Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 457 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | dziecięcy | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7343 przypisów.
bajadera — hinduska tancerka. [przypis edytorski]
bajadera — hinduska tancerka świątynna. [przypis edytorski]
bajadera — hinduska tancerka świątynna. [przypis edytorski]
bajadera — tancerka. [przypis edytorski]
bajaderka (z fr. bayadère) — tancerka. [przypis edytorski]
Bajard — rumak Rynalda. [przypis redakcyjny]
Bajard właśc. Pierre du Terrail de Bayard (1473–1524) — ideał rycerza średniowiecznego, zaskarbił sobie przydomek „rycerza bez trwogi i skazy”, sławiony w romansach rycerskich; wódz fr., bohater kampanii włoskiej Karola VIII, Ludwika XII i Franciszka I. [przypis edytorski]
Bajard, właśc. Piotr du Terrail senior de Bayard (1473–1524) — utalentowany fr. dowódca wojskowy, owiany legendą „rycerz bez strachu i skazy”; w bitwie nad rzeką Sesią (30 kwietnia 1524), w płn.-zach. Włoszech, dowodził tylną strażą wycofujących się oddziałów francuskich, zginął od hiszpańskiej kuli. [przypis edytorski]
baja — rodzaj miękkiej bawełnianej tkaniny. [przypis edytorski]
Bajarz polski — książka Antoniego Józefa Glińskiego (1817–1866), stanowiąca zbiór baśni i legend ludowych. [przypis edytorski]
Bajarz polski — popularny czterotomowy zbiór „baśni, powieści i gawęd ludowych”, zawierający także przetworzone utwory literackie, wydany przez chłopskiego samouka Antoniego Józefa Glińskiego (1817–1866), opublikowany w 1853, wielokrotnie wznawiany. [przypis edytorski]
bajarz uroczy uśpił bajaniem Argusowe oczy — Merkury opowiadaniem przygód Syrynksa uśpił Argusa, któremu zazdrosna Junona kazała czuwać nad miłostkami dorywczymi Jowisza z Io. [przypis redakcyjny]
Bajazeta, dziś: Bajazyd (1354–1403) — sułtan osmański. [przypis edytorski]
Bajazet (Bajazyd) (1354–1403) — sułtan osmański. [przypis edytorski]
Bajazyd — miasto we wschodniej Turcji, 15 km na płd. zach. od góry Ararat, 35 km od granicy z Iranem; całkowicie zniszczone w 1930, odbudowane jako Doğubayazıt (tur.: wschodnie Bajazyd). [przypis edytorski]
bajazzo (wł.) — pajac. [przypis edytorski]
bajbardzo — byle kto; ktoś, kogo można lekceważyć. [przypis edytorski]
bajbardzo (daw.) — tu: byle co, ladaco; ktoś, kogo można lekceważyć. [przypis edytorski]
bajbardzo (przest.) — byle kto, nikt ważny. [przypis edytorski]
bajcarz — tu: ten, kto opowiada bajki, kłamie. [przypis edytorski]
bajc (reg.) — oszustwo. [przypis edytorski]
bajczany — dziś: bajkowy. [przypis edytorski]
bajczarz — dziś popr.: bajarz. [przypis edytorski]
Bajda — Dymitr Wiśniowiecki, zwany przez Kozaków Bajdą; sławny awanturnik. [przypis edytorski]
bajdak — gatunek łodzi używanej na Dnieprze. [przypis autorski]
bajdak (ukr.) — duża rzeczna łódź żaglowo-wiosłowa. [przypis edytorski]
bajdak (z ukr.) — duża rzeczna łódź żaglowo-wiosłowa, używana na Dnieprze. [przypis edytorski]
bajdała — ktoś, kto lubi bajdurzyć, opowiadać bajki. [przypis edytorski]
bajdara (ukr.) — łódź wiosłowa a. statek rzeczny, używany na Dnieprze. [przypis edytorski]
Bajdaru — Powinno być: Bajdarów, dolina bowiem nazywa się: Bajdary. [przypis redakcyjny]
