Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 160198 przypisów.
makagiga — ciastko z karmelu, miodu i maku. [przypis edytorski]
makagiga — ciastko z masy karmelowej, miodu i maku, z dodatkiem orzechów i migdałów. [przypis edytorski]
makagiga — ciastko z miodu maku i migdałów. [przypis edytorski]
makagiga — ciasto z maku, miodu i orzechów. [przypis edytorski]
makagigi a. makagiga — ciasteczko z cukru, miodu, maku i orzechów; tu w znaczeniu przen.: deser; to, co najlepsze. [przypis edytorski]
makaira czarniawa — obecnie nazywana marlinem czarnym (Makaira indica); jedna z najszybciej pływających ryb (130 km/h), należąca do rodzaju żeglicowatych. [przypis edytorski]
makaki (biol.) — rodzaj niedużych małp o wydłużonym pysku i zredukowanym ogonie, występujących od Afryki Płn. po Japonię. [przypis edytorski]
makan (malaj.) — jeść. [przypis edytorski]
Makara — popr. Maat-Ka-Re, imię tronowe królowej Hatszepsut (1473–1458 p.n.e.) z XVIII dynastii. Po śmierci męża najpierw rządziła jako regentka w imieniu nieletniego pasierba, Totmesa III, następnie koronowała się na faraona. Wzniosła wiele monumentalnych świątyń i obelisków, zorganizowała wielką wyprawę handlową pięciu statków przez Morze Czerwone do kraju Punt. [przypis edytorski]
makaras — lazda mušti. [przypis edytorski]
makarela — rajfurka. [przypis tłumacza]
makaroniczny — łączący język polski i łacinę. [przypis edytorski]
makaronik — ciasteczko z kruchego ciasta z migdałami. [przypis edytorski]
makaronista — w XVIII-wiecznej Anglii: młody człowiek, który z podróży po Europie przywiózł zamiłowanie do kontynentalnych gustów i mody; poprzednik dandysa. [przypis edytorski]
makaronizm — wtręt obcojęczny w mowie polskiej lub piśmie. [przypis redakcyjny]
makaronizować — wplatać w ojczysty język obce słowa i zwroty. [przypis edytorski]
Makart, Hans (1840–1884) — austriacki malarz, przedstawiciel akademizmu, autor wielkich kompozycji historycznych. [przypis edytorski]
Makary Aleksandryjski (Młodszy) (ok. 300–395) — mnich nitryjski znany z rozlicznych praktyk ascetycznych, m.in. spędził pół roku nago na bagnach wystawiony na ukąszenia much i komarów, by pozbyć się resztek pożądania. [przypis edytorski]
Makasar a. Makassar — miasto w Indonezji, na płd.-zach. wybrzeżu wyspy Celebes. [przypis edytorski]
makata — niewielka tkanina dekoracyjna zawieszana na ścianach lub rozkładana na meblach. [przypis redakcyjny]
makata — tkanina dekoracyjna. [przypis edytorski]
makata — tkanina ozdobna. [przypis edytorski]
makaty — dziś popr. forma N.lm: makatami. [przypis edytorski]
Makbet a. Macbeth — tytułowy bohater dramatu Williama Shakespeare'a (1564–1616). [przypis edytorski]
Makbet — bohater tragedii Shakespeare'a pod tym samym tytułem. [przypis redakcyjny]
Makbet — główny bohater dramatu Williama Szekspira o tym samym tytule. [przypis edytorski]
Makbetowe amen — bohater tragedii Makbet Shakespeare'a po dokonaniu królobójstwa bezskutecznie usiłuje się pomodlić. [przypis edytorski]
„Makbet” — słynna tragedia Szekspira. Bohaterem jej jest mężny wódz, którego ambicja i żądza władzy wiodą na drogę zbrodni, powodując w końcu katastrofę. Rossi wystąpił w Makbecie 27 czerwca 1878 r. [przypis redakcyjny]
Makbet — tragedia Szekspira o walecznym wodzu szkockim, którego ambicja i żądza władzy wiodą na drogę zbrodni, powodując w końcu katastrofę. W jednej ze scen Makbetowi ukazuje się duch jego przyjaciela, Banka, zamordowanego z jego rozkazu. [przypis edytorski]
