Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 446 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 161264 przypisów.
na koniec (…) lada jaki — Proroctwo zniesienia Inkwizycji i pomyślniejszych widoków przyszłości. [przypis tłumacza]
nakoniec (starop. forma ort.) — dziś popr.: na koniec. [przypis edytorski]
nakoniec (starop. forma ort.) — dziś popr.: na koniec; w końcu, ostatecznie. [przypis edytorski]
na koniec trzeciego okresu twórczości Szekspira — o ile w miejsce dawniejszego podziału na trzy okresy — z Furnivallem i Dowdenem przyjmiemy cztery. Furnivall był autorem dzieła The succession of Shakespere's Works and The Use of metrical Tests in settling it itd. (Następstwo dzieł Szekspira i użycie kryteriów metrycznych przy jego ustalaniu), Londyn 1877, nadto wstępu do wydania Leopold Shakespeare. Edward Dowden, profesor uniwersytetu w Dublinie, autor znakomitego dzieła Shakspere, his Mind and Art (Szekspir, jego umysł i sztuka) 1874, oraz dziełka Shakspere Primer (Elementarz szekspirowski), streszczającego doskonale najważniejsze wyniki badań nad poetą po r. 1877. Od tego czasu wyszło do r. 1912 15 wydań. Podział na cztery okresy przyjął się powszechnie. [przypis tłumacza]
Na konsystorzu (…) 30 czerwca roku 1889 Leon XIII dał wyraz gwałtownemu oburzeniu… — przemówienie Leona XIII, w którym zestawiał odsłonięcie pomnika Giordana Bruna z upadkiem starożytnego Rzymu i twierdził, że jego osobiste bezpieczeństwo jest zagrożone, zostało przekazane do publikacji jezuickiej gazecie „La Civiltà Cattolica”. [przypis edytorski]
Na kosmologiczne tedy pytanie co do wielkości świata pierwsza a ujemna odpowiedź brzmi: nie ma wcale pierwszego początku pod względem czasu, ani ostatecznej granicy pod względem przestrzeni (…) — łatwo zauważyć, że tutaj przeprowadzono dowodzenie w całkiem inny sposób, niż dogmatyczne, powyżej w antytezie antynomii pierwszej. Tam przyjmowaliśmy świat zmysłowy, według pospolitego i dogmatycznego trybu widzenia, za rzecz daną samą w sobie co do swej całkowitości przed wszelkim odwrotem, i odmówiliśmy mu, jeśli by nie zajmował całego czasu i wszystkiej przestrzeni, jakiego bądź w ogóle określonego miejsca w obojgu. Stąd i wnioskowanie inaczej tam niż tu wypadło, mianowicie wywnioskowano rzeczywistą jego nieskończoność. [przypis autorski]
na koszu osiąść — spotkać się z odmową propozycji małżeństwa. [przypis edytorski]
na koszu — tu: odrzucony przez kobietę. [przypis edytorski]
nakowalnia (daw.) — kowadło. [przypis redakcyjny]
nakowalnia — kowadło. [przypis redakcyjny]
nakowalnia (starop.) — kowadło. [przypis redakcyjny]
na kowalowę (daw.) — dziś: na kowalową. [przypis edytorski]
na kraju — na skraju, na progu. [przypis edytorski]
nakrapiany — pokryty cętkami, kropkami. [przypis edytorski]
nakręcać (daw.) — ukierunkowywać; fałszywie interpretować. [przypis edytorski]
na kredę — na kredyt. [przypis edytorski]
na krewnéj nie mścijmy się głowie — nie zabijajmy naszego krewnego. [przypis edytorski]
na krydę — na kredyt. [przypis edytorski]
nakryślić — dziś: nakreślić. [przypis edytorski]
nakrzesać — tu: naciąć. [przypis edytorski]
na krzesła przerabia warsztaty — na krzesła senatorskie zamienia warsztaty rzemieślnicze. „Cudotworność” Fortuny określa tu autor przy pomocy poetyckiej przenośni; w XVIII w. bowiem uzyskanie godności senatorskiej przez mieszczanina było niemożliwe. [przypis redakcyjny]
