Przypisy

bezpośrednio — w oryg. niem. unvermittelt: znienacka, nagle. [przypis edytorski]

bezpośrednio — w oryg. niem. unvermittelt: znienacka,nagle. [przypis edytorski]

bez postanku — nieustannie. [przypis edytorski]

bezpożyteczny — dziś: bezużyteczny. [przypis edytorski]

bezprawa — dziś raczej: bezprawna. [przypis edytorski]

bez pretensji — tu: bezpretensjonalnie, skromnie, prosto. [przypis edytorski]

bezprizorni (z ros. lp: беспризорный, biesprizorny) — potoczne określenie bezdomnych dzieci żyjących na ulicy w Rosji, najczęściej pozostających w konflikcie z prawem. [przypis edytorski]

Bez przestanku — bezustannie. [przypis edytorski]

bez przestanku (daw.) — bez przerwy. [przypis edytorski]

bezprzestannie — bez ustanku. [przypis edytorski]

bezprzestannie (daw.) — nieustannie. [przypis edytorski]

bezprzestannie — dziś: nieustannie. [przypis edytorski]

bez przygany (starop.) — nienagannie. [przypis edytorski]

bezprzytomnie — dziś: nieprzytomnie. [przypis edytorski]

bez rachunku (daw.) — bez przemyślenia. [przypis edytorski]

bezrdzenny — tu: bezsensowny, bezproduktywny, bezużyteczny. [przypis edytorski]

bez (reg.) — przez. [przypis edytorski]

bezrówny (daw.) — niemający nikogo a. niczego równego sobie; niezrównany. [przypis edytorski]

bezrok — rok następny. [przypis edytorski]

bezruchy (neol.) — nieruchomy; pozostający bez ruchu. [przypis edytorski]

bezrządny (daw.) — anarchiczny; nieporządny; nierządny. [przypis edytorski]

bezśledny — taki, w którym nie można kogoś wyśledzić. [przypis edytorski]

bezsensowy — dziś popr.: bezsensowny. [przypis edytorski]

bezsilném — dziś popr. forma N. lp: bezsilnym. [przypis edytorski]

bezsilny — tu: zmęczony. [przypis edytorski]

bezsłowy — dziś popr. bezsłowny a. milczący. [przypis edytorski]

bez sprawy (daw.) — bez przygotowania. [przypis edytorski]

bez sprosu (ros. biez sprosa) — bez pozwolenia. [przypis edytorski]

bezsumienny (neol.) — pozbawiony sumienia. [przypis edytorski]

bezsumienny — nie mający sumienia; nieetyczny w postępowaniu. [przypis edytorski]

bez swojej obrazy — sam nie ponosząc uszerbku. [przypis edytorski]

bez ten cas (gw.) — przez ten czas. [przypis edytorski]

bez to (gw.) — przez to. [przypis edytorski]

bez to (gw.) — tu: przez to; z tego powodu. [przypis edytorski]

bez tom chciała (gw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; przez to chciałam. [przypis edytorski]

bez tom (gw.) — przez tę. [przypis edytorski]

bez toście tu (gw.) — przez to [jeste]ście tu. [przypis edytorski]

beztroskliwe (przestarz.) — lekkomyślne. [przypis edytorski]

bez (tu gw.) — przez; bez noc — przez noc, w ciągu nocy. [przypis edytorski]

bez (tu gw.) — przez. [przypis edytorski]

Bezugschein (niem.) — talon, bon. [przypis edytorski]

bez uroku — daw. formułka zastrzegająca, mająca zapobiec złemu urokowi, tzn. wykorzystaniu wypowiadanych słów przez siłę magiczną, która mogłaby złośliwie zrealizować coś, o czymś się wspomina. [przypis edytorski]

bezwargi (neol.) — niemający warg, pozbawiony warg. [przypis edytorski]

bezwarunkowie — dziś: bezwarunkowo. [przypis edytorski]

bezwędzidlny — od: bez wędzidła; bez pręta, do którego mocuje się lejce; nieograniczony uzdą. [przypis edytorski]

bezwiedny — tu: nieświadomy. [przypis edytorski]

bezwiedny — tu: nieznany. [przypis edytorski]

