Przypisy

Marron właśc. Publius Vergilius Maro (70–19 p.n.e.) — Wergiliusz, rzym. poeta z czasów Oktawiana Augusta, autor Eneidy (poematu epickiego o wędrówkach Eneasza i założeniu Rzymu), Georgik opiewających życie wiejskie i prace rolnicze oraz Bukolik (sielanek). [przypis edytorski]

marrony (z fr.) — kasztany. [przypis edytorski]

Marruvium — stolica antycznego ludu Marsów, zamieszkującego okolice jeziora Lago del Fucino; miasto Marruvium było usytuowane na wyżynie w prowincji dell'Aquila w Abruzji we Włoszech; dziś odpowiada mu miasteczko San Benedetto dei Marsi. [przypis edytorski]

marškonis — lininis, drobinis audeklas. [przypis edytorski]

marsala — wino włoskie, produkowane na Sycylii, w gminie Marsala. [przypis edytorski]

marsa stawiać — robić groźną minę. [przypis edytorski]

marschieren (niem.) — maszerować. [przypis edytorski]

marschiren (z niem.) — właśc.: marschieren; maszerować. [przypis edytorski]

marsch (niem.) — marsz (forma rozkazująca czasownika). [przypis edytorski]

Mars — czwarta od Słońca planeta Układu Słonecznego. [przypis edytorski]

mars (daw.) — groźna, wojownicza mina. [przypis edytorski]

marsel — prostokątny żagiel zawieszany na drugiej (m. dolny) lub trzeciej (m. górny) rei licząc od pokładu. [przypis edytorski]

Mars (gr. Ares) — bóg wojny, jeden z najważniejszych bogów w starożytnym Rzymie. [przypis edytorski]

mars — groźna, wojownicza mina. [przypis edytorski]

Marsjasz, gr. Marsjas (mit. gr.) — satyr z Frygii, mistrz gry na aulosie (rodzaj podwójnego fletu, instrument muz. złożony z dwu długich piszczałek); wyzwał na pojedynek muzyczny Apolla, grającego na lirze, a po przegranej został przez niego żywcem obdarty ze skóry. [przypis edytorski]

Marsjasz (mit. gr.) — nazwisko sylena, który stanął z Apollem do zawodów w grze na flecie; według werdyktu muz Apollo zwyciężył, a zuchwałego Marsjasza kazał obedrzeć ze skóry. [przypis edytorski]

Marsjasz (mit. gr.) — satyr z Frygii, jako muzyk konkurujący z Apollem, który za karę obdarł go ze skóry; bohater wiersza Zbigniewa Herberta Apollo i Marsjasz. [przypis edytorski]

Marsjasz (mit. gr.) — satyr z Frygii, mistrz gry na aulosie (rodzaj podwójnego fletu, instrument muz. złożony z dwu długich piszczałek); wyzwał na pojedynek muzyczny Apolla, a po przegranej został przez niego żywcem obdarty ze skóry. [przypis edytorski]

Marsjasz (mit. gr.) — satyr z Frygii, mistrz gry na aulosie (rodzaj podwójnego fletu, instrument muz. złożony z dwu długich piszczałek); wyzwał na pojedynek muzyczny Apolla, grającego na lirze, a po przegranej został przez niego żywcem obdarty ze skóry. [przypis edytorski]

Marsjasz (mit. gr.) — satyr z Frygii, mistrz gry na aulosie (rodzaj podwójnego fletu); wyzwał na pojedynek muzyczny Apolla, a po przegranej został przez niego żywcem obdarty ze skóry. [przypis edytorski]

Marsjasz (mit. gr.) — satyr z Frygii, specjalista w grze na aulosie, wyzwał na pojedynek muzyczny Apollina, a po przegranej został obdarty przez niego ze skóry. [przypis edytorski]

Marsjasz — tu: historyk, przyrodni brat macedońskiego króla Antygona I Jednookiego, syn z drugiego małżeństwa jego matki. [przypis edytorski]

mars — marsowa mina; surowy wyraz twarzy. [przypis edytorski]

Mars (mir. rzym.) — bóg wojny, odpowiednik gr. Aresa. [przypis edytorski]

Mars (mit. rzym.) — bóg wojny i bitewnego szału, odpowiednik gr. Aresa; Cypryda uśmiecha się do srogiego Marsa: Afrodytę i Aresa łączył romans. [przypis edytorski]

