Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 454 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dawne | francuski | gwara, gwarowe | hiszpański | łacina, łacińskie | medyczne | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | portugalski | potocznie | przestarzałe | regionalne | rosyjski | rodzaj żeński | środowiskowy | staropolskie | ukraiński | włoski | wojskowy
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 2417 przypisów.
ubóstwo — tu: ludzie ubodzy; biedota. [przypis edytorski]
ubocz (daw.) — miejsce położone z boku. [przypis edytorski]
ubocz — dziś: zbocze a. ubocze. [przypis edytorski]
ubodzy — biedni. [przypis redakcyjny]
u bogaczy niech biorą dużo jałmużny, u ubogich dużo rezygnacji… — Oeuvres, t. X, s. 212. [przypis autorski]
uboga (lenk.) — dėmesys. [przypis edytorski]
Ubogich zawsze mieć będziecie — J 12, 8. [przypis edytorski]
ubogiej żenie (starop.) — forma C.lp r.ż.; dziś: biednej kobiecie. [przypis edytorski]
Ubogie lwice — sztuka Émile'a Augiera z 1869 r. [przypis edytorski]
ubogiem — daw. forma N. i Msc. przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: ubogim. [przypis edytorski]
ubogi* (starop.) — nieszczęśliwy. [przypis redakcyjny]
ubolawszy jako na łożną niemoc (starop.) — zachorowawszy jak na obłożną chorobę; chorując jak na (ciężką), obłożną chorobę. [przypis edytorski]
uborka (z ros. gwary więziennej) — czynność sprzątania wiader z nieczystościami, inaczej „kiblowanie”. [przypis edytorski]
ubostwo (starop.) — rzecz. zbiorowy: ludzie ubodzy. [przypis edytorski]
ubożuchny (daw., zdrobn.) — biedny. [przypis edytorski]
ubrać mundur (reg.) — założyć mundur, ubrać się w mundur. [przypis edytorski]
ubrać (palto) — założyć (palto). [przypis edytorski]
Ubranie moje, dzięki składam tobie! — cytat z wiersza francuskiego komediopisarza Michela Jeana Sedaine'a (1719–1797) Une épître à mon habit (List do mojego ubrania). [przypis edytorski]
ubrany (starop.) — tu: uzbrojony; w baczenie ubrany: zbrojny uwagą (rozsądkiem itp.). [przypis edytorski]
ubratnić (neol.) — czas. utworzony od rzecz. brat, znaczenie: uczynić (kogoś komuś) bratem, słowa bliskoznaczne: zbratać, zbliżyć. [przypis redakcyjny]
ubrdać sobie coś — uroić sobie coś; wyobrazić sobie coś niedorzecznego i w to uwierzyć. [przypis edytorski]
ubrdać sobie (pot.) — ubzdurać sobie. [przypis edytorski]
ubrdać sobie (pot.) — ubzdurać sobie. [przypis edytorski]
ubroczony — dziś: zbroczony. [przypis edytorski]
ubryżuje (starop.) — pstro, wykwintnie ustroi. [przypis redakcyjny]
UB — Urząd Bezpieczeństwa. [przypis edytorski]
ubydzie (gw.) — ubędzie. [przypis edytorski]
ubznąć się (starop.) — ulęknąć się. [przypis redakcyjny]
ućciwość (daw.) — cześć, szacunek. [przypis edytorski]
ućciwy — dziś popr.: uczciwy. [przypis edytorski]
učitelis — mokytojas. [przypis edytorski]
ucałował po rycersku — scena podkreśla rolę opata jako dostojnika świeckiego. [przypis edytorski]
Ucałowalibyśmy mu zadek bez listka — Patrz nota do III, 12. [przypis tłumacza]
ucerklony — zakręcony. [przypis edytorski]
Uchański — [przypis edytorski]
uchichnąć — prawdop. ucichnąć. [przypis edytorski]
uchód (daw.) — ucieczka. [przypis redakcyjny]
uchodzący — tu: forma imiesłowowa odpowiadająca dzisiejszemu imiesłowowi przysł. współczesnemu: uchodząc. [przypis edytorski]
ucho — tu: otwór do umieszczenia ostrza topora na trzonku. [przypis edytorski]
uchowa… Bóg… — uchowaj Bóg, niech Bóg uchowa. [przypis redakcyjny]
uchrona (daw.) — ochrona, schronienie. [przypis edytorski]
uchrona — dziś: ochrona, schronienie. [przypis edytorski]
uchwała Kannona — uchwała ma nazwę od wnioskodawcy. W praktyce „uchwała” znaczy tyle co „prawo”, choć formalnie między uchwałą (psefisma) a prawem (nomos) jest znaczna różnica. [przypis tłumacza]