Bajdary — piękna dolina, przez którą zwykle wjeżdża się na brzeg południowy Krymu. [przypis autorski]
bajda — zmyślone opowiadanie pozbawione sensu. [przypis edytorski]
bajdewind — tu: niesprzyjający wiatr. [przypis edytorski]
Baje — Baiae, miasto nad Zatoką Neapolitańską,w starożytności funkcjonujące jako kurort i uzdrowisko. [przypis edytorski]
bajeczka o pewnym starcu w trzech słowach zawarta — Er lebte, nahm ein Weib, und starb (niem: Żył, ożenił się i umarł), Gellert w bajkach i przypowieściach. [przypis autorski]
Bajeczki Józia — cykl opublikowany w zbiorze pt.: Igraszki kabaretowe wydanym w Krakowie w 1908 roku. [przypis edytorski]
bajeczne rzeczy, które Wergili opowiada o pszczołach — że można je otrzymać z gnijących ciał wołów, zob. Wergiuliusz Georgiki, IV, 281–314. [przypis edytorski]
bajecznie — aluzja do wyrażenia „Bajecznie kolorowa”, użytego w tytule powieści Sewera–Maciejowskiego (1898), a następnie w Weselu St. Wyspiańskiego (akt I, sc. 11). [przypis redakcyjny]
Baje (łac. Baiae) — miasto nad Zat. Neapolitańską, w starożytności funkcjonujące jako kurort i uzdrowisko. [przypis edytorski]
Bajgełe — przezwisko utworzone od rzeczownika pospolitego oznaczającego rodzaj bułki, obwarzanek, bajgiel. [przypis edytorski]
bajgusz — żebrak, Kirgiz zubożały. [przypis tłumacza]
bajka Goreckiego — poniżej przytoczona zostaje przez Żegotę treść bajki Diabeł i zboże Antoniego Goreckiego (1787–1861), poety i bajkopisarza, uczestnika kampanii napoleońskich, a następnie powstania listopadowego; z Mickiewiczem zaprzyjaźnił się już na emigracji, później połączyły ich również więzy rodzinne (syn Goreckiego, Tadeusz, poślubił Marię Mickiewiczównę). [przypis edytorski]
Bajka: księgi spłonęły wraz ze świątynią (…) — Jr 2, 2. [przypis tłumacza]
Bajkał — jezioro w azjatyckiej części Rosji, w Buriacji, drugie pod względem powierzchni jezioro w Azji, najstarsze i najgłębsze jezioro na świecie. [przypis edytorski]
bajka — mit starożytny o Filomeli-słowiku, jak w w. i IX, 410, znany z Sobótki Jana Kochanowskiego. [przypis redakcyjny]
Bajka o Garonie — bajka La Fontaine'a pt. Żołądź i dynia. [przypis tłumacza]
bajka o górze i myszy — góra urodziła mysz; inaczej: rzecz, która zapowiadała się na coś wielkiego i ważnego, okazała się błaha. [przypis edytorski]
bajka o… koniu… — wspomniana bajka opowiada, jak koń przy pomocy człowieka zwycięża jelenia, lecz staje się niewolnikiem człowieka. Bajka była znana już przez starożytnych; liryk grecki Stesichoros (630–500 r. p.n.e.), miał ją opowiadać mieszkańcom miasta Himery na Sycylji. Spotykamy ją też u Horacego (Listy, ks. I, 10, w. 34–38. Por. także bajkę Lafointaine'a La cheval s'etant voulu venger du cerf (Księga IV, bajka XIII). [przypis redakcyjny]
bajka o sojce, która stroi się w pawie pióra — odniesienie do bajki La Fontaine'a (ks. IV, bajka 9). [przypis edytorski]
Bajka posiadała też usuniętą później puentę: «Tak rozum z cicha, a głupstwo z hukiem / Wychodzą drukiem». [przypis redakcyjny]
bajka — pot. zmyślone opowiadanie, nieprawdziwa historia. [przypis edytorski]
