Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 457 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7668 przypisów.
dziewczy (starop.) — dziewczęcy. [przypis edytorski]
Dzieweczki te i prawie dziewice — tj. dziewczęta w różnym wieku: małe dziewczynki i niemal dorosłe panny. [przypis redakcyjny]
dziewiąci — dziś popr.: dziewięciu. [przypis edytorski]
Dziewiąta, Norymberscy — skrótowo o utworach: Dziewiąta Symfonia Beethovena oraz Śpiewacy norymberscy Wagnera. [przypis edytorski]
dziewiąty dzień miesiąca Aw (Tisza b'Aw) — w tym dniu w 70 r. n.e. Rzymianie zburzyli Jerozolimę wraz ze świątynią. W r. 586 p.n.e. w tym samym dniu miesiąca Aw, król babiloński Nebuchadnezar zburzył pierwszą świątynię jerozolimską. W czasie Tisza b'Aw obowiązuje post taki jak w Jom Kipur. Wszystkie inne posty obowiązują Żydów obojga płci tylko od trzynastego roku życia. [przypis tłumacza]
dziewica (daw.) — młoda, niezamężna kobieta. [przypis edytorski]
dziewica — dziewczyna, panna. [przypis edytorski]
Dziewica — Fatima Zahra (605–632), córka Mahometa i matka jego wnuków, najbardziej czczona kobieta islamu. [przypis edytorski]
dziewica konsystorska — w religii katolickiej: kobieta po rozwodzie kościelnym, uznana za dziewicę przez prawo kanoniczne po rozwiązaniu związku małżeńskiego, w którym pozostawała. [przypis edytorski]
Dziewica Orleańska — Joanna d'Arc (1412–1431), bohaterka narodowa Francji; podczas wojny stuletniej poprowadziła armię francuską do kilku ważnych zwycięstw (m.in. oswobodziła oblegany przez wojska angielskie Orlean), twierdząc, że działa kierowana przez Boga; zginęła spalona na stosie. [przypis edytorski]
Dziewica Orleańska — Joanna D'Arc (1412–1431), święta, mistyczka, patronka Francji. Prowadziła wojska francuskie do walki przeciw Anglikom, skłaniając je do przyjęcia bardziej ofensywnej taktyki. Ostatecznie została wydana Anglikom, osądzona za herezję i spalona na stosie. [przypis edytorski]
Dziewica Orleańska, przydomek Joanny d'Arc (1412–1431) — fr. bohaterka narodowa, katolicka święta, twierdziła, że prowadzi Francuzów do zwycięstwa natchniona przez Boga, spalona na stosie w wieku 19 lat. [przypis edytorski]
Dziewica Orleańska właśc. Joanna d'Arc (1412–1431) — bohaterka narodowa Francji; podczas wojny stuletniej z Anglią poprowadziła armię francuską do kilku ważnych zwycięstw, twierdząc, że działa kierowana przez Boga; zginęła spalona na stosie. [przypis edytorski]
dziewica — panna. [przypis edytorski]
dziewica (starop.) — panna, dziewczyna, kobieta niezamężna. [przypis edytorski]
dziewica — tu: dziewczyna, panna. [przypis edytorski]
dziewica — tu: dziewczyna. [przypis edytorski]
dziewica — tu: nimfa gór lub lasów, Oreada lub Driada. [przypis redakcyjny]
dziewice babilońskie, które się oddają na cześć bogini — wg opisu Herodota (Dzieje I, 199); chodzi o Isztar, mezopotamską bogini płodności, miłości, seksu i wojny, w Syrii i Fenicji czczoną jako Asztarte. [przypis edytorski]
dziewice Miletu dusiły się sznurem — opowieść z Plutarcha O cnotach kobiet. [przypis edytorski]
dziewice Westy — łac. Virgines Vestae. [przypis autorski]
