Tren VII. (Nieszczęsne ochędóstwo, żałosne ubiory...) → ← Tren V. (Jako oliwka mała pod wysokim sadem...)

Spis treści

Jan KochanowskiTrenyTren VI. (Ucieszna moja śpiewaczko, Safo słowieńska…)[1]

Ucieszna moja śpiewaczko, Safo [2] słowieńska [3],

Na którą nie tylko moja cząstka [4] ziemieńska [5],

Ale i lutnia [6] dziedzicznym prawem spaść miała;

Tęś nadzieję już po sobie okazowała,

Nowe piosnki sobie tworząc, nie zamykając

Ustek [7] nigdy, ale cały dzień prześpiewając [8],

Jako więc lichy [9] słowiczek w krzaku zielonym

Całą noc prześpiewa gardłkiem [10] swym ucieszonym [11].

Prędkoś mi nazbyt umilkła, nagle cię sroga

Śmierć spłoszyła, moja wdzięczna [12] szczebiotko [13] droga.

Nie nasyciłaś mych uszu swymi piosnkami

I tę trochę teraz płacę sowicie [14] łzami.

A tyś ani umierając śpiewać przestała [15],

Lecz matkę ucałowawszy, takeś żegnała:

«Już ja tobie, moja matko, służyć nie będę

Ani za twym wdzięcznym stołem miejsca zasiędę;

Przyjdzie mi klucze położyć, samej precz jechać,

Domu rodziców swych miłych wiecznie [16] zaniechać [17]».

To, i czego żal ojcowski nie da serdeczny

Przypominać więcej, był jej głos ostateczny [18].

A matce, słysząc [19] żegnanie tak żałościwe,

Dobre [20] serce, że od żalu zostało żywe.

Przypisy

[1]

W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Trenach jest odmienne od znaczenia obecnego. [przypis edytorski]

[2]

Safo (a. Safona) (VII–VI w. p.n.e) — najsłynniejsza starożytna poetka gr. mieszkająca na wyspie Lesbos. [przypis redakcyjny]

[3]

słowieńska (forma starop.) — słowiańska. [przypis redakcyjny]

[4]

cząstka — tu: część, która się komuś należy w wyniku dziedziczenia. [przypis redakcyjny]

[5]

ziemieński (forma starop.) — ziemiański, szlachecki; cząstka ziemieńska: dziedziczna część posiadłości szlacheckiej, ziemskiej. [przypis redakcyjny]

[6]

lutnia — instrument muzyczny strunowy w kształcie gruszki o dnie wypukłym, popularny zwłaszcza w XV-XVII w.; tu: symbol sztuki poetyckiej. [przypis redakcyjny]

[7]

ustka — zdr. od: usta, rzadko spotykane, dziś: usteczka. [przypis redakcyjny]

[8]

prześpiewając — przyśpiewując. [przypis redakcyjny]

[9]

lichy* (starop.) — mały. [przypis redakcyjny]

[10]

gardłko — zdr. od: gardło; dziś: gardełko. [przypis redakcyjny]

[11]

ucieszony* (starop.) — przynoszący radość, przynoszący pociechę, uciechę. [przypis redakcyjny]

[12]

wdzięczny* (starop.) — miły, przyjemny. [przypis redakcyjny]

[13]

szczebiotka — warto zauważyć, że wyraz szczebiotać w odniesieniu do ludzi miał zwykle nacechowanie negatywne, a pozytywne w odniesieniu do śpiewu ptaków i mowy dziecinnej. [przypis redakcyjny]

[14]

sowicie — obficie, bogato, dużo. [przypis redakcyjny]

[15]

ani umierając śpiewać przestała — składnia z „ani” i orzeczeniem niezaprzeczonym (podobna jak w jęz. ang.) była dosyć popularna w XVI w.; dziś w jęz. pol. zasada podwójnego przeczenia. [przypis redakcyjny]

[16]

wiecznie — na wieki. [przypis redakcyjny]

[17]

zaniechać* (starop.) — opuścić; Już ja tobie, moja matko (…) zaniechać: fragment ten wiernie odpowiada charakterowi ówczesnych polskich pieśni weselnych (pożegnanie domu rodzinnego przez pannę młodą). W folklorze polskim pieśń pożegnalna panny młodej była leksykalnie bliska (są tu liczne analogie) pieśniom żałobnym. Istnieje teoria, że mamy tutaj do czynienia z aluzją do pożegnania Antygony z mieszkańcami Teb w tragedii Sofoklesa. [przypis redakcyjny]

[18]

ostateczny* — tu: ostatni. [przypis redakcyjny]

[19]

słysząc (starop. forma imiesł.) — słyszącej. [przypis redakcyjny]

[20]

dobre* — tu: zdrowe. [przypis redakcyjny]