na kseb, na ocib — po kujawsku: „do siebie”, „od siebie”. [przypis edytorski]
na księżą oborę (daw., gw.) — na cmentarz. [przypis edytorski]
na księżą oborę poglądać — szykować się na śmierć. [przypis edytorski]
na księżej grudzi — nie żyje (dosł.: leży w ziemi koło kościoła). [przypis edytorski]
Na księżycu (…) — fragm. wiersza Juliana Tuwima Satyra na księżyc. [przypis edytorski]
Naksos Bakcha — Bachus (w mit. gr. Dionizos), bóg płodności i wina, przybywszy na wyspę Naksos, spotkał porzuconą tam przez Tezeusza, zrozpaczoną księżniczkę kreteńską Ariadnę; Bachus pocieszył ją i poślubił. [przypis edytorski]
Naksos — największa wyspa archipelagu Cyklady na M. Egejskim; w starożytności centrum uprawy wina, w V w. p.n.e. uzależniona od Aten jako członek Ateńskiego Związku Morskiego. [przypis edytorski]
naksyjski — wyspa Naksos była ogniskiem kultu Bakchusa. Legenda umieszczała także i na niej urodzenie boga, a wiadomo, że miejsc roszczących sobie prawa do tego zaszczytu było wiele. [przypis redakcyjny]
Na kształt budynku w Rzymie (…) / W którem swój u strumienia schował Tybrowego / Popiół cesarz Adryan — grobowiec Hadriana, dziś zamek św. Anioła na Zatybrzu. [przypis redakcyjny]
nakształt (starop. forma ort.) — dziś popr.: na kształt. [przypis edytorski]
na której przebycie barbarzyńca potrzebował całego roku, ukończył w niespełna jednym miesiącu — przesada. Siły zbrojnej Agesilaosa Ksenofont nie podaje, pewno umyślnie. [przypis tłumacza]
na którem przyzwalał (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: na które przyzwalałem. [przypis edytorski]
na którym nikt z czytelników się nie rozumie — nikt z czytelników się nie zna. [przypis edytorski]
Na którym z bratem swym Eteokl płonął — Eteokles i brat jego Polinik, w pojedynku nawzajem siebie zamordowali. Gdy ciało drugiego brata na stos włożono, podczas gdy pierwszego już gorzało, w tej chwili płomień się rozdzielił, ażeby prochów tych, co za życia najzaciętszymi byli wrogami, zarazem jeden ogień nie strawił. [przypis redakcyjny]
na który wszelako los srodze zasłużył za takie sprzyjanie wrogom swego ludu — τῆς δὲ πρὸς ἀλλοφύλους πίστεως ἕνεκεν ἀκολούθοις πάθεσι χρησάμενος, ad fidem quam etc. [przypis tłumacza]
Na kudłatem lew grzbiecie miał to pismo swoje: »Dziesiąty« — papież Leon X. [przypis redakcyjny]
nakugluje się (starop.) — nażartuje. [przypis redakcyjny]
na kupce Ormiany (daw.) — dziś popr. forma B. lm: na kupców Ormian. [przypis edytorski]
na kuraż (daw.) — dla odwagi. [przypis edytorski]
na kuraż (z fr.) — na odwagę. [przypis edytorski]
na kusze — w oryg. burbolt (birdbolt), krótka strzała z tępym końcem do polowań na małe ptaki, która nie przebijała ciała i była stosunkowo bezpieczna. [przypis edytorski]
nałajać (starop.) — ponarzekać, powyrzekać na co. [przypis edytorski]
na łbie utykając — dotykając głowy; stukając się w głowę (gest oznaczający głupotę a. szaleństwo). [przypis edytorski]
Nałęcze — śrdw. ród wielkopolskich możnowładców, który dał początek herbowi Nałęcz. [przypis edytorski]
nałęczka (daw.) — chusta służąca jako przepaska na głowę. [przypis edytorski]
Nałęczów — znane uzdrowisko w woj. lubelskim; od 1882 ulubione miejsce kuracji i wypoczynku Bolesława Prusa. [przypis edytorski]