dziewicorództwo — właśc. dzieworództwo a. partenogeneza, rozwój zarodka z niezapłodnionego jaja. [przypis edytorski]
dziewiczej Dyjany trzy czoła (mit. rzym.) — Diana (w mit. gr. Artemida) bywała utożsamiana z boginią nocy i magii (a także pokuty i pomsty) Hekate oraz boginią księżyca Selene, stąd potrójne wyobrażenie Hekate Tergemina (Troista Hekate); oprócz kobiecych, ludzkich przedstawienie potrójnej bogini, zdarzały się również z głowami lub atrybutami zwierzęcymi: konia, psa i węża; (por. też: mit. rzym. Hekate Trivia). [przypis edytorski]
dziewięćdziesiąt pięć stopni Fahrenheita — przybliżona średnia temperatura ludzkiego ciała w skali zaproponowanej przez niemieckiego inżyniera i fizyka z Gdańska, Daniela Gabriela Fahrenheita (1686–1736), używanej w Wlk. Brytanii i daw. koloniach brytyjskich do połowy XX wieku. W pierwotnej wersji tej skali temperatura ludzkiego ciała wynosiła 96°F, w zmodyfikowanej: 98,6°F. [przypis edytorski]
dziewięćdziesięcioletni arcybiskup gnieźnieński, Jarosław, związał stułą ręce cesarskiej pary — wg Długosza. [przypis autorski]
dziewięć łokci — ok. 4m. [przypis edytorski]
dziewięć nieb — według średniowiecznej kosmologii znajdującą się w centrum świata Ziemię otaczało dziewięć koncentrycznych sfer niebieskich. Siedem z nich odpowiadało: Księżycowi, Merkuremu, Wenus, Słońcu, Marsowi, Jowiszowi i Saturnowi. Ósma była sferą gwiazd stałych. Ostatnie, dziewiąte niebo, zwane empireum, miało być siedzibą Boga i aniołów. Wizerunek ten utrwalił Dante w swoim poemacie Boska Komedia. [przypis edytorski]
dziewięć pałek — odznaka godności hrabiowskiej umieszczana w herbie: opaska z dziewięcioma wachlarzowato ułożonymi „pałkami”, tj. promieniami mającymi na końcach perły. [przypis edytorski]
dziewięć pawłów — Paolo, ówczesna moneta papieska. [przypis redakcyjny]
dziewięć rozkoszy małżeństwa — Les quinze joyes du mariage, tytuł książeczki przypisywanej Antoniemu de la Salle, której pierwsze wydanie ukazało się w r. 1480, w Lionie. [przypis tłumacza]
dziewięć sążni — ok. 16 m. [przypis edytorski]
dziewięć sióstr — tu: Muzy, mitologiczne patronki sztuk. [przypis edytorski]
dziewięć sułtanic Feba — w ten sposób określa się tu Muzy, opiekunki twórczości artystycznej. [przypis edytorski]
dziewięcią — dziś popr. forma N. l. mn.: dziewięcioma. [przypis edytorski]
dziewięcią — dziś popr. N. lm. dziewięcioma. [przypis edytorski]
Dziewięci iasnych chórów nieba — mowa o chórach anielskich; średniowieczna teologia zaludniała niebo aniołami ustawionymi w ścisłej hierarchii, dzielącymi się na chóry. [przypis edytorski]
dziewięciuset braci Ducha Tegorocznego Bożego Narodzenia — chodzi o liczbę dotychczasowych świąt Bożego Narodzenia; ponieważ Opowieść wigilijna Charlesa Dickensa została wydana po raz pierwszy w 1843 roku, wskazywałoby to na początki obchodzenia tych świąt o dziewięcset lat wcześniej, a tymczasem Boże Narodzenie zaczęto świętować w IV w. (o ile nie wcześniej): Duch Tegorocznego Bożego Narodzenia, który odwiedził Ebenezera Scrooge'a miał więc już wówczas ponad tysiąc pięciuset braci. [przypis edytorski]