uchwałę papież Sylwester świętego rzymskiego kościoła przywilejem potwierdził — nie zachował się odnośny dokument (oddający Bolesławowi Chrobremu oraz jego następcom władzę udzielania godności kościelnych w państwie polskim oraz podbitych przez nie ziemiach). [przypis edytorski]
uchwały senatu — Patrzcie, co powiada Lutecjusz w liście XXI do Attykusa, ks. 5. Istniała nawet generalna uchwala senatu, aby oznaczyć procent na jeden od sta za miesiąc. Patrz ten sam list. [przypis autorski]
uchwalono oczyścić wojsko z grzechu i takie oczyszczenie przeprowadzono — oczyszcza się przez złożenie ofiary i skropienie się krwią zabitego bydlęcia lub wodą. U Homera (Iliada I 313–316) oczyszcza się wojsko obmyciem się w wodzie morskiej [oraz złożeniem ofiary ze zwierząt]. [przypis tłumacza]
uchwat — rękojeść. [przypis autorski]
uchwycenie jej [pierwszej z rozpraw Schopenhauera] znaczenia w systemie — na ten związek sam Schopenhauer kładzie wielką wagę. Zob. ustęp 1. Druga z rozpraw wyszła również w przekładzie polskim (p. Bassakówny. Zob. Literatura), ale tłumaczka nie uwzględniła obu przedmów, mimo to że właściwie odnoszą się one prawie wyłącznie właśnie do drugiej rozprawy (O podstawie etyki). [przypis tłumacza]
uchwyci mi się sierzchu (gw.) — uchwyci się mojej sierści. [przypis edytorski]
uchyba (daw.) — uchybienie. [przypis edytorski]
uchybiony — chybiony. [przypis redakcyjny]
uchylając się naleganiom — uchylając się od spełnienia ponawianych próśb. [przypis edytorski]
uchyl gęby — otwórz usta („gęba” nie ma w języku szesnastowiecznym znaczenia pejoratywnego). [przypis redakcyjny]
uchylić — tu: schylić. [przypis edytorski]
uchylił głowy — tu: skinął głową na potwierdzenie. [przypis edytorski]
uchylono zwodu — podniesiono most zwodzony. [przypis edytorski]
uciążać (daw.) — uskarżać się. [przypis redakcyjny]
Uciana — miasteczko na płn. od Wilna. Pasek nie dojechał do samej Uciany, lecz do punktu, gdzie się krzyżują trakty z Wilna i Święcian do Uciany; tam skierował się na Święciany i Oszmianę ku Polesiu, a stamtąd do domu pod Rawę. [przypis redakcyjny]
ucięta od pszczoły (daw.) — dziś: ucięta (ukąszona) przez pszczołę. [przypis edytorski]
U ciebie, Ajschinesie, stały na kwaterze przybyłe tu poselstwa … — Ajschines był ich proksenosem, tzn. charge d'affaires: w starożytności był nim obywatel państwa, u którego zabiegało o coś państwo przezeń reprezentowane. Taki charge d'affaires mógł wskórać coś jedynie osobistymi wpływami, bo nie miał żadnej władzy; za te uprzejmości i pośrednictwo korzystał z pewnych zaszczytów i przywilejów w reprezentowanym państwie. [przypis tłumacza]
uciec nieznający podle — który uważa ucieczkę za hańbę. [przypis edytorski]
uciecze (daw. forma) — dziś: ucieknie. [przypis edytorski]
uciecze — dziś popr. forma: ucieknie. [przypis edytorski]
uciecze (forma starop.) — ucieknie. [przypis redakcyjny]
uciecze (starop. forma) — ucieknie. [przypis edytorski]
ucieczesz — dziś popr. forma: uciekniesz. [przypis edytorski]
Ucieczka do Egiptu — prawdopodobnie chodzi o obraz Rembrandta (1606–1669) przedstawiający biblijną ucieczkę Świętej Rodziny, będącą następstwem prześladowań ze strony Heroda. [przypis edytorski]
ucieczka Ludwika Napoleona z więzienia — 25 maja 1846 r. Ludwikowi Napoleonowi udało się uciec z francuskiej twierdzy Ham do Anglii. [przypis redakcyjny]
Ucieczka — Ta powieść znajoma jest ludom wszystkich krajów chrześcijańskich. Poeci rozmaicie ją przerabiali. Bürger ułożył z niej swoją Lenorę. Nie znając piosenki gminnej niemieckiej, nie można wiedzieć, o ile Bürger rzecz i styl odmienił. Niniejszą balladę ułożyłem podług piosnki, którą niegdyś słyszałem w Litwie śpiewaną po polsku. Treść i układ zachowałem wiernie, ale wierszy gminnych ledwie kilka zostało mi się w pamięci i te służyły mi za wzór stylu. [przypis autorski]
Ucieczko grzesznych — jedno z określeń Matki Boskiej, występujące w litanii. [przypis edytorski]
uciecz się do rozumu (starop.) — odwołaj się do rozumu. [przypis edytorski]