Makbet — tytułowy bohater tragedii Szekspira: waleczny wódz szkocki, który za sprawą ambicji, wzbudzonych w nim przez czarownice, tytułujące go przyszłym królem, i nakłoniony przez żonę zamordował prawowitego króla i zagarnął tron, a poczucie winy i paranoiczna podejrzliwość popychały go do kolejnych zbrodni. [przypis edytorski]
Makbet — tytułowy bohater tragedii Szekspira, waleczny wódz szkocki, który za sprawą ambicji, wzbudzonych w nim przez czarownice, tytułujące go przyszłym królem, i nakłoniony przez żonę zamordował prawowitego króla i zagarnął tron. Poczucie winy i paranoiczna podejrzliwość popychały go do kolejnych zbrodni, aż do fatalnego końca w zamku oblężonym przez zbuntowanych rycerzy. [przypis edytorski]
Makbet — tytułowy bohater tragedii Szekspira, waleczny wódz szkocki, który za sprawą wzbudzonych w nim przez przepowiednię ambicji i nakłoniony przez żonę zamordował prawowitego króla i zagarnął tron. Poczucie winy i paranoiczna podejrzliwość popychały go do kolejnych zbrodni, aż do fatalnego końca w zamku oblężonym przez zbuntowanych rycerzy. [przypis edytorski]
Makbet — w oryginale ang. oraz w podstawie niniejszego wydania z 1895 r. pisownia: Macbeth. Postać stworzona przez Williama Shakespeare'a, inspirowana osobą Mac Bethada mac Findlaích, który był królem Szkocji w latach 1040–1057. Mac Bethad przejął tron Szkocji po Duncanie, którego zabił w bitwie, a potem odpierał ataki jego krewnych, wspomaganych przez ang. earla Siwarda. W 1050 r. Malcolm, syn Duncana, odebrał Mac Bethadowi południową część Szkocji, a w 1057, po powrocie rywala z pielgrzymki do Rzymu, pokonał go całkowicie. Mac Bethad został pochowany z królewskimi honorami; był uważany za dobrego władcę, potrafiącego zapewnić Szkocji ład i dostatek. [przypis edytorski]
Makedon (gr.) — Macedończyk; także imię mitycznego herosa, pierwszego króla Macedonii. [przypis edytorski]
makiaweliczny — wyrachowany, cyniczny, bezwzględny; od nazwiska włoskiego historyka, dyplomaty i pisarza, Niccolo Machiavellego (1469–1527), autora traktatu o sprawowaniu władzy i cechach skutecznego politycznie władcy (Książę, 1513). [przypis edytorski]
makiawelizm — postawa cyniczna; koncepcja polityczna stosująca zasadę „cel uświęca środki”. [przypis edytorski]
makiawelizm — postawa, którą cechuje przewrotność, cynizm, wyrachowanie i amoralizm; termin utworzono od nazwiska florenckiego dyplomaty, historyka, prawnika i pisarza okresu renesansu, Niccolo Machiavelli'ego (1469–1527), autora traktatu o sprawowaniu władzy i cechach skutecznego politycznie władcy (Książę, 1513) oraz maksymy „cel uświęca środki”. [przypis edytorski]
Makiawel — Niccolo Machiavelli (1469–1527), włoski historyk i pisarz polityczny. W swym dziele Książę, dokonując na podstawie panujących stosunków analizy mechanizmu rządzenia, stwierdzał, że polityk nie cofa się przed użyciem podstępu i przemocy dla osiągnięcia zamierzonych przez siebie celów. W opisanej przez Machiavellego praktyce działania doszukiwano się powszechnie dyrektywy postępowania dla władcy. [przypis redakcyjny]
makiawelski — dziś popr.: makiaweliczny, wyrachowany, cyniczny, bezwzględny; od nazwiska wł. historyka, dyplomaty i pisarza, Niccolo Machiavellego (1469–1527), autora traktatu o sprawowaniu władzy i cechach skutecznego politycznie władcy (Książę, 1513) oraz maksymy „cel uświęca środki”. [przypis edytorski]