Nałęcz — pol. herb szlachecki, jeden z najstarszych herbów polskich; jego godłem była biała, związana w okrąg chusta (nałęczka) na czerwonym tle. [przypis edytorski]
na łęku — w siodle. [przypis redakcyjny]
na łeb zlata — wybiega. [przypis edytorski]
Nałkowska, Zofia (1884–1954) — polska pisarka, publicystka i dramatopisarka. [przypis edytorski]
Nałkowska Zofia — pisarka, autorka m. in. powieści Granica (1935) oraz poświęconego II wojnie światowej zbioru opowiadań Medaliony (1946). [przypis edytorski]
nałóg (daw.) — zwyczaj. [przypis edytorski]
nałóg (tu daw.) — przyzwyczajenie, nawyk. [przypis edytorski]
nałóg — tu: przyzwyczajenie, rutyna. [przypis edytorski]
nałóg — tu: zwyczaj. [przypis edytorski]
Na Łodzią — tytuł w wyd. BN w oprac. J. Krzyżanowskiego (1956) brzmi: „Nad łodzią”. Łodzia to herb Górków, potężnego rodu wielkopolskiego; na łodzią: starop. forma B. lp r.ż. [przypis edytorski]
nałożyć się (gw.) — najeść się. [przypis edytorski]
Na lądzie nowego świata żałobne drzewo wyrosło — W Ameryce znajduje się drzewo nazwane drzewem śmierci, pod którym zasypiający człowiek umiera. [przypis autorski]
na Lachiw (daw., ukr.) — na Polaków. [przypis edytorski]
na lada co składał (starop. konstrukcja) — byle czym się wymawiał. [przypis edytorski]
na larmę (starop.) — na alarm. [przypis edytorski]
na larmę wołają (starop.) — biją na alarm. [przypis edytorski]
Na lata 1901–1902 przypadają pierwsze syntezy nowej literatury — P. Chmielowski, Najnowsze prądy w poezji naszej, Lwów-Warszawa 1901; Dramat polski doby najnowszej, Lwów 1902; W. Feldman, Piśmiennictwo polskie ostatnich lat dwudziestu, Lwów 1902 (wersja przeznaczona dla zaboru rosyjskiego pt. Współczesna literatura polska, Warszawa 1902); A. Mazanowski, Młoda Polska w powieści, liryce i dramacie, Kraków 1902; I. Matuszewski, Słowacki i nowa sztuka (modernizm), Warszawa 1902. [przypis autorski]
nalazą — dziś popr. forma 3.os.lm: nalezą. [przypis edytorski]
nalazła (starop.) — znalazła; napotkała. [przypis edytorski]
nalazł (daw.) — dziś: znalazł. [przypis edytorski]
Nalazł fortel król August — most rozpoczęto budować w r. 1568, ukończono po śmierci króla w r. 1573. Otwarcie mostu nastąpiło 5 kwietnia 1573. [przypis redakcyjny]
nalazszy (daw. forma imiesł.) — dziś: znalazłszy. [przypis edytorski]
nalazszy — dziś forma imiesłowu przysł. uprzedniego: znalazłszy. [przypis edytorski]
nalazszy (starop. forma) — dziś popr.: znalazłszy. [przypis edytorski]
nalazwszy (starop. forma) — dziś popr.: znalazłszy. [przypis edytorski]
na ledzie (starop. forma) — na lodzie. [przypis edytorski]
na ledzie (starop. N. lp) — na lodzie. [przypis redakcyjny]
nalegać kogoś (daw.) — nalegać na kogoś. [przypis redakcyjny]
nalegać kogoś — nalegać na kogoś. [przypis redakcyjny]
nalegać kogo (starop.) — dziś: nalegać na kogo a. na co. [przypis redakcyjny]
nalegać kogo (starop.) — dziś: nalegać na kogo. [przypis edytorski]
nalegali go (starop. konstrukcja) — tu: nalegali na niego. [przypis redakcyjny]
Nale (gw.) — ale. [przypis edytorski]
na lekcją (daw.) — dziś: na lekcję. [przypis edytorski]
na lekkość (starop.) — na pohańbienie. [przypis edytorski]
na Lemnos, na Hermesa opokę — Lemnos, wyspa naprzeciwko wybrzeża trojańskiego, była ulubioną siedzibą Hermesa. [przypis redakcyjny]
nalepa — w dawnych domach wiejskich: część pieca, na której się wygrzewano i pod którą można było palić; przypiecek. [przypis edytorski]
