Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 453 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | biologia, biologiczny | czeski | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | pogardliwe | polski | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 3783 przypisów.
frasunk a. frasunek (starop.) — zgryzota, smutek, strapienie. [przypis redakcyjny]
frasunków — zmartwień. [przypis redakcyjny]
frasunk (starop.) — smutek, troska. [przypis edytorski]
Fraszka adresowana do Mikołaja Radziwiłła (1574–1577) — zmarłego w dzieciństwie syna hetmana Krzysztofa Pioruna Radziwiłła i Katarzyny Anny Sobkówny. [przypis redakcyjny]
Fraszka autobiograficzna powstała ok. r. 1573, w pierwszych latach pobytu w Czarnym Lesie. [przypis redakcyjny]
fraszka — błahostka, drobnostka. [przypis edytorski]
fraszka — błahostka. [przypis redakcyjny]
fraszka cnota — cnota jest fraszką, cnota nic nie znaczy. [przypis redakcyjny]
fraszka (daw.) — błahostka, drobnostka, drobiazg. [przypis edytorski]
fraszka (daw.) — błahostka, drobnostka, drobiazg. [przypis edytorski]
Fraszka jest okazem tzw. emblematu, obrazka alegorycznego: Kochanowski przełożył ją z Alciata, twórcy tego gatunku (Emblemata, 1531). Inny przekład Niedbałego figura sporządził Rej w Zwierzyńcu (1562, rozdz. IV, nr 22). [przypis redakcyjny]
Fraszka Jest przekładem końcowego dystychu epigramatu humanisty węgierskiego Jana z Panonii (1433–1490), skierowanego do Pawła II. [przypis redakcyjny]
Fraszka nawiązuje do mitu o Tantalu, który zaprosiwszy bogów na ucztę (chcąc wypróbować ich wszechwiedzę) podał im pieczeń z własnego syna. Tylko bogini Demeter (która utraciła dar jasnowidzenia) zjadła łopatkę. Bogowie odkryli podstęp. Jowisz wskrzesił chłopca i wstawiwszy mu łopatkę z kości słoniowej zabrał na Olimp, Tantala zaś strącił do Tartaru, gdzie dręczony był przez głód i pragnienie bez możliwości zaspokojenia ich. [przypis redakcyjny]
Fraszka nawiązuje do średniowiecznej legendy, według której wskrzeszony przez Chrystusa Łazarz miał opisać swe pośmiertne wrażenia. [przypis redakcyjny]
Fraszka niewątpliwie o sobie samym. [przypis redakcyjny]
Fraszka o temacie u Kochanowskiego pospolitym (zob. I 7 Na starą). Dowcip polega na sztuczce rymowej, wiersze bowiem parzyste zamiast wyrazu oczekiwanego wprowadzają całe zwroty, rzekomo maskujące drwiny z podstarzałej zalotnicy. Owe wyrazy oczekiwane to: babo, lata, wnuki, dupia, do domu, legaj, szalej, młody, paciorki, stary, za tobą, szydzą, matka. [przypis redakcyjny]
Fraszka skierowana Jest do stryja poety, Filipa Kochanowskiego. Jako właściciel połowy Czarnolasu gospodarował on w majątku podczas nieobecności Jana Kochanowskiego, a w latach 1562–1563 miał z nim proces. [przypis redakcyjny]
fraszka (starop.) — błahostka, drobnostka, drobiazg (zob. w w. 2 „lekkie rymy”, w w. 4 „nieważne pieśni”) [przypis redakcyjny]
Fraszka, wspomniana przez Górnickiego w Dworzaninie polskim, powstać musiała przed r. 1565. [przypis redakcyjny]
Fraszka wydrukowana w 1. wydaniu Szachów z ozdobionym herbem Tarnowskich (gwiazda nad półksiężycem), zawiera przepowiednię niespełnioną, młody bowiem Tarnowski „zszedł” rychło po ojcu, hetmanie. [przypis redakcyjny]
fraszka (z wł.) — drobiazg. [przypis edytorski]
fraszka (z wł.) — tu: drobiazg. [przypis edytorski]
Fraszka zwraca się albo do Nideckiego (por. przyp. do fr. II 34), albo do Andrzeja Trzecieskiego (por. przyp. do fr. II 80), z którym Kochanowski również bardzo się przyjaźnił. [przypis redakcyjny]
Fraszka zwrócona do Andrzeja Trzecieskiego (por. przyp. do fr. II 80) albo Nideckiego (fr. II 34). [przypis redakcyjny]
fratello (wł.) — brat; tu w W.: bracie. [przypis edytorski]
frater (daw.) — brat zakonny, zakonnik bez święceń kapłańskich. [przypis edytorski]
