Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 160198 przypisów.
Malpertuggio — nazwa neapolitańskiej dzielnicy portowej; mal pertuggio oznacza „zła dziura”. [przypis edytorski]
Malpighiaceae (biol.) — malpigiowate, rodzina roślin ze strefy tropikalnej i subtropikalnej. [przypis edytorski]
Malpighiacea, pol.: malpigiowate (biol.) — rodzina pnączy i drzew strefy tropikalnej i subtropikalnej. [przypis edytorski]
Malraux, Andre (1901–1976) — francuski pisarz i eseista, zainteresowany Orientem, pełnił urząd ministra kultury. [przypis edytorski]
Malström — silny prąd morski, któremu towarzyszą wiry wodne, występujący na Morzu Norweskim u wejścia do fiordów i cieśnin. [przypis edytorski]
Malström — silny prąd morski, obfitujący w wiry, wywoływany pływami w fiordach północnej Norwegii. [przypis edytorski]
malström — tu: zdradliwy prąd, wir; od: Malstrom (oryg. Malström): silny prąd morski, któremu towarzyszą wiry wodne, występujący na Morzu Norweskim u wejścia do fiordów i cieśnin, powstający wskutek przypływów i odpływów morskich. [przypis edytorski]
Malstrom (norw. Moskstraumen, tu przen.) — prąd morski, obfitujący w wiry, wywoływany pływami w fiordach północnej Norwegii. Opisywany w średniowiecznych islandzkich Eddach, a także m.in. w utworach Juliusza Verne'a i E. A. Poego. [przypis edytorski]
malstrom — prąd morski o silnych wirach wywoływany pływami w fiordach północnej Norwegii. [przypis edytorski]
malstrom, właśc. Malström — silny prąd u wybrzeży Norwegii. [przypis edytorski]
malszansa (z fr.) — pech. [przypis edytorski]
malszonka — żart. zniekształcone: małżonka. [przypis redakcyjny]
Malsztrem, właśc. Malström — silny prąd morski, obfitujący w wiry, wywoływany pływami w fiordach północnej Norwegii. [przypis edytorski]
malteńskie pieski — pieski z Malty, odmiana pinczerków. [przypis edytorski]
Malthus, Thomas (1766–1834) — duchowny i ekonomista angielski, jako pierwszy rozważał kwestię przeludnienia. [przypis edytorski]
Malthus, Thomas (1766–1834) — ekonomista angielski i duchowny anglikański. [przypis edytorski]
Malthus, Thomas Robert (1766–1834) — angielski ekonomista i socjolog. [przypis edytorski]
Malthus, Thomas Robert (1766–1834) — angielski ekonomista, jako pierwszy zwrócił uwagę na zagrożenie przeludnieniem. [przypis edytorski]
Maltus, Thomas Robert (1766–1824) — angielski ekonomista , który w dziele Essay on the principles of population (Londyn 1798) wykazał, że żywność nie wzrasta w stosunku do przyrostu ludności. [przypis edytorski]
Maltus właśc. Malthus, Thomas Robert (1766–1834) — ang. ekonomista, pierwszy w Anglii prof. ekonomii politycznej (1805); zajmował się zagadnieniami socjologiczno-ekonomicznymi; w dziele Essay on the principles of population (Londyn 1798) wykazał, że przyrost ludności powoduje zagrożenie prowadzące nieuchronnie do klęski głodu oraz nędzy, ponieważ liczba ludności rośnie w postępie geometrycznym, a produkcja żywności w postępie arytmetycznym (jest to tzw. statyczna teoria zasobów, maltuzjanizm a. teoria przeludnienia); tzw. pułapka maltuzjańska to sytuacja, gdy wzrost produktywności i ilości dochodów skutkuje zwiększeniem populacji, ale nie prowadzi do wzrostu standardów życiowych i poziomu zamożności społeczeństwa; Malthus był przeciwnikiem egalitaryzmu, w nim również upatrując przyczyn wzrostu demograficznego i groźbę głodu. [przypis edytorski]