Mars (mit. rzym.) — bóg wojny i bitewnego szału, odpowiednik gr. Aresa. [przypis edytorski]

Mars (mit. rzym.) — bóg wojny i gniewu; jego greckim odpowiednikiem jest Ares. [przypis edytorski]

Mars (mit. rzym.) — bóg wojny; jego gr. odpowiednikiem jest Ares. [przypis edytorski]

Mars (mit. rzym.) — bóg wojny; Marsowy syn: przen. wojownik, żołnierz. [przypis edytorski]

Mars (mit. rzym.) — bóg wojny, odpowiednik Aresa w mit. gr. [przypis edytorski]

Mars (mit. rzym.) — bóg wojny; odpowiednik gr. Aresa. [przypis edytorski]

Mars (mit. rzym.) — bóg wojny, odpowiednik gr. Aresa. [przypis edytorski]

Mars (mit. rzym.) — bóg wojny. [przypis edytorski]

Mars (mit. rzym.) — rzymski bóg wojny, odpowiednik greckiego Aresa. [przypis edytorski]

Mars (mit. rzym.) — rzymski bóg wojny. [przypis edytorski]

Marsopol — Pole Marsowe, równina poświęcona bogowi wojny Marsowi, poza tzw. murami serwiańskimi, otaczającymi dawniej Rzym; odbywały się na niej m.in. zebrania ludowe komicjów centurialnych, wybierające urzędników. [przypis edytorski]

Marsowa robota — walka, wojna. [przypis edytorski]

marsowa sztuka — sztuka wojenna, od imienia Marsa, rzym. boga wojny. [przypis edytorski]

Marsowe rzemiosło — rzemiosło wojenne; sztuka prowadzenia wojen. [przypis edytorski]

marsowe sprawy — sprawy wojenne, wojenne rzemiosło; sprawy, którym patronuje Mars, tj. bóg wojny w mit. rzym. [przypis edytorski]

marsowo (daw.) — groźnie, wojowniczo; od imienia Marsa, rzymskiego boga wojny. [przypis edytorski]

marsowy (daw.) — groźny, wojowniczy. [przypis edytorski]

marsowy (daw.) — związany z wojną, z rzemiosłem wojennym. [przypis edytorski]

marsowy — groźny, surowy. [przypis edytorski]

marsowy — surowy, groźny; Mars był przez starożytnych Rzymian czczony jako bóg wojny. [przypis edytorski]

marsowy — surowy, srogi. [przypis edytorski]

marsowy — tu: żołnierski; od imienia Marsa, rzymskiego boga wojny. [przypis edytorski]

marsowy — właściwy Marsowi, bogu wojny w mit. gr.; wojskowy, wojowniczy. [przypis edytorski]

mars — surowy wyraz twarzy, groźna mina; od imienia rzymskiego boga wojny, Marsa. [przypis edytorski]

mars — surowy wyraz twarzy; od imienia boga wojny w mit. rzym., Marsa. [przypis edytorski]

mars — surowy wyraz twarzy; od imienia Marsa, rzym. boga wojny. [przypis edytorski]

Marston Moor — chodzi o bitwę na Marston Moor (niedaleko wsi Long Marston w hrabstwie North Yorkshire), która miała miejsce 2 lipca 1644 podczas angielskiej wojny domowej. [przypis edytorski]

mars — tu: odwaga (od imienia Marsa, rzymskiego boga wojny). [przypis edytorski]

mars — tu: zmarszczenie czoła, groźna mina, od imienia rzymskiego boga wojny, Marsa. [przypis edytorski]

Marsu — dziś popr. forma C.lp: Marsowi. [przypis edytorski]

Mars — w mit. rzym. bóg wojny. [przypis edytorski]

Marsyjasza — Marsjasza; tu: forma wydłużona (zgodna z daw. wymową) dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]

marsyjczykom — dziś popr. Marsjanom. [przypis edytorski]

Marsylia — miasto w płd. Francji, nad Morzem Śródziemnym. [przypis edytorski]

Marsylia — miasto w południowej Francji, nad Morzem Śródziemnym. [przypis edytorski]

Marsylianka — francuski hymn narodowy, powstały w 1792. [przypis edytorski]