nalepiej — najlepiej. [przypis redakcyjny]
Nalepiński, Tadeusz (1885–1918) — poeta, nowelista, dramatopisarz i krytyk literacki; z wykształcenia doktor filozofii (Uniwersytet Karola w Pradze, 1907), autor tomu poezji Gaśnienie (1905), fragm. poematów (Chrzest. Fantazja polska, 1910; Ave Patria! Opowieść z czasów Wielkiej Wojny powracającej nam byt niepodległy, 1914–1916), zbiorów nowel (Śpiewnik rozdarty, 1914; Kazia, 1919) oraz fragm. dramatu Książę niewolny (1911). [przypis edytorski]
nalepsze jest rządzenie i szczęśliwe ludu tego sprawowanie, który się bojaźnią Bożą zaprawił — zob. Auzoniusz w mowie dziękczynnej do cesarza Gracjana za otrzymany konsulat: Ad Gratianum gratiarum actio pro consulatu IX, 43 (wychwala władcę za to, że, jak oznajmił mu Gracjan, „powierzył swoje zamiary Bogu i jego postanowienie posłusznie spełnił”, wg tłum. Tatiany Krynickiej). [przypis edytorski]
nalepszymi — dziś popr.: najlepszymi. [przypis edytorski]
naleść a. naleźć (starop.) — znaleźć, napotkać. [przypis edytorski]
naleść nie możono (starop. forma) — zamiast: znaleźć nie można było; zwrot nieosobowy, formacja imiesłowu biernego od „móc”, podług analogii zbliżonej znaczeniem „potrafiono”, „zdołano” itp. [przypis redakcyjny]
naleść (starop. forma) — znaleźć. [przypis edytorski]
na leśne jabłko — dziś: na kwaśne jabłko. [przypis edytorski]
nalewają czysto — tzn. nie rozlewając. [przypis tłumacza]
Nalewajko, Semen (zm. w 1597) — kozacki ataman, przywódca powstania kozacko-chłopskiego na Ukrainie; znany także pod imieniem Seweryn. [przypis edytorski]
Nalewajko, Seweryn (zm. 1597) — ataman kozacki, przywódca powstania kozacko-chłopskiego na Ukrainie w latach 1595–1596; jego ojciec, kuśnierz z Husiatyna, został zabity z rozkazu dziedzica miasteczka, Marcina Kalinowskiego, z powodu osobistego z nim zatargu; po tym zdarzeniu Nalewajko uszedł z rodzinnych stron, służył w wojsku księcia Konstantego Ostrogskiego, następnie zbiegł do kozaków, brał udział w wyprawach przeciw Turkom i Tatarom na terenach Mołdawii i Węgier; wszczął kolejną rebelię kozacką po stłumieniu powstania Kosińskiego (1591–1593); ostatecznie Nalewajko został pokonany przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego w bitwie nad Ostrym Kamieniem (3 kwietnia 1596 r.), a po bitwie pod Łubniami (dwutygodniowe blisko oblężenie na przełomie maja i czerwca) wydany przez własnych ludzi; w Warszawie był torturowany podczas trwającego 10 miesięcy śledztwa, a następnie skazany na ścięcie i poćwiartowanie, wyrok wykonano 11 kwietnia 1597 r. na Górze Szubienicznej (w miejscu, gdzie w XIX w. została wzniesiona Cytadela). [przypis edytorski]
Nalewajko, Seweryn (zm. 1597) — ataman kozacki, przywódca powstania kozacko-chłopskiego na Ukrainie w latach 1595–1596; po oblężeniu taboru w bitwie pod Łubniami na uroczysku Sołonica został przekazany przez starszyznę kozacką wojskom polskim w zamian za darowanie życia i majątku części Kozaków; przewieziony do Warszawy, po dziesięciomiesięcznym śledztwie i torturach został stracony przez poćwiartowanie. [przypis edytorski]
nalewka (daw.) — dzbanek. [przypis edytorski]
nalewka (daw.) — dzbanek z dzióbkiem do nalewania płynów. [przypis edytorski]
nalewka (daw.) — polewaczka. [przypis redakcyjny]
nalewka — tu: dzbanek. [przypis edytorski]
