Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Szacowany czas do końca: -
William Shakespeare (Szekspir), Otello
  1. Alkohol: 1
  2. Cnota: 1
  3. Czas: 1
  4. Klęska: 1
  5. Kłótnia: 1
  6. Kobieta: 1
  7. Kobieta "upadła": 1
  8. Ksenofobia: 1
  9. Los: 1
  10. Łzy: 1
  11. Małżeństwo: 1
  12. Miłość: 1 2
  13. Miłość niespełniona: 1
  14. Morderstwo: 1
  15. Muzyka: 1
  16. Myśl: 1
  17. Nadzieja: 1
  18. Namiętność: 1 2
  19. Obowiązek: 1
  20. Ogród: 1
  21. Ojciec: 1
  22. Opieka: 1
  23. Pieniądz: 1
  24. Pijaństwo: 1
  25. Podstęp: 1
  26. Potwór: 1
  27. Pozory: 1
  28. Praca: 1
  29. Rozum: 1
  30. Samobójstwo: 1
  31. Seks: 1 2
  32. Uroda: 1
  33. Wierność: 1
  34. Wstyd: 1
  35. Zazdrość: 1 2 3
  36. Zdrada: 1 2
  37. Zmysły: 1 2
  38. Zwątpienie: 1
  39. Zwycięstwo: 1
  40. Żołnierz: 1
  41. Żona: 1 2 3

Pisownia łączna / rozdzielna: tobym > to bym (i to bym uczyniła); któremby > którym by; znaleźćby > znaleźć by; ktoby > kto by; w niwecz > wniwecz; niema > nie ma; niemali > nie ma li; niedokonywać > nie dokonywać; niemniejszą > nie mniejszą; przedewszystkiem > przede wszystkim; do koła > dokoła itp.

Pisownia/leksyka: tłómacz > tłumacz; śpilkę > szpilkę; łotrowstwa > łotrostwa; szlafmicę > szlafmycę; pius > pijus;

Pisownia joty: cywilizacyi > cywilizacji; tragedya > tragedia; Wenecya, Brabancyo, Gracyano, Kassyo > Wenecja, Brabancjo, Gracjano, Kassjo; teorya > teoria; dyabeł > diabeł; itp.

Pisownia spółgłosek dźwięcznych/bezdźwięcznych: uledz > ulec; dopomódz > dopomóc; blizkości > bliskości; ślizki > śliski; shańbisz > zhańbisz itp.

Pisownia i odmiana obcych wyrazów i nazw własnych: expiacyę > ekspiację; nowelli > noweli; Ottomanów > Otomanów; Collier'a > Colliera; Tom. Walkley'a > Thomasa Walkleya itp.

Fleksja: przedewszystkiem > przede wszystkim; naszem > naszym; szlachetnemi > szlachetnymi; podejrzywa > podejrzewa; ślej > ślij;

Składnia: było to trudnem > było to trudne; była przedstawianą > była przedstawiana;

Interpunkcja - dodano przecinki, np. po wtrąceniu: trzymali, i wybrali (Aż zdarzyło się, iż panowie weneccy zmienili załogę, którą na Cyprze trzymali, i wybrali Maura za wodza wojsk, jakie tam wysłali.); Z Murzynem mówisz? > Z Murzynem, mówisz?; dodano — na końcu wypowiedzi: On mówił, że nieraz,/ Że nieraz — nie wiem — że nieraz —

Uzupełniono: podobne > podobnej (Lecz nie spotykaż się podobnej roli co chwila?)

William ShakespeareOtellotłum. Leon Ulrich

Wstęp

„Był niegdyć[1] w Wenecji Maur bardzo waleczny, którego męstwo i dowody roztropności a biegłości, czasu wojny okazane, uczyniły drogim w oczach starszyzny Rzeczypospolitej. I stało się, że cnotliwa niewiasta, cudownej piękności, imieniem Desdemona, uwiedziona, nie żądzą jakąś skrytą, ale cnotą onego Maura, pokochała go, a on też ujęty pięknością i szlachetnymi uczuciami onej kobiety, rozgorzał ku niej. Miłość im tak sprzyjała, iż połączeni zostali małżeństwem, chociaż rodzina niewiasty czyniła, co było w jej mocy, aby kogo innego zaślubiła. I dopóki zamieszkiwali w Wenecji, żyli w tak doskonałej zgodzie i tak słodkim pokoju, że nigdy pomiędzy nimi nie tylko nic nie zaszło, ale i słowa do siebie nie rzekli, w którym by miłości nie było. Aż zdarzyło się, iż panowie weneccy zmienili załogę, którą na Cyprze trzymali, i wybrali Maura za wodza wojsk, jakie tam wysłali. Ten radował się ze czci, jaką mu wyrządzono, lecz radość tę truła myśl o długiej i trudnej podróży. Desdemona, widząc Maura pomieszanym, rzekła mu raz przy stole: — Drogi Maurze, dlaczego, gdy panowie taką ci cześć wyrządzili, ty jesteś smutnym? — Zatruwa moją radość, rzekł Maur, miłość, jaką mam ku tobie, gdyż widzę, że albo cię muszę narazić na długą i niebezpieczną przeprawę, albo cię w Wenecji zostawić. W pierwszym razie boleć będę, gdyż niewczasy, jakich doznasz i niebezpieczeństwo, na jakie będziesz narażoną, udręczenie mi sprawią — a drugiego nie zniosę, bo rozdzielić się z tobą, jest to z życiem się rozstać. — Kochany mężu! co znaczą te myśli, które ci serce poruszają? Pójdę za tobą, gdziekolwiek się udasz, gdyby przez ogień trzeba iść w koszuli jednej, i to bym uczyniła, a cóż znaczy z tobą się puścić na okręcie mocnym i dobrze opatrzonym? Maur objął rękami szyję żony, i całując ją czule, rzekł: Niech nas Bóg długo uchowa, droga moja, z tą miłością. I popłynęli, i przybyli do Cypru po szczęśliwej morskiej podróży.

Maur miał przy sobie Chorążego, mężczyznę pięknego, ale najniecniejszego w świecie człowieka. Niegodziwiec ten wiózł też z sobą żonę, która była piękną i uczciwą, a że Włoszką też była, miłowała ją żona Maura, i większą część dnia spędzały z sobą. Był też w tej wyprawie oficer, którego Maur lubił bardzo; ten przychodził często do domu Maura, razem z nim i żoną jego jadając. Pani widząc, iż go mąż jej kochał, przyjaźń mu też okazywała, z czego i Maur rad był. Niegodziwy Chorąży, nie zważając ani na wierność żonie przysiężoną, ani na przyjaźń, ani na wdzięczność, jaką Maurowi był winien, pokochał gwałtownie Desdemonę i próbował wszelkimi sposoby dać jej poznać swą miłość, a skłonić ją do wzajemności. Ale ona, która tylko Maura na myśli miała, nie zważała wcale na owe natręctwa Chorążego, jakby ich nie widziała… I zdało mu się, że musiała być zakochaną w oficerze… Miłość ku niej zmieniła się w straszną nienawiść, począł myśleć, jakby mógł, pozbywszy się oficera, posiąść niewiastę, lub przynajmniej Maurowi ją odebrać. A tak różne myśli knując niepoczciwe a zbrodnicze, postanowił obwinić Desdemonę o cudzołóstwo, udając, jakoby oficer był jej wspólnikiem. Było to trudne, póki się zręczność[2] nie podała. Wkrótce potem, gdy oficer żołnierza na warcie zranił mieczem, Maur mu odjął jego dowództwo. Desdemona zmartwiona tym, usiłowała go z mężem pojednać.

I jednego razu rzekł Maur do Chorążego, iż go żona tak męczy, prosząc za oficerem, że go nazad przyjmie. — Może też, rzekł zdrajca, Desdemona nie bez przyczyny tak go mile widzi. — Dlaczegożby? zapytał Maur. — Nie chcę między męża a żonę ręki kłaść, ale oczy miej otwarte, dopatrzysz się sam. I pomimo wszelkich nalegań Maura, nie powiedział mu nic więcej”.

1

W ten prosty sposób Giraldi Cinthio, w swych Hekatommythi (ovvero Cento Novelle, Venezia 1608 r.) opisuje historię tę tragiczną, z której Szekspir swój dramat ułożył.

2

Poeta, wedle zwyczaju, przedmiot wziął gotowy z podania, ale z suchej jego treści, z mało oznaczonych postaci, stworzył całość z największą sztuką zbudowaną, jednolitą, rozwijającą się z życiem potężnym z charakterów, których jest logiczną wynikłością. Jego to jest tajemnicą umieć, w ślad idąc za powieścią, podnieść ją, uczynić zrozumiałą, prawdopodobną i z prochu stworzyć życie.

3

Zakończenie włoskiej powieści tylko zupełnie jest różne i w dramacie zmienione być musiało.

4

W opowiadaniu tym, Maur i Chorąży (Jago) oba[3] razem zamordowują Desdemonę nocą, w izbie, w której spała, obalając na nią sufit, jak gdyby ten upadłszy, ją przytłukł. Przez czas jakiś przyczyna istotna jej śmierci jest niewiadomą. Maur wkrótce potem, obrzydziwszy sobie Chorążego, z wojska go wypędza. Ten, powróciwszy do Wenecji, oskarża Maura o zabójstwo żony; przywieziony do Wenecji Maur, wydany na męki, nie przyznaje się do niczego, zostaje skazany na wygnanie, a rodzina Desdemony nasyła nań zbójców i wydaje na śmierć. Po zgonie męża dopiero żona, która o wszystkim wiedziała, wydała tajemnicę.

5

Z tej treści poeta zbudował dramat, w którym nie tyle Otello sam, jak idealnej, anielskiej cierpliwości łagodności Desdemona i najszkaradniejszej przewrotności Jago, są postaciami głównymi. Ostatni jest sprężyną główną, poruszającą całym dramatem.

6

W Jagu poeta wystawił człowieka życiem awanturniczym, żołdaczym wniwecz zepsutego, istotę, dla której nie ma nic świętego, której serce ludzkie uschło, litość jest nieznana, który pomiata ludźmi, szydząc z nich, mści się na nich za własną nikczemność, ukrywając swą szkaradę o tyle tylko, o ile mu to dla bezpieczeństwa jest potrzebne. Postać ta zapożyczona ze starego teatru, z czasów Marlowe'a, której raz już podobną, w samych początkach swojego zawodu, nakreślił Szekspir w Aaronie; ogromna jednak różnica między dwoma, bo pierwszy jaskrawo i przesadnie wychodzi, jakby odblask Barrabasza Marlowe'a, drugi z nie mniejszą odmalowany siłą, doskonale jest nacechowany. Żołdak taki najemny, zazdroszczący wszystkiego wszystkim, chciwy życia a przewrotny, stanowi wyborny kontrast z Otellem, rycerzem szlachetnym, mężnym, nieulęknionym, ale charakteru niepohamowanego, gwałtownym, jak człowiek, którego cywilizacja okiełznała, ogładziła, nie mogąc ani mu odjąć pierwotnej prostoty i łatwowierności, ani namiętności w nim poskromić. Jago włada nim jak dzieckiem i na wszystkie jego wady i przymioty rachuje.

7

Tłumacz nasz poszedł za zdaniem wielu swych poprzedników, którzy w Otellu chcą widzieć Murzyna, gdy poeta miał niezawodnie na myśli Maura śniadej płci, ogorzałego…

8

Schlegel i wielu innych mają go także za Murzyna. Coleridge (Kolridż) z mniejszością jest za Maurem, my też z tłumaczem francuskim, Fr. V. Hugo, dzielimy przekonanie, iż Szekspir mieć go chciał Maurem. Nic nie dowodzi, iż poeta często czarnym go zowie (black); wyraz ten zarówno oznacza płeć ciemną, czego najlepszym dowodem Sonet (131) Szekspira, w którym woła do ciemnej płci czarnobrewej:

Thy black is fairest in my judgement's place
9

— i dalej:

Then will I swear beauty herself is black
And all they foul that thy complexion lack… (Sonet 132).
10

W Kupcu Weneckim książę marokański, zarówno jak Maur w Otellu, jest porównany do diabła. Prawda, że Aaron w Tytusie zowie się tak samo „Moor”, a jest Murzynem jawnie — lecz i to nie przesądza o Otellu. Szlachetność ta i męstwo, które ujęły Desdemonę, były cechą Maurów, nigdy Murzynów. Negr w XVI wieku był uważanym za istotę upośledzoną, której poeta nie śmiałby tknąć i podnosić. O Maurach w Hiszpanii prawiono cuda jako o narodzie rycerskim, krwi gorącej, namiętnym jak Otello i jak on szlachetnym. W roku 1601, na rok przed pierwszym przedstawieniem Otella na scenie, królowa Elżbieta przyjmowała na swym dworze ogorzałych maurytańskich posłów, którym Szekspir mógł się przypatrzeć.

