Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 116720 przypisów.
okrzyknion (daw. forma) — okrzyknięty. [przypis edytorski]
okseft — daw. miara objętości cieczy, „wielka beczka”, licząca od 200 do 400 litrów; okseft pruski wynosił 206 l. [przypis edytorski]
okseft (daw.) — miara pojemności cieczy a. rodzaj naczynia. [przypis edytorski]
okseft — wielka beczka; miara objętości gł. wina, wynosząca 210–250 litrów. [przypis edytorski]
O książęciu Popielu, zwanym Koszysko — w oryg. De duce Popelone dicto Chościsco; przydomek odczytywany w innym tłumaczeniu jako: Chościsko, imię utworzone od chost a. chwost, tj. ogon; prawdopodobnie dopisek (w przekładzie po przecinku) późniejszy, niepochodzący od Galla, źle łączący się z tytułem także gramatycznie. [przypis edytorski]
O książęciu Siemowicie, synu Piasta — w innym tłum.: O księciu Samowitaj, zwanym Siemowitem, synu Piasta. Odmianka imienia Siemowit o brzmieniu Samowitaj miałaby być oparta na etymologii odwołującej się do nowego początku i stanowić nawiązanie do zakończenia poprzedniego rozdziału, w którym imię to, nadane synowi Piasta przy postrzyżynach przez tajemniczych pielgrzymów, było „przepowiednią przyszłych losów”, a znaczyło tyle co: „witaj zaraz”, „witaj tu!”; możliwe, że nie pochodzi ona od kronikarza, ale została dodana później. [przypis edytorski]
Oksus — dziś: Amu-daria. [przypis edytorski]
Oksus (łac. Oxus, z gr. Oksos) — starożytna nazwa Amu-darii, głównej rzeki Azji Środkowej. [przypis edytorski]
Oksus — starożytna nazwa Amu-Darii, rzeki w Azji Środkowej. [przypis edytorski]
oksyd (chem.) — tlenek; por. ang. oxide, fr. oxyde. [przypis edytorski]
oksymoroniczny (z gr.) — oparty na wypowiadaniu sprzeczności; od słowa oksymoron, oznaczającego figurę literacką, w której rzeczownik i jego określenie są ze sobą sprzeczne. [przypis edytorski]
Oksyrynchos — starożytne miasto w środkowym Egipcie, od 1896 stanowisko archeologiczne, miejsce odkrycia ogromnej liczby tekstów na papirusach z epoki hellenistycznej i rzymskiej, zawierających m.in. utwory literatury antycznej, zarówno znane wcześniej, jak i zaginione: fragmenty dzieł Platona, Arystotelesa, sztuk Menandra, Sofoklesa, Eurypidesa, wierszy Pindara, Safony, Korynny, Alkajosa. [przypis edytorski]
oksza (daw.) — rodzaj topora bojowego. [przypis edytorski]
oktawa — oktawa kolubryna, działo średniej wielkości, kalibru do 70 mm. [przypis edytorski]
oktawa — poetycka strofa ośmiowersowa. [przypis edytorski]
oktawa — strofa ośmiowersowa, którą pisany jest Beniowski. [przypis edytorski]
oktawa — strofa ośmiowersowa, rymowana abababcc. [przypis edytorski]
oktawa — strofa złożona z ośmiu wersów, rymowana wg schematu abababcc. [przypis edytorski]
oktawa — tu: 8 dni po jakimś święcie. [przypis edytorski]
oktawa — tu: osiem tygodni potem. [przypis edytorski]
oktawa — właśc. oktawa kolubryna, działo średniej wielkości, kalibru do 70 mm. [przypis edytorski]
oktawa — w liturgii okres obejmujący jakieś święto i siedem następnych dni. [przypis edytorski]
oktawa (z łac.) — osiem dni następujących po dniu świątecznym. [przypis edytorski]
Oktawian, Oktawian August a. August, właśc. Gajusz Oktawiusz Turinus, po adopcji Gajusz Juliusz Cezar Oktawian (63 p.n.e.–14 n.e.) — pierwszy cesarz rzymski, założyciel dynastii julijsko-klaudyjskiej. Usynowiony w testamencie przez Juliusza Cezara, po rozpadzie II triumwiratu i zwycięstwie nad Markiem Antoniuszem i Kleopatrą stał się jedynym władcą imperium. W 27 p.n.e. otrzymał od senatu tytuł augustus i od tej pory panował jako Imperator Caesar Augustus. Po okresie wojen domowych zapoczątkował epokę pokoju wewnętrznego i dobrobytu, zreformował armię i finanse, patronował rozbudowie i upiększaniu Rzymu, był opiekunem literatury. [przypis edytorski]
