Przypisy

być uchodźcą w obcym mieście — prawdopodobnie wiersz powstał w getcie warszawskim, czyli wydzielonej i szczelnie zamkniętej części Warszawy, do której przymusowo zesłano osoby pochodzenia żydowskiego z innych części Warszawy, a następnie z terenów Generalnej Guberni i innych okupowanych przez III Rzeszę ziem. Warszawskie getto zostało utworzone w październiku 1940. Było największym gettem z czasów drugiej wojny światowej, więziono w nim ok. 460 tys. osób. Z tej liczby ok. 92 tys. zmarło w ciągu dwóch pierwszych lat z powodu głodu i związanych z nim chorób. W akcji tzw. wielkiej likwidacji getta latem 1942 ponad 254 tys. osób deportowano bydlęcymi wagonami — rzekomo do pracy, a jak się z czasem okazało do obozu zagłady w Treblince, gdzie zostali zamordowani. W styczniu 1943 wybuchło pierwsze, mniejsze, powstanie w getcie warszawskim. Drugie rozpoczęto 19 kwietnia, trwało do 16 maja 1943, pochłonęło ok. 13 tys. ofiar. Ponad 50 tys. pozostałych przy życiu deportowano do obozów zagłady w Treblince i na Majdanku. Powstanie w getcie warszawskim było jednym z licznych przykładów zbrojnego oporu stawianego przez Żydówki i Żydów nazistowskim okupantom. [przypis edytorski]

być (…) w czas (starop.) — tu: śpieszyć z pomocą; być pomocnym. [przypis edytorski]

być w obowiązku u kogoś — być u kogoś na służbie. [przypis edytorski]

być w obyczaju (daw.) — tu: mieć zwyczaj. [przypis edytorski]

być wodzonym — być prowadzonym na wodzy, na smyczy. [przypis edytorski]

być w pretensjach — chcieć się podobać, zabiegać o to, czasem przesadnie. [przypis edytorski]

byćże — konstrukcja z partykułą -że nadającą znaczenie pytania retorycznego; inaczej: czy być (może), czyż być (może). [przypis edytorski]

byćże — konstrukcja z partykułą -że nadającą znaczenie pytania retorycznego; inaczej: czy być (może), czyż być (może). [przypis edytorski]

byćże — konstrukcja z partykułą -że o funkcji wzmacniającej i pytającej; inaczej: czy być. [przypis edytorski]

byćże (…), mamże — konstrukcje z partykułą -że, wzmacniającą i nadającą znaczenie pytania retorycznego: czy być, czy mam. [przypis edytorski]

byćże to może — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy być to może. [przypis edytorski]

być za elektem — być żoną biskupa elekta. [przypis edytorski]

być za kimś (daw.) — o kobiecie: być czyjąś żoną. [przypis edytorski]

być za pasem (daw., pot.) — zbliżać się. [przypis edytorski]

być za poczmistrzem (daw.) — być żoną poczmistrza. [przypis edytorski]

być z kimś po słowie (daw.) — być z kimś zaręczonym; być czyimś narzeczonym a. narzeczoną. [przypis edytorski]

Bych był Ezechielem, ogoliwszy głowę i brodę, włosybych na trzy części rozdzielił (…) „Jedni z was poginiecie głodem, drudzy mieczem, a trzeci się po świecie rozproszycie” — Ez 5, 1–2 i 12, z opuszczeniami. [przypis edytorski]

Bych był Izajaszem, chodziłbych boso i na poły nagi — zob. Iz 20, 2. [przypis edytorski]

Bych był Jeremiaszem, wziąłbych pęta na nogi i okowy, i łańcuch na szyję — zob. Jr 27, 2. [przypis edytorski]

Bych był Jonaszem wołałbych (…) „Czterdzieści dni nie wynidą, a Niniwe abo to królestwo wasze upadnie” — Jon 3–4. [przypis edytorski]

bych był nagorszy (daw.) — choćbym był najgorszy. [przypis edytorski]

bych (daw.) — bym, abym. [przypis edytorski]

bych (daw.) — bym, obym, gdybym; choćbym. [przypis edytorski]

bych — daw. forma liczby podwójnej; znaczenie: byśmy pomówili we dwóch (we dwoje). [przypis edytorski]

bych — dziś popr.: bym. [przypis edytorski]

bych go posiadał (daw.) — gdybym go posiadał. [przypis edytorski]

bych (gw.) — aby, żeby. [przypis edytorski]

bych (gw.) — tu: aby, żeby. [przypis edytorski]

bych (gw.) — tu: by, aby. [przypis edytorski]

bych (gw.) — tu: żeby. [przypis edytorski]

bych (gw.) — żeby. [przypis edytorski]

bych jeno (gw.) — aby tylko. [przypis edytorski]

bych jeno (gw.) — żeby tylko. [przypis edytorski]

