Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 454 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 161702 przypisów.
grządka — tu: mała grzęda, szczebelek w klatce kanarka. [przypis edytorski]
grządziel — część pługa; do grządzieli, zakończonej zaczepem, przymocowany jest korpus pługa, na niej też znajduje się regulator głębokości i szerokości skiby. [przypis edytorski]
grzać — tu: zagrzewać do walki. [przypis edytorski]
grzać — zagrzewać. [przypis edytorski]
grzanie — tu: lanie, bicie. [przypis edytorski]
grzbiet króla (…) ogonów dosięże — aluzja do chorób wenerycznych króla Franciszka I. [przypis tłumacza]
grzbietowina — grzbiet, grań. [przypis edytorski]
grzbiet twój zagrożony — rózgami pana, jeśli dobry podstęp go nie uratuje. [przypis tłumacza]
grzdyka — grdyka, gardło. [przypis redakcyjny]
grzdyka — grdyka. [przypis edytorski]
grzędów (gw.) — grządek. [przypis autorski]
grzędziel a. grządziel — długa, czworoboczna część pługa, do której przymocowany jest korpus roboczy. [przypis edytorski]
grzęzawa — dziś popr.: grzęzawisko. [przypis edytorski]
grzęzawica (daw.) — błoto, bagno. [przypis edytorski]
grzebać (pamiątki) — tu: odgrzebywać, wygrzebywać; wydobywać. [przypis edytorski]
grzebę (forma starop.) — grzebię. [przypis redakcyjny]
grzebielucha (daw.) — jaskółka; tu: gw. prostytutka. [przypis edytorski]
grzebień ołowiany — służył do czernienia siwych włosów. [przypis redakcyjny]
grzebień stawiać — wbijać się w dumę. [przypis edytorski]
Grzebień z kości wyrobiony (…) Ani wątpienia dziecko się tam bawiło — dawno, dawno, tysiące lat temu, w czasach, które się nazywają przedhistoryczne, ludzie nie umieli budować sobie mieszkań, nie mieli narzędzi do pracy tak doskonałych, jak my posiadamy; nie umieli dobywać z ziemi rudy żelaznej ani wytapiać z niej tego najpożyteczniejszego metalu. Naczynia i sprzęty, które sobie nieudolnie sporządzali, były tylko z krzemienia lub z kości. Odziewali się w skóry zwierząt, które upolowali z narażeniem własnego życia. Mieszkali w pieczarach i jaskiniach. Jeszcze nieraz o ten nędzny przytułek musieli walczyć z niedźwiedziami. Czasy te odległe, przedhistoryczne, o których dowiadujemy się z wykopalisk, nazywają się epoką kamienną. [przypis autorski]
grzech — bies, zło. [przypis autorski]
„grzech czyha u bram” — cytat z Bereszit (Księga Rodzaju) 4, 7. [przypis edytorski]
grzech jednego Achana wojsku wszytkiemu do zwycięstwa przeszkadzał i nie dał Pan Bóg szczęścia na nieprzyjacioły, aż się on grzech ukarał — Achan po zdobyciu Jerycha naruszył nałożoną na miasto klątwę, przywłaszczając sobie część łupów, przez co Izraelici ponieśli klęskę przy próbie zdobycia miasta Aj; jako winny został ukamienowany i spalony wraz z dziećmi i całym dobytkiem (zob. Joz 7). [przypis edytorski]
grzechli — konstrukcja z partykułą pytajną -li; inaczej: czy grzech. [przypis edytorski]
grzech Onana — masturbacja; od imienia postaci z biblijnej Księgi Rodzaju. [przypis edytorski]
grzechotka — końcowa część ogona grzechotnika. [przypis edytorski]
grzech pierworodny — według doktryny chrześcijańskiej ludzie rodzą się grzeszni, a dopiero chrzest zmywa ten grzech. [przypis edytorski]
Grzechu tego nie żywić — przeklętego dziecka nie zostawić przy życiu. [przypis redakcyjny]
grzechy ojca spadają na dzieci — wielokrotnie wyrażany w księgach biblijnych pogląd, że przewiny ojców są przez Boga karane na ich dzieciach i kolejnych pokoleniach (np. Wj 34,7; Lb 14,18; Pwt 5,9); w niektórych tekstach biblijnych prezentowany jest pogląd przeciwny, o indywidualnej odpowiedzialności za grzech. [przypis edytorski]
