Przekaż 1,5% Wolnym Lekturom!
Wsparcie nic nie kosztuje! Wystarczy w polu „Wniosek o przekazanie 1,5% podatku” wpisać nasz KRS: 0000070056
Każda kwota się liczy! Dziękujemy!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | staropolskie | szwedzki | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 14931 przypisów.
Sardanapal — wg staroż. gr. autora Ktezjasza ostatni król Asyrii, żyjący w przepychu zniewieściały i dekadencki władca, który swymi działaniami doprowadził do upadku państwa. Dekadencja Sardanapala stała się popularnym tematem w literaturze i sztuce, szczególnie w romantyzmie. Imię Sardanapal to najprawdopodobniej zniekształcone Aszurbanipal, imię, które nosił król Asyrii panujący w latach 669–631 p.n.e., będący jednak władcą wykształconym, skutecznym i silnym, odnoszącym zwycięstwa. [przypis edytorski]
Sardanapal — właśc. Asurbanipal, król Asyrii 669–631 p.n.e, założyciel biblioteki w Niniwie; w kulturze europejskiej stanowi symbol rozpustnego tyrana, uosobienie zbytku i zniewieścienia, którymi miały się cechować ostatnie lata jego panowania. [przypis edytorski]
Sardanapal — właśc. Asurbanipal, król Asyrii w latach 669-631 p.n.e, w kulturze europejskiej symbol zbytku i zniewieścienia, gdyż tym właśnie miały się cechować ostatnie lata jego panowania. [przypis edytorski]
Sardanapal — właśc. Asurbanipal, król Asyrii w latach 669–631 p.n.e, w kulturze europejskiej symbol zbytku i zniewieścienia, gdyż tym właśnie miały się cechować ostatnie lata jego panowania. [przypis edytorski]
Sardana, xiążę niezbyt słabe… — prawdopodobnie Sardanapal. [przypis tłumacza]
Sardes — miasto w Azji Mniejszej. [przypis edytorski]
Sardes — staroż. miasto w Azji Mniejszej, stolica Lidii, od 546 p.n.e. stolica satrapii perskiej. [przypis edytorski]
Sardes — staroż. miasto w Azji Mniejszej, stolica Lidii. [przypis edytorski]
Sardes — staroż. miasto w zach. Azji Mniejszej, stolica Lidii; po klęsce ostatniego króla Lidyjczyków, Krezusa, w wojnie z Cyrusem II Wielkim (ok. 546 p.n.e.) Sardes stało się stolicą satrapii perskiej. [przypis edytorski]
Sardes — stolica Lidii, staroż. miasto w Azji Mniejszej, k. Smyrny (dziś: Izmiru) w zach. Anatolii. [przypis edytorski]
sardoniczny — ironiczny, szyderczy. [przypis edytorski]
sardoniczny — o uśmiechu, wyrazie twarzy itp.: szyderczy. [przypis edytorski]
sardoniczny — szyderczy, ironiczny. [przypis edytorski]
sardonyks — kamień ozdobny, odmiana agatu o naprzemiennych białych i brunatnoczerwonych wstęgach. [przypis edytorski]
Sardou, Victorien (1831–1908) — francuski dramatopisarz, autor sztuk o starannie skonstruowanym schemacie akcji, cieszących się dużą popularnością w Europie i Ameryce. [przypis edytorski]
Sardou, Victorien (1831–1908) — francuski dramatopisarz, członek Akademii Francuskiej; autor komedii obyczajowych (Pani Sans-Gêne z 1893) i dramatów historycznych. [przypis edytorski]
sardyjskie skarby… indyjskie złoto — Sardes, stolica Lidii, słynęła ze swych skarbów, Indie ze swego złota. [przypis redakcyjny]
sardyński miód — starożytni uważali go za miód kiepskiej jakości. [przypis edytorski]
Sardynią — dziś B.lp r.ż.: Sardynię. [przypis edytorski]
