Przypisy

hojdawka (gw.) — huśtawka. [przypis edytorski]

hokko (niem. Hocco a. Hokko) — ptak z rodziny czubaczy, tu najprawdopodobniej czubacz kędzierzawy Crax alector, czubacz czerwonodzioby Crax blumenbachii lub pauxi. [przypis edytorski]

Hołd i powagę jednasz niewolnikom — w późn. wyd. zweryfikowano tłumaczenie, znajdując inny sens w tym fragmencie: „Zaś w niewolniku wzmagasz cześć dla pana”. [przypis edytorski]

hołd jak winny od braci przyjmował — przyjmował hołd od braci tak, jakby mu się należał. [przypis edytorski]

hołdownik — lennik. [przypis edytorski]

Hołówki — wieś w pow. białostockim, w gm. Juchnowiec Kościelny; istnieją dwie wsie o tej nazwie: Hołówki Duże i Hołówki Małe. [przypis edytorski]

hołobla — jeden z dwóch dyszli, między które wprzęgano konia w zaprzęgu jednokonnym. [przypis edytorski]

hołobla — każdy z dwóch dyszli, między które zaprzęga się konie. [przypis edytorski]

hołoble — dwa dyszle połączone z chomątem. [przypis edytorski]

hołoble — dyszle poboczne, między które wprzęgano konia w zaprzęgu jednokonnym. [przypis edytorski]

hołociarz — koniokrad. [przypis edytorski]

Hołodomor — Hołodomor — potoczna nazwa ludobójstwa prowadzonego przez władze komunistyczne w latach 1932–1933 poprzez zagłodzenie mieszkańców Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej wchodzącej w skład ZSRR. Według szacunków wskutek niedożywienia zmarło od 6 do 10 milionów ludzi. [przypis edytorski]

hołodraniec (reg., z ukr.) — hultaj, nicpoń. [przypis edytorski]

hołota — biedota. [przypis edytorski]

hołota — gołota, biedak. [przypis edytorski]

hołota — gołota; bieda. [przypis edytorski]

hołota — gołota, biedota. [przypis edytorski]

hołota — koń. [przypis edytorski]

hołota (ukr.) — gołota, biedota. [przypis edytorski]

hołowuszka (ukr.) — główeczka, głowa. [przypis edytorski]

hołubczyka miłego (z ukr.) — miłego gołąbka. [przypis edytorski]

hołubczyk (ukr. голубчик) — gołąbek. [przypis edytorski]

hołubić — tulić, otaczać opieką, troskliwie wychowywać. [przypis edytorski]

hołubiec — figura w tańcu polegająca na uderzeniu obcasem o obcas podczas podskoku. [przypis edytorski]

hołubka (ukr.) — gołąbeczka. [przypis edytorski]

Hołuj, Tadeusz (1916–1985) — przed wojną poeta, później przede wszystkim prozaik. [przypis edytorski]

hołupce — dziś popr.: hołubce; hołubiec: figura w tańcu polegająca na uderzeniu obcasem o obcas podczas podskoku. [przypis edytorski]

hołupiec, hołubiec — figura taneczna w tańcach ludowych. [przypis edytorski]

hołys (gw.) a. hołysz (daw.) — biedak. [przypis edytorski]

hołysz (daw.) — biedak. [przypis edytorski]

hołysz (daw.) — biedak, zwł. stanu szlacheckiego. [przypis edytorski]

hołysz (daw., reg.) — biedak. [przypis edytorski]

hołysz — dosł.: golec; biedak. [przypis edytorski]

hołysz — golec, biedak. [przypis edytorski]

hołysz (rus.) — biedak. [przypis edytorski]

hołysz (z ukr.) — biedak. [przypis edytorski]

hołysz (z ukr.) — golec, biedak. [przypis edytorski]

hołysz (z ukr.) — golec, nędzarz. [przypis edytorski]

hołysz (z ukr., pogard.) — biedak. [przypis edytorski]

Holandczyk — dziś: Holender. [przypis edytorski]

Holandia i Szwajcaria po wypędzeniu tyranów — w wyniku wojny o niepodległość Niderlandów (1568–1648) Holandia wyzwoliła się spod panowania hiszpańskich Habsburgów, przyjęła ustrój republikański, a w XVII w. stała się jednym z najbogatszych państw Europy, potęgą morską i handlową. W tym samych samych traktatach pokoju westfalskiego (1648) rządzona przez Habsburgów Rzesza uznawała niepodległość i pełną suwerenność Związku Szwajcarskiego, a w XVII w. w wyniku przygarnięcia wykwalifikowanych hugenockich uciekinierów z Francji Szwajcaria rozwinęła się gospodarczo. [przypis edytorski]

holandski — dziś popr.: holenderski. [przypis edytorski]