frater (łac.) — brat. [przypis edytorski]
frater (łac.) — brat; tu: zakonnik. [przypis edytorski]
fraterne (łac.) — po bratersku. [przypis redakcyjny]
fraternité (fr.) — braterstwo; jedno z haseł Wielkiej Rewolucji Francuskiej, występujące na jej sztandarach wraz z hasłami wolności i równości (Liberté-Égalité-Fraternité). [przypis edytorski]
fraternizować się (z łac.) — prowadzić życie towarzyskie, utrzymywać kontakty (dosł.: bratać się). [przypis edytorski]
frater (z łac.) — brat, braciszek; tu w znaczeniu: zakonnik. [przypis edytorski]
fratres, rapiamus, capiamus, fugiamusque (łac.) — bracia, porywajmy, chwytajmy i uciekajmy. [przypis edytorski]
fratria — część plemienia. [przypis edytorski]
fraucymer — damy dworu. [przypis edytorski]
fraucymer (daw.) — damy dworu. [przypis edytorski]
fraucymer (daw.) — ogół kobiet należących do dworu (np. królowej, księżnej); tu: żart. [przypis edytorski]
fraucymer — dwór, orszak niewieści. [przypis redakcyjny]
fraucymer — tu: damy dworu. [przypis edytorski]
fraucymeru — dwór żeński; ogół dam dworu; tu: żart. [przypis edytorski]
fraucymer (z niem. Frauenzimmer: komnata kobiet) — damy dworu, stałe towarzystwo królowej lub księżnej; pokój dla dam. [przypis edytorski]
fraucymer (z niem. Frauenzimmer: komnata kobiet, pokój dla dam) — damy dworskie, stałe towarzystwo królowej czy księżnej. [przypis edytorski]
fraucymer (z niem. Frauenzimmer: komnata kobiet, pokój dla dam) — damy dworu, stałe towarzystwo królowej lub księżnej. [przypis redakcyjny]
fraucymer (z niem. Frauenzimmer: komnata kobiet, pokój dla dam) — damy dworu, stałe towarzystwo królowej lub księżnej. [przypis edytorski]
fraucymer (z niem. Frauenzimmer: komnata kobiet, pokój dla dam) — damy dworu, stałe towarzystwo królowej lub księżnej. [przypis redakcyjny]
fraucymer (z niem. Frauenzimmer: komnata kobiet, pokój dla dam) — damy dworu, stałe towarzystwo królowej lub księżnej. [przypis edytorski]
fraucymer (z niem. Frauenzimmer) — komnata kobiet, pokój dla dam; damy dworu, stałe towarzystwo królowej lub księżnej. [przypis edytorski]
fraucymer (z niem. Frauenzimmer: komnata kobiet, pokój dla dam) — damy dworu, stałe towarzystwo księżnej. [przypis edytorski]
fraucymer (z niem. Frauenzimmer: komnata kobiet, pokój dla dam) — damy dworu, stałe towarzystwo księżnej. [przypis edytorski]
fraucymer (z niem. Frauenzimmer: komnata kobiet, pokój dla dam) — damy dworu, stałe towarzystwo księżnej. [przypis redakcyjny]
fraucymer (z niem. Frauenzimmer: komnata kobiet, pokój dla dam) — poczet kobiet, dwór żeński towarzyszący królowej. [przypis edytorski]
fraucymer (z niem. Frauenzimmer) — komnata kobiet, pokój dla dam. [przypis edytorski]
fraucymer (z niem.) — panny obecne na dworze. [przypis edytorski]
fraucymer (z niem.) — poczet kobiet, dwór żeński towarzyszący królowej. [przypis edytorski]
Fraülein (niem.) — panna. [przypis edytorski]
Frau Elza, właśc. Ilse Koch (1906–1967) — nadzorczyni SS w niemieckich obozach koncentracyjnych, zbrodniarka wojenna. Zyskała pseudonim Ilsa-Abażur za sprawą zlecania wyrabiania ze skóry więźniów abażurów, rękawiczek, torebek oraz opraw książek. Była żoną Karla Otto Kocha, zbrodniarza hitlerowskiego, komendanta niemieckich obozów koncentracyjnych Buchenwald i Majdanek oraz Sachsenhausen, straconego przez władze hitlerowskie w 1945 r. za korupcję. [przypis edytorski]
Frauenburg — dziś: Frombork. [przypis edytorski]
frauencymer — orszak kobiecy. [przypis redakcyjny]
Frauengasse — obecnie ulica Mariacka w Gdańsku. [przypis edytorski]
Frauen-Konzentrationslager (pol. kobiecy obóz koncentracyjny) w Ravensbrück w Niemczech, nazistowski obóz koncentracyjny założony w listopadzie 1938 r. 90 km od Berlina.