11

Dla nas zdaje się nie ulegać wątpliwości, że tradycje teatralne zostały zwichnięte. Dramat zyskuje na jaskrawości, na efekcie pewnym, odegrywany przez Murzyna; ale Maur byłby w nim prawdopodobniejszym i całość w nim wspanialszą — piękniejszą.

12

Między dramatami Szekspira jest to jeden z najdoskonalszych, szczególniej wyrazistością charakterów. Sam Otello, natura pierwotna, przyswojona, ułagodzona, za najmniejszym dotknięciem staje się znowu synem pustyni, dziecięciem Afryki. Stosunek jego do zepsutego płodu cywilizacji fałszywej, przegniłej, rozuzdanej, polerowanej na pozór, a szkaradnej wewnątrz, którą przedstawia Jago, odmalowany po mistrzowsku. Żadna może z bohaterek poety nie ma tego wdzięku kobiecego, jakim jest obdarzona Desdemona, zakochana w Maurze dla jego bohaterskich czynów i z anielską słodyczą znosząca wszystko z rąk ukochanego. Miłość, zazdrość, nikczemność żołdaka, stanowią naturalne sprężyny tragedii, z niezmierną prawdą przeprowadzonej.

13

Szekspirowskie:

All is true[4]
14

nigdzie się lepiej zastosować nie daje. Prawda charakterów, naturalność scen i języka, nawet w chwilach najwyższego natężenia uczuć, napiętnowanego taką rzeczywistości cechą, podnoszą złudzenie do najwyższego stopnia. Dosyć jest Otella porównać do francuskiej tragedii, aby odróżnić obraz z natury od konwencjonalnego utworu. Szekspira nic nie pęta, nie zna on innych wzorów nad to, co czerpie z natury i z siebie; dla podniesienia wrażenia nie poświęca prawdy, dla jednolitości obrazu nie wyrzeka się rysów na pozór dysharmonijnych; widzi wszędzie życie w kontrastach i w sztuce się ich nie lęka. Kreśli wizerunki człowieka w całej jego nagości, z blaskami razem i sromotą. Wśród postaci wprowadzonych w Otellu, nie ma też ani jednej, która by wyrazistą indywidualnością się nie odznaczała. Wrażenie tragiczne, jakie wywołuje szlachetna, anielska, czysta, dziewicza postać Desdemony rzuconej, wśród tego obozu brudnego, na łup ludziom wojaczką zdziczałym — jest przejmujące. Zdeptaną widzimy tu świętość, sponiewierany w błocie ideał. Lecz nie spotykaż się podobnej roli co chwila? Podobnych losów co kroku? Zetknięcie się dwóch światów, dwóch natur — jest w całym dramacie najpotężniejszym efektem tragicznym. Nie mamy potrzeby tłumaczyć Jaga. Jest to natura zepsuta, nikczemna, lubująca się w złem, bo niezdolna podnieść się nad kał, z którego wyszła. Nienawidzi Maura za to, że — obcy, przybłęda dobił się stanowiska w Rzeczypospolitej; za to, że jemu nie dał namiestnictwa, że pogłoski chodzą, jakoby w łaskach był u jego żony, za to wreszcie, iż Maur jest szlachetny, mężny, i że takie dwie postacie jak Otello i Jago nienawidzić się muszą. Szatańska złość i przewrotność Chorążego, jest to płód owej półcywilizacji, w obozie rozbestwionej, rozpasanej życiem rozpustnym na lagunach, okryty polorem, a przejedzony zgnilizną. Jak Maur wierzy wszystkim i nie podejrzewa nikogo, tak Jago nie kocha nic, nie ufa nikomu, żonę ma za nikczemną istotę, przyjaciółmi posługuje się jak narzędziami — jest to istotny szatan i nie dziw, że w ostatniej scenie Otello patrzy mu na nogi, czy kopyt u nich nie dostrzeże. Kassjo, człek prostoduszny i słaby, Roderigo chciwy rozkoszy głupiec, daje się wyzyskiwać i wyszydzać..

15

„Ze wszystkich rozwiązań teatru Szekspira, powiada Hugo, śmierć Desdemony i Otella jest najboleśniejszym, najprzykrzejsze czyniącym wrażenie. W innych dramatach konieczność takiego krwawego końca sama z siebie tłumaczy się i usprawiedliwia. Hamlet musi umrzeć, bo zabił Ofelii ojca i winien jest jej śmierci; Romeo umiera, bo jest zabójcą Parysa; Lear własną córkę przekleństwem zamordował; Macbeth odpokutowuje za Banqua i Lady Macduff — lecz co zawinił Otello? Co uczyniła Desdemona? Padają oni ofiarą złości ludzkiej, a raczej losów człowieka, które na ziemi częściej są niezrozumiałe niż logiczne”.

16

Schlegel widzi w tym karę Desdemony za nieposłuszeństwo ojcu, za połączenie się z obcym, ekspiację za namiętność, której ona poświęciła wszystko, ojca, rodzinę, dom… Lecz gdyby taką w istocie była myśl poety, nigdy by nie przedstawił bohaterki w takim blasku cnoty, pokory i rezygnacji.

17

Malone pierwsze przedstawienie Otella odnosi do roku 1611; Fr. V. Hugo, uwiedziony rękopismem[5] znalezionym jakoby przez p. Colliera, sądzi, iż sztuka była przedstawiana na zamku Harefield (Herold), gdy królowę[6] Elżbietę przyjmowała Lady Derby w roku 1602 dnia 3 sierpnia, lecz wielkie odkrycia Colliera okazały się tak dowodnie fałszerstwami, iż się wcale dziś na nich opierać nie można.

18

Drukowany wychodzi Otello dopiero w roku 1622 kosztem Thomasa Walkleya (Uokleja[7]) u. N. O., ze wzmianką, iż sztuka grywana bywała wielekroć w teatrze Globe i Black-Friars, przez sługi J. Kr. Mości.

19

Walkley pisze w przedmowie:

Księgarz do Czytelnika.

Książka wydana bez przedmowy byłaby, jak mówi stare angielskie przysłowie, suknią niebieską bez galona. Autor umarł, zdało mi się właściwym podnieść jego dzieło. Polecać go nie będę, bo co dobre, to się samo, bez pośrednictwa zaleca wszystkim, a ja tu tym większą mam pewność, że imię autora starczy na postawienie dzieła. A więc, zostawując[8] każdemu sąd wolny, ośmieliłem się wydrukować tę sztukę i poddaję ją krytyce ogółu. Wasz

Tomasz Walkley

20

Wydawca zabezpieczył się od przedruków, wpisując swe prawo w Stationer's Hall dnia 6 października 1621 roku. Drugi raz ukazał się Otello już w wydaniu zbiorowym (folio) 1623 roku podzielony na akty i sceny. Rękopism roku 1622, różni się od tego, który służył wydawcom 1623 roku, oba dopełniają się wzajemnie. Wydanie pierwsze ma o dziesięć wierszy więcej, które nie znajdują się w następnym, ale to o 163 innych jest pełniejsze. Rękopism Walkleya poprawniejszy, służył do sprostowania 1623 roku.

21

Imię Otella, nie znajduje się w noweli Cinthio. Malone znalazł je w innej włoskiej powieści, nadane jakiemuś staremu żołnierzowi Niemcowi. Imiona Jago i Emilii zapożyczył pono poeta ze starego romansu o Evordanusie, księciu duńskim, i Jago, księciu saskim.

22

W wydaniu 1622 roku osoby (na końcu) oznaczone są jak następuje: Otello, Maur wenecki; Brabanti, ojciec Desdemony; Kassjo, porucznik uczciwy; Jago, złoczyńca; Roderigo, szlachcic oszukany; Doża; Senatorowie; Montano, rządca Cypru; Szlachta; Lodowiko i Graciano, szlachcice; Majtkowie; Clown (Klaun); Desdemona, żona Otella; Emilia, żona Jago; Bianka, nierządnica.

23

Pieśń o wierzbie, którą nuci Desdemona, znajduje się cała w zbiorze Percy'ego i ma charakter ludowy… lecz — u niego nuci ją opuszczony kochanek.

Otello

OSOBY:

  1. Doża Wenecki
  2. Brabancjo, senator, ojciec Desdemony
  3. Dwaj inni Senatorowie
  4. Gracjano, brat Brabancja
  5. Lodowiko, krewny Brabancja
  6. Otello, wódz, Murzyn
  7. Kassjo, jego porucznik
  8. Jago, jego chorąży
  9. Roderigo, szlachcic wenecki
  10. Montano, poprzednik Otella, gubernator Cypru
  11. Pajac[9], sługa Otella
  12. Herold
  13. Desdemona, żona Otella
  14. Emilia, żona Jaga
  15. Bianka, kortezana
  16. Oficerowie, Szlachta, Posłańcy, Muzykanci, Majtkowie, Służba

Scena w pierwszym akcie w Wenecji, w innych aktach w porcie Cypryjskim.

AKT PIERWSZY

SCENA I

Ulica w Wenecji.
Wchodzą: Roderigo i Jago.

RODERIGO

Dość tego, przestań! Naprawdę się gniewam,
25
Że ty, ty, Jago, coś miał kieskę moją,
Jakby jej sznurki w twoim były ręku,
Wiedziałeś o tym.

JAGO

Lecz nie chcesz mnie słuchać!
Brzydź się mną, jeślim marzył nawet o tym.

RODERIGO

30
Mówiłeś nieraz, że go nienawidzisz.

JAGO

Gardź mną, jeżeli nie mówiłem prawdy.
Prosili za mną trzej senatorowie,
Żeby mnie swoim zrobił porucznikiem,
Chodzili za mną, czapkowali przed nim;
35
Znam moją cenę; wiem, żem godzien stopnia;
Lecz on w swych własnych zakochany planach,
Ciągle ich łudził brzmiącymi słowami,
Epitetami wojny nadzianymi,
A w końcu, z kwitkiem odprawił proszących.
40
„Prawdziwie, rzekł im, mam już porucznika”.
Któż on? Zaiste, wielki matematyk,
Jakiś Florentczyk, jakiś Michał Kassjo,
Co nie jak żołnierz, ale żył jak panna,
Co nigdy w polu nie rozwijał kolumn,
45
A na manewrach tak zna się jak szwaczka.
Porządku bitwy z książek się nauczył;
Teoria, którą lada mowny rzecznik
Może wykładać; jego też wojskowość
Czczą jest gawędą. A ja, którym walczył
50
Pod jego okiem na Cyprze i Rodus,
Po chrześcijańskich i pogańskich ziemiach,
Jak stara nawa muszę w tyle zostać,
Muszę ustąpić temu kupczykowi!
On porucznikiem, a ja, co za łaska!
55
Jego murzyńskiej mości ot, chorążym!

RODERIGO

Wolałbym raczej jego być oprawcą.

JAGO

Nie ma lekarstwa; to jest klątwa służby.
Awans zależy od wpływu i łaski,
Nie od starszeństwa, jak dawniej bywało,
60
Gdy drugi miejsce pierwszego dziedziczył.
Sam teraz osądź, czyli mam powody
Murzyna kochać.

RODERIGO

A po cóż z nim płyniesz?