Maltus, właśc. Malthus, Thomas Robert (1766–1834) — duchowny i ekonomista angielski, jako pierwszy rozważał kwestię przeludnienia: w dziele Essay on the principles of population (Londyn 1798) wykazał, że przyrost ludności powoduje zagrożenie prowadzące nieuchronnie do klęski głodu oraz nędzy, ponieważ liczba ludności rośnie w postępie geometrycznym, a produkcja żywności w postępie arytmetycznym. [przypis edytorski]
maltuzjanizm — teoria przeludnienia, ukuta przez ang. ekonomistę Thomasa Malthusa (1766–1834); tu: kontrola urodzeń, antykoncepcja. [przypis edytorski]
maltuzjanizować — tu: ograniczać przyrost naturalny a. tracić część ludności wskutek klęski głodu bądź innych katastrof (nawiązanie do teorii Thomasa Malthusa, (1766–1834), duchownego i ekonomisty angielskiego). [przypis edytorski]
malućki (gw.) — maleńki. [przypis edytorski]
malućki (gw.) — malutki. [przypis edytorski]
maluczki — mały. [przypis edytorski]
maluczko (przestarz.) — zdrobnienie od: mało; tu: niewiele brakuje, żeby. [przypis edytorski]
maluczko (przestarz.) — zdr. od mało; tu: niewiele brakuje, żeby… [przypis edytorski]
Maluczko zasię, a znów mnie ujrzycie — Słowa z Ewangelii św. Jana, rozdz. 16. Dante tą razą rzeczywiście przepowiada jako prorok, że Rzym wkrótce będzie, jak był, stolicą następców świętego Piotra. Albowiem po siedemnastoletnim panowaniu sześciu papieżów w Awinionie, po sporach długoletnich kłócących pokój Kościoła świętego przez wybór papieżów i antypapieżów, kierowany często wpływami zewnętrznymi tej lub owej władzy świeckiej, przywróconym był na końcu dawny jego pokój i porządek. [przypis redakcyjny]
Malum consilium, consultori pessimum — „Zła rada najgorsza jest dla doradcy”; Gellius Aulus, Noctes Atticae, IV, 5. [przypis tłumacza]
malum (łac.) — zło, choroba, defekt. [przypis edytorski]
malum (łac.) — zło, nieszczęście, bieda, wykroczenie; tu B. lm mala: nieszczęścia, grzechy. [przypis edytorski]
Malum — (lat.) Krankheit. [przypis edytorski]
malum necessarium (łac.) — zło konieczne. [przypis edytorski]
malum necessarium (łac.) — zło konieczne. [przypis edytorski]
Malum (…) potest — Publius Syrus u Gelliusa, [w:] Gellius Aulus, Noctes Atticae, XVII, 14. [przypis tłumacza]
malum supra omne malum (łac.) — nieszczęściem nad wszystkie nieszczęścia. [przypis redakcyjny]
malum terrestre (łac.) — zło przyziemne; tu: choroba ciała. [przypis edytorski]
maluneczki (starop.) — zdrobn. melony. [przypis edytorski]
maluoti — meluoti. [przypis edytorski]
malus animus (łac.) — tu: złe intencje. [przypis edytorski]
malwa i cebula — pożywienie ubogiej ludności miejscowej, której często brak chleba z powodu trudności rolnych. [przypis tłumacza]
malwa — roślina o dużych barwnych kwiatach. [przypis edytorski]
malwazja — dziś popr.: małmazja, dawne ogólne określenie słodkiego wina; pierwotnie nazwa ciemnych, aromatycznych win produkowanych w okolicach miasta Malvasia na Peloponezie. [przypis edytorski]
malwersacja — sprzeniewierzenie, nadużycie finansowe polegające na przywłaszczeniu sobie powierzonych pieniędzy a. mienia. [przypis edytorski]
Malwina — chodzi o Marię Wirtemberską (1768–1854), córkę Adama Kazimierza i Izabeli z Flamingów Czartoryskich, autorkę powieści Malwina, czyli domyślność serca, wyd. w 1816 w Warszawie. [przypis edytorski]