Oktawia (ok. 66–11 p.n.e.) — siostra Oktawiana, żona Antoniusza w l. 40–32 p.n.e.; małżeństwo było przypieczętowaniem porozumienia między dwoma triumwirami. [przypis edytorski]
Oktawia (ok. 66–11 p.n.e.) — siostra Oktawiana, żona Marka Antoniusza w latach 40–32 p.n.e.; małżeństwo było przypieczętowaniem ponownego porozumienia między dwoma triumwirami po rewolcie i śmierci Fulwii, poprzedniej żony Antoniusza. [przypis edytorski]
Oktawia rzymska — niem. Römische Octavia, obszerna niemiecka powieść historyczna Antona Ulricha Herzoga von Braunschweig-Wolfenbüttel, opublikowana w 1677 w trzech tomach, w wersji rozszerzonej uzupełniona o trzy kolejne tomy, pośmiertnie wydano tom siódmy; w krótszej wersji pierwszej liczy ok. 7000 stron. [przypis edytorski]
Oktawiusz Cezar, Oktawian, Oktawian August a. August, właśc. Gajusz Oktawiusz Turinus, po adopcji Gajusz Juliusz Cezar Oktawian (63 p.n.e.–14 n.e.) — pierwszy cesarz rzymski, założyciel dynastii julijsko-klaudyjskiej. Usynowiony w testamencie przez Juliusza Cezara, po rozpadzie II triumwiratu i zwycięstwie nad Markiem Antoniuszem i Kleopatrą stał się jedynym władcą imperium. W 27 p.n.e. otrzymał od senatu tytuł augustus i od tej pory panował jako Imperator Caesar Augustus. Po okresie wojen domowych zapoczątkował epokę pokoju wewnętrznego i dobrobytu, zreformował armię i finanse, patronował rozbudowie i upiększaniu Rzymu, był opiekunem literatury. [przypis edytorski]
Oktawiusz Cezar — właśc. Oktawian August (63 p.n.e.–14 n.e.), adoptowany syn Juliusza Cezara, wchodził w skład I triumwiratu; później pierwszy cesarz rzymski. [przypis edytorski]
o którąśmy uderzyli — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: o którą uderzyliśmy. [przypis edytorski]
o której by dobro stali — na której dobru by im zależało. [przypis edytorski]
o którychbyś się zinąd nie dowiedział (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: o których nie dowiedziałbyś się zinąd (tj. skądinąd). [przypis edytorski]
o którychem mówić przedsięwziął — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika (i z szykiem przestawnym); inaczej: o których przedsięwziąłem mówić. [przypis edytorski]
o którycheśmy mówili — inaczej: o których mówiliśmy (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
oktober — październik. [przypis edytorski]
oktobra — października. [przypis edytorski]
oktobris — października. [przypis edytorski]
oktrojowany — nadany odgórnie, z pominięciem organu przedstawicielskiego. [przypis edytorski]
oktrojowany (rzad., z fr.) — narzucony mocą władzy zwierzchniej. [przypis edytorski]
okuć — tu: opancerzyć. [przypis edytorski]
okucia — tu: kajdany, łańcuchy. [przypis edytorski]
okularnik — popularna nazwa kobry indyjskiej. [przypis edytorski]
okulat (z łac. oculatus: mający oczy, patrzący) — tu: naoczny świadek. [przypis edytorski]
okulbaczony — osiodłany; kulbaka: rodzaj siodła wojskowego, pokrytego skórą, zwykle o wysokim łęku przednim. [przypis edytorski]
okulbaczyć (daw.) — osiodłać. [przypis edytorski]
okulbaczyć — osiodłać konia; por. kulbaka: rodzaj siodła wojskowego, pokrytego skórą, zwykle o wysokim łęku przednim. [przypis edytorski]