JAGO

Mój Roderigo, niech cię to nie dziwi:
65
Idę z nim tylko w nadziei odwetu.
Toćże nie każdy panem może zostać,
I pan nie każdy wierne sługi znaleźć.
Czasem zobaczysz pokornego głupca,
Który w niewoli własnej zakochany
70
Czas swój marnuje, niby osieł[10] pański,
Za lichą strawę; na starość — idź z torbą!
Daj mi batogi tym głupcom uczciwym!
Są inni, biegli w wszystkich formach służby,
Którzy dla siebie baczne strzegą serca,
75
A łudząc panów usługi pozorem,
Tuczą się na nich; podszywszy kieszenie,
Żyją swobodnie. Tacy mają duszę,
Do takich rzędu ja się także liczę.
Bo tak jest pewna jak to, żeś Rodrygo,
80
Będąc Murzynem, nie chciałbym być Jagiem.
Podstęp, PozoryIdąc z nim, z sobą tylko samym idę;
Niebo mi świadkiem, nie, nie dla miłości,
Choć to jest pozór, lecz dla własnych celów.
Bo kiedy moja zewnętrzna postawa
85
Zdradzi rodzimą formę mego serca
Znakiem wyraźnym, niezadługo potem
Własne me serce przypnę do rękawa
Na żer dla kawek. Nie jestem, czym jestem!

RODERIGO

Co za fortunę znajdzie grubowargi,
90
Jeśli mu jego udadzą się plany!

JAGO

Wołajże, krzyczże; ze snu rozbudź ojca;
Goń za nim w tropy, zatruj mu rozkosze;
Trąb o nim w mieście, podszczuwaj jej krewnych,
A chociaż żyje w szczęśliwym klimacie,
95
Dręcz go muchami; choć radość radością,
Przynajmniej tyle frasunku mu dorzuć,
Żeby choć cząstkę blasku utraciła.

RODERIGO

To dom jej ojca. Głośno go zawołam.

JAGO

Niech głos twój będzie trwożny a wrzaskliwy,
100
Jak kiedy w nocy, wśród ludnego miasta,
Ujrzy kto nagle płomień buchający.

RODERIGO

Hola, Brabancjo! hej, panie Brabancjo!

JAGO

Wstawaj, Brabancjo! Złodzieje! złodzieje!
Pilnuj twej córki, pilnuj twoich worków!
105
Wstawaj! Złodzieje!

BRABANCJO

w oknie:
Co się to ma znaczyć?
Co za przyczyna tych krzyków ulicznych?

RODERIGO

Panie, czy w domu cała twa rodzina?

JAGO

Czy drzwi zamknięte?

BRABANCJO

110
Dlaczego się pytasz?

JAGO

Boś okradziony; ubierz się co prędzej;
Pierś twa rozdarta, pół duszy straciłeś,
Bo teraz, teraz, stary czarny baran
Tryksa się z twoją bieluchną owieczką.
115
Wstawaj! Chrapiących zbudź obywateli,
Albo cię wkrótce diabeł zrobi dziadkiem.
Wstawaj! powtarzam.

BRABANCJO

Czy głowę straciłeś?

RODERIGO

Czyli znasz głos mój, przewielebny panie?

BRABANCJO

120
Nie znam. Kto jesteś?

RODERIGO

Jestem Roderigo.

BRABANCJO

Tym gorzej. Czym ci raz już nie powiedział,
Abyś się więcej przy mych drzwiach nie włóczył?
Wszak ci z uczciwą otwartością rzekłem,
125
Że ręka córki mojej nie dla ciebie.
Teraz szalony wieczerzą i winem,
Chcesz mnie, jak widzę, próżno niepokoić,
Sen mój przerywać.

RODERIGO

Panie! panie! panie!

BRABANCJO

130
Ale bądź pewny, dość mam jeszcze wpływu,
Aby ci z lichwą złość twoją zapłacić.

RODERIGO

Cierpliwość, panie!

BRABANCJO

Mówisz o kradzieży;
Wszak to Wenecja, dom mój nie stodoła.

RODERIGO

135
Panie Brabancjo, przychodzę do ciebie
W całej prostocie i szczerości ducha.

JAGO

137

Ksenofobia, SeksNależysz, jak widzę, mój panie, do liczby ludzi, którzy nie chcą służyć Bogu, jeśli im diabeł to radzi. Przychodzimy oddać ci usługę, a ty, biorąc nas za łotrów, wolisz, żeby się twoja córka odstanowiła z afrykańskim ogierem; chcesz, żeby twoje wnuki rżały do ciebie; chcesz mieć rumaki za kuzynów, a za kuzynki klacze.

BRABANCJO

138

Kto jesteś? wyuzdany nędzniku!

JAGO

139

Jestem człowiek, który przychodzi powiedzieć ci, panie, że twoja córka i Murzyn robią teraz zwierzę o dwóch grzbietach.

BRABANCJO

140
Jesteś nędznikiem!

JAGO

A pan — senatorem!

BRABANCJO

Odpowiesz za to; znam cię, Roderigo!

RODERIGO

Za wszystko jestem gotów odpowiedzieć.
Jeśli z twą radą, mądrym zezwoleniem,
145
(Jak w części wierzę) piękna córko twoja,
W tej chmurnej nocy, tej późnej godzinie,
Sama, wątpliwej powierzona straży
Najemniczego wioślarza gondoli,
Biegnie w lubieżne objęcia Murzyna;
150
Jeśli wiesz o tym, gdyś na to zezwolił,
Wtedy, wyznaję, masz powód mnie łajać;
Lecz jeśliś dotąd o niczym nie wiedział,
Wyznaj, żeś krzywdził przyjaciół niesłusznie.
Nie sądź, bym ustaw grzeczności niepomny
155
Chciał szydzić z twojej wysokiej godności.
Twa córka, jeśliś na to nie zezwolił,
Bunt przeciw twojej podniosła powadze,
Łącząc swą piękność, dowcip i majątek
Z awanturnikiem obcego narodu,
160
Który, bez domu, tuła się po świecie.
Patrz, czyli córka jest w swojej komnacie;
Jeśli ją znajdziesz, cała prawa srogość
Niech spadnie na mnie, żem śmiał cię tak łudzić.

BRABANCJO

Rozpalcie ogień! Dajcie mi pochodnię!
165
Zwołajcie wszystkich moich domowników!
To wydarzenie zgadza się z snem moim,
Wiara w nie ciąży już na duszy mojej.
Światła! powtarzam; dajcie mi pochodnię!
Znika z okna.

JAGO

Bądź zdrów! Nie mogę z tobą dłużej zostać.
170
W mym położeniu źle i niebezpiecznie
Stawać jak świadek przeciw Murzynowi,
A to mnie czeka, jeśli nie odejdę.
Senat nie może, chociaż obrażony,
Bez niebezpieczeństw odjąć mu dowództwa,
175
Bo zbyt ma wiele i ważnych powodów,
By mu cypryjskiej wojny dać kierunek[11];
I duszy kosztem znaleźć by nie zdołał
Równego jemu wyspy swej obrońcy.
Tak więc, zmuszony koniecznością życia,
180
Choć się nim brzydzę jak mękami piekła,
Miłości flagę i znaki wywieszam;
Lecz znaki tylko! Dla większej pewności
Brabancja z dworem zaprowadź pod Strzelca,
A tam mnie znajdziesz z Otellem. Więc żegnam.
Wychodzi. — Wchodzą: Brabancjo i Domownicy z pochodniami.

BRABANCJO

185
O, zbyt prawdziwe nieszczęście! Zniknęła!
A dla dni moich nędznego ostatka
Gorycz została. Powiedz, Roderigo,
Ojciec, KlęskaGdzie ją widziałeś? — Nieszczęsna dziewczyna! —
Z Murzynem, mówisz? — Kto by chciał być ojcem! —
190
Jakżeś ją poznał? — O, ty mnie zawiodłaś
Nad myśli miarę! — Co ci powiedziała?
Więcej pochodni! Rozbudźcie mych krewnych!
Czy sądzisz, że już ślub wzięli?

RODERIGO

Tak sądzę.

BRABANCJO

195
O nieba! Ale jakże wyszła z domu?
Zdrada krwi własnej! O, odtąd, ojcowie,
Przestańcie wierzyć, że zewnętrzne znaki
Szczerze tłumaczą córek waszych myśli! —
Nie ma li czarów, które tajną siłą
200
Młodej dziewicy uwieść mogą duszę?
Czy nie czytałeś o podobnych czarach?

RODERIGO

Czytałem, panie.

BRABANCJO

Zawołać mi brata!
Teraz żałuję, że ci jej nie dałem.
205
My tą, a tamtą wy pójdziecie stroną.
Czy wiesz, gdzie szukać córki i Murzyna?

RODERIGO

Myślę, że zdołam znaleźć ich schronienie.
Panie, racz tylko dobrą straż wziąć z sobą.

BRABANCJO

Prowadź nas, proszę. Wszystkie zburzę domy,
210
Bo wszędzie prawie mogę rozkazywać.
Wszyscy do broni! Zbudzić komisarzy!
Naprzód, Rodrygo! licz na moją wdzięczność!
Wychodzą.

SCENA II

Ulica w Wenecji.
Wchodzą: Otello, Jago, Służba z pochodniami.

JAGO

Choć zabijałem w żołnierskim rzemiośle,
Za treść to jednak sumienia uważam
215
Nie dokonywać rozmyślnego mordu.
Chciałbym mieć czasem więcej trochę złości,
Ażeby sobie w potrzebie poradzić.
Stokroć pod piąte chciałem pchnąć go żebro.

OTELLO

Lepiej się stało.

JAGO

220
Aleć bo on, panie,
Tak w słowach swoich był niepowściągliwy,
Honor twój czysty tak zjadliwie szarpał,
Że ledwo, z trochą mojej pobożności,
Mogłem cierpliwie do końca go słuchać.
225
Lecz przede wszystkim, wodzu, czy ślub dany?
W senacie wielka jest ojca jej miłość,
W Radzie głos jego silny i przeważny,
Jakby głos doży. Albo was rozwiedzie,
Lub zwali na was kłopoty i ucisk,
230
Do jakich zdoła przy swojej powadze
Prawo naciągnąć.

OTELLO

Śmieję się z gróźb jego.
Usługi, którem oddał senatowi
Potrafią zgłuszyć skargi jego wszystkie.
235
Jeśli przechwałki za honor tu służą,
I ja dowiodę, choć dotąd milczałem,
Że ród mój wiodę z królewskiego szczepu,
I że mi prawo dają me zasługi,
Abym z nakrytą przemawiać mógł głową
240
Do tych, z którymi mój ślub dziś mnie łączy.
Gdybym nie kochał słodkiej Desdemony,
Nie chciałbym stanu mojego swobody
Ujmować w kluby domowego życia
Za morza skarby. Co znaczą te światła?
Wchodzą: Kassjo i Straż z pochodniami.

JAGO

245
To pewno ojciec w przyjaciół swych gronie.
Ukryj się, wodzu.

OTELLO

Ja kryć się? Broń Boże!
Bo moja godność, charakter, sumienie
Każą mi czoło stawić im otwarcie.
250
Oniż to idą?

JAGO

O nie, na Janusa!

OTELLO

To straże doży z moim porucznikiem.
Pokój tej nocy z wami, przyjaciele!
Co przynosicie?

KASSJO

255
Pozdrowienie doży,
I prośbę, wodzu, ażebyś bez zwłoki,
Żebyś natychmiast śpieszył do senatu.

OTELLO

Co jest, jak sądzisz, przyczyną pośpiechu?

KASSJO

Myślę, że jakieś z Cypru wiadomości,
260
Które najmniejszej przewłoki nie cierpią.
Nasze galery przysłały tej nocy
Dwunastu, jeden po drugim, posłańców;
Większa część Rady, nagle rozbudzona,
Już się zebrała do pałacu doży;
265
O ciebie, wodzu, pytają się ciągle;
Gdy powiedziano, że nie ma cię w domu,
Senat wyprawił trzy oddzielne straże
Szukać za tobą.

OTELLO

Dobrze, żeś mnie spotkał.
270
W domu tym tylko kilka słów pomówię,
I razem z tobą śpieszę do senatu.
Wychodzi.

KASSJO

Nie wiesz, chorąży, co go tu sprowadza?

JAGO

Co? Abordował lądową karakę,
A jeśli zdobycz sąd za prawną uzna,
275
Skarb posiadł wielki.

KASSJO

Nie rozumiem wcale.

JAGO

Żonę dziś pojął.

KASSJO

Kogo?

JAGO

Pytasz kogo?
280
Pojął —
Wchodzi Otello.
A, wodzu, czyli idziesz z nami?

OTELLO

Jestem gotowy.