W obozie więziono ok. 130 tys. kobiet i dzieci i 20 tys. mężczyzn. Szacuje się, że ok. 48,5 tys. spośród nich przywieziono z Polski, 28 tys. ze Związku Radzieckiego, prawie 24 tys. z Niemiec i Austrii, prawie 8 tys. z Francji i tysiące z innych krajów. Ponad 20 tys. (15%) ogółu było Żydówkami (głównie ze Słowacji i Węgier, ale także z Polski). Blisko 3 tys. było narodowości romskiej bądź Sinti.
W KL Ravensbrück naziści przeprowadzali doświadczenia pseudomedyczne. Brak dokładnych danych liczbowych, szacuje się, że tego typu torturom poddali kilka tysięcy kobiet. Kolejną formą znęcania się była przymusowa sterylizacja, której poddawano kobiety i mężczyzn (w tym wiele narodowości romskiej i Sinti).
Więźniarki umierały z wycieńczenia, głodu i przepracowania w manufakturach i fabrykach. Były także rozstrzeliwane, uśmiercane zastrzykami z fenolu, bite, torturowane, a od 1944 mordowane w komorze gazowej. Od 1943 r. w Ravensbrück funkcjonowało krematorium.
Mężczyźni więzieni byli w pobliskim podobozie i wykorzystywani do rozbudowy infrastruktury obozowo-przemysłowej. Funkcjonował także podobóz dla młodzieży. W związku z kolejnymi klęskami Rzeszy w starciu z Armią Czerwoną w kwietniu 1945 dziesiątki tysięcy kobiet zostało pognanych w tzw. marszach śmierci. Obóz został wyzwolony 30 kwietnia 1945 r. przez Armię Czerwoną, która oswobodziła 2–3 tys. kobiet oraz kilkuset mężczyzn.
[przypis edytorski]
Fraulein (niem.) — panienka. [przypis edytorski]
frau (niem. die Frau) — pani. [przypis edytorski]
Frau (niem.) — pani. [przypis edytorski]
Frau Pick, Frau Hock (…) — nieskładne połączenie wszystkich wcześniejszych piosenek Szafranka. [przypis edytorski]
Frau Pick, frau Hock (…) — w zniekształconym niemieckim: Pani Pick, pani Hock i pani Klepetarsch stoją razem w rzędzie, plotkując i plotkując. [przypis edytorski]
fraus (łac., r.ż.) — oszustwo. [przypis edytorski]
Frauzensbad (niem.) — Franciszkowe Łaźnie; miasto w Czechach. [przypis edytorski]
Frauzimmer (niem.) — pokój kobiecy. [przypis edytorski]
fra (wł.) — brat (używane przed imieniem zakonnika). [przypis edytorski]
fray (hiszp.) — brat. [przypis edytorski]
Frazer, James George sir (1854–1941) — szkocki antropolog społeczny, filolog i historyk religii; autor niezwykle wpływowej publikacji Złota gałąź (The Golden Bough, 1890); w 1914 r. otrzymał tytuł szlachecki. Frazer rozpatrywał religie jako fenomen kulturowy, nie stosując podejścia teologicznego, jako pierwszy opisał powiązania pomiędzy mitami a rytuałami; wypracowana przez Frazera teoria totemizmu została później w antropologii zastąpiona teorią Claude'a Lévi-Straussa. [przypis edytorski]
frazes (daw.) — zdanie, zwrot; dziś: stwierdzenie bez głębszej treści, slogan. [przypis edytorski]
frazes u Prusa: zdanie, wyrażenie (bez zabarwienia ujemnego). [przypis redakcyjny]
fr. (…) ct. — franki, centymy. [przypis edytorski]
frędzla — dziś częściej frędzel. Ozdobne wykończenie brzegu materiału w postaci luźnych sznureczków lub nitek. [przypis edytorski]
frędzla (niem.: Quaste) — tu: ogon; chłop z ogonem to małpa w ludzkim ubraniu. [przypis edytorski]
Frères Provençaux — restauracja założona w 1786 w Paryżu. [przypis edytorski]
Fréron (1718–1776) — redaktor „Année littéraire”, wróg Woltera, któremu nieraz dał się we znaki swą gryzącą ironią. Wolter odpłacał mu to przy każdej sposobności, nie przebierając w środkach, jak widać z powyższego ustępu. [przypis tłumacza]
Fréron (1718–1776) — redaktor „Année littéraire”, wróg Woltera. [przypis edytorski]
Fréron, [Élie (1718–1776)] — dziennikarz i pisarz XVIII w., głośny zwłaszcza nienawiścią Woltera. [przypis tłumacza]
Fréron, Élie (1718–1776) — francuski dziennikarz, krytyk i konserwatywny filozof; wróg Woltera; założyciel pisma krytyczno-literackiego „L'Année littéraire”, na łamach którego zwalczał Encyklopedystów i filozofów oświeceniowych. [przypis edytorski]
Fréron, Louis-Marie-Stanislas (1754–1802) — francuski polityk i dziennikarz; od 1790 redagował radykalną gazetę „Orateur du Peuple” (Mówca ludowy), wyróżniającą się ostrością ataków na monarchię, po obaleniu rządów Robespierre'a w 1794 prezentował w niej z kolei agresywny antyjakobinizm. [przypis edytorski]
Frearoi (Studzienki) — gmina (dzielnica) Aten. [przypis tłumacza]
Frebel, właśc. Friedrich Fröbel (1782–1852) — twórca systemu pedagogicznego, podkreślał specyficzne potrzeby dziecka i postulował edukację przedszkolną przez zabawę, śpiew i taniec, opracował też projekty zabawek edukacyjnych. [przypis edytorski]
freblanka (daw.) — przedszkolanka. Nazwa pochodzi od systemu pedagogicznego, którego twórcą był Friedrich Fröbel (1782–1852). Podkreślał on specyficzne potrzeby dziecka i postulował edukację przedszkolną przez zabawę, śpiew i taniec, opracował też projekty zabawek edukacyjnych. [przypis edytorski]
freblanka — przedszkolanka. [przypis edytorski]
freblówka (daw., z niem.) — przedszkole. [przypis edytorski]
freblówka — tu: przedszkolanka. Nazwa pochodzi od systemu pedagogicznego, którego twórcą był Friedrich Fröbel (1782–1852). Podkreślał on specyficzne potrzeby dziecka i postulował edukację przedszkolną przez zabawę, śpiew i taniec, opracował też projekty zabawek edukacyjnych. [przypis edytorski]
freblowska szkoła — szkoła zorganizowana według systemu pedagogicznego, którego twórcą był Friedrich Fröbel (1782–1852). Podkreślał on specyficzne potrzeby dziecka i postulował edukację przez zabawę, śpiew i taniec, opracował też projekty zabawek edukacyjnych. [przypis edytorski]
freblowski (daw.) — przedszkolny. Nazwa pochodzi od systemu pedagogicznego, którego twórcą był Friedrich Fröbel (1782–1852). Podkreślał on specyficzne potrzeby dziecka i postulował edukację przedszkolną przez zabawę, śpiew i taniec, opracował też projekty zabawek edukacyjnych. [przypis edytorski]
freblowski ogródek (daw.) — przedszkole. Nazwa pochodzi od systemu pedagogicznego, którego twórcą był Friedrich Fröbel (1782–1852). Podkreślał on specyficzne potrzeby dziecka i postulował edukację przedszkolną przez zabawę, śpiew i taniec, opracował też projekty zabawek edukacyjnych. [przypis edytorski]
freda — Będę o tym mówił gdzie indziej. [przypis redakcyjny]
Frederichs-Odde — nazwa daw. fortecy; dziś: miasto Fridericia. [przypis redakcyjny]
Frederick Marryat (1792-1848) — angielski pisarz, autor nowel o awanturniczej tematyce; za wzór stawiał sobie opowiadania Charlesa Dickensal; dziś Marryat uważany jest za pioniera powieści marynistycznej. [przypis edytorski]
Frederycyja — miasteczko nad Małym Bełtem, w części przez żydów zamieszkałe. [przypis tłumacza]
Fredro, Aleksander (1793–1876) — polski komediopisarz, pamiętnikarz i poeta. [przypis edytorski]
Fredro, Aleksander (1793–1876) — polski komediopisarz, pamiętnikarz i poeta. [przypis edytorski]
Fredro, Aleksander, hrabia (1793–1876) — komediopisarz, aforysta, pamiętnikarz, często osadzający swe sztuki w środowisku szlacheckim. [przypis edytorski]
Fredro, Andrzej Maksymilian (1620–1679) — dworzanin, polityk, autor prozy łacińskiej. [przypis edytorski]
Fredro, Andrzej Maksymilian (1620–1679) — kasztelan lwowski, wojewoda podolski, poseł, senator, autor łacińskich traktatów politycznych, historycznych i wojskowych oraz napisanego po polsku zbioru Przysłowia mów potocznych (1658); Aleksander Fredro uważał się za jego potomka i swoje komedie opatrywał mottami zaczerpniętymi z jego zbioru. [przypis edytorski]
