Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | dziecięcy | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | żeglarskie

Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 5571 przypisów.

bramowany (daw.) — obszyty czymś po brzegach; por.: obramowanie; bram: obszycie, lamówka. [przypis edytorski]

bramowany (daw.) — obszyty lamówką; por. obramowanie. [przypis edytorski]

bramowany — dosł.: obszyty po krawędzi pasem materiału. [przypis edytorski]

bramowany — obrębiony. [przypis edytorski]

bramowany — o brzegach obszytych ozdobną lamówką, pasem futra itp. [przypis edytorski]

bramowany — obszyty czymś po brzegach. [przypis edytorski]

bramowany — obszyty wzdłuż krawędzi ozdobnym sznurem, taśmą itp. [przypis edytorski]

bramowany — tu: obramowany, obszyty. [przypis edytorski]

Bramo z kości słoniowej — jedno z określeń Matki Boskiej, występujące w litanii. [przypis edytorski]

bramsel — prostokątny żagiel zawieszany na trzeciej lub czwartej licząc od pokładu rei (poziomym drzewcu przytwierdzonym do masztu); podczas silnych wiatrów bramsle zwija się. [przypis edytorski]

bramy piekielne nie przemogą — w oryginale (Mt 16, 18) odnosiło się do Kościoła. [przypis edytorski]

Bramy raju — powieść Jerzego Andrzejewskiego (wyd. 1960), opowiadająca o średniowiecznej krucjacie dziecięcej z 1212 r., a zarazem o mechanizmie kształtowania się idei oddziałującej na pewną społeczność; powieść formalnie składa się z dwóch zdań. [przypis edytorski]

brańce — jeńcy. [przypis edytorski]

brańców palą wielkim Bogóm Litwy — palą jeńców wojennych jako ofiarę dla bogów litewskich. [przypis edytorski]

brańcy — jeńcy. [przypis edytorski]

Branco, Rio , właśc. José Paranhos (1845–1912) — baron Rio Branco, brazylijski polityk, historyk i dyplomata. [przypis edytorski]

Brand — dramat Ibsena w 5 aktach, napisany pomiędzy 1865 a 1866 rokiem. [przypis edytorski]

Brandenburg — chodzi o daw. osadę Pokarviai (pol. Pokarmin) między Bałgą a Królewcem w obwodzie królewieckim; dziś Uszakowo w obw. kaliningradzkim; położoną u ujścia rzeki Świeżej do Zalewu Wiślanego; po jej zdobyciu Krzyżacy pobudowali tu zamek, który uczynili siedzibą swojego komtura i przemianowali gród od nazwiska margrabiego Ottona III brandenburskiego. [przypis edytorski]

Brandes, Carl Edvard Cohen (1847–1931) — pisarz-orientalista, krytyk literacki i polityk z ramienia duńskiej partii socjaldemokratycznej (Det Radikale Venstre, RV, tj. Radykalna Lewica). [przypis edytorski]

Brandes, Georg (1842–1927) — duński filozof i krytyk literacki. [przypis edytorski]

Brandes, Georg (1842–1927) — duński historyk literatury, eseista, krytyk literacki; autor m.in. dzieła Główne prądy literatury XIX stulecia. [przypis edytorski]

Brandes, Georg (1842–1927) — duński krytyk i filozof, popularyzator dzieła Nietzschego. [przypis edytorski]

Brandes, Georg (1842–1927) — duński krytyk literacki, filozof, podróżnik i pisarz. [przypis edytorski]

Brandes, George (1842–1927) — duński krytyk literacki. [przypis edytorski]

Brandes, Georg Morris Cohen (1842–1927) — krytyk literatury i filozof duński, popularyzator Nietzschego; w 1871 r. zapoczątkował naturalizm w Danii; napisał m.in. Główne prądy w literaturze XIX stulecia: prelekcje wykładane na Uniwersytecie Kopenhagskim (t. 1–5, Warszawa 1881–1885) oraz wrażenia z Polski: Polska (Polen, 1898) i Rosji (Rosja, 1905); był na tyle bliski przedstawicielom modernizmu polskiego, że posługiwał się spolszczoną wersją imienia: Jerzy. [przypis edytorski]

Brandes, Georg Morris Cohen (1842–1927) — krytyk literatury i filozof duński; w 1871 r. zapoczątkował naturalizm w Danii; napisał m.in. Główne prądy w literaturze XIX stulecia: prelekcye wykładane na Uniwersytecie Kopenhagskim (t.1–5, Warszawa 1881–1885) oraz wrażenia z Polski: Polska (Polen 1898) i Rosji (Rosja 1905); w publikacjach polskich jego imię było spolszczane, funkcjonował więc jako Jerzy Brandes. [przypis edytorski]