KASSJO

Otóż drugi oddział,
Który, jak widzę, szukać cię przychodzi.

JAGO

285
Ha, to Brabancjo! Miej się na baczności,
Bo, jak mówiłem, w złej przychodzi myśli.
Wchodzą: Brabancjo, Roderigo, i Oficerowie z pochodniami.

OTELLO

Kto idzie? Stój!

RODERIGO

Ha, to jest głos Murzyna!

BRABANCJO

Zabić złodzieja!
Z obu stron dobywają szabli.

JAGO

do Roderigo:
290
Chcesz bitki? i owszem.

OTELLO

Włóżcie do pochew jasne wasze miecze,
Bo zardzewieją od rosy. Ty, panie,
Przemożesz więcej wiekiem niż żelazem.

BRABANCJO

Podły złodzieju, gdzie jest córka moja?
295
Ty, potępieńcze, tyś ją zaczarował!
Bo odwołuję się do sądu świata,
Czy dziewczę młode, piękne i szczęśliwe,
Unikające przez wstręt do małżeństwa
Hożych, bogatych młodzianów Wenecji,
300
Gdyby nie wpadło w czarodziejską matnię,
Chciałoby stać się szyderstwa przedmiotem,
Lecieć w czarnego potworu objęcia,
Przedmiotu trwogi, ale nie miłości?
Niech świat mnie sądzi, czy nie jest widoczne,
305
Żeś czarodziejskich środków na nią zażył,
Żeś ziół sokami, proszkami kamieni
Osłabił władze delikatnej myśli.
To rzecz widoczna, to rzecz niewątpliwa!
Więc cię, Murzynie, aresztuję teraz,
310
Jak zwodziciela, który śmiał używać
Sztuk przez weneckie prawa zabronionych.
Weźcie go, straże; jeśli opór stawi,
Weźcie go, choćby życia jego kosztem!

OTELLO

Ni kroku dalej! Niech się nikt nie waży,
315
Z moich ni twoich, ręki wznieść do góry!
Gdybym chciał walczyć, wiem, jak szabli dobyć
Bez waszych podniet. Gdzie chcesz, abym poszedł
Na zaskarżenie twoje odpowiedzieć?

BRABANCJO

Do turmy[12], póki nie przyjdzie godzina,
320
W której cię wezwie sąd do zdania liczby!

OTELLO

Cóż, gdybym twego rozkazu usłuchał?
Mógłżebym razem spełnić rozkaz doży,
Którego posłów przy mym widzisz boku,
Ażebym śpieszył do izby senatu,
325
Gdzie mnie wzywają państwa interesa?

1 POSŁANIEC

Tak jest, zaprawdę, godny senatorze,
Doża jest w Radzie; nie ma wątpliwości,
Że i do ciebie posłano wezwanie.

BRABANCJO

Co? Doża w Radzie? O tak późnej nocy?
330
Weźcie go, straże! Moja także sprawa
Zwłoki nie cierpi, i równie sam doża
Jak bracia moi, członkowie senatu,
Krzywdę mą uczuć muszą jak swą własną,
Albo w senacie naszym, naszym sądzie
335
Podły niewolnik, poganin zasiądzie.
Wychodzą.

SCENA III

Wenecja. Izba Senatu.
Doża, Senatorowie na ławach, Służba.

DOŻA WENECKI

Tyle sprzeczności w listach tych znajduję,
Że im nie mogę zupełnej dać wiary.

1 SENATOR

To prawda, sprzeczność granice przechodzi.
W liście mym czytam sto i siedem galer.

DOŻA WENECKI

340
Ja znowu w moim czytam sto czterdzieści.

2 SENATOR

Ja w moim dwieście. Ale chociaż listy
Na liczbę statków zgodzić się nie mogą,
Co bywa zwykle, gdy je wieść dyktuje,
Lecz wszystkie mówią o tureckiej flocie,
345
Wszystkie, że flota żegluje do Cypru.

DOŻA WENECKI

Zważywszy dobrze, wszystko to być może.
Nie uspakaja mnie tych nowin sprzeczność,
Przeciwnie, w groźną treść wszystkich tych listów
Zupełnie wierzę.

MAJTEK

za sceną:
350
Hej, hola! hej, hola!

1 SŁUGA

Nowy posłaniec od floty przybywa.
Wchodzi Majtek.

DOŻA WENECKI

Co nam przynosisz?

MAJTEK

Tureckie okręty
Zwróciły nagle ku rodyjskim brzegom.
355
Signor Angelo z wieścią tą mnie przysłał.

DOŻA WENECKI

Cóż senat na to?

1 SENATOR

Nie, to być nie może;
Wieści tej zdrowy rozsądek zaprzecza;
Puścił ją Turek, żeby nas oszukać.
360
Bo gdy zważymy, jak wielkiej jest wagi
Posiadłość Cypru dla sprawy pohańców;
Gdy pomyślimy, że ważniejsza wyspa
Słabszy od Rodu stawić może opór,
Bo ani mur jej ściska naokoło,
365
Ni mnogie środki upartej obrony,
W które ubrane są brzegi rodyjskie;
Gdy na uwagę wszystko to weźmiemy,
Trudno przypuścić w Turkach tyle głupstwa,
Aby, niepomni ważniejszej wyprawy,
370
Korzyść i łatwość na bok usunęli,
Niebezpieczeństwo bezowocne budząc.

DOŻA WENECKI

Nie, nie do Rodu zmierzają pohańce.

1 SŁUGA

Nowy posłaniec.
Wchodzi Posłaniec.

POSŁANIEC

Dostojny mój książę,
375
Turecka flota, płynąca do Rodus
Tam się z oddzielną złączyła eskadrą. —

1 SENATOR

Ach, tak myślałem! W jakiej sądzisz liczbie?

POSŁANIEC

Trzydzieści żagli — ster zwróciła nagle,
I jak pozory zmuszają nas mniemać,
380
Ciągnie z powrotem ku cypryjskim brzegom.
Wierny, waleczny sługa wasz Montano,
Śląc tę wiadomość, śmie senat upraszać,
By o jej prawdzie na chwilę nie wątpił.

DOŻA WENECKI

Do Cypru płyną. Czy Marco Lucchese
385
Jest w naszym mieście?

1 SENATOR

Jest teraz w Florencji.

DOŻA WENECKI

Pisać do niego, niech wraca piorunem.

1 SENATOR

Otóż Brabancjo i waleczny Murzyn.
Wchodzą: Brabanco, Otello, Jago, Roderigo, Służba.

DOŻA WENECKI

Dzielny Otello, musim cię natychmiast
390
Słać na spólnego wroga chrześcijaństwa.
Witaj, Brabancjo, godny senatorze,
Trzeba nam twojej rady i pomocy.

BRABANCJO

Mnie trzeba waszej. Przebacz, dobry książę,
Ani mój urząd, ani sprawy państwa
395
Sen mój przerwały. Narodowe troski
Obce są dla mnie, bo prywatna boleść
Pędem gwałtownym, jak potopu wody,
Topi, pożera wszystkie inne żale,
Sama niezmienna.

DOŻA WENECKI

400
A co jej powodem?

BRABANCJO

O, córka moja, książę, córka moja!

DOŻA WENECKI

Umarła?

BRABANCJO

Dla mnie. Podły uwodziciel
Wykradł ją z domu, obłąkał jej duszę
405
Zdradnym, czarami zaprawnym napojem;
Natura bowiem nie mogłaby nigdy,
Nie będąc ślepej ni kulawej myśli,
Bez czarodziejstwa dziwacznie tak błądzić.

DOŻA WENECKI

Ktokolwiek czarnej dopuścił się zbrodni,
410
Córkę twą uwiódł i od siebie samej
I od twych objęć, w krwawej ustaw księdze
Sam przeciw niemu gorzkie czytaj słowo,
Sam po swej myśli, choćby syn nasz własny
Był skargi twojej występnym przedmiotem.

BRABANCJO

415
Dzięki ci, książę! Oto jest ten człowiek,
Murzyn, którego, jak zdaje się, książę,
Wezwałeś nagle w interesach państwa.

WSZYSCY

Bolejem nad tym!

DOŻA WENECKI

do Otella:
Co na to odpowiesz?

BRABANCJO

420
Nic, jak — wyznaję.

OTELLO

Potężny, wielki, poważny senacie,
Moi szlachetni i dobrzy panowie,
Żem uprowadził starca tego córkę
Jest prawda; prawda, że ją poślubiłem,
425
Lecz na tym cała wielkość moich przestępstw,
Na tym się kończy. Niećwiczony w mowie,
Słodkich pokoju słówek nieświadomy,
(Bo odkąd ramię to lat siedm liczyło,
Oprócz dziewięciu ostatnich księżyców,
430
Obóz był polem działań mych jedynym),
Mało o rzeczach świata prawić umiem
Prócz krwawych dziejów bitew i zatargów,
Sprawy też mojej upiększyć nie zdołam,
Sam siebie broniąc. W dobroć waszą ufny,
435
Opowiem prostą, nieozdobną powieść
Miłości mojej, opowiem zaklęcia,
Proszki i czary, i magiczne wpływy,
(Bo o to wszystko jestem oskarżony)
Jakimim zyskał miłość jego córki.

BRABANCJO

440
Mogłaż dziewica skromna i wstydliwa,
Którą ruch własny trwożył i rumienił,
Na przekór latom, naturze, opinii,
Znaczeniu ojca, wszystkiemu na koniec,
Pokochać tego, na którego widok
445
Drżała z przestrachu? Gdzież jest myśl tak krzywa,
Co zechce wierzyć, aby tyle cnoty,
Tak niespodzianie, w błąd taki popadło
Przeciw odwiecznym natury ustawom?
O nie, do tego wciągnąć ją musiały,
450
Chytrego piekła podstępy i sztuki!
Dlatego zarzut ponawiam raz jeszcze,
Że lekarstwami krew jej rozpłomienił,
I że napojem na cel ten zaklętym
Myśl jej przewrócił.

DOŻA WENECKI

455
Skarga nie jest dowód.
Tu nam potrzeba świadectw wyraźniejszych
Nad czcze domysły, nad chude pozory,
Jedyne teraz skargi twej podstawy.

1 SENATOR

Otello, powiedz, czyli podstępami,
460
Czyli przymusem nie podbiłeś myśli,
Czy nie zatrułeś dziewiczych jej uczuć?
Lub czyś ją zyskał przez czułe zaloty,
Jakimi dusza przemawia do duszy?

OTELLO

Błagam cię, książę, racz posłać pod Strzelca.
465
Rozkaż ją przywieść do izby senatu,
Niech mówi o mnie w przytomności ojca;
A jeśli jego zarzuty potwierdzi,
Nie tylko odbierz mi godności moje,
Ale niech cała praw waszych surowość
470
Na głowę moją bez litości spadnie.

DOŻA WENECKI

Niech Desdemona stawi się w senacie.

OTELLO

Wiedź ich, chorąży! najlepiej znasz miejsce.
Wychodzą: Jago i kilku ze Służby.
A zanim przyjdzie, tak szczerze jak niebu
Wyznaję grzechy mojej krwi namiętnej,
475
Poważnym uszom senatu opowiem,
Jak pokochałem tę piękną dziewicę,
A jak mnie ona.