Holbach (1723–1789) — Paul Henry Thiry baron d'Holbach, właśc. Paul Heinrich Dietrich, urodzony w Niemczech fr. filozof oświeceniowy, encyklopedysta. W ujęciu Holbacha świat stanowi organizm podlegający bezwzględnym prawom determinizmu i jest poznawalny wyłącznie poprzez doświadczenie (z pozycji empiryzmu Holbach występował przeciw wszelkiej religii); uznawał człowieka za istotę społeczną, kierującą się zasadami hedonizmu oraz utylitaryzmu (ograniczającego całkowitą dowolność postępowania); za istotną wartość uznawał wolność, krytykował despotyzm. [przypis edytorski]

Holbach, Paul Henry Thiry d’ (1723–1789) — oświeceniowy filozof francuski, encyklopedysta Wielkiej encyklopedii francuskiej. [przypis edytorski]

Holbein, Hans (1497–1543) — słynny niemiecki malarz okresu Renesansu; mieszkał i pracował głównie w Bazylei. [przypis edytorski]

holenderka — tu: krowa holenderska; gatunek krów, często umaszczonych biało-brązowo, wykorzystywanych zarówno jako krowy dojne, jak i na mięso. [przypis edytorski]

holendernia — obora dworska. [przypis edytorski]

holender — rasa byków i krów pochodzenia holenderskiego. [przypis edytorski]

Holitscher, Arthur (1869–1941) — pisarz niemiecki pochodzący z Węgier, od 1933 r. na emigracji; zmarł w Genewie. [przypis edytorski]

Hollaender, Feliks (1867–1931) — pisarz niemiecki, dramaturg i krytyk teatralny. [przypis edytorski]

Hollender, Tadeusz — (1910–1943) poeta, tłumacz i satyryk. Redaktor pisma „Sygnały”, przed wojną współpracownik satyrycznych „Szpilek” i autor reportaży z podróży. [przypis edytorski]

Hollunken — Halunken. [przypis edytorski]

Holmes, Sherlock — detektyw, bohater powieści i opowiadań kryminalnych sir Arthura Conana Doyle'a. [przypis edytorski]

Holofernes — wg Księgi Judyty naczelny dowódca wojsk asyryjskich króla Nabuchodonozora (Jdt 2,4). Zachwycony pięknością Judyty zapragnął ją posiąść, jednak podczas wspólnej uczty upił się (Jdt 12,16–20), co Judyta wykorzystała i zabiła go (Jdt 13,6–8). [przypis edytorski]

Holsztyn — historyczna kraina w północnych Niemczech. [przypis edytorski]

Holtenau — dzielnica miasta Kilonia, które należy do kraju związkowego Niemiec Szlezwik-Holsztyn i położone jest nad Zatoką Kilońską. [przypis edytorski]

Hol' Teuf'l dich, alte Hexe (z niem.) — niech cię diabli wezmą, stara czarownico. [przypis edytorski]

holuturie — rodzaj morskich zwierząt bezkręgowych o miękkim, wydłużonym ciele. [przypis edytorski]

Holz, Arno (1863–1929) — niemiecki poeta i dramaturg naturalista; pochodził z Kętrzyna (Rastenburga w Prusach Wschodnich), w 1875 r. cała rodzina przeniosła się do Berlina, tam nawiązał kontakt z kręgiem niem. naturalistów Naturalistenverein Durch, w którym poznał Gerharda Hauptmanna; debiutował jako poeta wielkiego miasta i mas robotniczych (Buch der Zeit, 1884; nagroda Schillera w 1885); w 1892 wydaje Die Kunst, ihr Wesen und ihre Gesetze (Sztuka, jej istota i jej prawa), stanowiącą „biblię konsekwentnych naturalistów”; przez jakiś czas publikował wspólnie z Johannesem Schlafem (dramaty wyd. w tomie Neue Gleise, 1890; m.in. Die papierene Passion i Familie Selicke, a także drobne utwory prozą); w sztuce z 1896 r. Sozialaristokraten, pisanej już bez towarzysza, przeprowadza krytykę niem. bohemy artystycznej z Friedrichshagen (jednym z bohaterów sztuki jest Przybyszewski, sportretowany jako redaktor Styszinsky); nominowany do literackiej Nagrody Nobla w 1929 r., zmarł przed ogłoszeniem werdyktu, nagrodę przyznano wówczas Thomasowi Mannowi. [przypis edytorski]

homagium (daw., z łac.) — hołd. [przypis edytorski]

homa (mit.) — tu: haoma, sok z rośliny o tej samej nazwie, utożsamiany z wedyjską somą, mający własności oszałamiające, uważany za źródło siły i poznania. [przypis edytorski]

homar — morski skorupiak, podobny do raka. [przypis edytorski]

hombre (hiszp.) — człowieku. [przypis edytorski]

hombres finos (hiszp.) — szlachetni panowie. [przypis edytorski]