Sardyniji — Sardynii; tu: forma wydłużona (zgodna z daw. wymową) dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]
Sare, Józef (1850–1926) — wiceprezydent Krakowa w latach 1905–1926, z zawodu architekt, działacz Zjednoczenia Polaków Wyznania Mojżeszowego. [przypis edytorski]
sareng, dziś raczej sarangi — instrument smyczkowy pochodzenia arabskiego, używany do dziś w Indiach. [przypis edytorski]
sargas (litew.) — strażnik. [przypis edytorski]
sargas (litew.) — stróż, strażnik. [przypis edytorski]
sargasso — brunatna trawa wód podzwrotnikowych. [przypis autorski]
sargas (z litew.) — stróż. [przypis autorski]
Sarid — postać o takim imieniu nie występuje w Biblii. [przypis edytorski]
sarkać — głośno wyrażać niezadowolenie. [przypis edytorski]
sarkać — narzekać. [przypis edytorski]
sarkać — odnosić się nieuprzejmie; głośno narzekać. [przypis edytorski]
sarkać — wyrażać głośno niezadowolenie z czegoś, narzekać. [przypis edytorski]
sarkać — wyrażać głośno niezadowolenie z czegoś. [przypis edytorski]
sarkać — wyrażać niezadowolenie, często w sposób nieuprzejmy. [przypis edytorski]
sarkanie — głośne wyrażenie niezadowolenia z czegoś. [przypis edytorski]
sarkastyczny — uszczypliwy, szyderczy, drwiący. [przypis edytorski]
sarknąć — głośno wyrazić niezadowolenie. [przypis edytorski]
sarknąć — wyrazić się nieuprzejmie. [przypis edytorski]
sarknięcie — głośne wyrażenie swego niezadowolenia; też: nieuprzejma odezwanie się; por. sarkać, sarkazm. [przypis edytorski]
sarkoda (daw. biol.) — protoplazma, tworzący ciało komórki zespół powiązanych ze sobą związków organicznych. [przypis edytorski]
sarkoma (fr. sarcome, z gr. sarks, sarkos: mięso) — w medycynie nowotwór złośliwy (zwany także mięśniakiem) rozwijający się z tkanki łącznej lub mięśniowej, bardzo szybko rozrastający się i wcześnie dający przerzuty. [przypis edytorski]
sarłyk — mieszana rasa bydła rogatego, pochodząca od krów i jaków. [przypis redakcyjny]
Sarmaci i Scytowie — spokrewnione starożytne waleczne ludy koczownicze, zamieszkujące wschodnią Europę; od Sarmatów wg literatury i publicystyki polskiej XV–XIX w. wywodziła się szlachta polska. [przypis edytorski]
Sarmaci — nazwa irańskich ludów koczowniczo-pasterskich, spokrewnionych ze Scytami. [przypis edytorski]
Sarmacją (daw. forma) — dziś B. lp r.ż.: Sarmację; tj. Polskę. [przypis edytorski]
Sarmacja — kraina Sarmatów, starożytnego walecznego ludu, który wg literatury i publicystyki polskiej XV–XIX w. zamieszkiwał w przeszłości tereny polskie, ruskie i litewskie i od którego wywodzi się szlachta polska. [przypis edytorski]
Sarmakanta — miasto Samarkanda w Azji. [przypis redakcyjny]
Sarmatki — tu: Polki przestrzegające dawnych obyczajów, wprowadzone do satyry jako przeciwstawienie kobiet modnych. [przypis redakcyjny]
Sarmatyczan — Sarmatów. [przypis edytorski]
sarmatyzmem — staropolszczyzną. [przypis redakcyjny]
sarmatyzm — nazwa pogardliwa nadawana dawnemu obyczajowi polskiemu przez zwolenników cudzoziemszczyzny; tyle co: grubiaństwo. [przypis redakcyjny]
sarmenticii i semaxii (łac.) — tu: żywe pochodnie. [przypis edytorski]
sarna (daw.) — [tu:] baba, kobieta. [przypis redakcyjny]