DOŻA WENECKI

Słuchamy, Otello

OTELLO

Jej ojciec lubił mnie, często zapraszał,
480
Pytał o dzieje mojego żywota.
O oblężenia, bitwy i przygody,
Śród których młode spłynęły mi lata.
Posłuszny, długą rozpocząłem powieść,
Com widział, robił od mych dni chłopięcych.
485
Mówiłem często o strasznych przygodach,
O krwawych scenach na lądzie i morzu,
Szturmach, gdzie życie na włosku wisiało;
Mówiłem, jak mnie pojmał nieprzyjaciel,
Jak mnie zaprzedał, com w niewoli cierpiał,
490
Kto mnie wykupił, co się potem stało.
Prawiłem później o moich wędrówkach,
O głuchych puszczach, o wielkich jaskiniach,
O dzikich skałach trącających niebo,
Jak ciąg powieści nastręczał kolejno,
495
O kanibalach, co krew ludzką piją,
Antropofagach, o ludziach, co głowy
Pod ramionami mają. Desdemona
Wszystkiego pilnie słuchała, lecz nieraz
Wzywał ją od nas zarząd gospodarstwa;
500
Skoro się tylko zdołała ułatwić,
Wracała do nas i łakomym uchem
Słowa powieści mojej pożerała.
To widząc, chwilę przyjazną schwyciłem,
Serdeczną od niej wyciągnąłem prośbę,
505
Bym jej pielgrzymki moje rozpowiedział,
Których, choć części urywkowo znała,
Nie znała ciągu. Zezwoliłem chętnie.
Z jasnych jej oczu częstom łzy wywabiał,
Gdy przyszło mówić o niebezpieczeństwach
510
Mojej młodości. Gdy skończyłem powieść
Za trudy moje świat mi westchnień dała.
Potem mówiła: co za dziwna powieść!
Dziwna a tkliwa, jak serdecznie tkliwa!
Raz by wolała nie słyszeć mnie, znowu
515
Chciała, by Bóg jej takiego dał męża[13].
Potem dziękując, powtarzała nieraz:
Jeśli przyjaciel twój kocha się we mnie,
Naucz go twojej powieści, a pewno
Miłość mą zyska. To mnie ośmieliło:
520
Ona kochała mnie dla przygód moich,
A jam ją kochał za litość nad nimi.
Oto są czary, których używałem.
Niechaj mi teraz sama da świadectwo.
Wchodzą: Desdemona, Jago, Służba.

DOŻA WENECKI

Powieść i moją uwiodłaby córkę.
525
Dobry Brabancjo, radzę ci zaniechać
W tej nieprzyjemnej sprawie dalszych kroków;
Bo lepiej walczyć połamanym mieczem
Niż nagą ręką.

BRABANCJO

Wysłuchaj jej, książę;
530
Jeśli współudział swej skłonności przyzna,
Niech zginę, jeśli przeciw Murzynowi
Skargę ponowię. Zbliż się, mościa panno,
Czyli spostrzegasz, w tym szlachetnym kole
Komu najpierwsze winnaś posłuszeństwo?

DESDEMONA

535
Szlachetny ojcze, w tym dostojnym kole
Moją powinność rozdzieloną widzę;
Bo tobiem winna życie, wychowanie,
A wychowanie i życie mnie uczą,
Jak cię szanować. Ty woli mej panem,
540
Bom córką twoją. Lecz to mój małżonek,
A posłuszeństwo matki mej dla ciebie,
Dla twojej woli nad ojcowską wolę,
Niechaj mnie broni, jeśli dziś wyznaję
Równą powinność dla mego Otella.

BRABANCJO

545
Bóg z tobą — przestań — dosyć mi już na tym!
Książę, przystąpmy teraz do spraw państwa.
Wolałbym przybrać dziecię, jak je spłodzić!
Zbliż się, Murzynie; całym daję sercem
To, czego gdybyś nie posiadał jeszcze,
550
Całym bym sercem bronił przeciw tobie.
Tyś winna, perło, że cieszę się w duszy,
Że niebo drugiej nie dało mi córki,
Bo na tyrana krok twój by mnie zmienił,
Zmusił pod kluczem niewolnicę trzymać.
555
Skończyłem, książę.

DOŻA WENECKI

Pozwól mi słów kilka;
Słowa te może za szczeble posłużą,
Po których oni do twej łaski wrócą.
Rozpacz z serc ludzkich z nadzieją ucieka;
560
Z nadziei śmiercią łez wysycha rzeka.
Po niepowrotnej stracie kto się smuci,
Ten boleść nową do dawnej przyrzuci.
Ciosów fortuny skargi nie odstraszą:
Szydzić z nich możem cierpliwością naszą.
565
Skradziony, śmiechem okrada złodzieje;
Sam się okrada, kto łzy próżne leje.

BRABANCJO

Niech Cypr w tureckich wpadnie dłoń korsarzy;
Nic nie tracimy, póki śmiech na twarzy.
Łatwo tam prawić mądre przypowieści,
570
Gdzie serce żadnej nie czuje boleści;
Lecz ci, słuchając, po dwa razy tracą,
Którzy swe straty cierpliwością płacą.
Tym jak żółć gorzkie, tym jak miód przyjemne,
Mądre nauki zawsze są daremne,
575
Bo słowo słowem, a jeszcze nie było,
By ranne serce słowo uleczyło.
Przystąpmy, proszę, do spraw narodowych.

DOŻA WENECKI

578

Turek z potężną flotą żegluje ku Cyprowi. Otello, zasoby wyspy znane ci są najlepiej; a choć nasz tameczny namiestnik posiada niewątpliwe zdolności, opinia, wszechwładna pani wypadków, więcej liczy na ciebie. Musisz więc blask swojego szczęścia przyćmić tą twardą a niebezpieczną wyprawą.

OTELLO

Przyzwyczajenie, ten człowieka tyran,
580
Wojny kamienne i stalowe łoże
Zmieniło dla mnie na posłanie z puchu.
Wyznaję silny, wrodzony mi pociąg
Do wojny trudów; wyznaję, że chętnie
Śpieszę do boju z tłuszczą Otomanów.
585
Chyląc w pokorze czoło przed senatem,
Dla żony mojej błagam o opiekę,
O poważanie, o zaopatrzenie,
O towarzystwo takie, jak przystoi
I jej godności, i jej wychowaniu.

DOŻA WENECKI

590
Czy chcesz ją z ojcem zostawić?

BRABANCJO

Ja nie chcę.

OTELLO

Ani ja.

DESDEMONA

Nie chcę w domu ojca zostać,
Mą obecnością gniew jego rozbudzać.
595
Dostojny książę, słuchaj mnie łaskawie.
I racz do mojej przychylić się prośby,
Racz przybyć mojej prostocie na pomoc.

DOŻA WENECKI

O co mnie błagać pragnie Desdemona?

DESDEMONA

Że z nim żyć pragnę, że kocham Murzyna,
600
I krok mój śmiały, i burze fortuny
Przed światem głoszą. Serce me podbite
Kocha rzemiosło mojego Otella.
Jam w duszy jego twarz jego widziała,
A jego sławie, a jego odwadze
605
Poświęcam duszę i moją fortunę.
Tak więc, panowie, jeśli tu zostanę,
Jak mól pokoju, gdy on walczyć pójdzie,
Stracę powody, dla których go kocham,
Nieprzytomności[14] drogiej ciężkie brzemię
610
Zwali się na mnie. Pozwól nam iść razem.

OTELLO

I ja was błagam, nie krępujcie słowem
Wolnej jej woli: a Miłość, Namiętność, Obowiązek, Żołnierzbłagam was o to
Nie, żeby moje zaspokoić żądze,
Nasycić ogień młodych namiętności,
615
W moim dziś sercu przez nią rozbudzonych,
Lecz żeby chęciom jej zadość uczynić.
Niechaj was niebo od myśli tej strzeże,
Że dla niej wielkie nasze interesa
Puszczę w niepamięć. Gdy skrzydlate cacko
620
Miłości Boga czynne władze duszy
Zdoła lubieżnym przytępić lenistwem,
Zabawą świętość obowiązków skazić,
Niech hełm mój służy za kocieł[15] kucharce,
I niechaj wszystkie hańbiące nieszczęścia
625
Zadadzą kłamstwo przyszłej mojej chwale!

DOŻA WENECKI

Rób, jak sam zechcesz; weź ją albo zostaw;
Nie zwlekaj tylko; rzecz nie cierpi zwłoki.
Tej nocy musisz opuścić Wenecję.

OTELLO

Rozkazy wasze chętnym spełnię sercem.

DOŻA WENECKI

630
Senat się zbiera jutro o dziewiątej.
Otello, w mieście zostaw oficera,
Który ci nasze poniesie rozkazy,
Wszystkie oznaki względów i honoru,
Które twej nowej przystoją godności.

OTELLO

635
Książę, zostanie w mieście mój chorąży,
Człowiek uczciwy i godny ufności.
Jego opiece żonę mą zostawiam,
A razem wszystko, co senat zamierzy
Wyprawić za mną.

DOŻA WENECKI

640
Niechże i tak będzie.
Teraz dobranoc! Szlachetny Brabancjo,
Uroda, CnotaJeżeli cnota wagę ma piękności,
Nikt zięcia twego nie sprosta białości.

1 SENATOR

Bądź zdrów, Murzynie, kochaj Desdemonę!

BRABANCJO

645
A niech jej strzeże bacznie twa źrenica:
Zwiedzie ta męża, co zwiodła rodzica!
Wychodzą: Doża, Senatorowie i Oficerowie.

OTELLO

O, za jej wierność życiem odpowiadam!
Uczciwy Jago, moją Desdemonę
Zostawiam w twojej żony towarzystwie;
650
A ile możesz, nie zwlekaj przybycia.
Pójdź, Dedemono, godzinę mam tylko,
Którą mi wolno poświęcić miłości,
Słodkim rozmowom. Czas panem jest naszym.
Wychodzą: Otello i Desdemona.

RODERIGO

Jago —

JAGO

655
Co chcesz mi powiedzieć, szlachetne serce?

RODERIGO

Co mam począć, jak myślisz?

JAGO

SamobójstwoCo? Pójść do łóżka i spać.

RODERIGO

Utopię się natychmiast.

JAGO

659

Jeśli to zrobisz, przestanę cię kochać na zawsze. Dlaczego chcesz się topić, szaleńcze?

RODERIGO

660

Szaleństwem jest żyć, kiedy życie jest męczarnią. Naszą receptą jest umrzeć, kiedy śmierć jest naszym doktorem.

JAGO

661

Co za nikczemność! Patrzę już na świat lat cztery razy siedem, a odkąd mogłem rozróżnić dobrodziejstwo od krzywdy, jeszcze nie znalazłem człowieka, który by umiał kochać samego siebie. Miłość niespełnionaNim bym powiedział: utopię się z miłości dla perlicy, pomieniałbym się wprzódy na życie z pawianem.

RODERIGO

662

Ogród, Zmysły, RozumCo robić? Wyznaję, że wstyd mi do tego stopnia być zakochanym, lecz nie mam w sobie dość cnoty, aby tę miłość zwyciężyć.

JAGO

663

Cnoty? fe! Od nas samych zależy być tym albo owym. Ciała nasze — to nasze ogrody, w których wola nasza jest ogrodnikiem. Czy to chcemy sadzić po krzywy, czy siać sałatę, hodować hizop, a plewić tymianek; czy to zapełnić go jednym rodzajem ziela, czy go rozdzielić między wiele; czy zrobić jałowym przez niedbalstwo, czy użyźnić przemysłem; siła do tego i wszechwładne środki leżą w naszej woli. Gdy by wagi naszego żywota nie miały jednej szali rozumu dla równoważenia drugiej szali zmysłowości, krew i ułomność naszej natury powiodłyby nas do najopłakańszych konkluzji. Lecz mamy rozum na ostudzenie naszych szalonych popędów, naszych cielesnych podniet, naszej niepohamowanej lubieżności; a tak więc wnoszę, że co ty nazywasz miłością, jest tylko pasożytną naroślą.

RODERIGO

664

To być nie może.

JAGO

665

Jest tylko wybrykiem krwi, a dopuszczeniem woli. A więc śmiało, pokaż się mężem! Utopić się? Top koty i ślepe szczenięta! Powiedziałem ci już, że jestem twoim przyjacielem, a teraz dodaję, że wiążą mnie do twoich zasług liny wiecznotrwałej siły. Nigdy jeszcze nie mogłem usłużyć ci lepiej, jak dzisiaj. Pieniądz, MiłośćWyładuj kieskę pieniędzmi; ruszaj na tę wojnę, a dla niepoznania, przypraw sobie fałszywą brodę; tylko powtarzam: wyładuj kieskę pieniędzmi! Niepodobna, żeby Desdemona trwała długo w miłości dla Murzyna — wyładuj kieskę pieniędzmi! — albo Murzyn w miłości dla niej. Początek był gwałtowny, taki będzie i koniec, zobaczysz. Wyładuj tylko kieskę pieniędzmi! Pokarm teraz mu tak smaczny, jak szarańcza, wyda mu się wkrótce gorzki, jak ośli ogórek. A i ona też trudno, żeby nie zapragnęła młodszego; jak się nim nasyci, odkryje błędy swego wyboru. Ona musi się zmienić, musi — a więc wyładuj kieskę pieniędzmi! Jeśli ci się chce gwałtem iść do piekła, toć szukaj przynajmniej przyjemniejszej drogi, niż utopienie. Zbierz, ile możesz pieniędzy! Jeśli święte a wiotkie przysięgi barbarzyńskiego włóczęgi a przechytrej Wenecjanki nie będą za twarde dla mojego dowcipu i wszystkich potęg piekielnych, będziesz ją miał; zbieraj więc pieniądze! Do diabła z utopieniem! Nie tędy do niej droga. ZwycięstwoStaraj się raczej wisieć po zadosyćuczynieniu twojej żądzy, niż tonąć przed jej spełnieniem.