Malwina, czyli domyślność serca — powieść Marii Wirtemberskiej (1768–1854), wydana w 1816 w Warszawie; pierwsza w literaturze polskiej powieść ukazującą życie wewnętrzne bohaterki. [przypis edytorski]
Malwina, Fingal — bohaterowie epickich, rzekomo starożytnych poematów celtyckich Pieśni Osjana, opublikowanych w 1760 przez Jamesa Macphersona jako tłumaczenie z języka gaelickiego; mimo że w 1805 starożytny epos okazał się falsyfikatem, a rzekomy tłumacz autorem, tekst zyskał ogromną popularność w dobie romantyzmu i był tłumaczony na liczne języki w całej Europie. [przypis edytorski]
Malwina prowadziła Osjana przez skały morweńskie — Morwen: fikcyjne szkockie królestwo z III w. występujące w epickich, rzekomo starożytnych poematach celtyckich, opublikowanych po angielsku w latach 1760–73 przez poetę Jamesa Macphersona. Znane jako Pieśni Osjana, poematy te zrobiły wielkie wrażenie i stały się bardzo popularne w całej Europie; uważane za zabytki dawnej poezji, porównywane z utworami Homera, wywarły wielki wpływ na rozwój romantyzmu. Występująca w nich Malwina była ukochaną Oskara, syna Osjana, niewidomego barda, narratora i rzekomego autora pieśni. [przypis edytorski]
Malwina — romans autorstwa Sophie Cottin z 1800 roku. [przypis edytorski]
Malwiny a. Falklandy — wyspy na płd.-zach. Atlantyku, ok. 500 km na wsch. od wybrzeży Argentyny. [przypis edytorski]
mama chodzili do szpitala, aż umarli — gwarowa forma grzecznościowa: w niektórych gwarach mówi się oni o osobie, której należy się szacunek. [przypis edytorski]
mamai — ożywczy owoc amerykański o pomarańczowym miąższu i posmaku. [przypis autorski]
mamałyga — potrawa z mąki kukurydzianej; przen.: nieapetyczna papka. [przypis edytorski]
mamałyga — potrawa z mąki kukurydzianej. [przypis redakcyjny]
mamałyga — potrawa z mąki kukurydzianej. [przypis tłumacza]
mamamuszi w „Mieszczaninie szlachcicem” Moliera — w komedii Mieszczanin szlachcicem marzący o szlachectwie pan Jourdain zostaje przez rzekome poselstwo od syna sułtana tureckiego mianowany mamamuszim, co ma oznaczać „wojewodę”. [przypis edytorski]
maman (fr.) — mamo. [przypis edytorski]
Mama Oclla — Jest to imię, które przyjmują królowe wstępujące na tron. [przypis tłumacza]
Mama Ocllo — także: Mama Uqllu, Mama Ogllo, Mama Oullo lub Mama Occlo; w mitologii inkaskiej bogini płodności, córka boga Słońca, Inti i Mama Quilla lub też (w innej wersji mitu) córka Wirakoczy (dosł. „Człowiek z Morskiej Piany”), boskiego stwórcy świata, i Mama Cocha; siostra i żona Manco Capaca, legendarnego władcy, założyciela Cuzco; nauczyła Indian sztuki przędzenia wełny. [przypis edytorski]
Ma (…) marito — Tasso, Jerozolima wyzwolona, X, str. 39. [przypis tłumacza]
mama — Rodzaj opiekunek dziewic Słońca. [przypis autorski]
Mama, was ist ein Leutnant? (niem.) — Mamo, co to jest porucznik? [przypis edytorski]
Mambres — tradycyjne imię jednego z dwóch egipskich mędrców-czarowników (Jamnes i Mambres albo Jannes i Jambres), którzy rzucili wyzwanie Mojżeszowi, gdy spotkał się z faraonem, prosząc o uwolnienie Izraelitów (Wj 7, 10–12; por. 2 Tm 3,8). [przypis edytorski]
Mambryn — król saraceński, który prowadził wojnę z chrześcijanami, zabity przez Rynalda. [przypis redakcyjny]
Mamci ja teraz włożyć czerwony spencer… — mundury wojska duńskiego są czerwone. [przypis tłumacza]
mam do tego pomagać — dziś: mam w tym pomagać. [przypis edytorski]
