Przypisy

Jedlicz, Józef — Józef Jedlicz, właśc. Józef Kapuścieński (ur. 20 marca 1878 we Wróblówce k. Czarnego Dunajca, zm. 20 lutego 1955 w Warszawie) polski poeta, pisarz i tłumacz (m.in. opowiadań E.T.A. Hoffmana), pochodził z rodziny chłopskiej z Podhala. [przypis edytorski]

jedliczka — młoda jodła. [przypis edytorski]

jedli — dziś popr. forma D.lp: jodły. [przypis edytorski]

jedlina — gałązki jodły. [przypis edytorski]

jedlina — jodła. [przypis edytorski]

jedlina — zagajnik jodłowy; gałęzie jodły. [przypis edytorski]

jedli rdzeń palm — z młodego, rosnącego pnia niektórych gatunków palm, po usunięciu kory, zdrewniałej warstwy podkorowej oraz włókna, uzyskuje się jadalny rdzeń, jako jarzyna zwany sercem palmy. [przypis edytorski]

jedną razą — dziś popr.: jednym razem; pewnego razu. [przypis edytorski]

jedną rzecz mam prawo strzec: swej godności — dziś popr.: jednej rzeczy mam prawo strzec: swej godności. [przypis edytorski]

Jedną tylko historyjkę o Mycielskim — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: Mycielski i Morstin (Karykatura K. Frycza w porze wystawienia Legionu, z aluzją do miesięcznika „Musaion”). [przypis edytorski]

jednać fawory (daw.) — zjednywać łaskę; teć z nieba jedna fawory: te łaski wyprasza ci z nieba. [przypis edytorski]

jednać — zjednywać, przekonywać. [przypis edytorski]

jednać — zjednywać, przyciągać. [przypis edytorski]

jednać — zjednywać, przysparzać. [przypis edytorski]

jednak (daw.) — jednak, ale; spójnik wyrażający przeciwstawienie, kontrast. [przypis edytorski]

jednaki — tu: obojętny. [przypis edytorski]

jednakoż (daw.) — jednakże, jednak. [przypis edytorski]

Jednakże ta ciężarna nieszczęściem chmura miała też swe srebrne obramowanie — nawiązanie do ang. powiedzenia every cloud has a silver lining (każda chmura ma srebrzyste obrzeże), wskazującego pozytywne aspekty trudnych sytuacji. [przypis edytorski]

jedna (…) łączy nas krew (mit. gr.) — Okeanos jest synem Uranosa i Gai, najstarszym z Tytanów. Za matkę Pro­meteusza uznaje się u Ajschylosa Temidę, która była siostrą Okeanosa: byłby więc on wujem Prometeusza. [przypis edytorski]

jednanie — pojednanie, zgoda, ugoda. [przypis edytorski]

jednanie (starop.) — pojednanie. [przypis edytorski]

jednastu (daw.) — dziś popr.: jedenastu. [przypis edytorski]

jednasty — dziś popr. forma: jedenasty. [przypis edytorski]

jedna — w domyśle: szata modna. [przypis edytorski]

Jedna z iskier (…) a życie winno grzech ten zmazać — cytat z tekstu Mickiewicza Jakub Boehme (w oryg. po fr.). [przypis edytorski]

jedna z najwybitniejszych polskich artystek — chodzi o Jadwigę Stanisławę Mrozowską (1880–1966). [przypis edytorski]

jednę (daw.) — dziś: jedną. [przypis edytorski]

jednę (daw.) — dziś popr. forma B.lp: jedną. [przypis edytorski]

jednę (daw. forma) — dziś: jedną. [przypis edytorski]

jednę — dziś B.lp r.ż.: jedną. [przypis edytorski]

jednę — dziś: jedną. [przypis edytorski]

jednę — dziś popr. forma B.lp: jedną. [przypis edytorski]

jednę — dziś popr. forma B. lp: jedną. [przypis edytorski]

jednę — dziś popr. forma B lp.: jedną. [przypis edytorski]

jednę — dziś popr.: jedną. [przypis edytorski]

jednę familią — dziś popr. forma B. lp: jedną familię. [przypis edytorski]

jednę familią — dziś popr. forma B. lp: jedną familię. [przypis edytorski]

jednę osnowę — tę samą podstawę. [przypis edytorski]

jednę (starop. forma) — jedną. [przypis edytorski]

jednę wspólną (daw.) — dziś popr. forma: jedną wspólną. [przypis edytorski]

jedne — dziś popr.: jedno. [przypis edytorski]

jednego będąc rozumienia z dominikanami — będąc tego samego zdania, co dominikanie; tak samo myśląc, jak dominikanie. [przypis edytorski]