Brand — Henrik Ibsen, Brand: poemat dramatyczny, przeł. N.M.J., Warszawa: skł. gł. w Księgarni Stefana Dembego 1903. [przypis edytorski]

Brand — nazwisko mówiące; w ówczesnym norweskim słowo to oznaczało ogień. [przypis edytorski]

Brandt, Karl (1904–1948) — niemiecki lekarz, osobisty medyk Adolfa Hitlera, zbrodniarz hitlerowski. Kierował programem eutanazji w III Rzeszy i jako Główny Komisarz do spraw Zdrowia i Higieny Rzeszy był zaangażowany w prowadzenie eksperymentów medycznych na ludziach. [przypis edytorski]

Brandt, Karl — kierownik wydziału IV (Gestapo) niemieckiej Służby Bezpieczeństwa, jeden z organizatorów akcji przesiedleńczej, w czasie której Żydzi z warszawskiego getta wysyłani byli do obozu w Treblince. [przypis edytorski]

Branecki — własc. Franciszek Ksawery Branicki (1730–1819), generał artylerii litewskiej, później hetman wielki koronny. Wierny królowi Stanisławowi Augustowi, walczył z konfederatami i wraz z wojskami rosyjskimi zdobył Bar. [przypis edytorski]

Branicki, Ksawery (1730–18189) — hetman wielki koronny od 1774, przywódca opozycji magnackiej, przeciwnik ustanowień Sejmu Czteroletniego, jeden z twórców konfederacji targowickiej. [przypis edytorski]

branka (daw.) — porwana kobieta. [przypis edytorski]

branka (hist.) — kobieta wzięta do niewoli. [przypis edytorski]

branka — kobieta uprowadzona w niewolę jako łup wojenny. [przypis edytorski]

branka — niewolnica, pojmana na wojnie. [przypis edytorski]

branka — niewolnica. [przypis edytorski]

branka — potoczne określenie przymusowego poboru do wojska rosyjskiego młodzieży polskiej w 1863 r. Miała ona na celu rozładowanie politycznego napięcia w Królestwie Kongresowym poprzez usunięcie z jego terenu najbardziej patriotycznego elementu. Zarządzona z inicjatywy namiestnika Aleksandra Wielopolskiego przyniosła jednak skutek odwrotny od zamierzonego, przyspieszając wybuch powstania styczniowego. [przypis edytorski]

branka — powołanie do wojska, wcielenie do armii. W XIX w. do wojska szło na długie lata kilku chłopców z każdej wsi, wyznaczanych przez losowanie. [przypis edytorski]

branka — przymusowy pobór do wojska. [przypis edytorski]

branka Wielopolskiego — Tzw. branka Wielopolskiego — potoczne określenie przymusowego poboru do wojska rosyjskiego młodzieży polskiej w 1863 roku. Miała ona na celu rozładowanie politycznego napięcia w Królestwie Kongresowym poprzez usunięcie z jego terenu najbardziej patriotycznego elementu. Zarządzona z inicjatywy namiestnika Aleksandra Wielopolskiego przyniosła jednak skutek odwrotny od zamierzonego, przyspieszając wybuch powstania styczniowego. [przypis edytorski]

branki Kirgisa — niewolnice kirgiskie; Kirgistan państwo w Azji Środkowej. [przypis edytorski]

branktas — svertas; perk.: sunkumai. [przypis edytorski]

Brantôme, właśc. Pierre de Bourdeille (1535–1614) — pisarz francuski, autor Pamiętników (fr. Memoirs), dających obraz obyczajów epoki; pierwsze tomy, opublikowane w latach 1665–1666, zawierały głównie Żywoty znakomitych ludzi i wielkich rycerzy francuskich (4 t.) oraz Żywoty znakomitych ludzi i wielkich rycerzy obcych krajów (2 t.). [przypis edytorski]

Brantôme, właśc. Pierre de Bourdeille (1535–1614) — pisarz francuski, autor Pamiętników (fr. Memoirs), dających obraz obyczajów epoki, opisujących ważne postaci ówczesnej Francji i Europy, zawierających anegdoty dotyczące pojedynków itp.; pierwsze tomy, opublikowane w latach 1665–1666, zawierały głównie Żywoty znakomitych ludzi i wielkich rycerzy francuskich (4 t.) oraz Żywoty znakomitych ludzi i wielkich rycerzy obcych krajów (2 t.), najbardziej znany tom stanowią jednak Żywoty pań swawolnych. [przypis edytorski]