dziewięciu stróżów — podobnych stróżów wybierano później podczas olimpiad. [przypis edytorski]
dziewięciu — Zbójców było właściwie już tylko ośmiu, gdyż człowiek ugodzony przez pana Trelawneya na pokładzie szonera umarł z rany tego samego wieczora, o tym jednak dowiedzieliśmy się dopiero później (przypisek Jima Hawkinsa). [przypis autorski]
dziewięsiel (daw.) — olbrzym, gigant. [przypis redakcyjny]
dziewięsiłka — olbrzymka. [przypis redakcyjny]
dziewierz (daw.) — brat męża, szwagier. [przypis redakcyjny]
dziewierz — ojciec pana młodego (świekr) a. brat męża (szwagier); tu: starszy wiekiem mężczyzna z bliskiej rodziny pana młodego, pełniący funkcję pierwszego drużby. [przypis edytorski]
dziewierz (starop.) — szwagier. [przypis edytorski]
dziewka (daw.) — dziewczyna, panna. [przypis edytorski]
dziewka (daw.) — dziewczyna, służąca. [przypis edytorski]
dziewka (daw.) — dziewczyna; służąca. [przypis edytorski]
dziewka (daw., gw.) — dziewczyna, panna; także: córka. [przypis edytorski]
dziewka (starop.) — córka. [przypis edytorski]
dziewka (starop.) — dziewczyna, tu: córka. [przypis edytorski]
dziewka (starop.) — dziewczynka, dziewczyna, panienka. [przypis edytorski]
dziewka (starop.) — [tu:] córka. [przypis redakcyjny]
dziewka (starop.) — tu: panna, dziewczyna. [przypis edytorski]
dziewka (tu daw.) — córka. [przypis edytorski]
dziewka — tu: służąca. [przypis edytorski]
dziewka* (zdr. od starop. dziewa) — dziewczyna. [przypis redakcyjny]
dziewka z Lagu — oryg. „donna del Lago”, „pani Jeziora”, Wiwiana, kochanka Merlina. Merlin położył się z jej namowy do zbudowanego przez siebie grobu dla przekonania się, czy nie za mały dla niego; tymczasem Wiwiana za pomocą czarów, które wyłudziła od niego, sprawiła, że już z grobu wyniść nie mógł. [przypis redakcyjny]
dziewki pochopne do wojny (mit. gr.) — Amazonki, potomkinie boga Aresa i nimfy Harmonii; obszar zamieszkiwania tego na poły legendarnego plemienia lokalizowano u wybrzeży Morza Czarnego, w Kolchidzie (tereny dzisiejszej Gruzji), w Tracji, w centralnej Scytii (na lewobrzeżnych równinach naddunajskich) a. u podnóży Kaukazu w Azji Mn. [przypis edytorski]
dziewoja (daw.) — dorodna dziewczyna. [przypis edytorski]
dziewoja — dziewczyna. [przypis edytorski]
dziewoja (staropol.) — piękna panna. [przypis redakcyjny]
Dziewonia — w mit. słowiańskiej boginka łąk. [przypis edytorski]
dzieworództwo — rozwój organizmu z komórki jajowej, która nie została zapłodniona. [przypis edytorski]
dziewosłąb (gw.) — swat. [przypis edytorski]
dziewosłąb — swat. [przypis edytorski]
dziewosłęb a. dziewosłąb (daw.) — swat. [przypis edytorski]
dziewosłęb (daw.) — swat, pośrednik przy zawieraniu małżeństwa. [przypis edytorski]
dziewosłęb (daw.) — swat, tu: zalotnik. [przypis edytorski]
dziewosłębem mieć kogo (starop.) — swatem najpierwszym, przyjacielem użytym z prośbą o pannę. [przypis redakcyjny]
dziewosłębić (daw.) — być swatem, tu raczej: starać się o rękę. [przypis edytorski]
dziewosłębić (daw.) — swatać. [przypis redakcyjny]
dziewosłębić (daw.) — wysyłać swatów. [przypis edytorski]