grzecznemi manierami — w grzeczny sposób. [przypis redakcyjny]
grzeczne Sokratesy… — wymienionym tu postaciom starożytnych filozofów, mężów stanu, uczonych i pisarzy przypisuje Krasicki ironiczne cechy wprost przeciwne tym, którymi się odznaczali się zgodnie z przekazana tradycją. [przypis redakcyjny]
grzeczni bluźniercy, gotowalniani mędrcy, wieków poprawiacze — rekrutują się z pilnych czytelników rozwiązłych romansów, o których Krasicki tak pisze: „Za ostatni rodzaj romansów kłaść należy te, które się obyczajności istotnie sprzeciwiają, a którymi na nieszczęście zarzuceni jesteśmy. Apulejusz i Petroniusz pierwsze trzymają miejsce w tych pismach co do czasu. W nieuczciwości i niewstydzie teraźniejszy wiek trzyma pierwszeństwo; zraża się pióro na określenie i obwieszczenie dzieł takowych, gdzie z jawnym bluźnierstwem mieści się bezczelna rozwiązłość. Z tego to czytelnictwa płeć nawet, którą niegdyś wstydliwą zwano, nauczyła się nie rumienić. Brakuje na polorze modnym mędrcom, gdy ksiąg takowych nie są wiadomi, a przynajmniej gdy ich w zbiorze bibliotek swoich nie mieszczą; już i po gotowalniach ukazywać się zaczynają, a z tego czytelnictwa jakowy pożytek, każdy z tego, co widzi i słyszy, domyśleć się może”. (I. Krasicki, Dzieła prozą, t. VI, s. 392. Artykuł: Romanse w cyklu Uwagi). [przypis redakcyjny]
grzeczność (daw.) — tu: dzielność. [przypis redakcyjny]
grzeczność (daw.) — zdolność. [przypis redakcyjny]
grzeczność — układność. [przypis redakcyjny]
grzeczny (daw.) — dorzeczny, sensowny, stosowny, na miejscu, jak trzeba itp. [przypis edytorski]
grzeczny (daw.) — do rzeczy (od: k” rzeczy), porządny. [przypis edytorski]
grzeczny (daw.) — porządny („do rzeczy”). [przypis edytorski]
grzeczny — poważny, znaczny, spory. [przypis edytorski]
grzeczny — tu w znaczeniu staropolskiego: do rzeczy (k rzeczy). [przypis redakcyjny]
grzeczny — wytworny. [przypis redakcyjny]
grzeczy (starop.) — do rzeczy, na temat; z sensem. [przypis edytorski]
g'rzeczy (starop.) — do rzeczy, rozsądnie, na temat. [przypis redakcyjny]
grzeczy (starop.) — przystoi, wypada. [przypis redakcyjny]
grzeczy (starop.) — [tu:] przystoi, wypada. [przypis redakcyjny]
Grzegorza i Piusa — papieży Grzegorza XVI (1831–1846) i jego następcy Piusa IX (1846–1878); obaj nakazywali Polakom posłuszeństwo wobec zaborców jako legalnej władzy i potępiali powstania, co było przedmiotem licznych dyskusji wśród Polaków. [przypis edytorski]
Grzegorz Cudotwórca (ok. 213–270) — biskup, jeden z tzw. Ojców Kościoła, święty chrześcijański; uniknął prześladowań za czasów Maksymina Traka. [przypis edytorski]
Grzegorz Dandin — pełen tytuł: Grzegorz Dandyła albo mąż zmieszany; komedia Moliera z 1668 roku. [przypis edytorski]
Grzegorz Dandin — tytułowy bohater komedii Moliera George Dandin (w przekładzie polskim Grzegorz Dyndała), który, naciskany przez teściów, przepraszał kochanka swojej żony. [przypis edytorski]
Grzegorz Dyndała — postać z komedii Moliera pod tym samym tytułem; Dyndała, z pochodzenia chłop, poślubia szlachciankę, która go zdradza i ośmiesza przy każdej okazji. Powiedzenie Dyndały: „Ha, sam chciałeś, sam chciałeś, Grzegorzu!”, stało się we Francji przysłowiowe. [przypis tłumacza]
Grzegorzewski (…) czy się nie mylę co do osoby — Wedle relacji, jaką miałem skądinąd, miał to być Kallenbach. [przypis autorski]
