Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

TAK, pomogę! Nie, tym razem nie pomogę

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Strona główna
Informacje Ustawienia Spis treści

Wszystkie zasoby Wolnych Lektur możesz swobodnie wykorzystywać, publikować i rozpowszechniać pod warunkiem zachowania warunków licencji i zgodnie z Zasadami wykorzystania Wolnych Lektur.
Ten utwór jest w domenie publicznej.
Wszystkie materiały dodatkowe (przypisy, motywy literackie) są udostępnione na Licencji Wolnej Sztuki 1.3.
Fundacja Wolne Lektury zastrzega sobie prawa do wydania krytycznego zgodnie z art. Art.99(2) Ustawy o prawach autorskich i prawach pokrewnych. Wykorzystując zasoby z Wolnych Lektur, należy pamiętać o zapisach licencji oraz zasadach, które spisaliśmy w Zasadach wykorzystania Wolnych Lektur. Zapoznaj się z nimi, zanim udostępnisz dalej nasze książki.

Zasób opracowany na podstawie: Konstanty Ildefons Gałczyński, Poezje, wyd. Czytelnik, 1957.

Publikacja wydana w ramach biblioteki Wolne Lektury (wolnelektury.pl).

Opracowanie redakcyjne i przypisy: Paulina Choromańska, Wojciech Kotwica.

Wydawca: Fundacja Wolne Lektury

Ilustracja na okładce: Taras kawiarni w nocy, Vincent van Gogh, domena publiczna.

ISBN-978-83-288-7382-7

Zaczarowana dorożka
Szacowany czas do końca: -
Konstanty Ildefons Gałczyński, Zaczarowana dorożka

Konstanty Ildefons Gałczyński

Zaczarowana dorożka

Spis treści

    I
  1. II
  2. III
  3. IV
  4. V
  5. VI
  1. Czary: 1
  2. Gwiazda: 1
  3. Koń: 1 2 3
  4. Miasto: 1 2 3
  5. Miłość: 1
  6. Noc: 1 2 3
  7. Ślub: 1
  8. Zdrada: 1

Konstanty Ildefons GałczyńskiZaczarowana dorożka

Natalii[1] —
która jest latarnią
zaczarowanej dorożki

I

Allegro[2]

1
Zapytajcie Artura[3],
daję słowo: nie kłamię,
ale było jak ulał[4]
sześć słów w tym telegramie:
5
ZACZAROWANA DOROŻKA
ZACZAROWANY DOROŻKARZ
ZACZAROWANY KOŃ.
Cóż, według Ben Alego[5],
czarnomistrza Krakowa,
10
„to nie jest nic takiego
dorożkę zaczarować,
dosyć fiakrowi[6] w oczy
błysnąć specjalną broszką
i jużeś zauroczył[7]
15
dorożkarza z dorożką,
ale koń — nie”. Więc dzwonię:
— Serwus, to pan Ben Ali?
Czy to możliwe z koniem?
— Nie, pana nabujali.
20
Zadrżałem. Druga w nocy.
Pocztylion[8] stał jak pika[9].
I urosły mi włosy
do samego świecznika:
ZACZAROWANA DOROŻKA?
25
ZACZAROWANY DOROŻKARZ?
ZACZAROWANY KOŃ?
Niedobrze. Serce. Głowa.
W dodatku przez firankę:
Miasto, Noc, Gwiazdasrebrne dachy Krakowa
30
jak „secundum Joannem”[10],
niżej gwiazdy i liście
takie duże i małe.
A może rzeczywiście
zgodziłem[11], zapomniałem?
35
Może chciałem za miasto?
Człowiek pragnie podróży.
Dryndziarz[12] czekał i zasnął,
sen mu wąsy wydłużył
i go zaczarowali
40
wiatr i noc, i Ben Ali?
ZACZAROWANY DOROŻKARZ
ZACZAROWANA DOROŻKA
ZACZAROWANY KOŃ.