okulbaczyć — osiodłać; kulbaka: rodzaj siodła wojskowego, pokrytego skórą, zwykle o wysokim łęku przednim. [przypis edytorski]
okulbaczyć — osiodłać. [przypis edytorski]
okul. — tu: okulary. [przypis edytorski]
okultyczny — dziś popr.: okultystyczny. [przypis edytorski]
okultystyczny — związany z okultyzmem: doktryną „wiedzy tajemnej” o istnieniu nadprzyrodzonych sił w przyrodzie i w człowieku, które można pobudzić i zużytkować przez stosowanie odpowiednich praktyk. [przypis edytorski]
okumon — ekonom. [przypis edytorski]
okumon — z chłopska przekręcone: ekonom. [przypis edytorski]
okupacja (daw., z łac.) — zajęcie; tu: zadanie. [przypis edytorski]
okuran (z fr. au courant) — na bieżąco. [przypis edytorski]
okuran — z fr. au courant, tu: na bieżąco. [przypis edytorski]
okurzyć — tu: wywołać pożar w okolicy. [przypis edytorski]
okutany (pot.) — owinięty, opatulony. [przypis edytorski]
okwitość (daw.) — obfitość. [przypis edytorski]
ołatek (gw.) — placek smażony na oleju, ziemniaczany albo z mąki i mleka (racuch). [przypis edytorski]
ołgać (pot.) — okłamać. [przypis edytorski]
Oł noł!! (z ang. właśc. Oh no!) — o nie! [przypis edytorski]
ołówek chemiczny a. ołówek kopiowy — specjalny ołówek, który używany był po zwilżeniu jego rdzenia. [przypis edytorski]
ołówek chemiczny — specjalny rodzaj ołówka, zostawiający nieusuwalny ślad. [przypis edytorski]
ołów — ołowianymi ciężarkami obciążano sondy, używane na statkach do sprawdzania głębokości. [przypis edytorski]
Ołomuniec (czes. Olomouc) — miasto we wsch. części dzisiejszych Czech. [przypis edytorski]
ołowianka — sonda obciążona ołowiem. [przypis edytorski]
ołowianka — sonda ręczna do pomiaru głębokości zbiornika; wyskalowana lina z ołowianym obciążnikiem na końcu [przypis edytorski]
ołowianka — sonda ręczna do pomiaru głębokości zbiornika; wyskalowana lina z ołowianym obciążnikiem na końcu. [przypis edytorski]
Ołowie (wł. Piombi) — dawne więzienie w pałacu Dożów w Wenecji, położone bezpośrednio pod dachem budynku, pokrytym ołowianymi płytami. [przypis edytorski]
ołtarz, co wielkim się zowie — tzw. Ara Maxima. [przypis edytorski]
ołtarzów — dziś popr.: ołtarzy. [przypis edytorski]
Ołtarzyk Złoty — daw. tytuł książeczek do nabożeństwa. [przypis edytorski]
ołtarz „Zeusa w błyskawicach” — Zeusa Astrapaiosa, położony pomiędzy Olimpiejonem a okręgiem Apollina Pytyjskiego; przez trzy miesiące w roku kapłani obserwowali z niego niebo, przez trzy kolejne dni i noce w każdym miesiącu, czy nad szczytem Harma w odległym pasmie górskim Parnasu pojawi się błyskawica, stanowiąca znak, na który wysyłano uroczystą procesję do Delf, upamiętniającą podróż Apollina z Delos do Delf przez Ateny. [przypis edytorski]
Olá, viejo!, popr. pisownia: Hola, viejo! (hiszp.) — Hej, stary! [przypis edytorski]
olaboga! (daw.) — wykrzyknienie wyrażające emocjonalną reakcję na coś. [przypis edytorski]
Olaf II Haraldsson (995–1030) — król Norwegii, święty Kościoła katolickiego; zaprowadził w kraju chrześcijaństwo, zginął w bitwie od ciosów toporem, który stał się jego atrybutem jako świętego; przez skojarzenie jego wizerunku z nordyckim bogiem Thorem i jego młotem bojowym w popularnych wierzeniach przypisano mu pokonywanie olbrzymów i trolli. [przypis edytorski]
Ola Hansson słusznie zauważył — w eseju Barbey d'Aurevilly, drukowanym w „Życiu” krak. w r. 1899 od nr 5. [przypis edytorski]