bych miał (starop.) — gdybym miał. [przypis edytorski]

bychmy (daw.) — byśmy, abyśmy. [przypis edytorski]

bychmy (daw.) — byśmy, gdybyśmy. [przypis edytorski]

bychmy (daw.) — byśmy; obyśmy. [przypis edytorski]

bychom (starop.) — byśmy. [przypis edytorski]

bych się ostało (gw.) — gdyby zostało. [przypis edytorski]

bych (starop.) — bym, abym; bych mogł (…) uciec: żebym mógł uciec. [przypis edytorski]

bych (starop.) — bym, abym; bych się ucieszyła: ucieszyłabym się. [przypis edytorski]

bych (starop.) — bym, abym. [przypis edytorski]

bych (starop.) — bym, gdybym; bych cię nisko miała: miałabym cię nisko; gdybym cię miała nisko. [przypis edytorski]

bych (starop.) — bym; rad bych wiedział: rad bym, chętnie bym wiedział. [przypis edytorski]

bych (starop.) — tu: abym. [przypis edytorski]

by ci Libii państwa nie szkodziły — nawiązanie do pobytu Eneasza u Dydony. [przypis edytorski]

byczy mąż (daw. pot.) — wspaniały facet. [przypis edytorski]

byczy (pot.) — świetny, wspaniały. [przypis edytorski]

by (daw., gw.) — tu: choćby; nawet. [przypis edytorski]

by (daw.) — jakby, niby. [przypis edytorski]

by (daw.) — jak. [przypis edytorski]

by (daw.) — niby, jakby. [przypis edytorski]

by (daw.) — tu: choćby, chociażby. [przypis edytorski]

by (daw.) — tu: choćby, nawet. [przypis edytorski]

by (daw.) — tu: choćby, niby. [przypis edytorski]

by (daw.) — tu: choćby. [przypis edytorski]

by (daw.) — tu: gdyby. [przypis edytorski]

by (daw.) — tu: jak. [przypis edytorski]

by (daw.) — tu: niby, jakby, jak. [przypis edytorski]

by (daw.) — tu: niby, jakby. [przypis edytorski]

by (daw.) — tu: niby, jakby, tak jak. [przypis edytorski]

by (daw.) — tu: niby. [przypis edytorski]

by (daw.) — tu w znaczeniu: choćby. [przypis edytorski]

byde (gw.) — będę. [przypis edytorski]

Bydgoszcz — miasto w województwie kujawsko-pomorskim. [przypis edytorski]

bydłaśmy trochę (…) wprowadzili (starop. forma) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: wprowadziliśmy trochę bydła. [przypis edytorski]

bydłobójnia — rzeźnia. [przypis edytorski]

bydłować (gw.) — o krowach: przejawiać popęd płciowy, wykazywać objawy rui. [przypis edytorski]

bydły — dziś popr. forma N. lm.: bydlętami. [przypis edytorski]

bydlęty — dziś popr. forma N. lm: bydlętami. [przypis edytorski]

bydlęty — dziś popr. forma N.lm: bydlętami. [przypis edytorski]

bydlić (daw.) — mieszkać, przebywać. [przypis edytorski]

bydom (gw.) — będą. [przypis edytorski]

bydź — dziś popr.: być; autor stosuje obie formy zamiennie. [przypis edytorski]

bydź (starop. forma) — dziś popr. (po ubezdźwięcznieniu): być. [przypis edytorski]

bydź (starop. forma ort.) — być. [przypis edytorski]

bydź (starop. forma ort.) — dziś: być. [przypis edytorski]

bydzie (gw.) — będzie. [przypis edytorski]

bydziema (gw.) — będziemy. [przypis edytorski]

Bygmester Solness — Budowniczy Solness, sztuka Henryka Ibsena, opublikowana w grudniu 1892 r. w Kopenhadze, wystawiona w 1893 r. w Berlinie. [przypis edytorski]

by God! by God! (ang.) — Na Boga! Na Boga! [przypis edytorski]

(…) by go wyleczyć z przywar dziwnych — po tym zdaniu opuszczone: Ich mußte ihn anbeten, so tief er auch alle meine Empfindungen kränkte. [przypis edytorski]

By go zachować od nieczystości, nie palono umarłych. Dziób ptaków unosił ich do nieba — wyznawcy zoroastryzmu, by uniknąć skażenia ziemi i ognia, pozostawiają zwłoki zmarłych na żer ptakom w specjalnych budowlach, tzw. wieżach milczenia. [przypis edytorski]

By ich męczeństwem (…) bramy — w wersji ze Śpiewów nabożnych polskich: „Cierniem męczeństwa uwieńczyli skronie,/ A nam wolności otworzyli bramy”. [przypis edytorski]

by i (daw.) — choćby i; choćby nawet. [przypis edytorski]

By — jakby, niby. [przypis edytorski]