mam działo (starop.) — mam dzieło, mam zadanie. [przypis edytorski]
Mamę? Mam. Spuchnięta… — jest to tzw. obrzęk głodowy, którego przyczyną jest niedożywienie. Spowodowany jest procesem rozkładania białek w organizmie przy braku tłuszczów i węglowodanów. [przypis edytorski]
mamę to nic nie obchodzi — dziś popr.: mamy to nic nie obchodzi. [przypis edytorski]
Mamelif (fr. Hammam-Lif), właśc. Hammam al-Anf — miasto na wybrzeżu M. Śródziemnego, 20 km na płd.-wsch. od Tunisu, leżące u stóp góry o nazwie Bu Kornin. [przypis edytorski]
mameluki (właśc. mamelucy; z arab. mamluk: niewolnik) — sławna ze swej bitności, wyszkolenia i sukcesów militarnych armia utworzona ze specjalnie zakupionych niewolników lub jeńców wojennych. [przypis edytorski]
mameluk — w dawnych państwach muzułmańskich: niewolnik-żołnierz, szczególnie służący w gwardii przybocznej. [przypis edytorski]
mameluk — w dawnych państwach muzułmańskich: państwowy niewolnik-żołnierz, szczególnie służący w gwardii przybocznej władcy; w 1250 mamelucy przejęli władzę w Egipcie, którym rządzili do 1517; nazwę mameluków gwardii cesarskiej nosiła również jednostka lekkiej kawalerii pochodzenia egipskiego, stworzona przez Napoleona Bonapartego po powrocie z Egiptu, wchodząca w skład armii francuskiej w latach 1801–1815. [przypis edytorski]
mameluk — żołnierz gwardii przybocznej. [przypis edytorski]
mameluk (z arab.) — niewolnik. [przypis edytorski]
Mamertyńskie Więzienie a. Tullianum — najstarsze więzienie w staroż. Rzymie, usytuowane na płn. zboczu wzgórza Kapitolu; obecnie: w podziemiach kościoła św. Józefa Cieśli (wł. San Giuseppe dei Falegnami); miejsce kaźni przeciwników państwa rzym., m.in. Wercyngetoryksa i Jugurty. [przypis edytorski]
Mamertyn — średniowieczna nazwa najstarszego więzienia w Rzymie, Carceru. [przypis edytorski]
Mami a. Nintu (mit.) — babilońska bogini-stworzycielka, według wskazówek boga Ea ulepiła pierwszego człowieka z gliny i krwi jednego z bogów. [przypis edytorski]
mamić — zwodzić, ogłupiać; tu: wabić pozorami, działać przyciągająco. [przypis edytorski]
mamidło, polegające na tym, że logiczną możliwość pojęcia (że samo sobie nie przeczy) podsuwa się pod transcendentalną możliwość rzeczy (że pojęciu odpowiada jakiś przedmiot), może oszukać i zadowolić tylko niedoświadczonych — jednym słowem, wszystkie te pojęcia nie dają się niczym poprzeć [belegen] i tym sposobem udowodnić swoją realną możliwość, jeżeli odjęty zostanie wszelki zmysłowy ogląd (jedyny, jaki mamy), i pozostaje tylko jeszcze możliwość logiczna, tj. że pojęcie (myśl) jest możliwe; ale o to przecie nie idzie, lecz o to, czy odnosi się ono do jakiegoś przedmiotu, a więc czy znaczy cośkolwiek [Zamiast tej uwagi znajduje się w I wydaniu w samym tekście po słowach: „tylko niedoświadczonych”, co następuje: „Jest coś dziwnego, a nawet niedorzecznego w tym, że ma być jakieś pojęcie, któremu musi przecie przysługiwać jakieś znaczenie, ale które wcale określić się nie daje. Atoli tu z kategoriami zachodzi ta szczególność, że one tylko za pośrednictwem powszechnego zmysłowego warunku mogą mieć określone znaczenie i odnosić się do jakiegoś przedmiotu, ale że ten warunek został wyrzucony z czystej kategorii, gdyż ta nic więcej zawierać nie może prócz logicznej czynności podciągania rozmaitych szczegółów pod jedno pojęcie. Z tej czynności