II

Allegro sostenuto[13]

Noc, MiastoZ ulicy Wenecja[14] do Sukiennic[15]
45
prowadził mnie Artur i Ronard[16],
a to nie takie proste, gdy jest tyle kamienic
i gdy noc zielono-szalona,
bo trzeba, proszę państwa, przez cały nocny Kraków:

III

Allegretto[17]

Nocne WYPYCHANIE PTAKÓW,
50
nocne KURSY STENOGRAFII[18],
nocny TEATR KRÓL SZLARAFII[19],
nocne GORSETY KOLUMBIA,
nocny TRAMWAJ, nocna TRUMNA,
nocny FRYZJER, nocny RZEŹNIK,
55
nocny chór męski CZEŚĆ PIEŚNI,
nocne SERY, nocne MLEKO,
nocne TAŃCE WIECZYSTEGO,
nocne DZIŚ PARÓWKI Z CHRZANEM,
nocne TOWARY MIESZANE,
60
nocna strzałka: PRZY KOŚCIELE!
nocny szyld: TYBERIUSZ TROTZ,
słowem, nocni przyjaciele,
wieczny wiatr i wieczna noc.

IV

Allegro ma non troppo[20]

Przystanęliśmy pod domem „Pod Murzynami”[21]
65
(eech, dużo bym dał za ten dom)
i nagle: patrzcie: tak jak było w telegramie:
przed samymi, uważacie, Sukiennicami:
ZACZAROWANA DOROŻKA
ZACZAROWANY DOROŻKARZ
70
ZACZAROWANY KOŃ.
Miasto, Noc, KońZ Wieży Mariackiej[22] światłem prószy.
A koń, wyobraźcie sobie, miał autentyczne uszy.

V

Allegro cantabile[23]

KońGrzywa mu się i ogon bielą,
wiatr dmucha w grzywę i w biały welon.
75
Miłość, ZdradaDo ślubu w dryndzie jedzie dziewczyna,
a przy dziewczynie siedzi marynarz.
Marynarz łajdak zdradził dziewczynę,
myślał: Na morze sobie popłynę.
Lecz go wieloryb zjadł na głębinie[24].
80
Ona umarła potem z miłości,
z owej tęsknoty i samotności.
Ale że miłość to wielka siła,
miłość po śmierci ich połączyła.
ŚlubTeraz dorożką zaczarowaną
85
jedzie pan młody z tą młodą panną
za miasto, gdzie jest stara kaplica,
i tam, jak w ślicznej starej piosence,
wiąże im stułą stęsknione ręce
ksiądz, co podobny jest do księżyca.
90
Noc szumi. Grucha kochany z kochaną,
ale niestety, co rano
przez barokową bramę
pełną sznerklów[25] i wzorów
wszystko znika na amen
95
in saecula saeculorum[26]:
ZACZAROWANA DOROŻKA
ZACZAROWANY DOROŻKARZ
ZACZAROWANY KOŃ.

VI

Allegro furioso alla polacca[27]

Ale w knajpie dorożkarskiej,
100
róg Kpiarskiej i Kominiarskiej[28],
idzie walc „Zalany Słoń”;
ogórki w słojach się kiszą,
wąsy nad kuflami wiszą,
bo w tych kuflach miła woń.
105
I przemawia mistrz Onoszko[29]:
— Koń, CzaryPóki dorożka dorożką,
a koń koniem, dyszel dyszlem,
póki woda płynie w Wiśle,
jak tutaj wszyscy jesteście,
110
zawsze będzie w każdym mieście,
zawsze będzie choćby jedna,
choćby nie wiem jaka biedna:
ZACZAROWANA DOROŻKA
ZACZAROWANY DOROŻKARZ
115
ZACZAROWANY KOŃ.

Przypisy

[1]

Gałczyńska, Natalia (1908–1976) — polska pisarka, autorka książek dla dzieci i młodzieży, tłumaczka literatury rosyjskiej; żona Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego (od 1930). [przypis edytorski]

[2]

allegro (muz.; wł.: radośnie) — tempo wykonywania utworu w muzyce: żwawo, energicznie. [przypis edytorski]

[3]

Swinarski, Artur Maria (1900–1965) — poeta, satyryk, dramatopisarz, grafik; od 1940 do 1952 mieszkał w Krakowie, gdzie w sezonie 1945/46 był kierownikiem literackim nowo otwartego Teatru Lalki, Maski i Aktora „Groteska”. [przypis edytorski]

[4]

jak ulał — dokładnie. [przypis edytorski]

[5]

