierach. [przypis edytorski]

galante (gw. warsz.) — idealnie, dobrze. [przypis edytorski]

galant — elegant, człowiek dworny. [przypis edytorski]

galanteria — uprzejme i wyrafinowane zachowanie. [przypis edytorski]