Olavidés, Pablo Antonio José (1725–1803) — hrabia de Pilos; hiszp. mąż stanu i polityk, gubernator Andaluzji, pisarz, tłumacz literatury fr. (m.in. sztuk Racine'a), reformator hiszp. teatru; w l. 1767–1776 osadził w górach Sierra Morena kolonizatorów niemieckich i holenderskich, którzy jednak nie spełnili oczekiwań rządu i nie przyczynili się do zmniejszenia przestępczości w regionie, wobec czego Olavidés został oskarżony przez inkwizycję o sprowadzenie do Hiszpanii przestępców i skazany w 1778 r. na 8 lat więzienia w klasztorze. Po udanej ucieczce wyemigrował do Francji, gdzie przebywał w l. 1780–1798 i w tym okresie zetknął się w Paryżu z Janem Potockim; o Olavidésie wspomina w swych Pamiętnikach Giacomo Casanova. [przypis edytorski]
olbor (daw.) — opłata za prawo eksploatacji kopalni kruszcu, wnoszona do skarbca królewskiego. [przypis edytorski]
Olbracht — Jan I Olbracht (1459–1501), syn Kazimierza II, późniejszy król Polski (w latach 1492–1501). [przypis edytorski]
olbrzymia większość mężczyzn, którzy nie mają lat Arnolfa, wolą jeszcze raczej nabożną Anusię, niż zadatek przyszłej Celimeny — Arnolf i Anusia to postaci ze Szkoły żon Moliera; Celimena to postać z jego Mizantropa. [przypis edytorski]
olbrzymiego niedźwiedzia spod bieguna lodowatego — w oryginale mowa po prostu o dzikim niedźwiedziu polarnym. [przypis edytorski]
olbrzymimi kręgi — dziś popr. N.lm: (…) kręgami. [przypis edytorski]
olbrzymio (daw.) — ogromnie. [przypis edytorski]
olbrzymi pomysł — tu właśc.: wspaniały (świetny, trafny) pomysł. [przypis edytorski]
olbrzymóm — dziś popr. forma C. lm: olbrzymom; morze było w kolano olbrzymóm — morze sięgało olbrzymom do kolan. [przypis edytorski]
olbrzymy przykute podnieśli się (daw. forma) — dziś: olbrzymi przykuci (…) a. olbrzymy przykute podniosły się. [przypis edytorski]
old iniquity (ang.) — stara niegodziwość; pod tą nazwą występował zły duch w daw. ang. moralitetach i misteriach. [przypis edytorski]
oleander — wiecznie zielone drzewo ozdobne o dużych czerwonych, różowych lub białych kwiatach i skórzastych liściach. [przypis edytorski]
oleander — wiecznie zielony krzew o skórzastych liściach. [przypis edytorski]
oleander — wiecznie zielony krzew. [przypis edytorski]
Olear — wyspa z archipelagu Cyklad, dziś: Antiparos. [przypis edytorski]
oleina, margaryna i stearyna — dawniej uważano w nauce, że tłuszcze zwierzęce są mieszaninami trzech kwasów tłuszczowych: oleinowego, margarynowego i stearynowego. W 1853 odkryto, że kwas margarynowy stanowi mieszaninę kwasu stearynowego oraz nieznanego wcześniej kwasu palmitynowego. Obecnie słowo margaryna oznacza tłuszcz spożywczy produkowany od XIX w. jako zamiennik masła, początkowo z łoju wołowego (oleomargaryna), od XX w. z utwardzanych olejów roślinnych. [przypis edytorski]
olejarnia — zakład, w którym z nasion roślin oleistych wytłacza się olej. [przypis edytorski]
olejek makasarowy — popularna odżywka do włosów, używana głównie przez mężczyzn w XIX i na pocz. XX w., której podstawowe składniki pochodziły z portu Makasar na wyspie Celebes. [przypis edytorski]
olejek nardowy — olejek eteryczny, stosowany w perfumerii i medycynie. [przypis edytorski]
oleje święte bierze — chrześcijański obrzęd namaszczenia olejem ciężko chorej, bliskiej śmierci osoby, dokonywany w intencji wyzwolenia od cierpień i odpuszczenia grzechów, zwany też ostatnim namaszczeniem. [przypis edytorski]
olej skalny — ropa naftowa. [przypis edytorski]
Olender (gw.) — Holender. [przypis edytorski]