Ben Ali (pseud.) — właśc. Stanisław Mścichowski, działający od czasów przedwojennych sławny estradowy hipnotyzer i magik, dający objazdowe przedstawienia „hipnozy oraz czarnej i białej magii” w całej Polsce. [przypis edytorski]

[6]

fiakier (daw., z fr.) — dorożka; także: dorożkarz. [przypis edytorski]

[7]

jużeś zauroczył — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: już zauroczyłeś. [przypis edytorski]

[8]

pocztylion (daw.) — listonosz; woźnica pojazdu pocztowego (niegdyś konnego, jak dorożka, będącego powozem usługowym); tu: dorożkarz. [przypis edytorski]

[9]

pika — dawna broń piechoty, składająca się z bardzo długiego drzewca i osadzonego na nim grotu. [przypis edytorski]

[10]

secundum Joannem (łac.) — według Jana; zapewne fragment liturgicznej formuły: Sequentia sancti Evangelii secundum Joannem (słowa Ewangelii według świętego Jana) albo też odniesienie do muzycznej Pasji wg św. Jana (łac. Passio secundum Joannem) autorstwa Johanna (Jana) Sebastiana Bacha, ulubionego kompozytora Gałczyńskiego. [przypis edytorski]

[11]

zgodzić (daw.) — wynająć coś; zaangażować kogoś. [przypis edytorski]

[12]

dryndziarz (daw. pot.) — osoba powożąca dryndą (dorożką); dorożkarz. [przypis edytorski]

[13]

allegro sostenuto (muz.; wł.) — sposób wykonywania utworu w muzyce: żwawo, przedłużając. [przypis edytorski]

[14]

Wenecja — ulica w Krakowie, w dzielnicy Stare Miasto, ok. 1 km na zach. od Rynku Głównego. [przypis edytorski]

[15]

Sukiennice — zabytkowy, renesansowy budynek pośrodku Rynku Głównego w Krakowie; pierwotnie hala targowa, mieszcząca głównie kramy z suknem. [przypis edytorski]

[16]

Bujański, Jerzy Ronard (1904–1986) — krakowski aktor i reżyser teatralny; pierwszy dyrektor i reżyser reaktywowanego w 1945 Starego Teatru, jednocześnie pracował jako dyrektor i redaktor naczelny Polskiego Radia w Krakowie. [przypis edytorski]

[17]

allegretto (muz; z wł.) — tempo wykonywania utworu w muzyce: ruchliwie, nieco wolniej niż w tempie allegro. [przypis edytorski]

[18]

stenografia — metoda szybkiego notowania przy użyciu systemu skrótów; przed rozpowszechnieniem techniki nagrań dźwiękowych stenografia była popularną metodą w pracy protokolantów, dziennikarzy i sekretarek, stosowano ją także w wojsku. [przypis edytorski]

[19]

Szlarafia (z niem. Schlaraffenland) — baśniowy kraj obfitości i błogiego lenistwa, „kraina pieczonych gołąbków”. [przypis edytorski]

[20]

allegro ma non troppo (muz.; wł.) — sposób wykonywania utworu w muzyce: żwawo, ale nie zanadto. [przypis edytorski]

[21]

kamienica Pod Murzynami a. Pod Etiopami — zabytkowa kamienica przy ul. Floriańskiej 1 w Krakowie, u wylotu tej ulicy na Rynek Główny, przy płn. narożniku placu Mariackiego; jej nazwa pochodzi od XVI-wiecznej płaskorzeźby przedstawiającej dwóch czarnoskórych Afrykańczyków, stanowiącej godło mieszczącej się tam wówczas apteki o nazwie „Ad Aethiopes”. Starożytni Grecy i Rzymianie nazw: Etiopia, Etiopowie używali na określenie wszystkich terenów i ludów na południe od Egiptu, określenie „Etiop” w znaczeniu „czarny człowiek” funkcjonowało w Europie również w późniejszych stuleciach. [przypis edytorski]

[22]

Wieża Mariacka — wyższa z dwu wież gotyckiej bazyliki Mariackiej w Krakowie, znajdującej się na placu Mariackim, przy płn.-wsch. narożniku Rynku Głównego; zwana Hejnalicą, gdyż jest z niej grany hejnał mariacki. [przypis edytorski]