tj. formy pojęcia tylko nic nie można poznać ani odróżnić, jaki przedmiot pod nią podchodzi, gdyż właśnie całkiem pominięto ten zmysłowy warunek, pod którym jedynie mogą w ogóle podchodzić pod nią przedmioty. Stąd kategorie, poza czystym pojęciem rozsądkowym, potrzebują jeszcze określeń swego zastosowania do zmysłowości w ogóle (schematów), i bez tego nie są wcale pojęciami, dzięki którym można by poznać i wyróżnić od innych jakiś przedmiot, lecz tyluż jedynie sposobami, by pomyśleć jakiś przedmiot do możliwych oglądów i nadać mu wedle jakiej bądź czynności rozsądku znaczenie (pod pewnymi jeszcze wymaganymi warunkami), tj. by je zdefiniować; same więc nie mogą być definiowane. Logiczne czynności sądów w ogóle: jedność i wielość, twierdzenie i przeczenie, podmiot i orzeczenie, nie mogą, bez wpadnięcia w błędne koło, zostać zdefiniowanymi, gdyż ta definicja także by musiała być sądem, a więc zawierać już tę czynność. Czyste kategorie są jeno wyobrażeniami rzeczy w ogóle, o ile rozmaite szczegóły ich oglądu muszą zostać pomyślanymi przez jedną lub drugą z tych logicznych czynności; wielkość jest określeniem, które pomyśleć sobie można jedynie dzięki sądowi, mającemu ilość (judicium commune); realność jest określeniem, które pomyśleć można tylko dzięki sądowi twierdzącemu; substancja jest tym, co w odniesieniu do oglądu winno być ostatnim podmiotem wszystkich innych określeń. Ale czym są właśnie te rzeczy, co do których musimy się posługiwać tą czynnością raczej niż inną, pozostaje tu całkiem niewyjaśnione; a zatem kategorie, nieuwarunkowane oglądem zmysłowym, do którego mieszczą w sobie syntezę, nie odnoszą się wcale do jakiegokolwiek określonego przedmiotu; nie mogą więc żadnego definiować, a zatem same w sobie nie mają zgoła ważności pojęć przedmiotowych; przyp. tłum.]. [przypis autorski]
mamidło — zjawa. [przypis edytorski]
mamidło — złudzenie. [przypis edytorski]
Mam ją w koszyku — Messenio myśli, że chodzi o zwykłą zmiotkę, którą ma wśród przyborów do podróży. [przypis tłumacza]
mamka (daw.) — kobieta karmiąca piersią nie swoje dziecko. [przypis edytorski]
mamka — kobieta karmiąca piersią nie swoje dziecko. [przypis edytorski]
mamka — kobieta wynajmowana do wykarmienia piersią noworodka (niemowlęcia). [przypis edytorski]
mamka — kobieta, zwykle pochodząca z niższych warstw społecznych, zatrudniana, aby karmiła piersią niemowlę ludzi zamożnych. [przypis edytorski]
mamka — służąca, której rolą jest karmienie piersią dziecka swojej pani. [przypis edytorski]
mamka — w tekście źródłowym mylnie: matka. [przypis edytorski]
mamleć (gw.) — mówić wolno i niewyraźnie. [przypis edytorski]
mamli — czasownik z partykułą pytajną -li. [przypis edytorski]
mamli (daw.) — czy mam. [przypis edytorski]
mamli — forma z partykułą li; czyż mam. [przypis edytorski]
mamli — konstrukcja z partykułą -li o znaczeniu pytajnym; inaczej: czy mam. [przypis edytorski]
mamli — konstrukcja z partykułą li; znaczenie: jeśli mam. [przypis edytorski]
mamli — konstrukcja z partykułą pytajną -li; inaczej: czy mam. [przypis edytorski]
mamli — mam z partykułą pytajną -li. [przypis edytorski]
mamli płakać — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: czy mam płakać, czyż mam płakać. [przypis edytorski]
Mamli (…) wyjawić — czy mam wyjawić (daw. konstrukcja z partykułą pytającą -li). [przypis edytorski]