dziewosłębić — swatać. [przypis edytorski]
dziewosłęb — osoba starająca się o rękę dziewczyny w czyimś imieniu; swat. [przypis edytorski]
dziewosłęb — osoba starająca się o rękę dziewczyny w czyimś imieniu; swat; tu: w dziwosłębach (zastać kogoś): podczas starań o rękę panny. [przypis edytorski]
dziewosłęb (starop.) — swat; poseł w sprawach kojarzenia par małżeńskich. [przypis redakcyjny]
dziewosłęb — swat, człowiek pośredniczący w zawarciu małżeństwa. [przypis edytorski]
dziewosłęb — swat; osoba pośrednicząca przy składaniu propozycji małżeńskiej. [przypis edytorski]
dziewosłęb — swat; pośrednik przy kojarzeniu pary małżeńskiej. [przypis edytorski]
dziewosłęby (daw.) — konkury, swatanie; zaręczyny. [przypis edytorski]
dziewstwo (starop.) — dziewictwo. [przypis edytorski]
dziewucha — tu: służąca. [przypis edytorski]
dziewuchom paciorków (wiozę) (gw.) — dziewczynom paciorki. [przypis edytorski]
dzieża — drewniane naczynie do rozczyniania mąki. [przypis redakcyjny]
dzieża — drewniane naczynie do wyrabiania ciasta. [przypis edytorski]
dzieża — drewniane naczynie służące do rozczyniania mąki i wyrastania ciasta chlebowego. [przypis edytorski]
dzieża — duże, drewniane naczynie, służące do rozrabiania ciasta na chleb. [przypis edytorski]
dzieża — duże naczynie służące do rozczyniania ciasta na chleb. [przypis edytorski]
dzieża — naczynie do wyrabiania ciasta. [przypis edytorski]
dzieża — naczynie do zaczyniania ciasta na chleb. [przypis edytorski]
dzieża — okrągłe naczynie z drewnianych klepek do wyrobu ciasta na chleb. [przypis edytorski]
dzieża z kwasem rozczynowym — naczynie z zaczynionym ciastem chlebowym. [przypis edytorski]
dzieżka — garnek bez uszu. [przypis edytorski]
dzieżka — mała dzieża, tj. naczynie drewniane, wykonane z klepek, o kształcie ściętego stożka a. walca; wyrobem dzieży (jak również beczek) zajmował się bednarz; duże dzieże używano do wyrabiania ciasta chlebowego, mniejsze do przechowywania żywności. [przypis edytorski]
dzieżka — miseczka. [przypis edytorski]
dzika a piękna — konstrukcja z „a” w funkcji spójnika łącznego, dziś: dzika i piękna. [przypis edytorski]
dzika dziewczyna z Châlons w Szampanii — W w. XVIII obserwowano ze szczególną uwagą ludzi wyrosłych na puszczy, aby z jednej strony zbadać wpływ wychowania na człowieka, z drugiej zaś, aby, jak się spodziewano, rozstrzygnąć tą drogą podstawowe zagadnienia etyki. Dzika dziewczyna z Szampanii odgrywała wówczas wielką rolę w rozważaniach psychologów i pedagogów. De la Mettrie powołał się na nią pierwszy w Historii naturalnej duszy, opierając się na opowiadaniu Marszałka Saskiego (Maurycego Saskiego). Najbardziej szczegółowo opisuje ją Herder w rozdz. IV księgi III Idee zur Philosophie der Geschichte. [przypis tłumacza]
dzika figa — ficus sycomorus [figa morwowa, sykomora sykomora: afrykańskie drzewo figowe o niesmacznych owocach, lecz cenionym przez rzeźbiarzy drewnie; red. W.L.]. [przypis autorski]
Dzika kaczka — norw. Vildanden, dramat Ibsena z z 1884 roku. [przypis edytorski]
Dzika kaczka — sztuka Henrika Ibsena z 1884 roku. [przypis edytorski]