[23]

allegro cantabile (muz.; wł.) — sposób wykonywania utworu w muzyce: żwawo i śpiewnie. [przypis edytorski]

[24]

Lecz go wieloryb zjadł na głębinie — motyw żarłocznego wieloryba-ludojada występuje w wielu baśniach i legendach, mimo że wieloryby nie żywią się ludźmi, lecz głównie planktonem, niekiedy drobnymi rybkami. [przypis edytorski]

[25]

sznerkiel (daw., z niem. schnörkel) — zawijas, ozdoba architektoniczna w kształcie esowatej linii. [przypis edytorski]

[26]

in saecula saeculorum (łac.) — na wieki wieków. [przypis edytorski]

[27]

allegro furioso alla polacca (muz.; wł.) — sposób wykonywania utworu w muzyce: energicznie, z pasją (z furią) na sposób polski. [przypis edytorski]

[28]

róg Kpiarskiej i Kominiarskiej — żartobliwe nazwy fikcyjnych ulic; wg Jerzego Ronarda Bujańskiego, towarzysza faktycznej nocnej wędrówki poety, miała ona swój finał w lokalu na rogu ulic Pijarskiej i Sławkowskiej, ok. 500 m na zach. od Bramy Floriańskiej, od której zaczyna się prowadząca do Rynku Głównego ul. Floriańska. [przypis edytorski]

[29]

mistrz Onoszko — tj. „zaczarowany dorożkarz”. [przypis edytorski]

x

Pora na chwilę przerwy :)

Podoba Ci się nasza biblioteka? Wesprzyj ją drobną wpłatą, a otrzymasz wcześniejszy dostęp do prapremier!

Wspiera nas mniej niż 1% naszych czytelników :( Przekaż 1,5% swojego podatku na Wolne Lektury!

KRS: 0000070056
Nazwa organizacji: Wolne Lektury

Chcemy, aby każde dziecko w Polsce miało wygodny i bezpłatny dostęp do lektur szkolnych - zróbmy to razem! Wspieraj Wolne Lektury stałą wpłatą!
Kliknij, by dowiedzieć się więcej >>>

Warto wspierać czytanie w każdej formie, możliwie dostępne dla wszystkich. I takich książek, po które warto sięgnąć

Sylwia Chutnik

Znajdź nasze książki na Legimi! Za każdym razem, kiedy czytasz lub słuchasz Wolnych Lektur w księgarni Legimi, wspierasz naszą bibliotekę - DZIĘKUJEMY!

Co nowego na Wolnych Lekturach? Dowiesz się z naszego newslettera. Kliknij, by się zapisać.

Potrzebujemy Twojej pomocy! Wspieraj Wolne Lektury stałą wpłatą. Kliknij i zadeklaruj comiesięczne wsparcie >>>

Audiobooki Wolnych lektur znajdziesz też na naszym kanale na YouTube.

Regularnie dodajemy nowe książki. By ich nie przegapić, subskrybuj nasz kanał.

Kliknij obrazek, by subskrybować!

Jesteś pewien, że przeczytałeś już wszystkie pozycje, które znajdują się w naszej bibliotece? Pomóż nam sprawić, żeby nie zabrakło Ci nowych lektur. Wesprzyj Wolne Lektury! Kliknij i dorzuć się!

Nie wystarczy zeskanować książkę. Tekst musi jeszcze przejść proces redakcji językowej i technicznej oraz podwójną korektę. Sam widzisz, że to dużo pracy! Dlatego potrzebujemy Twojego wsparcia! Kliknij i dorzuć się!

Dlaczego warto pamiętać o Kochanowskim, w jaki sposób zmiana akcentu może symbolizować bunt, jak rymować, aby prawie nikt nie zauważył, że rymujecie - wszystkiego dowiesz się słuchając Mistrzowskiej Szkoły Poezji.
  • NIP: 952-187-70-87
  • KRS: 0000070056
  • REGON: 017423865
  • Numer konta: 75 1090 2851 0000 0001 4324 3317
Wolne Lektury to projekt prowadzony przez fundację Wolne Lektury.
MKiDN
Strona biblioteki Wolne Lektury powstała dzięki dofinansowaniu ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego.