Przypisy

maślacz — wino węgierskie z gatunku tokajów. [przypis edytorski]

maślanica — maslenica, prawosławny odpowiednik ostatków, tygodniowe święto zabawy i ucztowania, obchodzone w Rosji w tygodniu poprzedzającym Wielki Post; w czasach pogańskich kojarzona z pożegnaniem zimy i powitaniem wiosny; podczas maslenicy spożywa się bliny, których kształt przypomina słońce. [przypis edytorski]

mašna (lenk.) — nedidelis maišelis pinigams ar tabakui dėti. [przypis edytorski]

maśny a. mastny (gw.) — tłusty; tu: dochodowy, pozwalający na wystawne życie. [przypis edytorski]

Ma świat z dziwactwa twego widowisko — w innym wyd.: „Masz świat, dziwactwa twego widowisko”. [przypis edytorski]

Masaniello (1620–1647)— rybak, który stanął na czele rewolucji przeciwko panowaniu Habsburgów w 1647 r. [przypis edytorski]

masa — tu: spadek. [przypis edytorski]

Mascarille (pol. Maskaryl) — typ wesołego i bezczelnego lokaja w dawnej komedii francuskiej (m.in. w sztuce Wartogłów Moliera). [przypis edytorski]

maschere (wł.: maski) — typowe postacie włoskiej komedii dell'arte, o charakterystycznym wyglądzie i zachowaniu, odgrywane w maskach i w charakterystycznych kostiumach. [przypis edytorski]

Maschine — hier: Galgen. [przypis edytorski]

mascota — zgr. od: maskotka (z fr.: mascotte). [przypis edytorski]

mascotte (fr.) — maskotka. [przypis edytorski]

masculini generis (łac.) — rodzaju męskiego. [przypis edytorski]

mas (gw.) — masz. [przypis edytorski]

Masia — zdrobn. od: Małgorzata; tu: jako synonim wiejskiej kobiety. [przypis edytorski]

ma się na pieczy (starop.) — uważa na siebie; pilnuje się. [przypis edytorski]

masina — žavi, vylioja. [przypis edytorski]

masinti — traukti į save, vylioti. [przypis edytorski]

ma siostrę (…) za rzeźnikiem (daw.) — ma siostrę, która jest żoną rzeźnika. [przypis edytorski]

Maska jest moja dachem Filemona, I pod tym dachem wielki Jowisz gości — nawiązanie do jednego z epizodów Metamorfoz Owidiusza, w którym Jowisz z Merkurym pod ludzką postacią zstąpili na ziemię i szukali schronienia na noc, ale wszędzie zatrzaskiwano przed nimi drzwi. Dopiero w ubogiej chacie pary staruszków, Filemona i Baucis, zostali przyjęci i ugoszczeni. [przypis edytorski]

maskaron a. maszkaron — dekoracja w postaci wizerunku ludzkiej głowy o zdeformowanych rysach twarzy. [przypis edytorski]

Maskaryl — typ wesołego i bezczelnego lokaja w dawnej komedii francuskiej (m.in. w sztuce Wartogłów Moliera). [przypis edytorski]

maskas (maszkast) — wytrych z dwoma zębami do skomplikowanych zamków. [przypis edytorski]

Maskat — stolica i największe miasto Omanu, położone nad Zat. Omańską, łączącą Morze Arabskie z Zatoką Perską; w XIX w. potęga morska i militarna, rozciągająca swoje wpływy na Afrykę Wschodnią i Zanzibar. [przypis edytorski]

mask — dziś popr. D lm: masek. [przypis edytorski]

maskil — zwolennik haskali; haskala: ruch oświeceniowy wśród Żydów propagujący emancypację poprzez wykształcenie. [przypis edytorski]

maski — tu: maski przeciwgazowe, chroniące przed działaniem trujących gazów bojowych. Po raz pierwszy użyto takich gazów w pierwszej wojnie światowej, co wywołało obawy przed ich masowym stosowaniem w kolejnych wojnach. [przypis edytorski]

Maskoliją — čia: Maskvą ar Rusiją. [przypis edytorski]

Maskolija — Maskva, bet turima omenyje — Rusija. [przypis edytorski]

maskoliškai — rusiškai. [przypis edytorski]

maskoliuoti — rusinti. [przypis edytorski]

maskulinizm — męskość. [przypis edytorski]

ma soeur bien aimée (fr.) — moja ukochana siostro. [przypis edytorski]

ma solenne (wł.) — ale uroczyście, solennie. [przypis edytorski]

masoneria — wolnomularstwo; międzynarodowy ruch, którego celem jest doskonalenie duchowe jednostki oraz dążenie do jedności ludzi różnych religii, narodowości i poglądów. [przypis edytorski]

masoneria (z fr.) — wolnomularstwo, hermetyczne stowarzyszenie międzynarodowe powstałe w XVIII wieku o hierarchicznej strukturze wewnętrznej, którego przedmiotem zainteresowania było pielęgnowanie zasad moralnych i idei Oświecenia. [przypis edytorski]

masonia (daw.) — masoneria. [przypis edytorski]

Masonius — prawdopodobnie chodzi o Muzoniusza Rufusa (Gaius Musonius Rufus), rzymskiego filozofa neostoickiego (ur. ok. 30 r. n.e.), pozostającego pod wpływem filozofii cynickiej i skupionego mocno na praktyce. Uważał filozofię za użyteczną, o ile potrafi przejawić się w praktyce. [przypis edytorski]

Maspero, Gaston (1846–1916) — francuski egiptolog i archeolog; od 1880 dyrektor francuskiej misji archeologicznej w Egipcie; autor m.in. dzieła Histoire ancienne des peuples de l’Orient classique (t. 1–3, 1895–1897). [przypis edytorski]

masque de fer (fr.) — żelazna maska; tu: tytuł wielokrotnie adaptowanej (jako opera, film itp.) powieści Aleksandra Dumasa Człowiek w żelaznej masce. [przypis edytorski]

Massai powstali przeciw Niemcom — mowa o antyniemieckim powstaniu miejscowej ludności, zarówno arabskiej, jak i różnych szczepów Suahili, pod wodzą Busziriego Ibn Salima, spowodowanym przejęciem wybrzeża Tanganiki przez Niemiecką Spółkę Wschodnioafrykańską. [przypis edytorski]

Massaranduba — miasto i gmina w stanie Santa Catarina w Brazylii. [przypis edytorski]

Massary, Fritzi, właśc. Masarik, Friederike (1882–1968) — wybitna sopranistka występująca w operetkach Berlina i Wiednia; aktorka. W 1933 r. wraz z mężem Maxem Pallenbergiem wyemigrowała z Niemiec. [przypis edytorski]

Massawa — port morski w Erytrei, nad M. Czerwonym; w czasie podróży Sienkiewicza stolica kolonii włoskiej w Afryce. [przypis edytorski]

massa — zniekształcony angielski wyraz master: pan; forma używana w afroamerykańskiej odmianie języka angielskiego w epoce niewolnictwa. [przypis edytorski]

Massena, André (1758–1817) — książę Rivoli, książę Essling, marszałek cesarstwa francuskiego, uczestnik wojen napoleońskich, walczył m.in w bitwie pod Arcole. [przypis edytorski]

Massinger, Philip (1584–1640) — angielski dramaturg. [przypis edytorski]

Massis, Henri (1886–1970) — konserwatywny dziennikarz, krytyk i historyk literatury; działacz nacjonalistycznej Action Français, autor manifestu broniącego interwencji faszystowskich Włoch w Abisynii (1935); w 1938 odwiedził Portugalię i wyraził poparcie dla portugalskiego dyktatora Salazara, w 1941 został członkiem Rady Narodowej w kolaboracyjnym rządzie Vichy. [przypis edytorski]

Massol — patrz: Ostatnie wcielenie Vautrina. [przypis edytorski]

Massyckie wina — massyk to rodzaj słodkiego wina. [przypis edytorski]

Massyka — góra w Kampanii (dziś: Monte Massico). [przypis edytorski]

massyk — rodzaj słodkiego wina. [przypis edytorski]

Massylowie — lud we wsch. Numidii, w sąsiedztwie Kartaginy. [przypis edytorski]

massylscy jeźdźcy — jeźdźcy numidyjscy (od nazwy Massylów, jednego z dwóch gł. szczepów zamieszkujących Numidię); a. ogólnie: afrykańscy. [przypis edytorski]

master-sierżant (ang. master-sergeant) — stopień podoficerski w armii amerykańskiej. [przypis edytorski]

mastodont amerykański — wymarły ssak z rodziny słoniowatych. [przypis edytorski]

mastodont — mamut. [przypis edytorski]

mastodont (paleont.) — daw. ogólne określenie któregoś wymarłych gatunków ssaków należących do trąbowców, ale niebędących właściwymi słoniami. [przypis edytorski]

mastyks — aromatyczna żywica z drzewa Pistacia lentiscus o właściwościach bakteriobójczych, stosowana też w cukiernictwie i jako kadzidło. [przypis edytorski]

mastyksowy krzew — pistacja kleista (lentyszek), gatunek drzewa wydzielający pachnącą żywicę zwaną mastyksem, używaną jako środek higieny i w lecznictwie; występuje w basenie M. Śródziemnego i w Azji Zach. [przypis edytorski]

masz — bezosobowa forma czasownika. [przypis edytorski]

masz być łaskaw na (starop.) — tu w znaczeniu: podobno jesteś łaskawy dla. [przypis edytorski]