Grzegorz IX, właśc. Ugolino di Conti di Segni (ok. 1170–1241) — papież (od 1227); walczył z cesarzem Fryderyka II; nadał doktrynie „wiecznego poddaństwa Żydów” (perpetua servitus judaeorum) moc prawa kanonicznego (Dekretały, 1234); nakazał skonfiskowanie wszystkich egzemplarzy żydowskiego Talmudu i ich publiczne spalenie (1239); oficjalnie zatwierdził zwyczaj stosowania kary śmierci w stosunku do przywódców katarskich; ogłosił wyprawę krzyżową przeciwko zbuntowanym chłopom niemieckim w Stedingen (1233–1234); ustanowił papieską inkwizycję (1233); wezwał do nowej krucjaty do Ziemi Świętej (1234), zrealizowanej w 1239; popierał krucjaty bałtyckie. [przypis edytorski]
Grzegorz I zw. Wielkim (ok. 540–604) — papież (od 590), reformator organizacji kościelnej; autor kazań i licznych listów; jeden z tzw. ojców Kościoła. [przypis edytorski]
Grzegorz I zw. Wielkim (ok. 540–604) — papież (od 590), reformator organizacji kościelnej; autor kazań i licznych listów; jeden z tzw. Ojców Kościoła. [przypis edytorski]
Grzegorz, książę Klarens, brat króla — w tekście pojawia się imię Jerzy; w oryg. George, Duke of Clarence. [przypis edytorski]
Grzegorz Łoboda (ukr. Григорій Лобода; zm. 1596) — hetman kozacki, uczestnik powstania Nalewajki przeciwko Polsce, uważany przez współplemieńców za zbyt ugodowego w stosunku do Polaków, w czasie bitwy pod Łubniami został posądzony o zdradę i zabity. [przypis edytorski]
Grzegorz Podlodowski (zm. ok. 1581) — starosta radomski, był szwagrem Jana Kochanowskiego. [przypis redakcyjny]
Grzegorz Sechel (…) jego dworzan — Joachim Cureus, Gentis Silesiae annales (Kronika Śląska). [przypis tłumacza]
Grzegorz siódmy — właśc. Grzegorz piętnasty, nie siódmy. [przypis redakcyjny]
Grzegorz Trepezont, właśc. Jerzy z Trapezuntu (1395–1484) — grecki tłumacz, uczony i humanista; publikował i wykładał we Włoszech, gdzie zyskał wielkie uznanie. Zmarł w podeszłym wieku, zapomniawszy wszystkiego, co wcześniej wiedział. [przypis edytorski]
Grzegorz VII, właśc. Hildebrand (ok. 1020–1085) — papież od 1073; prowadził z władcą Niemiec Henrykiem IV długotrwałą walkę o wyższość władzy duchownej nad świecką (spór o inwestyturę). [przypis edytorski]
Grzegorz Winogrodzki — kolega szkolny i uniwersytecki Brzozowskiego. [przypis edytorski]
Grzegorz z Nazjanzu (ok. 330–390) — patriarcha Konstantynopola, teolog, doktor Kościoła, słynny ze swoich mów. [przypis edytorski]
Grzegorz z Nyssy (ok. 335–394) — biskup, filozof i teolog, kaznodzieja; współtwórca doktryny o Trójcy Świętej, sformułowanej przez sobór w Konstantynopolu (381); zaliczany do tzw. Ojców i Doktorów Kościoła. [przypis edytorski]
Grzegorz z Nyssy — ur. 331 w Cezarei w Kapadocji, zrazu nauczyciel wymowy, następnie biskup w mieście Nyssa, które jednak prześladowany przez arianów musiał na czas jakiś opuścić. Um. ok. 394. Napisał wiele dzieł; najważniejszym Λόγος Κατηχητικός ὁ Μέγας. [przypis autorski]
Grzegorz z Tours (539–594; fr. Grégoire de Tours) — biskup Tours, historyk Kościoła, zajmował się również historią Franków. [przypis edytorski]
grzegotka — grzechotka, drewniana kołatka, której dźwięk budził rano mnichów. [przypis edytorski]
grześć (daw.) — grzebać, chować zmarłych. [przypis edytorski]
grześć — dziś: grzebać (włśc. pogrzebać). [przypis edytorski]
grześć — dziś popr.: grzebać. [przypis edytorski]
grześć — grzebać, kopać. [przypis edytorski]
grześć — grzebać. [przypis redakcyjny]
grześć — grzebać (zwłoki). [przypis edytorski]
grześniki (gw.) — grzesznicy. [przypis edytorski]