Homburg — kurort w Niemczech, znany ze swoich wód mineralnych, odkrytych w 1834, ob. Bad Homburg vor der Höhe. [przypis edytorski]

home (ang.) — dom rodzinny; miejsce zamieszkania w znaczeniu ogniska domowego, a nie budynku. [przypis edytorski]

homeopata — lekarz stosujący homeopatię, czyli metodę leczenia opierającą się na założeniu, że ten sam czynnik, który szkodzi organizmowi, może być lekiem, jeśli używa się go w minimalnych dawkach. [przypis edytorski]

homeopatyczna pigułka — sporządzona według zasad homeopatii, czyli metody leczenia opartej na założeniu, że czynnik, który szkodzi organizmowi, może być lekiem w chorobach o podobnych symptomach, jeśli używa się go w minimalnej dawce, w bardzo dużym rozcieńczeniu. [przypis edytorski]

Homera, który powiada, że męska uroda najmilsza wtedy, kiedy się broda puszcza — Homer, Iliada XXIV 348. [przypis edytorski]

Homer — autor fundamentalnych dla kultury europejskiej eposów greckich: Iliada i Odyseja; żył w VIII w. n. e. [przypis edytorski]

Homer — autor fundamentalnych dla kultury europejskiej eposów greckich: Iliady i Odysei; żył w VIII w. n. e. [przypis edytorski]

Homer — autor Iliady i Odysei, żyjący prawdopodobnie ok. VIII w. p.n.e. [przypis edytorski]

Homer czasem drzemie! — sens: nawet Homer czasem nie zauważy, że pisze coś głupiego. [przypis edytorski]

Homer gdzieś tam chwali konie Eneasza, co to szybko to tędy, to tędy, powiada, i gonić umieją, i zmykać — Homer, Iliada VIII 107–108 (Diomedes podczas bitwy, zapraszając Nestora do swego rydwanu, o koniach, które zabrał Eneaszowi) oraz V 222–223 (Eneasz do Pandara, przekonując do wspólnego ataku na Diomedesa). [przypis edytorski]

Homer — grecki pieśniarz wędrowny (aojda), epik, śpiewak i recytator, żyjący w VIII wiek p.n.e. [przypis edytorski]

Homer — grecki poeta z VII w. p.n.e., autor dwóch poematów epickich, Iliady i Odysei. [przypis edytorski]

Homer — grecki wędrowny pieśniarz (aojda) i recytator. Uważa się go za ojca poezji epickiej. Najstarszy znany z imienia europejski poeta. Do jego dzieł zalicza się eposy: Iliadę i Odyseję. [przypis edytorski]

Homer — grecki wędrowny pieśniarz i recytator, autor Iliady i Odysei, uważany za ojca poezji epickiej. [przypis edytorski]

Homer — legendarny autor Iliady oraz Odysei, grecki wędrowny pieśniarz i recytator. [przypis edytorski]

Homer mówił o tym, co w ludziach mieszka, że to jest boskie i do bogów podobne — używał określenia „do bogów podobny”, zob. Iliada I 131, Odyseja III 416. [przypis edytorski]

Homer — najstarszy grecki poeta, wędrowny śpiewak, twórca dwóch ważnych dzieł: Iliady i Odysei. Ponadto uważa się go za autora poematu heroikomiczego Batrachomyomachii, czyli „wojny żabio-mysiej”. [przypis edytorski]

Homer — na poły legendarny, genialny poeta grecki, twórca fundamentalnych dla kultury europejskiej eposów, Iliady i Odysei. Miał urodzić się w Smyrnie w Azji Mniejszej, w VIII lub IX w. p.n.e.; według tradycji na starość był ubogim ślepym, wędrownym śpiewakiem. [przypis edytorski]

Homer o Terezjaszu mówi pośród umarłych… — w Odysei X 495; wieszczkowi Terezjaszowi władczyni zmarłych Persefona jako jedynemu pozostawiła rozum, świadomość po śmierci. [przypis edytorski]