RODERIGO

666

Czy mnie tylko nie opuścisz, jeśli pójdę za twoją radą i oprę na niej moje nadzieje?

JAGO

667

Licz na mnie. Idź, zbieraj pieniądze! Mówiłem ci często i powtarzam raz jeszcze: nienawidzę Murzyna! Sprawa moja tkwi mi w głębi serca; twoja nie mniejszej jest wagi. Połączmy się i razem szukajmy zemsty. Jeśli potrafisz rogi mu przyprawić, będzie to rozkoszą dla ciebie, a dla mnie zabawką. Los, Czas, NadziejaSą jeszcze wypadki w łonie czasu, co się później narodzą. A teraz marsz! Zbieraj pieniądze. Jutro pogadamy o tym obszerniej. Bądź zdrów!

RODERIGO

Gdzie się zejdziemy jutro rano?

JAGO

W moim mieszkaniu.

RODERIGO

670
Przyjdę jak najwcześniej.

JAGO

Bądź zdrów! — Ale, ale, Roderigo —

RODERIGO

Co chcesz powiedzieć?

JAGO

Ani słowa więcej o utopieniu! Czy słyszysz?

RODERIGO

674

Zmieniłem postanowienie. Sprzedam wszystkie moje posiadłości.

JAGO

675

Dobrze zrobisz. Bądź zdrów! Wyładuj tylko dobrze sakiewkę!

Wychodzi Roderigo.
Tak zawsze głupca w kieskę moją zmieniam.
Krzywdę bym robił memu rozumowi,
Gdybym inaczej trawił czas z tym dudkiem,
Jak dla zabawy mojej i korzyści.
680
Jak nienawidzę Murzyna! Wieść chodzi,
Że w mej łożnicy powinność mą pełnił;
Czy prawda, nie wiem; lecz za podejrzenie
Tak mu zapłacę, jak za pewność samą.
W cnotę mą wierzy — sprawa tym łatwiejsza.
685
Posłuży Kassjo. Myślmy, jak najłatwiej
Miejsce mu zabrać, a zemstę nasycić
Przez dubeltowe łotrostwo. A jakże?
Po pewnym czasie szepnąć Otellowi,
Że z jego żoną zbyt jest poufale.
690
Gładka twarz jego, jak gdyby stworzona
Zwodzić kobiety, zbudzi podejrzenie.
Murzyn jest prostej, otwartej natury,
Wierzy w uczciwość, gdzie widzi jej pozór.
Tak mi go łatwo za nos będzie wodzić,
695
Jak osła — mam go! — myśl jest już poczęta.
Niech teraz ciemność i piekło swą władzą
Potwór[16] co rychlej na dzień wyprowadzą!
Wychodzi.

AKT DRUGI

SCENA I

Portowe miasto w Cyprze.
Wchodzi Montano z dwoma Szlachcicami.

MONTANO

Co tam z przylądka spostrzegasz na morzu?

1 SZLACHCIC

Nic, jak gniewliwie wybujałe fale;
700
Pomiędzy niebem a pomiędzy wodą
Daremno żagla chciwym szukam okiem.

MONTANO

Nigdy na lądzie gwałtowniejszy wicher
Nie wstrząsał jeszcze twierdzy naszej posad,
Jeżeli równie szalał i po morzu,
705
Jaki dąb, fali górami tłuczony,
W fugach swych dostał? I cóż usłyszymy?

2 SZLACHCIC

Wieść o tureckiej floty rozproszeniu.
Bo stań na brzegu spienionym, a ujrzysz,
Jak gniewny bałwan, zda się, w chmury skacze,
710
Zda się, że wodę rozdąsana fala
Ku Niedźwiedzicy płonącej wyrzuca,
Gasi strażnice wiecznego bieguna.
Nigdym podobnych nawałnic nie widział.

MONTANO

Jeśli turecka flota do przystani
715
Jakiej nie wbiegła, na dnie teraz leży,
Bo takiej burzy nie wytrzyma okręt.
Wchodzi trzeci Szlachcic.

3 SZLACHCIC

Dobre nowiny! skończyła się wojna,
Bo burza flotę Turków skołatała
I kark skręciła wszystkim ich zamiarom.
720
Szlachetny okręt wenecki na morzu
Widział rozbitki tej groźnej wyprawy.

MONTANO

Lecz czy to prawda?

3 SZLACHCIC

Już okręt jest w porcie
I na ląd wysiadł już Kassjo, namiestnik
725
Nieulękłego Murzyna, Otella;
Sam Murzyn, teraz gubernator Cypru,
Do wyspy także pełnym płynie żaglem.

MONTANO

Rad jestem wieści. Dzielny to naczelnik!

3 SZLACHCIC

Lecz tenże Kassjo, choć z weselem mówi
730
O Turków stratach, smutne wznosi oczy
I prosi nieba o całość Murzyna,
Z którym go wściekła rozdzieliła burza.

MONTANO

O, i ja błagam, niech go Bóg ocali!
Służyłem pod nim; człowiek ten dowodzi
735
Jak stary żołnierz. Idźmy nad brzeg morza
Zobaczyć statek, który już zawinął,
I męczyć oczy za dzielnym Otellem,
Aż morskie fale i powietrzny błękit
Spłyną się w jeden niewyraźny obraz.

3 SZLACHCIC

740
Idźmy, bo teraz możemy co chwila
Nowych przybyszów ujrzeć w naszym porcie.
Wchodzi Kassjo.

KASSJO

Dzięki walecznym tej walecznej wyspy
Za sąd tak chlubny dla mojego wodza.
Niechaj go niebo od żywiołów strzeże,
745
Bo go straciłem śród[17] fali ryczącej.

MONTANO

Czy tylko dobra niesie go tu nawa?

KASSJO

Z silnego dębu Otella jest barka,
A sternik jego z dawna doświadczony;
Jeszcze też w piersiach mych nadzieja żyje
750
I umrzeć nie chce.

Głos

za sceną:
Żagiel! żagiel! żagiel!
Wchodzi czwarty Szlachcic.

KASSJO

Co krzyk ten znaczy?

4 SZLACHCIC

Miasto nasze puste,
A na krawędzi pieniącej się wody
755
Tłum ludu stoi i powtarza: żagiel!

KASSJO

A ja przypuszczam, że to wodza okręt.
Słychać huk dział.

2 SZLACHCIC

Nasze wybrzeża dział swych ogniem wita:
Przynajmniej pewna, że to przyjaciele.

KASSJO

Proszę cię, panie, udaj się do portu
760
I przynieś pewną wiadomość, kto przybył.

2 SZLACHCIC

Chętnie.
Wychodzi.

MONTANO

Lecz, panie, czy wódz twój ma żonę?

KASSJO

Szczęśliwym losem poślubił dziewicę
Wyższą nad opis, wyższą nad wieść wszelką,
765
Nad wszelki polot piór panegiryków,
I w rzeczywistej stworzenia powłoce
Zamykającą wszelką doskonałość.
Wchodzi drugi Szlachcic.
Co za nowiny? Kto przybył do portu?

2 SZLACHCIC

Niejaki Jago, chorąży dowódzcy[18].

KASSJO

770
Miał więc żeglugę spieszną i szczęśliwą.
Burze i wody, i wyjące wiatry,
Nawiane piaski i drążone skały,
Niewinnych statków zdrajcy przyczajone,
Jak gdyby miały uczucie piękności,
775
Z swej się okrutnej wyzuły natury,
Puszczając wolno boską Desdemonę.

MONTANO

Kto ona?

KASSJO

Ona? Wódz naszego wodza,
Oddana straży walecznego Jaga;
780
A jej przybycie myśl naszą wyprzedza
O tydzień cały. — Boże strzeż Otella!
Wydmij mu żagle potężnym twym tchnieniem!
Niech statek jego port ten błogosławi,
W uściskach żony serce silniej bije,
785
Niechaj odnowi ogień już gasnący
Śród piersi naszych, wyspę tę pocieszy!
Wchodzą: Desdemona, Emilia, Jago, Roderigo, Służba.
O patrz, na lądzie już jest skarb okrętu!
Mieszkańcy Cypru, na kolana przed nią!
Witaj nam, pani! Niechaj łaska nieba
790
Płynie przed tobą, za tobą, przy tobie,
Niech cię owieje dokoła!

DESDEMONA

Dziękuję.
Jakie o mężu moim wiadomości?

KASSJO

Nie przybył jeszcze, i nic więcej nie wiem,
795
Jak, że jest zdrowy, że wkrótce przybędzie.

DESDEMONA

Ach, jak się lękam! — Czemuś go opuścił?

KASSJO

Wściekły spór między falami a niebem
Rozerwał nagle nasze towarzystwo.
Lecz słuchaj, żagiel!

GŁOS

za sceną:
800
Żagiel, żagiel, żagiel!
Słychać huk strzału.

2 SZLACHCIC

Tym grzmotem okręt wita cytadelę:
A więc przyjaciel!

KASSJO

Zobacz, kto przybywa.
Wychodzi drugi Szlachcic.
Witaj, chorąży!
do Emilii:
805
I ty witaj, pani!
Dobry mój Jago, niech cię to gniewa,
Że tak daleko zażyłość posuwam,
Śmiała ta grzeczność w naturze jest mojej.
Całuje ją.

JAGO

Gdyby ci, panie, ust swych dała tyle,
810
Ile mi często języka udziela,
To miałbyś dosyć.

DESDEMONA

Ona ledwo mówi.

JAGO

Zbyt tylko wiele; czuję to najlepiej,
Kiedy na moje oczy sen się ciśnie.
815
Przyznaję pani, że w twej przytomności
Swój język trochę do serca zamyka
I w myślach gdera.

EMILIA

Do skarg tych jednakże
Mało, jak sądzę, dałam ci powodów.

JAGO

820
KobietaBa! na ulicy wyście obrazkami,
Żbikami w kuchni, dzwonkami w salonie,
Świętymi w krzywdach a diabłami w gniewie,
Komediantkami w waszym gospodarstwie,
Gospodyniami w łóżku.

DESDEMONA

825
Co za potwarz!

JAGO

Żona, Praca, SeksAlbo ja Turkiem, lub każda z was, panie,
Pracuje w łóżku, bawi się, gdy wstanie.

EMILIA

Nie dam ci mojej pochwały napisać.

JAGO

Nie proś mnie o to.

DESDEMONA

830
Cóż byś napisał, gdybyś mnie miał chwalić?

JAGO

O, słodka pani, nie naglij mnie proszę,
Bom nie jest niczym, gdym nie jest krytykiem.

DESDEMONA

No, spróbuj jednak. Poszedł kto do portu?

JAGO

Tak, pani.

DESDEMONA

835
Chociaż nie jestem wesołą,
Smutek mój pragnę zwodzić pozorami.
Więc dalej, śmiało; jakżebyś mnie chwalił?

JAGO

Myślę; lecz widzę, że wynalezienie
Wyciskam z głowy jakby lep z flaneli —
840
Z mózgiem mym razem. Ale muza moja
Zległa nareszcie; i oto jej dziecię:
Tam, gdzie z płcią[19] białą w parze dowcip[20] staje,
Drugi używa, co mu pierwsza daje.

DESDEMONA

Dobra pochwała! A czarna z dowcipem?

JAGO

845
Gdy niebo czarnej dowcipu udzieli,
Znajdzie się biały, co czarność jej zbieli.

DESDEMONA

O, coraz gorzej!

EMILIA

Gdy piękna a głupia?

JAGO

Ta głupią nie jest, co gładką ma postać:
850
Głupstwo pomoże jej dziedzica dostać.