Brantôme, właśc. Pierre de Bourdeille (1540–1614) — fr. pisarz, autor m.in. Żywotów pań swawolnych. [przypis edytorski]

Brantôme, własc. Pierre de Bourdeille (1535–1614) — pisarz francuski, autor opublikowanych jego po śmierci obszernych Pamiętników (fr. Memoirs), dających obraz obyczajów epoki; pierwsze tomy, opublikowane w latach 1665–1666, zawierały głównie Żywoty znakomitych ludzi i wielkich rycerzy francuskich (4 t.) oraz Żywoty znakomitych ludzi i wielkich rycerzy obcych krajów (2 t.). [przypis edytorski]

Brantôme, własc. Pierre de Bourdeille (1535–1614) — pisarz francuski, autor Pamiętników (fr. Mémoires), dających obraz obyczajów epoki, opisująch ważne postaci ówczesnej Francji i Europy, anegdoty dotyczące pojedynków itp. Najbardziej znany tom Pamiętników, Żywoty pań swawolnych, to jedno z wielu dzieł literatury fr., przełożonych na język polski przez T. Boya-Żeleńskiego. [przypis edytorski]

brantowny (daw.) — (o metalu szlachetnym) czysty, wytopiony. [przypis edytorski]

brantowny — (o metalu szlachetnym) wytapiany. [przypis edytorski]

Brant — w oryginale nazwisko bohatera brzmi: Raine, Philip Raine. [przypis edytorski]

brant (z niem.) — kruszec wytopiony z rudy; brant olkuski: srebro z kopalń w Olkuszu. [przypis edytorski]

Braque, Georges (188–1963) — malarz, grafik i rzeźbiarz francuski, wraz z Pablem Picasso współtworzył kubizm. [przypis edytorski]

brasero (hiszp.) — naczynie w formie umieszczonej na nóżkach metalowej miski wypełnionej rozżarzonym węglem. [przypis edytorski]

bras — lina należąca do olinowania ruchomego na żaglowcu, służąca do ustawiania ożaglowania rejowego w płaszczyźnie najkorzystniejszej względem wiatru, poprzez odpowiednie obrócenie rei w płaszczyźnie poziomej (tzw. brasowanie rei); reja (pozioma belka na maszcie) ma na swych końcach (nokach) po jednej brasie. [przypis edytorski]

bras — lina, za której pomocą manipuluje się żaglami w płaszczyźnie poziomej. [przypis edytorski]

brasować — obracać reje pod najkorzystniejszym kątem do wiatru za pomocą brasów (tj. olinowania ruchomego pozwalającego na obracanie rei w poziomie); brasowanie wymaga wykonania obrotu dla wszystkich rei danego masztu jednocześnie; reja: poziome drzewce umocowane do masztu, do rei przyczepiony jest górny brzeg żagla. [przypis edytorski]

brasować — obracać reje pod najkorzystniejszym kątem do wiatru za pomocą brasów (tj. olinowania ruchomego pozwalającego na obracanie rei w poziomie); brasowanie wymaga wykonania obrotu dla wszystkich rei danego masztu jednocześnie; reja: poziome drzewce umocowane do masztu, do rei przyczepiony jest górny brzeg (tzw. lik) żagla. [przypis edytorski]

brasować — obracać reje pod najkorzystniejszym kątem do wiatru za pomocą brasów (tj. olinowania ruchomego pozwalającego na obracanie rei w poziomie); brasowanie wymaga wykonania obrotu wszystkich rei danego masztu jednocześnie. [przypis edytorski]

brasy — liny służące do manewrowania żaglami w płaszczyźnie poziomej w celu ustawiania ożaglowania rejowego w najkorzystniejszej pozycji względem wiatru. [przypis edytorski]

brata — chodzi o brata Dydony i zabójcę jej męża, tj. Pigmaliona, władcę Tyru. [przypis edytorski]

bratanka swego — właściwie Lelujka nie był bratankiem Królowej, tylko Króla. [przypis edytorski]

brat dostał kartkę i nie stawił się jeszcze… — prawdopodobnie chodzi o kartkę z informacją, że wymieniona w dokumencie osoba powinna stawić się do deportacji, czyli transportu do obozu koncentracyjnego lub obozu zagłady. [przypis edytorski]