Makiawel, właśc. Niccolò Machiavelli (1469–1527) — florencki prawnik i teoretyk polityki; najbardziej znany z traktatu o skutecznym sprawowaniu władzy pt. Książę, w którym przekonywał, że dla dobra państwa obowiązkiem władcy jest skuteczność, nawet jeśli wymaga podejmowania działań nieetycznych; analizował również ustrój republiki rzymskiej (Rozważania nad pierwszym dziesięcioksięgiem historii Rzymu Tytusa Liwiusza); jego pisma wpisano na kościelny indeks ksiąg zakazanych. [przypis edytorski]
Makiawel, właśc. Niccolò Machiavelli (1469–1527) — florencki prawnik i teoretyk polityki; najbardziej znany z traktatu o skutecznym sprawowaniu władzy pt. Książę, w którym przekonywał, że dla dobra państwa obowiązkiem władcy jest skuteczność, nawet jeśli wymaga podejmowania działań nieetycznych. [przypis edytorski]
Makiawel, właśc. Niccolò Machiavelli (1469–1527) — wł. prawnik i pisarz, autor traktatu o władzy pt. Książę. [przypis edytorski]
Makijawel (1469–1527) — Niccolò di Bernardo dei Machiavelli, prawnik, filozof, pisarz, historyk i dyplomata florencki. [przypis edytorski]
Makistos — góra na wyspie Eubei. [przypis redakcyjny]
Makistos — staroż. miasto greckie w Elidzie, w zach. części Peloponezu. [przypis edytorski]
Makłacy — zapewne: Morlacy, szczep słowiański mieszkający na wybrzeżu morza Adriatyckiego, w dzisiejszej Dalmacji. [przypis redakcyjny]
Maklakiewicz, Jan Adam (1899–1954) — kompozytor, dyrygent i pedagog. [przypis edytorski]
makolągwa — gatunek ptaka. [przypis edytorski]
makolągwa — niewielki ptak śpiewający. [przypis edytorski]
Makomaski, Wincenty — kapitan 6 pułku piechoty polskiej, w listopadzie 1812 ranny i wzięty do niewoli rosyjskiej. [przypis edytorski]
Makon (starop.) — prorok Mahomet. [przypis redakcyjny]
Makon — wyraz skrócony z Mahomet, prorok i założyciel Islamu. [przypis redakcyjny]
Makon — wyraz skrócony z Mahomet, prorok i założyciel islamu. [przypis redakcyjny]
Makoweja (ukr. Маковія) — święto ludowe w dniu Podniesienia Krzyża, obchodzonym w kościele prawosławnym 14 sierpnia. [przypis edytorski]
Makowiecką, wdową — po Mikołaju Makowieckim, stolniku halickim. [przypis redakcyjny]
Makowiecki, Tadeusz (1900–1952) — literaturoznawca. [przypis edytorski]
Makowski, Tadeusz (1882–1932) — malarz, mimo akademickiego wykształcenia naśladujący sztukę prymitywną, często tworzący zgeometryzowane wizerunki dzieci. [przypis edytorski]
Makreoni — długowieczni. [przypis tłumacza]
Makrobowie — „Długoletni” (gr. μακρός i βίος); naród w głębi Afryki. [przypis redakcyjny]
Makrob — pisarz z V w., autor Saturnalii, w których ks. VII, p. 7, mieści się rozprawa o tym, dlaczego natura kobiet gorętsza jest niż mężczyzn: „Quid plura? Nonne videmus mulieres, quando nimium frigus est, mediocri veste contentas, nec ita operimentis plurimis involutas, ut viri solent, scilicet naturali calore, contra frigus, quod aer ingerit, repugnante? [Cóż więcej? Czyż nie widzieliście kobiet, które, chociaż jest zimno, zadowalają się skromną odzieżą, jak to czynią mężczyźni, jak gdyby zwalczały chłód, jaki przynosi powietrze, naturalnym ciepłem? — tłum. Red.WL] [przypis tłumacza]
makrodaktyle, Macrodactiles (daw. biol.) — dosł.: długopalce, rząd ptaków w dawnej klasyfikacji fr. zoologa Cuviera, charakteryzujący się długimi palcami stóp niepołączonymi ze sobą lub złączonymi błoną w niewielkim stopniu. [przypis edytorski]
makrokosmos (gr.) — wszechświat (termin „mikrokosmos”, dosł. mały świat, odnosił się do człowieka. [przypis edytorski]