Grzesznicy nadzy w tym pierwszym tłumoku — W pierwszym oddziale tego kręgu karani są ci, co dopuścili się oszukaństwa przeciw niewiastom, rajfury i zwodnicy. Pierwsi z drugimi są rozdzieleni i tu idą w przeciwnym kierunku. W tym pochodzie naprzeciw siebie rajfurów i uwodzicieli, widzimy wyraźny obraz ich wzajemnych stosunków. Szatany rogale mogą to być oszukani mężowie, którzy tych grzeszników już za ich życia przeklęli. [przypis redakcyjny]
Grzesznicy owi te cierpią katusze — W tym kraju spotykamy grzeszników potopionych za ich grzechy cielesne. Jak w ich życiu niepohamowana żądza tam i sam unosiła ich dusze bez przerwy, odejmując im ich wewnętrzny pokój, podobnie i po zgonie unosi je bez spoczynku wicher piekielny. Jak na ziemi bodziec żądzy pomimo woli unosił grzeszników na skały i nad przepaście, gdzie tracili życie duchowe, a często cielesne, podobny los ich tu spotyka w miejscu kar wiecznych. Nie obwiniając sami siebie, że największe dary boże, jako to: rozum i wolną wolę podbili ślepą namiętnością, ale sami jeszcze ciągle ślepi, bluźnią Bogu i jego mocy. [przypis redakcyjny]
Grzmią bębny na dziedzińcu — za wzorem dworów magnackich zwyczaj utrzymywania własnego wojska rozprzestrzenił się tak bardzo, że ambicją prawie każdego szlachcica posesjonata było posiadanie własnych żołnierzy, których funkcje ograniczały się do czysto reprezentacyjnych, jak np. dawanie ognia w czasie uczt, oddawanie honorów panu i jego gościom w czasie wizyt. [przypis redakcyjny]
grzmiąc chrapliwymi głosy — dziś: grzmiąc chrapliwymi głosami. [przypis edytorski]
grzmigłos — o grzmiącym głosie. [przypis edytorski]
grzmoce — dziś popr.: grzmoci. [przypis edytorski]
grzmoce — dziś popr.: grzmoci. [przypis edytorski]
grzmoce — dziś popr.: grzmoci; tu raczej: grzmi. [przypis edytorski]
grzmotny — rosły, silny. [przypis autorski]
Grzmoty… (…) Spotężmy głos! — W. Orkan, Pomór, Warszawa 1938, s. 143. [przypis autorski]
grzybień — roślina wodna o dużych, unoszących się na powierzchni liściach i białych kwiatach; nenufar, lilia woda. [przypis edytorski]
grzybowska — Zofia z Krasińskich Wodzicka, starościna grzybowska, siostra królewiczowej. [przypis autorski]
grzych (gw.) — grzech. [przypis edytorski]
Grzymała-Siedlecki, Adam (1876–1967) — dyrektor Teatru im. Słowackiego w latach 1916–1918. [przypis edytorski]
Grzymała-Siedlecki, Adam (1876–1967) — krytyk literacki, pisarz i publicysta prawicowy; początkowo współpracował z krak. „Życiem”, w l. 1898–1901 wydawał własne czasopismo „Młodość”, współpracownik „Tygodnika Ilustrowanego” oraz „Kuriera Warszawskiego”; założyciel i dyrektor Teatru Ludowego w Krakowie (1905–1906), kierownik literacki Teatru im. Słowackiego pod dyr. Ludwika Solskiego (1906–1911), autor książki o Wyspiańskim (Wyspiański. Cechy i elementy jego twórczości, 1909) oraz lekkich komedii i fars scenicznych. [przypis edytorski]
grzysi (gw.) — diabły. [przypis edytorski]
grzywacz — dziki gołąb. [przypis redakcyjny]
grzywacze — prawdopodobnie gołębie grzywacze. [przypis edytorski]
grzywacz — gatunek dużego gołębia. [przypis edytorski]
grzywacz — gatunek gołębia. [przypis edytorski]
grzywacz — gołąb grzywacz, naturalna ofiara jastrzębia. [przypis edytorski]
grzywna — daw. jednostka masy, ok. 200g. [przypis edytorski]
grzywna — daw. miara wagi, stosowana w średniowieczu i równa ok. pół funta (wynosiła średnio 200–240 g; różnie w różnych częściach Europy). [przypis edytorski]
grzywna — jednostka pieniężna wagi pół funta srebra. [przypis edytorski]
grzywna (łac. marca — jednostka masy używana w średniowieczu w Polsce, Czechach i na Rusi, a także jednostka płatnicza; polska grzywna mennicza wynosiła ok. 185 g. [przypis edytorski]
grzywna — (Mark) duńska wyrówna mniej więcej 40 groszom polskim. [przypis tłumacza]