ucieką — dziś popr.: uciekną. [przypis edytorski]
uciekać komu — uciekać przed kim. [przypis edytorski]
uciekać się do kogoś — powierzać się czyjejś pomocy. [przypis edytorski]
Ucieka lud z Maury — [w oryg.] „Fugge la gente Maura”, a więc: „Ucieka lud Maurów”; tłumacz uważał Maura za miasto. [przypis redakcyjny]
Uciekam w jego progi, bo tam mi jedyny wyznaczył on przytułek! — Apollo ma władzę oczyszczania od zmazy skalanego krwią zabójcy. [przypis redakcyjny]
uciekę — dziś popr.: ucieknę. [przypis edytorski]
uciekę (starop. forma) — dziś: ucieknę. [przypis edytorski]
Uciekłbych na pustynią i odbieżałbych ludu mego (…) w uściech mają pokój, a tajemnie sidła podkładają — Jr 9, 1–4, ze skróceniami. [przypis edytorski]
uciekł z obleganego Rzymu przez dziurę w murze — Autor nawiązuje do Sacco di Roma, zdobycia i złupienia Rzymu w 1527 r. przez zaciężne wojska hiszpańskie i niemieckie cesarza Karola V pod dowództwem Karola III de Bourbon-Montpensier. [przypis redakcyjny]
uciekli (….) do Aten, i zostali Ateńczykami — dopiero po 403 r., po upadku trzydziestu tyranów. Uzyskali prawo obywatelstwa ateńskiego. Spartanie mniej ochotnie nadawali takie prawa, nawet najzasłużeńszym sprzymierzeńcom. I Ksenofont takiego prawa nie dostał. [przypis tłumacza]
uciekli z murów — z murów miasta, gdyż i miasto było otoczone murem. Gdy obrońcy murów spostrzegli, że skała zamkowa zajęta, opuścili w popłochu swe stanowiska, których nie mogli utrzymać, gdyż nieprzyjaciel był już w obrębie obwarowań miejskich. Cyrus zdobył więc zamek prawdopodobnie od strony południowo-wschodniej; Ksenofont topograficznie wyraźnie sprawy nie przedstawia, ale wyobrażał sobie dokładnie, jak się to stało, ponieważ znał miasto z widzenia. W Sardes przecie poznał się swego czasu z Cyrusem Młodszym. [przypis tłumacza]
uciekną-ś — uciekną się. [przypis edytorski]
ucierać nos — dziś: wycierać nos. [przypis edytorski]
ucierać (starop.) — tu: ocierać, wycierać. [przypis edytorski]
uciesznie (daw.) — w sposób przynoszący uciechę; zabawnie; miło, przyjemnie. [przypis edytorski]
ucieszny (daw.) — przyjemny, miły. [przypis edytorski]
ucieszny (daw.) — przynoszący radość. [przypis redakcyjny]
ucieszny — tu: zabawny. [przypis edytorski]
Ucieszony cesarz takowym witaniem, kazał szewcowi dać dziesięć tysięcy we złocie za onego kruka — tę anegdotkę opowiada Potocki nieraz, potrąca o nią i w poemacie. [przypis redakcyjny]
ucieszony* (starop.) — przynoszący radość, przynoszący pociechę, uciechę. [przypis redakcyjny]
ucieszony* (starop.) — przynoszący radość, przynoszący pociechę, uciechę. [przypis redakcyjny]
uciśnieni od ciebie (daw.) — przez ciebie uciśnieni. [przypis edytorski]
uciśnione poddane (daw. forma) — dziś B. lm: uciśnionych poddanych. [przypis edytorski]
ucisz — cisza. [przypis autorski]
uciułany — uzbierany. [przypis edytorski]
ucukrowanie się — aluzja do Dziadów Adama Mickiewicza, część III, scena VII (Salon Warszawski): „Wieleż lat czekać trzeba, nim się przedmiot świeży / Jak figa ucukruje, jak tytuń uleży?” [przypis edytorski]
ucząstek (daw., gw.) — cząstka, udział. [przypis edytorski]
uczcić tyle narodową mowę, że nią i Monarcha w pismach urzędowych przemawiać zaczynał (…) Za tym szlachetnym idąc uczuciem i Rej nasz z zamiłowania ojczystej mowy jedynie, i żeby stał się dla wszystkich przystępnym, w niej pisał — Niepotrzebnie, jak mi się zdaje, obwinia tak surowo uczony Juszyński naszego Reja o zupełną nieumiejętność łacińskiego języka, opierając się to na zdaniach nieżyczliwych mu zapewne osób, to na własnym jakoby zeznaniu, które nie powinno być tak ściśle brane, i skromności jego raczej przynosi zaszczyt; kiedy wyrazy Trzecieskiego i liczne przytoczenia łacińskie przekonywają, że się udoskonalił i w tym języku. [przypis tłumacza]
uczciwać — przymiotnik uczciwa z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]