makrot — typ spod ciemnej gwiazdy. [przypis edytorski]
Makryna — Makryna Mieczysławska. [przypis redakcyjny]
Makryna Mieczysławska — tu: Rozmowa z Matką Makryną Mieczysławską, poemat Juliusza Słowackiego o Makrynie Mieczysławskiej, właśc. Irenie Wińczowej, rzekomej zakonnicy katolickiej i męczennicy, która cieszyła się ogromną popularnością i szacunkiem wśród polskich emigrantów, w rzeczywistości sprytnej oszustce; w 1845 przybyła do Paryża i podawała się za przełożoną klasztoru bazylianek w Mińsku, zlikwidowanego przez prawosławnego biskupa, twierdząc, że razem z innymi zakonnicami była poddawana torturom, zmuszana do ciężkich prac, zesłana na Syberię, jednak odmówiła przejścia na prawosławie i zdołała zbiec. [przypis edytorski]
Maks Havelaar — powieść autorstwa Multatulego, wydana w 1860 r., mająca w części charakter autobiograficzny, podejmująca problematykę kolonii holenderskich na Jawie. [przypis edytorski]
Maks Müller, koryfeusz dawnej szkoły mitologicznej — [por.] Contributions to the science of mythology, London 1897, t. II s. 430–440; „próżno szukalibyśmy w jakiejkolwiek literaturze przesłanek świata duchowego, otwartego nam w Wedach… lecz może należy uczynić nam wyjątek dla Łotwy… tu spotykamy, obok idei nowszych, chrześcijańskich i mohametańskich (!!), równocześnie myśli i zwroty w swej prostocie nie tylko wedyjskie, ale wydające się nam nieraz więcej prostemi, pierwotnemi i zrozumiałemi, niż frazeologia mitologiczna hymnów wedyjskich…”. Żałując, że zbiorów zmarłego Mannhardta dotąd nie ogłoszono, woła M. Müller: „wielki skarb tu ukryty, czyż nikt go nie zdobędzie?”. Jeszcze większych rzeczy spodziewa się on po tradycji litewskiej, skoro i język litewski starożytniejszy niż łotewski. [przypis redakcyjny]
maksun — ryba w rodzaju łososi. [przypis autorski]
Maksym, Claudius Maximus — stoik, został konsulem dzięki Markowi Aurelemu, potem był legatem w Pannonii i prokonsulem w Afryce. [przypis tłumacza]
Maksym de Trailles — postać, która pojawiła się takze w innej powieście Blazaka pt. Ojciec Goriot. [przypis edytorski]
Maksymilian I Habsburg (1459–1519) — od 1486 król Niemiec, od 1508 cesarz Świętego Cesarstwa Rzymskiego; jeden z głównych twórców potęgi rodowej Habsburgów. [przypis edytorski]
Maksymilian I Habsburg — cesarz niemiecki 1493–1519. [przypis edytorski]
Maksymilian II Bawarski (1811–1864) — król Bawarii w latach 1848–1864. [przypis edytorski]
Maksymin — Trak olbrzymiego wzrostu, obwołany cesarzem po Aleksandrze Sewerze 235 r. [przypis redakcyjny]
Maksyminus — Julius Verus, sławny siłacz, okrzyknięty przez wojsko po zamordowaniu Sewera cesarzem, w końcu zabity przez własnych żołnierzy. [przypis redakcyjny]
Maksyminus Trak, właśc. Gaius Iulius Verus Maximinus (172–238) — cesarz rzymski od 235, pierwszy z szeregu tzw. cesarzy wojskowych, którzy doszli do władzy dzięki dowództwu nad armią, powszechnych podczas kryzysu państwa rzymskiego w III w.; zginął zamordowany przez zbuntowanych żołnierzy. [przypis edytorski]
Maksym — nauczyciel cesarza, wspomniany w księdze I. [przypis tłumacza]
Maksymy małżeńskie… — jest to parafraza nauk św. Grzegorza z Nazjansu. [przypis tłumacza]
Maksym Żeleźniak, ukr. Максим Залізняк (ur. ok. 1740 – zm. po 1768) — Kozak zaporoski, hetman hajdamaków, przywódca powstania hajdamackiego, sprowokowanego przez Rosjan dla osłabienia konfederacji barskiej, wraz z Iwanem Gontą prowodyr tzw. rzezi humańskiej w 1768 r., w której zginęło ok. 20 tys. osób. [przypis edytorski]