sarn (daw.) — dziś: saren. [przypis edytorski]
sarnia noga — rękojeść dyscypliny z wykonana z sarniej nogi. [przypis redakcyjny]
sarn — rogacz. [przypis redakcyjny]
sarong — długi pas materiału owijany wokół bioder, by uformować z niego spódnicę. [przypis edytorski]
sarong — lekki, niemal przejrzysty strój kobiet malajskich. [przypis autorski]
sarong — malajski strój przypominający spódnicę z jednego płata tkaniny, noszony zarówno przez mężczyzn, jak i przez kobiety. [przypis edytorski]
sarong — rodzaj spódnicy z długiego pasa materiału owijanego wokół bioder, noszony przez kobiety i mężczyzn na Malajach. [przypis edytorski]
Saron — żyzna równina w Izraelu, nad morzem Śródziemnym rozciągająca się między Karmelem a Jaffą. [przypis edytorski]
Sarpedona — Sarpedon, syn Jowisza, król Likii, sprzymierzeniec Trojan w wojnie z Grekami. Zginął w walkach pod Troją. [przypis redakcyjny]
Sarpedon (mit. gr.) — wódz Licyjczyków w wojnie trojańskiej; zginął z rąk Patroklosa. [przypis edytorski]
Sarpedon — syn Zeusa i Europy, król Lików (mieszkańców Licji); poległ z ręki Patroklosa, przyjaciela Achillesa. [przypis edytorski]
Sarpedon — syn Zeusa i Europy. [przypis edytorski]
sarta (wł. ) — krawcowa. [przypis redakcyjny]
Sarto, Andrea del, właśc. Andrea d'Agnolo di Francesco di Luca (1486–1530) — włoski malarz renesansowy z Florencji, urodzony w rodzinie krawieckiej, stąd przydomek del Sarto (dosł. „od krawca”); najgłośniejsze jego dzieło to freski z życia św. Filipa w Santa Anunziata we Florencji (powst. 1504–1511) oraz utrzymane w monochromatycznej gamie brązów freski na temat życia św. Jana Chrzciciela we florenckim Chiostro dello Scalzo (1511-1526); ponadto zwracają uwagę jego obrazy: Madonna z harpiami (pełna ruchu, skrętów ciała już barokowych) oraz Ofiarowanie Izaaka, zdradzające tendencje manieryczne. [przypis edytorski]
sartor (łac.) — krawiec. [przypis edytorski]
Sartor Resartus, na język niemiecki przełożył i życiorysem opatrzył Tomasz A. Finter. 1882. T. II. Str. 145 i nast. [przypis autorski]
Sartowie — nazwa nadawana różnym osiadłym ludom Turkiestanu, dziś nie używana. [przypis redakcyjny]
Sartre, Jean-Paul (1905–1980) — francuski filozof, powieściopisarz i dramaturg, przedstawiciel egzystencjalizmu; w roku 1964 odmówił przyjęcie literackiej Nagrody Nobla. [przypis edytorski]
Sarwatassida a. Sarwatasida — w opowieściach malajskich bramin (kapłan hinduistyczny) znany ze swej mądrości. [przypis edytorski]
saryń — więzienny wyraz żargonowy, używany jako hasło przez zbiegów z więzienia. [przypis autorski]
sarysberyski (powiat) — Salisbury. [przypis redakcyjny]
sasadzka — dziś popr.: zasadzka (być może błąd druku). [przypis edytorski]
Sasanidzi — panowali w Persji od 226 do 651 r. naszej ery. Wsławił tę dynastię Sapor lub Czapur II Wielki [dziś popr.: Szapur; red. WL]. [przypis autorski]
Saschu, właśc. Szasu — egipska nazwa semickich koczowników, pasterzy bydła prowadzonych przez wodzów plemiennych, wędrujących na terenach półwyspu Synaj, południowego Izraela i Transjordanii. [przypis edytorski]