Marsylianka — hymn narodowy Francji; słowa i kompozycja autorstwa Claude'a Josepha Rougeta de Lisle'a. [przypis edytorski]

Marsylianka — patriotyczna pieśń francuska z czasów Rewolucji Francuskiej, napisana w 1792 jako Marsz wojenny Armii Renu. Zyskała wielką popularność i nową nazwę, kiedy do Paryża triumfalnie wkroczyły oddziały ochotników z Marsylii, śpiewające ją jako swoją piosenkę marszową. W 1795 Marsylianka została ogłoszona hymnem państwowym Republiki Francuskiej. [przypis edytorski]

Marsylianka — patriotyczna pieśń fr. z czasów Rewolucji Francuskiej, napisana w 1792 przez Claude'a Josepha Rouget de Lisle jako Marsz wojenny Armii Renu. Zyskała wielką popularność i nową nazwę, kiedy do Paryża triumfalnie wkroczyły oddziały ochotników z Marsylii, śpiewające ją jako swoją piosenkę marszową. W 1795 Marsylianka została ogłoszona hymnem państwowym Republiki Francuskiej. [przypis edytorski]

Marsylianka — pieśń rewolucyjna z czasów Rewolucji Francuskiej, w 1795 ogłoszona hymnem państwowym Republiki Francuskiej; w czasach cesarstwa i późniejszych zastąpiona w tej roli innymi pieśniami; w XIX w. stanowiła nieformalny hymn międzynarodowego ruchu rewolucyjnego; w 1879 przywrócono ją jako hymn państwowy Francji. [przypis edytorski]

Marsylianka — pieśń z czasów Rewolucji Francuskiej (1791), obecnie hymn Francji. [przypis edytorski]

Marsylianka — pieśń z czasów Rewolucji Francuskiej, która stała się hymnem Francji. [przypis edytorski]

mars (żegl.) — bocianie gniazdo, platforma obserwacyjna umieszczona wysoko na maszcie statku, służąca również jako punkt oparcia podczas zmiany żagli i olinowania. [przypis edytorski]

marszałek Belle-Isle, właśc. Charles Louis Auguste Fouquet, książę de Belle-Isle (1684–1761) — wybitny francuski marszałek i polityk. [przypis edytorski]

marszałek de Richelieu, Crebillon, Fontenelle, Jan Jakub Rousseau — wybitne postacie życia Francji XVIII w.: Louis François Armand du Plessis, książę de Richelieu (1696–1788): arystokrata, żołnierz i dyplomata; Prosper Jolyot de Crébillon (1674–1762): poeta i dramaturg; Bernard Le Bouyer de Fontenelle (1657–1757): filozof, religioznawca, pisarz; Jean-Jacques Rousseau (1712–1778): pisarz, filozof. [przypis edytorski]

marszałek d'Huxelles, właśc. Nicolas Chalon du Blé, markiz d'Huxelles i Cormatin (1652–1730) — francuski dowódca i polityk, marszałek Francji; jeden z najbardziej znanych homoseksualistów w swoich czasach. [przypis edytorski]

marszałek dworu — w oryginale ang.: the steward, Lord Wielki Steward był od XII w. najwyższym dostojnikiem dworskim w Anglii. [przypis edytorski]

marszałek — urzędnik zarządzający dworem. [przypis edytorski]

marszałka koronnego — Fryderyka Józefa Moszyńskiego (1737–1817), który był członkiem konfederacji targowickiej i jednym z twórców ustaw sejmu grodzieńskiego; marszałkiem wielkim koronnym został mianowany w 1793 na życzenie rosyjskiego ambasadora; jako członek reaktywowanej Rady Nieustającej kierował Departamentem Policji. [przypis edytorski]

marszałkiem Anglii — w oryginale: seneszalem; seneszal: najwyższy rangą dostojnik świecki w państwie Franków, a później we Francji. [przypis edytorski]

marszałkowscy żołnierze — straż marszałkowska, chorągiew piechoty podległa urzędnikowi królewskiemu, marszałkowi, mająca za zadanie zapewnienie bezpieczeństwa i porządku w miejscu pobytu króla, sprawująca funkcje policyjne w całej Warszawie; ich wartownia znajdowała się w Barbakanie, w pobliżu ich koszar w klasztorze paulinów; w okresie insurekcji dowodził nimi rotmistrz Piotr Hoffman herbu Rota. [przypis edytorski]

marszałkowski — tu: należący do marszałka, przewodniczącego sejmu lub senatu. [przypis edytorski]

marszczek — zmarszczka, nierówność. [przypis edytorski]

marszczka — dziś: zmarszczka. [przypis edytorski]

marszczki — dziś: zmarszczki. [przypis edytorski]