bez wielkich przyczyn — bez istotnych (ważnych itp.) przyczyn. [przypis edytorski]

bezwładność — tu: niemoc, bezsilność. [przypis edytorski]

bez wstrętu (starop.) — bez przeszkód. [przypis edytorski]

bezwyrazy (neol.) — pozbawiony wyrazu. [przypis edytorski]

bezwzględny — bezstronny, nie znający szczególnych wzgędów dla nikogo. [przypis edytorski]

bez względu — bez oglądania się na status społeczny czy okoliczności. [przypis edytorski]

bezżarne — tu: pozbawione żaru, wypalone. [przypis edytorski]

bezżennik — stary kawaler. [przypis edytorski]

bezzawodnie — dziś: niezawodnie. [przypis edytorski]

bez zbroje (starop. forma) — dziś D.lp. r.ż.: bez zbroi. [przypis edytorski]

bezzębne, Edentata (daw. biol.) — w dawnej klasyfikacji rząd zwierząt obejmujący szczerbaki, łuskowce i mrówniki; pochodzą one jednak od różnych przodków i mimo podobieństw nie są ze sobą spokrewnione. [przypis edytorski]

bez zgraje — dziś popr. D.lp r.ż.: bez zgrai. [przypis edytorski]

bez zupełnej opieki — sens: zupełnie bez opieki. [przypis edytorski]

Bṛhadāraṇyaka Upaniṣad — jedna z najważniejszych i najstarszych upaniszad, wedyjskich tekstów religijno-filozoficznych, tworzących święte księgi hinduizmu. [przypis edytorski]

Bhogovotgita a. Bhagavatgita — indyjski traktat filozoficzny, tekst święty hinduizmu. [przypis edytorski]

Biada narodowi grzesznemu, ludowi ociężałemu w złości: opuścili Pana, zbluźnili ś. Boga Izraelskiego… — Iz 1, wersety 4, 7, 8. [przypis edytorski]

Biada pasterzom, którzy sami siebie karmią, iżali trzody nie od pasterzów mają być karmione — Ezech. 34, 2. [przypis edytorski]

Biada temu, który jest malutkiego serca i ust złośliwych, który dwiema drogami chodzi — Syr 2, 12. [przypis edytorski]

Biada temu, który łupi i wydziera, bo też sam złupiony będzie — Iz 33, 1, cytat skrócony. [przypis edytorski]

Biada tobie, co łupisz, abowiem też ty pewnie złupion będziesz — por. Iz 33, 1. [przypis edytorski]

Biada tym, którzy stawią prawa nieprawe i, pisząc, niesprawiedliwość piszą, aby ucisnęli ubogie na sądach i gwałt czynili w sprawie podłych ludu mego — Iz 10, 1–2. [przypis edytorski]

Biada tym, o których ludzie będą mówili dobrze — Łk 6, 26. [przypis edytorski]

Biada wam, którzyście w oczach waszych mądremi i u siebie roztropnemi… — Iz 5, 21. [przypis edytorski]

Biada ziemi, (…) której król dziecię. A na tym ci nic: jeśli laty jest dziecię, czyli obyczajami? — sens: Nieszczęśliwy kraj, którego król jest dziecinny z powodu wieku lub niedojrzałości emocjonalnej. [przypis edytorski]

białągłową (starop.) — dziś (przestarz.): białogłową; tj. kobietą; daw. obie części składowe słowa odmieniały się (por. np. dzisiejsze: Białystok, do Białegostoku itd.). [przypis edytorski]

białą głową — tu: białogłowę, tj. kobietę. [przypis edytorski]

Biała Cerkiew — miasto w centralnej części Ukrainy, ok. 80 km na płd. od Kijowa. Od 1774 r. do rewolucji bolszewickiej należało do polskiego magnackiego rodu Branickich. [przypis edytorski]

Biała dama w Hofburgu — legendarna Biała Dama strzegąca skarbu w jednej z głębokich piwnic pałacu Hofburg w Wiedniu. [przypis edytorski]

biała głowa (daw.) — kobieta (częściej zapisywane łącznie). [przypis edytorski]

białagłowa (daw.) — kobieta. [przypis edytorski]

białagłowa (starop.) — dziś: białogłowa; kobieta; daw. obie części składowe słowa odmieniały się (por. np. dzisiejsze: Białystok, do Białegostoku itd.). [przypis edytorski]

białagłowa (starop.) — kobieta. [przypis edytorski]