Sasi a. Saksonowie (ang. Saxons) — lud germański, osiadły we wczesnym średniowieczu na płd. od Płw. Jutlandzkiego, na terenie ob. północnych Niemiec; w V–VI w. część z nich razem z Anglami i Jutami podbiła Brytanię i założyła tam swoje królestwa, w których wykształciła się wspólna kultura, język i tożsamość anglosaska; Sasi na kontynencie zostali w VIII w. podbici przez Karola Wielkiego i zmuszeni do przyjęcia chrześcijaństwa. [przypis edytorski]
Saska Kępa — nazwą tą oznaczano wówczas naturalną wyspę na Wiśle, obejmującą wtedy część dzisiejszej Pragi i Grochowa; północna jej część znajdowała się naprzeciw Powiśla. Saska Kępa została później podzielona, najpierw na dwie części (przy budowie Mostu Poniatowskiego w latach 1904–1913), a następnie na trzy — po usypaniu Alei Waszyngtona w 1935 r. Dziś nazwą tą określa się dzielnicę nadwiślańską leżącą na południe od Mostu Poniatowskiego. [przypis redakcyjny]
Saski dziedziniec — dziedziniec pałacu Saskiego, późniejszy Plac Saski, dziś: plac marsz. Józefa Piłsudskiego. [przypis edytorski]
saskiéj — daw. forma z é (tzw. e pochylonym), tu: wymawianym jak i. [przypis edytorski]
Saski — hotel Saski, w centrum Krakowa, na rogu ulic św. Tomasza i Sławkowskiej. [przypis edytorski]
Saski Ogród — park centralnej części Warszawy, założony w r. 1727 przez króla Augusta II z dynastii saskiej (stąd nazwa), obecnie istnieje tylko część dawnego ogrodu; strona zachodnia, zniszczona w czasie ostatniej wojny, została zabudowana. [przypis redakcyjny]
Saski, Strzelecki — parki w Warszawie i Krakowie. [przypis edytorski]
Sasów tak przeważnie zgromił, iż u rzeki Sali, założony przezeń jakby kres żelazny granice Polski określał — w oryg. łac. In flumine Salae in medio terrae Saxonum, meta ferrea fines Poloniae terminavit. [przypis edytorski]
sassafras a. sasafras — aromatyczne, wiecznie zielone drzewo z rodziny wawrzynowatych, występujące we wsch. części Ameryki Płn. [przypis edytorski]
sassafras a. sasafras — aromatyczne, wiecznie zielone drzewo z rodziny wawrzynowatych, występujące we wsch. części Ameryki Płn. [przypis edytorski]
Sasso — Panfilo Sasso, poeta włoski, zm. 1527 r. [przypis redakcyjny]
saszetka (z fr.) — torebka lub poduszeczka napełniona wonnymi substancjami, wkładana dawniej między bieliznę dla nadania jej zapachu. [przypis edytorski]
Satalia — miasto na płd. wybrzeżu Małej Azji. [przypis redakcyjny]
satana (ros.) — szatan. [przypis edytorski]
Satanella — bohaterka sztuki baletowo-pantonimicznej Le Diable amoureux (Kochanica diabła), ułożonej przez Josepha Maziliera do muzyki Napoleona Henri Rabera oraz François Benoista. [przypis edytorski]
Satanów — miasteczko w centralnej Ukrainie. [przypis edytorski]
satelita — ciało niebieskie krążące dokoła swojej planety, księżyc; przen.: nieodstępny towarzysz. [przypis edytorski]
sateniszka — daw. rodzaj tkaniny atłasowej, por. satyna. [przypis edytorski]
sat est (łac.) — dosyć. [przypis redakcyjny]
Satiros Faunosque (łac.) — Satyrowie i Fauny. [przypis edytorski]
satis est (łac.) — wystarczy. [przypis edytorski]
satisfacti (łac.) — zaspokojeni. [przypis redakcyjny]
satisfactus (łac.) — zaspokojony. [przypis redakcyjny]
Satisfait. Ah, oui, oui, je comprands (fr.) — Zadowolony. A, tak, rozumiem. [przypis edytorski]