DESDEMONA

851

Stare to, niedorzeczne parodoksa, dobre do śmieszenia głupców po szynkowniach. Jakąż lichą znajdziesz pochwałę dla tej, co i brzydka, i głupia?

JAGO

Szpetna i głupia równie płatać umie
Te same figle, co wdzięk przy rozumie.

DESDEMONA

854

Co za nieświadomość! Najgorszą chwalisz najlepiej. Lecz jakąż przyznałbyś pochwałę prawdziwie zasługującej na nią kobiecie, która, wartości swojej pewna, zmusza samą nawet złośliwość do oddania jej sprawiedliwości?

JAGO

855
Tę, co jednoczy skromność przy urodzie;
Mowny ma język, jednak żyje w zgodzie;
Dosyć ma złota, a skromnie się zdobi;
Mówi: to mogę, a jednak nie robi;
Gniewom przystępu do piersi swych broni,
860
Przebacza krzywdy, choć zemstę ma w dłoni;
Tę, co nie wzięła, przez myśli sąd zdrowy,
Ogona śledzia miast łososia głowy;
Tę, która myśląc, skrycie myśli trzyma;
Na zalotników nie strzela oczyma;
865
Tę, jeśli znajdziesz, ślij mi ją co żywo.

DESDEMONA

Gdzie?

JAGO

Niańczyć dzieciom i szynkować piwo.

DESDEMONA

868

Co za koślawa i niedołężna konkluzja! Nie ucz się od niego, Emilio, choć on twoim mężem. Czy nie przyznasz, Kassjo, że to najniezbożniejszy i najwyuzdańszy cenzor?

KASSJO

869

Mówi, co myśli. Lepiej mu do twarzy żołnierka niż szkolarstwo.

Jago

na stronie:
870

Bierze ją za rękę; ach, dobrze, szeptaj jej do ucha! W tak wątłą, jak ta, pajęczynę złapię muchę tak wielką jak Kassjo. Uśmiechaj się do niej; dobrze, dalej! Złapię ja cię w twoje własne umizgi. Prawdę mówisz; tak jest, niezawodnie! Jeśli takie jak ta sztuczki obedrą cię z twojego porucznikostwa, to byłoby lepiej, żebyś nie całował tak często twoich trzech palców, co znowu niewątpliwie powtórzysz, żeby grać rolę galanta. Bardzo dobrze; piękne pocałowanie; dworska grzeczność; tak, tak niezawodnie! I znowu do ust palce; a bodaj ci się w szprycę przemieniły!

Słychać odgłos trąbki.
871

To Murzyn, znam jego trąbkę.

KASSJO

Tak jest, to on.

DESDEMONA

Idźmy na jego spotkanie, na jego przyjęcie.

KASSJO

Otóż i on sam.
Wchodzą: Otello i Służba.

OTELLO

875
Piękna rycerko moja!

DESDEMONA

Mój Otello!

OTELLO

Zdziwienie moje rozkoszy mej równe,
Gdy cię tu widzę. Duszy mej pociecho,
Jeśli po każdej burzy taka cisza,
880
Niech wiatry wieją, aż samą śmierć zbudzą,
Po morskich górach niech się barka drapie
Aż do Olimpu, potem niech się nurza
Aż na dno piekła! Gdybym skonał teraz,
Byłbym szczęśliwy, dusza moja bowiem
885
Tyle posiadła rozkoszy bez granic,
Że się już nigdy jej podobna rozkosz
Z cieniów przyszłości nie wysnuje dla mnie!

DESDEMONA

Nie dopuść Boże, aby miłość nasza,
I szczęście nasze z naszego żywota
890
Nie rosły dniami!

OTELLO

Potęgi niebieskie,
Domówcie: Amen! Ja mówić nie mogę,
Zbytek wesela tu słowa zamyka.
KłótniaCałując ją.
Niechaj to będą najsroższe zatargi
895
Pomiędzy moim a między twym sercem!

Jago

na stronie:
Strojniście widzę dzisiaj do akordu;
Lecz ja potrafię odkręcić kołeczki,
Co ton ten dają, jak jestem uczciwy!

OTELLO

Teraz do zamku! Moi przyjaciele,
900
Skończona wojna; Turcy potopieni.
Starzy znajomi wyspy jak się mają?
Cukierku, dobre znajdziesz tu przyjęcie,
Bom wielką miłość znalazł między nimi.
Słodka, spostrzegam, że plotę bez ładu;
905
Zbytek mi szczęścia odejmuje rozum.
Dobry mój Jago, idź proszę do portu,
Niech na ląd moje sprowadzą bagaże;
Do cytadeli przyprowadź sternika,
Zacny to człowiek, a jego zasługi
910
Względów są warte. Idźmy, Desdemono,
Raz jeszcze witaj na cypryjskiej ziemi!
Wychodzą: Otello, Desdemona, Służba.

JAGO

912

Czekam cię w porcie bez zwłoki. Zbliż się. Jeżeli masz serce — a mówią, że i najpotulniejszej natury ludzie, gdy zakochani, wznoszą się do niezwykłej sobie szlachetności charakteru — słuchaj mnie. Porucznik trzyma dziś wartę na głównym odwachu — ale muszę ci powiedzieć sekret. Desdemona kocha się w nim szalenie.

RODERIGO

W nim? Jak to? Nie, to być nie może!

JAGO

914

Połóż sobie palec tak na ustach, a słuchaj i ucz się! Rozważ, z jaką gwałtownością pokochała naprzód Murzyna za same junakierie i rozpowiadania łgarstw wierutnych. Będzież go ciągle kochała za gadulstwo? Niech tak nie myśli twoje niewinne serce. Jej oko potrzebuje pokarmu; a jakąż znajdzie rozkosz, przyglądając się diabłu? Kiedy krew ostygnie przez pożycie, do zapalenia jej na nowo, do dania świeżego apetytu sytości, potrzeba wdzięku postaci, sympatii lat, obyczajów i piękności, a na tym wszystkim zbywa Murzynowi. Więc dobrze, w braku tych koniecznych warunków, jej czuła delikatność spostrzeże się, że się oszukała, poczuje wstręt i obrzydzenie do Murzyna; sama natura tego ją nauczy i przymusi do innego wyboru. Więc dobrze, to przypuściwszy, — a przypuszczenie jest najwidoczniejsze i najprostsze — kto stoi bliżej tej fortuny od Kassja? Łotr z niego obrotny; sumienia nie więcej jak trzeba do przywdziania pięknych form obyczajności i uczciwych pozorów, aby tym łatwiej skryte, rozpasane namiętności utaić; nie, nikt bliżej, nikt od niego bliżej! Łotr to śliski i subtelny, wynalazca okazji, którego oczy umieją chytrze bić fałszywą monetę sposobności, gdy mu zbywa na prawdziwej; łotr wierutny, wcielony diabeł, a do tego piękny, młody, mający za sobą wszystko, za czym niedoświadczone głowy szaleją. Morowy łotr stemplowany, a kobieta oczyma już do niego strzyże.

RODERIGO

915

Nie mogę temu wierzyć; ona, tak pełna myśli bogobojnych!

JAGO

916

Zmysły, NamiętnośćDobryś sobie z jej bogobojnością! Wino, które ona pije, z winogron wytłoczone. Gdyby była bogobojną, nigdy by nie kochała Murzyna. Bogobojna lemieszka! Czyś nie widział, jak się cackała z jego ręką? Czyś nie widział?

RODERIGO

I owszem, widziałem, ale to była nic nieznacząca grzeczność.

JAGO

918

Lubieżność, na moją rękę! wskazówka, niewyraźny prolog do historii rozwiozłości[21] i wszetecznych myśli! Usta ich tak były blisko, że się pomieszały ich oddechy. Paskudne myśli, Roderigo! Gdzie takie poufałości otwierają drogę, tam w trop za nimi przyjdzie stanowcze ćwiczenie i wcielona konkluzja. Pfe! Lecz mospanie, mnie słuchaj. Sprowadziłem cię z Wenecji. Stój na warcie; wydam potrzebne do tego rozkazy. Kassjo cię nie zna. Bądź niedaleko. Staraj się, żeby go w gniew wprowadzić, czy to zbyt głośno mówiąc, czy to szydząc z jego żołnierki, czy to w jakikolwiek inny sposób okolicznością podsunięty.

RODERIGO

919

Dobrze.

JAGO

920

Kassjo jest żywy i porywczy; może cię i uderzy; daj mu do tego powód, a zapewniam cię, iż potrafię taki rozruch w Cyprze wywołać, że go tylko oddalenie Kassja uspokoi. Będziesz więc miał krótszą drogę do osiągnienia twoich życzeń, bo znajdę wtedy potrzebne do tego środki, a przede wszystkim usuniemy szczęśliwie zawadę, która odejmowała nam wszelką nadzieję pomyślnego skutku.

RODERIGO

921

Zrobię to, byleś mi nastręczył sposobność.

JAGO

922

Bądź spokojny, znajdziesz ją. Przyjdź do mnie niebawem do cytadeli. Muszę teraz jego bagaże na ląd sprowadzić. Bądź zdrów!

RODERIGO

Do zobaczenia!
Wychodzi.

JAGO

Że Kassjo kocha ją, w to bardzo wierzę;
925
Że ona Kassja, i w to wierzyć łatwo.
Murzyn, (przyznaję, choć go nienawidzę)
Jest kochającej, szlachetnej natury,
I śmiem przypuścić, że będzie dla żony
Najlepszym mężem. I ja też ją kocham,
930
Nie przez lubieżność, chociaż może cięży
Grzech równie wielki na moim sumieniu,
Lecz, w części, żeby zemstę mą nasycić.
Mam podejrzenie, że lubieżny Murzyn
Mym był zastępcą. Już myśl sama o tym
935
Toczy mi trzewia jakby witryolej[22],
I nic nie zdoła duszy mej uleczyć,
Jak wziąć ząb za ząb i żonę za żonę.
Jeśli się na tym zawiodę, przynajmniej
W Murzyna piersiach zazdrość taką zbudzę,
940
Że rozum na nią lekarstwa nie znajdzie.
Byle ten wyżeł wenecki dotrzymał,
Którego ogień karcić często muszę,
Nasz Michał Kassjo w moje wpadnie szpony,
Przysłużę mu się dobrze u Murzyna,
945
Bo i on czyha na moją szlafmycę.
Murzyn mnie będzie kochał i dziękował,
Żem z niego osła ogromnego zrobił,
Pokój mu wydarł, do szaleństwa przywiódł.
O, tu mi wszystko, choć jeszcze w mgle, pływa;
950
Kształty łotrostwa tylko czyn odkrywa.
Wychodzi.

SCENA II

Ulica.
Wchodzi Herold z proklamacją, za nim Lud.

HEROLD

951

Oto jest wola Otella, naszego szlachetnego i walecznego generała: Skoro się potwierdza wiadomość o zupełnym zniszczeniu floty tureckiej, niech ją miasto przyjmie oznakami tryumfu; niech jedni tańczą, inni radosne puszczają fajerwerki, każdy, jak go naturalna skłonność pociąga, bo dzień ten, oprócz tych szczęśliwych wieści, jest także dniem obchodu małżeństwa generała. Taka jest jego wola. Wszystkie pokoje zamku są otwarte; zupełna każdemu wolność bankietowania tam od godziny piątej, dopóki zegar nie wybije jedenastej. Boże błogosław cypryjskiej wyspie i szlachetnemu naszemu dowódzcy Otellowi!

Wychodzi.

SCENA III

Sala w zamku.
Wchodzą: Otello, Desdemona, Kassjo, Służba.

OTELLO

Dobry Michale, sam dopilnuj straży.
Bądźmy pierwszymi w zachowaniu miary,
I nie przekroczmy granic przystojności.

KASSJO

955
Jago potrzebne odebrał zlecenia;
Lecz dla pewności i ja osobiście
Dojrzę porządku.

OTELLO

Jago jest uczciwy.
Kassjo, dobranoc! Jutro o świtaniu
960
Mam z tobą mówić. Chodź, moja pieszczotko!
Kto pole kupił, rachuje na żniwa:
A dzisiaj owoc i dla mnie dojrzewa.
Dobranoc!
Wychodzą: Otello, Desdemona, Służba. — Wchodzi Jago.