Masz, diable, makagigę — powiedzonko o tym samym znaczeniu, co bardziej popularne Masz, babo, placek; wyraża zaskoczenie nagłym kłopotem, niespodziewanym w sytuacji pozornie komfortowej; makagigi a. makagiga — ciasteczko z cukru, miodu, maku i orzechów; tu w znaczeniu przen.: deser; to, co najlepsze. [przypis edytorski]

maszenik — łobuz, łajdak. [przypis edytorski]

Masz, idź, ubierz się w mięso! — Szekspir, Romeo i Julia, akt V, scena 2 (Romeo do Aptekarza, który sprzedał mu truciznę). [przypis edytorski]

maszka — dziś popr.: maska. [przypis edytorski]

Maszka — maska; dawniej: maszkaron. [przypis edytorski]

maszkara (daw.) — maska. [przypis edytorski]

maszkara (starop.) — maska. [przypis edytorski]

maszkara — straszydło, potwór. [przypis edytorski]

maszkara — [tu:] maska. [przypis edytorski]

maszki — maski; dawn. maszkaron. [przypis edytorski]

maszli — czy masz. [przypis edytorski]

maszli (daw.) — czasownik masz z partykułą pytajną li: czy masz. [przypis edytorski]

maszli (daw.) — czy masz. [przypis edytorski]

maszli (daw.) — konstrukcja z partykułą -li w funkcji wzmacniającej i pytającej; znaczenie: czy masz. [przypis edytorski]

maszli (daw.) — konstrukcja z partykułą -li w funkcji wzmacniającej i pytającej; znaczenie: jeśli masz. [przypis edytorski]

maszli (daw.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli masz. [przypis edytorski]

maszli — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -li; znaczenie: czy masz; czyż masz. [przypis edytorski]

maszora — dziś popr.: masora (hebr.: tradycja), zbiór uwag, komentarzy, danych statystycznych i reguł, których celem jest zachowanie i przekazanie tekstu biblijnego w niezmienionym kształcie, wypracowany przez żydowskich uczonych, spisany między VI a X w. n.e.; ujednolicony tekst ustalony przez tych uczonych (masoretów), zwany tekstem masoreckim, został powszechnie przyjęty w judaizmie za obowiązującą wersję tekstu Biblii. [przypis edytorski]

masz racją (daw.) — dziś: masz rację. [przypis edytorski]

masz recht!… (z niem.) — masz rację. [przypis edytorski]

masztalerski (z czes.) — zajmujący się końmi. [przypis edytorski]

masztalerz (daw.) — stajenny, zajmujący się końmi w dworskich stajniach. [przypis edytorski]

masztalerz (daw.) — starszy stajenny mający w dworskich stajniach nadzór nad służbą i końmi. [przypis edytorski]

masztalerz (daw.) — starszy stajenny nadzorujący konie w stajniach dworskich. [przypis edytorski]

masztalerz — dozorca stajni i koni. [przypis edytorski]

masztalerz — mający nadzór nad końmi, stajenny. [przypis edytorski]

masztalerzów — dziś popr. forma D. lm: masztalerzy. [przypis edytorski]

masztalerz — osoba zajmująca się końmi, starszy stajenny. [przypis edytorski]

masztalerz — służący nadzorujący stajennych i konie. [przypis edytorski]

masztalerz — starszy stajenny mający w dworskich stajniach nadzór nad służbą i końmi. [przypis edytorski]

masztalerz — starszy stajenny; osoba zajmująca się końmi. [przypis edytorski]

masztalerz — starszy stajenny sprawujący nadzór nad służbą i końmi. [przypis edytorski]

masztalerz — starszy stajenny, sprawujący w dworskich stajniach nadzór nad pracownikami i końmi. [przypis edytorski]

masztalerz — tu: człowiek opiekujący się końmi. [przypis edytorski]

masztalerz — urzędnik odpowiedzialny za konie we dworze. [przypis edytorski]

masztalerz (z czes.) — starszy stajenny; osoba zajmująca się końmi. [przypis edytorski]

masztarnia — stajnia lub pomieszczenie na sprzęt stajennego. [przypis edytorski]

maszt łaciński — maszt z żaglem rozpiętym na długiej, ukośnej rejce. [przypis edytorski]