Jednego chleba pożywamy, abyśmy wszyscy jednym chlebem zostawali — por. 1 Kor 10, 17. [przypis edytorski]

jednegociem syna miała — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci oraz przestawną końcówką czasownika; inaczej: jednego ci syna miałam. [przypis edytorski]

Jednego człeka składamy — tworzymy razem (składamy się razem na) jednego człowieka. [przypis edytorski]

Jednego panowanie, dobrymi prawy opatrzone nade wszytko nalepsze; a tam, gdzie ich nie wiele rozkazuje, jest przednie; a gdzie wiele, tam rząd we wszytkim słaby — Skarga cytuje tutaj tekst Platona Państwo za Bellarmina De controversiis. [przypis edytorski]

Jednego panowanie od wojen i zwad wolne bywa — Skarga cytuje tekst Justyna Oratio ad gentes za dziełem Bellarmina De controversiis christianae fidei adversus huius temporis haereticos. [przypis edytorski]

jednego Piotra i jego potomka — tj. apostoła Piotra, pierwszego biskupa Rzymu, oraz jego następców, papieży. [przypis edytorski]

jednej twarzy (starop.) — samej twarzy; tylko twarzy. [przypis edytorski]

jednej tylko siostry, nieco starszej — siostra Elizy, Klementyna, była od niej starsza o trzy lata. [przypis edytorski]

jednem — daw. forma N. i Msc. lp przymiotników, imiesłowów przym. i liczebników r.n.; dziś tożsama z r.m.: jednym. [przypis edytorski]

jednemu (…) konsulowi — ustrój republiki rzymskiej przewidywał jednoczesne sprawowanie władzy przez dwóch konsulów, żeby uniknąć jednoosobowego sprawowania najwyższego urzędu w państwie, co było cechą panującej wcześniej monarchii. [przypis edytorski]

jednem, zapadłem — dziś popr. formy N. lp r.n.: jednym, zapadłym. [przypis edytorski]

jedni — tu: osamotnieni. [przypis edytorski]

Jedni u siedmiobramnych Teb, w Kadma ziemicy, padli ścierając oręż o Edypa trzody — podczas tzw. wyprawy siedmiu przeciw Tebom. Po śmierci Edypa jego syn Eteokles wygnał z miasta brata Polinika i ogłosił się królem. W obronie praw do tronu Polinika została zorganizowana wyprawa siedmiu wodzów. Podczas szturmu Teb zginęli wszyscy prócz jednego uczestnicy wyprawy, a bracia pozabijali się w pojedynku. Wyprawa siedmiu przeciw Tebom miała mieć miejsce pokolenie przed wojną trojańską. [przypis edytorski]

Jedni z nich z nieba i ze świata niewidzialnego wszystko na ziemię ściągają (…) określają ciało i istnienie jako jedno i to samo… — twórca atomizmu Leukippos z Miletu (V w. p.n.e.), jego uczeń Demokryt z Abdery (ok. 460–ok. 370 p.n.e.) i ich następcy byli materialistami, uznawali tylko istnienie atomów i próżni; uważali, że świat składa się z obdarzonych odwiecznym ruchem, drobnych, niezmiennych i niepodzielnych cząstek, które popychając się w otaczającej je próżni, rozłączając się i łącząc, tworzą różnorodne substancje i rzeczy. [przypis edytorski]

jedno a. jeno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

jedno a. jeno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

jedno bierz na rozum sobie (starop.) — tylko rozważ (to) sobie. [przypis edytorski]

