Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 474 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Szacowany czas do końca: -
Jan Kochanowski, Treny, Tren VI. (Ucieszna moja śpiewaczko, Safo słowieńska...)
Tren VII. (Nieszczęsne ochędóstwo, żałosne ubiory...) → ← Tren V. (Jako oliwka mała pod wysokim sadem...)

Spis treści

      Jan KochanowskiTrenyTren VI. (Ucieszna moja śpiewaczko, Safo słowieńska…)[1]

      1
      Ucieszna moja śpiewaczko, Safo[2] słowieńska[3],
      Na którą nie tylko moja cząstka[4] ziemieńska[5],
      Ale i lutnia[6] dziedzicznym prawem spaść miała;
      Tęś nadzieję już po sobie okazowała,
      5
      Nowe piosnki sobie tworząc, nie zamykając
      Ustek[7] nigdy, ale cały dzień prześpiewając[8],
      Jako więc lichy[9] słowiczek w krzaku zielonym
      Całą noc prześpiewa gardłkiem[10] swym ucieszonym[11].
      Prędkoś mi nazbyt umilkła, nagle cię sroga
      10
      Śmierć spłoszyła, moja wdzięczna[12] szczebiotko[13] droga.
      Nie nasyciłaś mych uszu swymi piosnkami
      I tę trochę teraz płacę sowicie[14] łzami.
      A tyś ani umierając śpiewać przestała[15],
      Lecz matkę ucałowawszy, takeś żegnała:
      15
      «Już ja tobie, moja matko, służyć nie będę
      Ani za twym wdzięcznym stołem miejsca zasiędę;
      Przyjdzie mi klucze położyć, samej precz jechać,
      Domu rodziców swych miłych wiecznie[16] zaniechać[17]».
      To, i czego żal ojcowski nie da serdeczny
      20
      Przypominać więcej, był jej głos ostateczny[18].
      A matce, słysząc[19] żegnanie tak żałościwe,
      Dobre[20] serce, że od żalu zostało żywe.

      Przypisy

      [1]

      W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Trenach jest odmienne od znaczenia obecnego. [przypis edytorski]

      [2]

      Safo (a. Safona) (VII–VI w. p.n.e) — najsłynniejsza starożytna poetka gr. mieszkająca na wyspie Lesbos. [przypis redakcyjny]

      [3]

      słowieńska (forma starop.) — słowiańska. [przypis redakcyjny]

      [4]

      cząstka — tu: część, która się komuś należy w wyniku dziedziczenia. [przypis redakcyjny]

      [5]

      ziemieński (forma starop.) — ziemiański, szlachecki; cząstka ziemieńska: dziedziczna część posiadłości szlacheckiej, ziemskiej. [przypis redakcyjny]

      [6]

      lutnia — instrument muzyczny strunowy w kształcie gruszki o dnie wypukłym, popularny zwłaszcza w XV-XVII w.; tu: symbol sztuki poetyckiej. [przypis redakcyjny]

      [7]

      ustka — zdr. od: usta, rzadko spotykane, dziś: usteczka. [przypis redakcyjny]

      [8]

      prześpiewając — przyśpiewując. [przypis redakcyjny]

      [9]

      lichy* (starop.) — mały. [przypis redakcyjny]

      [10]

      gardłko — zdr. od: gardło; dziś: gardełko. [przypis redakcyjny]

      [11]

      ucieszony* (starop.) — przynoszący radość, przynoszący pociechę, uciechę. [przypis redakcyjny]

      [12]

      wdzięczny* (starop.) — miły, przyjemny. [przypis redakcyjny]

      [13]

      szczebiotka — warto zauważyć, że wyraz szczebiotać w odniesieniu do ludzi miał zwykle nacechowanie negatywne, a pozytywne w odniesieniu do śpiewu ptaków i mowy dziecinnej. [przypis redakcyjny]

      [14]

      sowicie — obficie, bogato, dużo. [przypis redakcyjny]

      [15]

      ani umierając śpiewać przestała — składnia z „ani” i orzeczeniem niezaprzeczonym (podobna jak w jęz. ang.) była dosyć popularna w XVI w.; dziś w jęz. pol. zasada podwójnego przeczenia. [przypis redakcyjny]

      [16]

      wiecznie — na wieki. [przypis redakcyjny]

      [17]

      zaniechać* (starop.) — opuścić; Już ja tobie, moja matko (…) zaniechać: fragment ten wiernie odpowiada charakterowi ówczesnych polskich pieśni weselnych (pożegnanie domu rodzinnego przez pannę młodą). W folklorze polskim pieśń pożegnalna panny młodej była leksykalnie bliska (są tu liczne analogie) pieśniom żałobnym. Istnieje teoria, że mamy tutaj do czynienia z aluzją do pożegnania Antygony z mieszkańcami Teb w tragedii Sofoklesa. [przypis redakcyjny]

      [18]

      ostateczny* — tu: ostatni. [przypis redakcyjny]

      [19]

      słysząc (starop. forma imiesł.) — słyszącej. [przypis redakcyjny]

      [20]

      dobre* — tu: zdrowe. [przypis redakcyjny]

      x