Bajkę Ezopa o żabie i myszy — Żaba ofiarowała się na swoim grzbiecie mysz przez rów przesadzić, a rzeczywiście knuła w sobie zdradliwy zamysł, aby ją utopić; lecz ptak drapieżny spadł niespodzianie i połknął mysz zarazem z żabą. Żaba i mysz w tej bajce, są to oszukujące siebie nawzajem dwa diabły, tym ptakiem drapieżnym jest to smolne jezioro. [przypis redakcyjny]
bajkę, jak żuk orła nęka — bajka Ezopa: zając, ścigany przez orła, prosi żuka gnojka, swego kuma, o ratunek. Żuk przyjął go w gościnę. Nadleciał orzeł: żuk prosi go, aby mu nie krzywdził przyjaciela, którego bronią prawa gościnności. Orzeł nie zważa na zaklęcia, w oczach żuka rozdziera zająca. Żuk gnojek postanowił zemstę. Wyszukał gniazdo orła, wytoczył jaja orle jedno po drugim na brzeg gniazda i postrącał. Orzeł pobudował się powtórnie na niedostępnej skale. Żuk gnojek i tam zrobił tak samo. Wtedy orzeł uwił gniazdo na Olimpie, na kolanach Zeusa. Żuk gnojek poleciał na Olimp, puścił gnojkiem na Zeusa. Zeus się porwał, aby te żukowe perfumy strząsnać; jaja wypadły i stłukły się. [przypis tłumacza]
bajkę o magnetycznej górze — podanie o górze magnetycznej spotykamy już u Pliniusza, a nadto w bajkach z 1001 nocy, w średniowiecznych poematach niemieckich (Gudrun) i starych opowieściach francuskich. [przypis redakcyjny]
Bajki w rząd abecadła… dykcjonarze — słowniki encyklopedyczne bardzo rozpowszechnione w XVIII w. Znane są z tych czasów dykcjonarze filozoficzne, mitologiczne, starożytności, przyrodnicze, historyczno–geograficzne i inne. Zapewne w rząd bajek zalicza Krasicki arcybałamutne Nowe Ateny Benedykta Chmielowskiego. [przypis redakcyjny]
bajlif — średniowieczny tytuł urzędników o różnej randze i uprawnieniach: w dobrach królewskich, kościelnych lub wasalnych, także w zakonach rycerskich. [przypis edytorski]
bajok (gw.) — bajarz, łgarz. [przypis redakcyjny]
bajonet (daw.) — bagnet. [przypis edytorski]
Bajonna — miejscowość w płd.-zach. Francji, u zbiegu rzek Nive i Adour, w północnej części regionu kulturowego Kraju Basków. [przypis edytorski]
bajoras — bojarowie (naśladowanie lit. formy M.lm). [przypis edytorski]
bajoras — bojar, woj, rycerz; Kraszewski stosuje tu częściowo fonetyczny zapis wymowy litewskiej. [przypis edytorski]
bajoras i smerdy — dworzanie księcia, wasale. [przypis edytorski]
bajoras (z litew.) — bojar, rycerz, szlachcic. [przypis edytorski]
bajoras (z litew.) — bojar, rycerz, szlachcic (tu w lm: bojarzy). [przypis edytorski]
bajor — bojar (forma po odrzuceniu lit. końcówki M.lp). [przypis edytorski]
bajor (daw.) — bajoro. [przypis edytorski]
bajorek (z wł. bagliore) — nitka albo drucik metalowy. [przypis redakcyjny]
bajorów — dziś popr. forma D. lm: bajor. [przypis edytorski]
bajorów (forma gw.) — popr. forma D. lm: bajor. [przypis edytorski]
bajorów (gw.) — dziś popr. forma D. lm: bajor. [przypis redakcyjny]
bajoro — błoto, bagno. [przypis edytorski]
bajory — dziś popr. forma: bajora. [przypis edytorski]
bajowy — wykonany z bai, miękkiej tkaniny bawełnianej. [przypis edytorski]
bajrak — las na terenie pociętym wąwozami. [przypis edytorski]
bajrak — las zarosły śród wąwozów. [przypis autorski]
bajronicznym cieniem — mowa o typie romantycznego bohatera z powieści poetyckich George'a Byrona (1788–1824). [przypis edytorski]