Marsz, marsz Polonia, Nasz dzielny narodzie. Odpoczniemy po swej pracy W ojczystej zagrodzie. — fragment pieśni Marsz, marsz Polonia, będącej swoistą emigracyjną wariacją na temat hymnu polskiego. [przypis edytorski]

Marsz, marsz — w pierwotnej wersji tekst kończył się strofą następującą: „Na to wszystkich jedne głosy:/ «Dosyć tej niewoli/ mamy racławickie kosy,/ Kościuszkę, Bóg pozwoli»”. Jest to niejako odpowiedź na kwestię wypowiedzianą przez „ojca Basi”. Przywołanie postaci Kościuszki, obok Dąbrowskiego, Czarnieckiego i Napoleona Bonaparte służy wpisaniu w tekst pieśni idei wodzowskiej. [przypis edytorski]

marszruta — tu: rozkaz wymarszu. [przypis edytorski]

Marsz Żuawów — pieśń Włodzimierza Wolskiego o Pułku Żuawów Śmierci, doborowym oddziale wojskowym powstania styczniowego. [przypis edytorski]

Martainville, Auger, Destains — Alphonse Martainville (1776–1830): francuski dziennikarz polityczny i dramaturg, redaktor „Białego Sztandaru”; Luis Simon Auger (1772–1829): francuski dziennikarz, krytyk literacki i dramaturg, przeciwnik romantyzmu, w czasach Restauracji współpracownik pism rojalistycznych i cenzor królewski; Eugène Destains (1793–1830): francuski pisarz i dziennikarz. [przypis edytorski]

Martensen, Hans Lassen (1808–1884) — duński uczony i biskup luterański. [przypis edytorski]

Marthe (fr.) — Marta. [przypis edytorski]

martichoras, częściej: mantykora — legendarny potwór perski mający ciało czerwonego lwa i ludzką głowę z trzema rzędami zębów; opisywany przez staroż. autorów greckich. [przypis edytorski]

Mar[tii] 8 (łac.) — 8 marca. [przypis edytorski]

Martineau, Harriet (1802–1876) — brytyjska socjolożka i feministka. [przypis edytorski]

Martineau, Harriet (1802–1876) — pisarka, dziennikarka i filozofka brytyjska. [przypis edytorski]

Martineau, Henri (1882–1958) — fr. krytyk literacki, dziennikarz. [przypis edytorski]

Martineau, James (1805–1900) — filozof brytyjski. [przypis edytorski]

Martinez — w tej epoce takie nazwisko nosiło kilku autorów, tu być może: Gregorio Martinez (1575–1637), hiszpański franciszkanin z Kordoby, lub też Juan Martinez de Ripalda (1586–1648), hiszpański jezuita wykładający teologię w Salamance i teologię moralną w Madrycie. [przypis edytorski]

Martini-Henry — brytyjski karabin jednostrzałowy wprowadzony do uzbrojenia w drugiej połowie XIX w., łączący zamek skonstruowany przez Friedricha von Martiniego z lufą konstrukcji Alexandra Henry'ego. [przypis edytorski]

Martini — tu: marka broni palnej. [przypis edytorski]

Martin, Leonard Cyril (1886–1976) — profesor literatury angielskiej na Uniwersytecie Liverpoolskim. [przypis edytorski]

Martschenko, Mitrofan Konstantinovich (1866–1932) — carski rosyjski oficer, radca wojskowy w Wiedniu. Uważa się go za osobę, która zwerbowała do rosyjskiej służby wywiadowczej Alfreda Redla. [przypis edytorski]

Martusia, właśc. Towa Fuchs — członkini żydowskiego ruchu oporu; zginęła w czasie wojny. [przypis edytorski]

martwa ręka (daw. termin prawny) — w średniowieczu: osoba, która nie może dysponować swoim majątkiem, ponieważ formalnie należy on do jej suwerena; w epoce nowożytnej: dobra kościelne, niezbywalne i nieopodatkowane (lub bardzo nisko opodatkowane). [przypis edytorski]