jednobrzmienny (neol.) — mający jedno, to samo brzmienie; jednogłośny. [przypis edytorski]

jednochmy (…) zadrzemali — tylko my zadrzemaliśmy (tzn. przegapiliśmy). [przypis edytorski]

jedno (daw., gw.) — tylko. [przypis edytorski]

jedno (daw.) — tu: jedynie, tylko. [przypis edytorski]

jedno (daw.) — tu: tylko. [przypis edytorski]

jedno (daw.) — tylko, jedynie. [przypis edytorski]

jedno (daw.) — tylko; jedynie. [przypis edytorski]

jedno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

jedno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

jedno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

jedno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

jedno (daw.) — tylko. [przypis edytorski]

jedno — dziś: jedynie, tylko. [przypis edytorski]

jedno-form — chodzi o uniform, jednolity ubiór dla jakiejś grupy ludzi; mundur. [przypis edytorski]

jednokonka — powóz zaprzężony w jednego konia. [przypis edytorski]

jednolatek — tu: rówieśnik. [przypis edytorski]

jednoli — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli jedno. [przypis edytorski]

jednomyślnem — daw. forma N. i Msc. przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: jednomyślnym. [przypis edytorski]

jedno nie wszczepił (daw.) — tylko nie wszczepiłeś. [przypis edytorski]

jednoplanowy — tu z łac.: umieszczony na jednej płaszczyźnie. [przypis edytorski]

jednorożec — mityczne zwierzę, często pojawiające się w legendach średniowiecznych, podobne do konia, z jednym wyrastającym z czoła rogiem. [przypis edytorski]

jedność kresek — jednomyślność w głosowaniu. [przypis edytorski]

jednoś — tylko. [przypis edytorski]

jednostajne — tu: jednakowe. [przypis edytorski]

jednostajnie (daw.) — jednakowo. [przypis edytorski]

jednostajność — tu: jednolitość. [przypis edytorski]

jednostajność w tłumaczeniu „Iliady”, „Raju utraconego” i „Georgik” — Mickiewicz nawiązuje tu do wydań: Iliady (Warszawa 1791, 1800) Homera oraz fragmentów Raju utraconego Johna Miltona (Ułamki z Raju Utraconego Miltona, Warszawa 1803) w tłumaczeniu Franciszka Ksawerego Dmochowskiego oraz bazującego na francuskim opracowaniu Delille'a Georgik Wergiliusza (L'Homme de champs ou les Georgiques françaises) przekładu pióra Alojzego Felińskiego, wydanego pod tytułem Ziemianin, czyli Ziemiaństwo francuskie (Alojzy Feliński, Pisma, t. I, Warszawa 1816). [przypis edytorski]

jednostajny (starop.) — jednolity; tu: jednomyślny. [przypis edytorski]

jedno (starop.) — jedynie, tylko; jedno, że: tylko dlatego, że. [przypis edytorski]

jedno (starop.) — jedynie, tylko; kiedy tylko. [przypis edytorski]

jedno (starop.) — jedynie, tylko. [przypis edytorski]

jedno (starop.) — jedynie, tylko; tu: dopiero. [przypis edytorski]

jedno (starop.) — tu: jedynie; tylko. [przypis edytorski]

jedno (starop.) — tylko; co jedno: ile tylko. [przypis edytorski]

jedno (starop.) — tylko; gdy tylko. [przypis edytorski]

jedno (starop.) — tylko; gdzie jedno: gdzie tylko. [przypis edytorski]

jedno (starop.) — tylko, jedynie. [przypis edytorski]

jedno (starop.) — tylko. [przypis edytorski]

Jedno swe oko topiąc w Galatei — nazwiązanie do historii Cyklopa Polifema (mit. gr.), który zakochał się nieszczęśliwie w nimfie morskiej Galatei; dąb przy zamku był rzeźbiony tak, by przypominał Polifema. [przypis edytorski]

jedno — tu: jednakowo. [przypis edytorski]

jedno — tu: tylko; Jedno mi chyba umrzeć: pozostaje mi chyba tylko umrzeć. [przypis edytorski]