Biała Góra — wzniesienie w pobliżu Pragi, miejsce stoczonej 8 listopada 1620 bitwy, w której siły czeskich protestantów zostały rozbite przez armię austriacką, co pozbawiło Czechy niezależności na kilka wieków. [przypis edytorski]

biała i czerwona korona — faraonowie nosili podwójną koronę symbolizującą władzę nad dwoma zjednoczonymi krainami: połączenie wysokiej białej korony Górnego Egiptu oraz niższej czerwonej korony Dolnego Egiptu. [przypis edytorski]

biała płeć (daw.) — płeć piękna, żeńska; kobiety. [przypis edytorski]

biała płeć (starop.) — białogłowy; kobiety. [przypis edytorski]

Biała — rzeka w województwie małopolskim przepływająca przez Tarnów, prawobrzeżny dopływ Dunajca. [przypis edytorski]

białéj — daw. forma fleksyjna z tzw. é pochylonym, w wymowie zbliżonym do y. [przypis edytorski]

białe, by lilie — białe niby lilie. [przypis edytorski]

białego wam byka poświęcę — biały byk jako najwspanialsza, rzadka ofiara. [przypis edytorski]

białejgłowy (starop.) — dziś przestarz.: białogłowy, tj. kobiety; daw. obie części składowe słowa odmieniały się (por. np. dzisiejsze: Białystok, do Białegostoku itd.). [przypis edytorski]

białemigłowami (starop. forma) — dziś (przestarz.) N.lm: (między) białogłowami; tzn. (między) kobietami; daw. obie części składowe słowa odmieniały się (por. np. dzisiejsze: Białystok, do Białegostoku itd.). [przypis edytorski]

białemi skrzydły — dziś popr. forma N. lm: białymi skrzydłami. [przypis edytorski]

białe (…) morze — Morze Bałtyckie, lit. Baltijos jūra oznacza dosł.: białe morze. [przypis edytorski]

Białe Morze (trad. litew.) — tu: Bałtyk. [przypis edytorski]

białe ptaszę (…) poda różdżkę — wiadomość o tym, że opadają już wody potopu otrzymali ocaleni na arce Noego dzięki gołębicy (stąd będącej symbolem pokoju), która przyniosła gałązkę oliwną z lądu. [przypis edytorski]

białe rymy — wiersz biały, bezrymowy, oparty na rytmie. [przypis edytorski]

białe (żarg. drukarski) — pusta, niepokryta drukiem część wiersza. [przypis edytorski]

Białka — rzeka w województwie małopolskim, prawy dopływ Dunajca. Powstaje w Tatrach z połączenia Rybiego Potoku (to on wypływa z Morskiego Oka, a nie Białka) z Białą Wodą. [przypis edytorski]

Białka — właśc. Białka Tatrzańska, wieś w województwie małopolskim, w powiecie tatrzańskim. [przypis edytorski]

Białkowski, Tadeusz (1888–1961) — aktor. [przypis edytorski]

białność — popr.: białość, biel. [przypis edytorski]

Białobłocki, Bronisław (ok. 1861–1888) — przedwcześnie zmarły na gruźlicę krytyk literacki, publicysta, pochodził z polskiej drobnoszlacheckiej rodziny kalwińskiej z okolic Mińska, studiował prawo w Petersburgu (1878–1882), gdzie nawiązał kontakty z ros. organizacją Narodnaja Wola; następnie przebywał w Warszawie, współdziałając z kręgiem młodzieży ożywianej ideami socjalistycznymi, skupionym wokół Stanisława Krusińskiego; publikował gł. w „Przeglądzie Tygodniowym” (1883–1885), był jednym z pionierów krytyki socjalistycznej (z tego stanowiska poddawał oglądowi twórczość realistów rosyjskich i polskich, w tym m.in. Konopnickiej i Orzeszkowej), dopominał się o literaturę zaangażowaną społecznie, stającą po stronie uciemiężonych mas ludu, dającą wsparcie dla zaangażowania w walkę o sprawiedliwość społeczną. [przypis edytorski]