Maksym Żeleźniak, ukr. Максим Залізняк (ur. ok. 1740 – zm. po 1768) — Kozak zaporoski, przywódca powstania hajdamackiego, wraz z Iwanem Gontą prowodyr tzw. rzezi humańskiej w 1768 r., w której zginęło kilka lub kilkanaście tysięcy osób. [przypis edytorski]
makuch, częściej w lm: makuchy — wytłoki z nasion roślin oleistych, pozostałe po wyciśnięciu tłuszczu, wykorzystywane jako wartościowa pasza dla zwierząt. [przypis edytorski]
makuch (gw.) — pasza dla bydła z wyciśniętych nasion roślin oleistych. [przypis edytorski]
makuch — pasza dla zwierząt z wyciśniętych nasion roślin oleistych. [przypis edytorski]
makuchy — wytłoki z nasion roślin oleistych (maku, słonecznika, sezamu, soi i in.) lub orzechów, pozostałe po wyciśnięciu tłuszczu, używane do wyrobu produktów spożywczych (z sezamowych powstaje chałwa, z gorczycowych musztarda itd.) oraz wartościowej paszy dla zwierząt. [przypis edytorski]
makuła (z łac. macula) — plama, przen. hańba. [przypis edytorski]
makuła (z łac. macula) — plama, skaza. [przypis edytorski]
makuła (z łac.) — plama; obelga. [przypis edytorski]
makutra — gliniane naczynie do ucierania maku. [przypis edytorski]
małą płytkę, którą uderzano w struny — dziś muzycy grający na strunowych instrumentach szarpanych, takich jak gitara, nazywają ten przedmiot kostką lub piórkiem; ma on postać trójkątnej płytki z zaokrąglonymi narożnikami, wykonanej z kości, drewna lub metalu, a współcześnie najczęściej z tworzywa sztucznego; starożytni Grecy nazywali go słowem plektron, które jest używane także dziś jako ogólna nazwa fachowa. [przypis edytorski]
małachaj — czapa futrzana. [przypis redakcyjny]
Małachowski, Aleksander 1924 we Lwowie, zm. 26 stycznia 2004) — publicysta i polityk. [przypis edytorski]
Małachowski, Jan — służył w wojsku i był rotmistrzem pod Rewerą Potockim; po śmierci żony został księdzem, naprzód kanonikiem krakowskim, potem biskupem chełmskim, od 1666 r. podkanclerzym koronnym, zm. 1697. [przypis redakcyjny]
Małachowski, Stanisław (1736–1809) — brat cioteczny Franciszki, marszałek Sejmu Wielkiego, zwany Arystydesem za sprawą prawości. [przypis edytorski]
Małachowski, Stanisław (1736–1809) — referendarz wielki koronny, marszałek Sejmu Czteroletniego, przywódca centralnej frakcji Stronnictwa Patriotycznego. [przypis edytorski]
Małachowski, Stanisław (1798–1883) — żołnierz powstania listopadowego, emigrant i pisarz polityczny; krewny Krasińskiego. [przypis edytorski]
Małachowski, Stanisław — polski wojskowy epoki wojen napoleońskich; od 1809 pułkownik 14. pułku kirasjerów. [przypis edytorski]
Małaczewski, Eugeniusz (1897–1922) — polski prozaik i poeta; uczestnik wojny polsko-bolszewickiej (1919–1920), autor cyklu opowiadań Koń na wzgórzu (1921), ukazujących okrucieństwa wojny; zmarł w Zakopanem. [przypis edytorski]
Mała Ententa — zawiązane na pocz. lat 20. XX w. między Czechosłowacją, Jugosławią a Rumunią porozumienie, przypieczętowane paktem w 1933 r., mające na celu przeciwstawianie się ewentualnym roszczeniom Habsburgów, Austrii i Węgier oraz wszelkim próbom powrotu do struktur daw. cesarstwa. [przypis edytorski]
mała gwiazda — Planeta Merkury. [przypis redakcyjny]
Mała historia biblijna — właśc. Mała historia biblijna Starego i Nowego Przymierza dla szkół ludowych, książka ks. Walentego Wołcza z 1895, wielokrotnie wznawiana. [przypis edytorski]