Brat Jonathan (ang. Brother Jonathan) — dobroduszna personifikacja Nowej Anglii, kolebki kultury amerykańskiej, położonej na północnym wschodzie kraju, następnie Stanów Zjednoczonych, wyparta w tej ostatniej roli przez „Wuja Sama” (Uncle Sam). [przypis edytorski]

brat księcia Leszka, ów, co ma przezwisko Łokietek, brał dziewkę po księciu kaliskim — Władysław Łokietek ożenił się z Jadwigą, córką księcia gnieźnieńsko-kaliskiego Bolesława Pobożnego. [przypis edytorski]

brat łata — daw.: człowiek biedny, noszący zniszczone, połatane ubrania lub zubożały szlachcic, siedzący na wsi, bez szczególnych pretensji do bycia panem; dziś: człowiek serdeczny, przystępny, łatwo wchodzący w zażyłość. [przypis edytorski]

brat Michał, właśc. Koriat Michał Giedyminowicz (ok. 1307 – ok. 1365) — jeden z synów Giedymina, książę Nowogródka. [przypis edytorski]

brat najmłodszy Borzywoja — Sobiesław. [przypis edytorski]

bratniak (pot.) — Bratnia Pomoc, nazwa studenckich organizacji samopomocowych. [przypis edytorski]

Bratniak — stowarzyszenie samopomocy studenckiej. [przypis edytorski]

Bratnia Pomoc a. Bratniak — studenckie organizacje samopomocowe, tworzone od połowy XIX wieku przy polskich uczelniach. [przypis edytorski]

Bratny, Roman — właśc. Roman Mularczyk (1921–2017) – prozaik, publicysta i scenarzysta filmowy, autor powieści Kolumbowie. Rocznik 20., która dała nazwę całemu pokoleniu. [przypis edytorski]

brat Obżora — chodzi o angielskiego dominikanina Thomasa Wallisa, który łączył naukę Metamorfoz z Biblią. [przypis edytorski]

bratowy — dziś popr. forma D. l. mn.: bratowych. [przypis edytorski]

Brat, pomagający bratu, są jako miasto mocne — Prz 18, 19. [przypis edytorski]

brat Redla — Alfred Redl pochodził z wielodzietnej rodziny, miał ośmioro rodzeństwa. [przypis edytorski]

brat słynnego generała Keith — generałem tym był James Francis Edward Keith (1696–1758), walczący o przywrócenie monarchii Stuartów, później w armii hiszpańskiej i rosyjskiej, następnie w służbie króla Prus, gdzie otrzymał stopnień marszałka polnego; zginął podczas wojny siedmioletniej w bitwie pod Hochkirch. [przypis edytorski]

bratże to — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy to brat. [przypis edytorski]

brat za brat — dziś popr. raczej: za pan brat. [przypis edytorski]

brat za brat — dziś raczej: za pan brat. [przypis edytorski]

brauchen Sie sich nicht genieren (niem.) — proszę się nie krępować; nie musi się pan krępować. [przypis edytorski]

Braunes Haus (niem.) — brunatny dom, siedziba lokalnych organizacji NSDAP; nazwa pochodzi od koloru mundurów funkcjonariuszy. [przypis edytorski]

brauning a. browning — belgijska marka pistoletu, nazwana od amerykańskiego konstruktora broni Johna Mosesa Browninga (1855–1926). [przypis edytorski]

brauning a. browning (daw.) — belgijska marka pistoletu, nazwana od amerykańskiego konstruktora broni Johna Mosesa Browninga (1855–1926). [przypis edytorski]

brauning a. browning (daw.) — pistolet, nazwa pochodzi od nazwiska amerykańskiego konstruktora i wytwórcy broni palnej, Johna Mosesa Browninga (1855–1926). [przypis edytorski]

Braun, Mieczysław (1902–1942) — poeta pochodzenia żydowskiego, adwokat. [przypis edytorski]

brave au dernier point (fr.) — w najwyższym stopniu odważny. [przypis edytorski]

braves pétroleuses (fr.) — benzynowe dziewczyny. [przypis edytorski]

bravissimo! (wł.) — brawo! [przypis edytorski]

Bravo campione! (wł.) — Brawa dla zwycięzcy! [przypis edytorski]

Bravo, Oswald! Wunderbar, Kurt! Tränen standen mir in den Augen (niem.) — Brawo, Oswald! Cudownie, Kurt! Aż mi łzy stanęły w oczach. [przypis edytorski]

Bravo toro! Tren diabolico! Viva bestia de infierno! (hiszp.) — Wspaniały byk! Diabelski pociąg! Niech żyje piekielna bestia! [przypis edytorski]

brawować (z fr.) — być dzielnym; dokazywać. [przypis edytorski]

brawurować — okazywać brawurę, popisywać się odwagą. [przypis edytorski]