bajroniczny — tendencje literackie ukształtowane pod wpływem twórczości i biografii Byrona; cechy: tajemnicze, melancholijne. [przypis edytorski]
bajronizm — prąd literacki i obyczajowy XIX w. ukształtowany na kanwie twórczości i legendy biograficznej ang. poety George'a Byrona (1788–1824), charakteryzujący się buntem przeciwko panującemu porządkowi społecznemu. Określenie zmodernizowany bajronizm odnosi się raczej do bezproduktywnej mody na naśladowanie bohaterów Byrona. [przypis edytorski]
Bajronowska lira — twórczość podniosła, romantyczna, od nazwiska angielskiego poety romantycznego George'a Gordona Byrona (1788–1824). [przypis edytorski]
bajta — drewniana dzieża do wyrabiania ciasta. [przypis edytorski]
bajtała — gaduła, kłamczuch. [przypis edytorski]
bajtko — batko (batiuszka), duchowny prawosławny. [przypis redakcyjny]
bajukać (ros. баюкать) — kołysać do snu, bujać. [przypis edytorski]
bajzel (pot.) — dom publiczny. [przypis edytorski]
Baka — Βακὰ. [przypis tłumacza]
Bakabera starszy — Nieznany. [przypis tłumacza]
Baka, Józef (1707–1780) — jezuita, polski poeta późnego baroku; na temat wartości jego dorobku wciąż toczą się ożywione dyskusje. [przypis edytorski]
Baka, Józef (1707 a. 1706–1780) — wywodzący się z litewskiej szlachty i na terenie Litwy, Łotwy oraz Białorusi działający jezuita, misjonarz i kaznodzieja, a także poeta późnego baroku, należący do najbardziej reprezentatywnych przedstawicieli kultury czasów saskich; w swych wierszach nie gardził rymami częstochowskimi ani rubasznością i dosadnością, uważając swą twórczość za narzędzie pracy duszpasterskiej; swoistą sławę i uznanie zyskał pośmiertnie dzięki recepcji jego utworów wśród polskich romantyków. [przypis edytorski]
Bakajowski — od nazwiska Michała Bakaja, byłego pracownika carskiej Ochrany, który w roku 1906 przekazał Włodzimierzowi Burcewowi, redaktorowi emigranckiego rosyjskiego czasopisma Byłoje, listę agentów. Znajdował się na niej również Stanisław Brzozowski. Za życia pisarza sprawa, mimo powołania w Krakowie sądu honorowego, nie została rozstrzygnięta; w zachowanych dokumentach Ochrany jego nazwisko nie pada. [przypis edytorski]
bakałarz (daw.) — nauczyciel. [przypis edytorski]
bakałarz (daw.) — nauczyciel szkoły elementarnej. [przypis edytorski]
bakałarz (daw.) — osoba z wykształceniem uniwersyteckim (tu użyte pogardliwie). [przypis edytorski]
bakałarz (daw.) — tu: nauczyciel. [przypis edytorski]
bakałarz (daw.) — tu pogard.: nauczyciel. [przypis edytorski]
Bakałarze — niedokończona powieść obyczajowa drugorzędnego pisarza Adama Pługa (pseud. Adama Pietkiewicza, 1823–1903), drukowana w latach 1868–1869 w kilkunastu odcinkach w tygodniku „Kłosy”, od 1875 kontynuowana w kolejnych kilkunastu odcinkach. [przypis edytorski]
bakałarz — nauczyciel. [przypis edytorski]
bakałarzównej — dziś popr.: bakałarzównie. [przypis edytorski]
bakałarz — osoba, która na średniowiecznym uniwersytecie uzyskała najniższy stopień akademicki (bakalaureat). [przypis edytorski]
bakałarz — tu: nauczyciel. [przypis edytorski]
bakałarz — tu: nauczyciel, wykładowca. [przypis edytorski]