KASSJO

964

Witaj, Jago! Musimy śpieszyć na odwach.

JAGO

965

Nic śpiesznego, poruczniku, jeszcze nie ma dziesiątej. Nasz generał odprawił nas tak wcześnie z miłości dla Desdemony; nie ganię go jednak; toć on nie przebaraszkował z nią ani jednej nocy, a to kąsek godny Jowisza.

KASSJO

966

Prawda, że zachwycająca to kobieta.

JAGO

967

I, ręczę, pełna krotofilności.

KASSJO

968

Prawda, że to najświeższe, najpiękniejsze stworzenie.

JAGO

969

A co za oko! Zdaje się, że ciągle wyzywa do boju.

KASSJO

970

Ponętne spojrzenie, a jednak, zda mi się, tak skromne!

JAGO

971

A kiedy mówi, czybyś nie powiedział, że miłość na gwałt dzwoni?

KASSJO

972

O prawda, prawda, to żywa doskonałość!

JAGO

973

A więc szczęście ich prześcieradłom! A teraz chodźmy, poruczniku, znajdziemy u mnie buteleczkę wina i czekających na nas parę cypryjskich chwatów, którzy chętnie wytrząsną miarkę za zdrowie czarnego Otella.

KASSJO

974

Nie tej nocy, dobry Jago. Mam nieszczęśliwą, słabą głowę do kieliszka. Pragnąłbym, żeby jaki polityk wynalazł inny sposób objawienia koleżeńskiej serdeczności.

JAGO

975

O, to nasi przyjaciele! Tylko kubek. Będę pił za ciebie.

KASSJO

976

Tej nocy wychyliłem tylko szklankę i to na pół z wodą, a patrz, jaka już we mnie zmiana. Nieszczęśliwa to słabość, nie chcę tej głowy nową dolewką przeciążać.

JAGO

977

A to co znowu, człowieku! Toć to przecie noc hulanki, nasze chwaty życzą sobie tego gorąco.

KASSJO

Gdzie są?

JAGO

U drzwi czekają. Proszę cię, zawołaj ich.

KASSJO

980
Zrobię to, choć z wielką niechęcią.
Wychodzi.

JAGO

AlkoholBylem wlał w niego jedną jeszcze szklankę,
Będzie tak pełnym burd i kłótliwości,
Jak mały piesek młodej mojej pani.
A i Rodrigo, chore me głupiątko,
985
Któremu miłość przewróciła głowę,
Widziałem, jak dziś na cześć Desdemony
Spełniał gorliwie rzęsiste kielichy,
A będzie także z nami na odwachu.
Trzech Cypryjczyków, trzy dusze nadęte,
990
Czystą saletrę tej rycerskiej wyspy,
Gdy o honoru punkt sprawa się toczy,
Do reszty pełną rozpaliłem szklanką.
Pośród tej bandy gorących pijaków
Podszczuję Kassja do jakiego czynu,
995
Który oburzy wyspę. Otóż oni.
Jeżeli skutek z pomysłem się zgodzi,
Wiatry i prądy mej posłużą łodzi.
Wchodzą: Montano, Kassjo i kilku Szlachciców.

KASSJO

998

Na uczciwość, wlali już we mnie jedną szklankę za wiele.

MONTANO

999

Słowo uczciwości, ledwo kropelkę; nie więcej jak kwaterkę, jakem żołnierz!

JAGO

1000
Hej, wina!
Śpiewa:
Niech szklaki i dzbanki dzwonią mi klik, klik,
Hej szklanki i dzbanki klik, klik!
Bo życie żołnierzy
Piędziami się mierzy,
1005
Żołnierzu, co żywo łyk, łyk!
Hej, wina!
Przynoszą wino.

KASSJO

Daję słowo, przewyborna piosneczka.

JAGO

1008

Nauczyłem się jej w Anglii, gdzie są najpotężniejsze suszykufle. Wasz Duńczyk, wasz Niemiec, wasz opasły Holender — hej, wina! — są niczym przy waszym Angliku.

KASSJO

Czy twój Anglik taki doskonały pijus?

JAGO

1010

On? On ci, śmiejąc się, na śmierć zapije Duńczyka; nie spoci się, powalając z nóg Niemca, a Holendrowi da na wymioty, nim mu drugi kufel zdążą napełnić.

KASSJO

1011

Zdrowie naszego generała!

MONTANO

1012

Przyjmuję wyzwanie, poruczniku, i wychylę zdrowie sumiennie.

JAGO

O słodka Anglio!
Śpiewa:
Król Stefan, król Stefan, o, pan to jak mało!
1015
Za pludry on swoje zapłacił talara,
I to mu dwa dytki za wiele się zdało,
I nazwał też krawca swojego niezdara.
Ze strugi szlacheckiej krew Stefana płynie,
A tyś jest chudeusz zrodzony pod ścianą:
1020
Czy nie wiesz, mój bracie, przez dumę świat ginie,
Więc przykryj twą nagość opończą zszarzaną.
Hej, wina!

KASSJO

1023

Na honor, ta piosneczka jeszcze piękniejsza od pierwszej.

JAGO

1024

Czy mam ją powtórzyć?

KASSJO

1025

Nie, nie, bo, moim zdaniem, niegodny swojego stanowiska, kto tak robi. O tak, tak — a Pan Bóg nad wszystkimi! — a są dusze, które będą zbawione, a są dusze, które nie będą zbawione.

JAGO

1026

Wielka prawda, dobry poruczniku.

KASSJO

1027

Co do mnie, bez obrazy generała i wszystkich dostojników, mam nadzieję, że będę zbawiony.

JAGO

1028

I ja też, poruczniku.

KASSJO

1029

PijaństwoPrawda, tylko, z przeproszeniem, nie przede mną; porucznik musi być zbawiony przed chorążym. Lecz dosyć tego; teraz, do służby! I odpuść nam nasze winy — panowie, nie zapominajmy służby! Nie myślcie tylko, panowie, żem pijany; to jest mój chorąży, to moja prawa, a to moja lewa ręka — nie jestem wcale pijany; mogę się niezgorzej trzymać na nogach i mówić niezgorzej.

Wszyscy

1030

Przewybornie.

KASSJO

1031

A więc dobrze, nie trzeba wam przeto myśleć, że jestem pijany.

Wychodzi.

MONTANO

1032

Panowie, czas śpieszyć na odwach, czas porozstawiać warty.

JAGO

Czyście widzieli męża, który wyszedł?
To żołnierz godny stanąć przy Cezarze,
1035
Prowadzić wojska. Lecz patrzcie, ta słabość
Jest porównaniem dnia z nocą cnót jego,
Równie potężna. Co za wielka szkoda!
Lękam się, by ta wada nieszczęśliwa,
Przez zbytnią ufność ku niemu Otella,
1040
Nie wywołała rozruchów na wyspie.

MONTANO

Częstoż go w takim widzieć można stanie?

JAGO

Do snu to jego zwyczajny jest prolog.
Dwa by obroty skazówki[23] przeczuwał,
Gdyby go napój do snu nie kołysał.

MONTANO

1045
Trzeba by o tym uprzedzić Otella,
Bo lub nic nie wie, lub przez dobroć serca,
Cnoty szanując, które w Kassju znalazł,
Na słabość jego nie baczy. Co myślisz?
Wchodzi Roderigo.

JAGO

Przybyłeś przecie; proszę cię, Rodrigo,
1050
Bez zwłoki tylko śpiesz za porucznikiem.
Wychodzi Roderigo.

MONTANO

Wielka to szkoda, że szlachetny Murzyn
Ważną posadę swego namiestnika
Nałogowemu oddał pijakowi.
Zdaniem też moim, byłoby uczciwie
1055
Przełożyć całą sprawę Otellowi.

JAGO

Nie ja przynajmniej, za tę piękną wyspę!
Ja kocham Kassja i dałbym niemało,
Bylem go zdołał wyleczyć z tej wady.
Co to za wrzawa?
Wbiega Roderigo, za nim Kassjo.

RODERIGO

1060
Ratujcie! ratujcie!

KASSJO

A ty łajdaku!

MONTANO

Co się to ma znaczyć?

KASSJO

Mnie powinności mych uczyć, hultaju?
Na leśne jabłko zbiję cię!

RODERIGO

1065
Mnie zbijesz?

KASSJO

Co, łotrze! Jeszcze gębę śmiesz otworzyć?
Uderza go.

MONTANO

Przebacz mu, proszę, dobry poruczniku!
Wstrzymuje go.
Kochany panie, uspokój się tylko!

KASSJO

Puść mnie natychmiast, lub sam co oberwiesz!

MONTANO

1070
Widzę, że jesteś pijany.

KASSJO

Pijany?
Dobywają szabli i biją się.

JAGO

na stronie do Rodrigo:
Bez straty czasu krzycz po mieście: rozbój!
Wychodzi Roderigo.
Mój namiestniku — przez Boga, panowie!
Ratujcie! — Kassjo! — panowie — Montano —
1075
Ratujcie! To mi doskonała warta!
Słychać dzwon bijący na gwałt.
Któż to w dzwon bije? Tamże do szatana!
Zbudzi się miasto; wstydź się poruczniku!
Skończ, dosyć tego, zhańbisz się na wieki!
Wchodzi Otello z Orszakiem.

OTELLO

Co się to znaczy?

MONTANO

1080
Krew moja upływa;
Czuję, że jestem raniony śmiertelnie.
Giń!

OTELLO

Stójcie, jeśli drogie wam jest życie!

JAGO

Stój, poruczniku, Montano — panowie!
1085
Baczcie na miejsce i na obowiązki;
Wódz do was mówi! Stójcie! Co za hańba!

OTELLO

Skądże ta kłótnia? Kto w Turków nas zmienił?
Czy mamy własną prawicą dokonać,
Czego pohańcom niebo zabroniło?
1090
Skończcie te szpetne, barbarzyńskie burdy!
Pierwszy, co swoją wściekłą dłoń podniesie,
Lekce swą duszę waży; jednym ruchem
Śmierć swą przywoła! Dzwon mi ten uciszcie!
Po co daremnie miasto ze snu trwożyć?
1095
Uczciwy Jago, pobladłeś ze żalu;
Na przywiązanie twe ci rozkazuję,
Powiedz, kto pierwszy tę walkę rozpoczął?

JAGO

Nie wiem. Przed chwilą, ledwo przed minutą
Pełni miłości, niby małżonkowie
1100
Wieczór po ślubie; wtem nagle, jak gdyby
Jaka planeta rozum im odjęła,
Dobyli mieczy, rzucili się wściekle
Na piersi swoje. Nie mogę powiedzieć,
Co wywołało tę waśń niepojętą.
1105
O, czemu nóg tych w boju nie straciłem
Wprzód, nim mnie tutaj przywiodły na świadka!

OTELLO

Michale, jak się mogłeś tak zapomnieć?

KASSJO

Przebacz mi, wodzu, lecz nie mogę mówić!

OTELLO

Montano, zwykłą była ci przystojność;
1110
Od lat już młodych poważna twa postać
Zwracała baczność; mądrość najsurowsza
Imię twe czciła; jakże się więc stało,
Że sławę zdawna nabytą marnujesz,
I dobrą świata opinię rozpustnie
1115
Na imię burdy nocnego przemieniasz?
Odpowiedz!

MONTANO

Wodzu, ciężko jestem ranny.
Gdy mi krwi upływ odejmuje mowę,
Chorąży Jago wszystko ci opowie,
1120
Co wiem; a nie wiem, abym miał tej nocy
Słowem lub czynem przystojność przekroczyć,
Chyba, że miłość życia będzie grzechem,
I grzechem w własnej obronie wystąpić,
Gdy gwałt nam grozi.

OTELLO

1125
Czuję, że krew moja
Nad cierpliwością górę brać zaczyna,
Namiętność zimny rozsądek przygniata,
Chce rej prowadzić! Jeśli raz wybuchnę,
Jeśli to ramię do góry podniosę,
1130
Od gniewu mego najlepszy z was padnie!
Mówcie, kto pierwszy ten brudny spór zaczął,
A na którego pierwsza wina spadnie,
Chociażby nawet mym bliźnim był bratem,
Przyjaźń mą straci! — Jak śmiecie w fortecy,
1135
Gdy serca trwogą wojny przepełnione,
Prywatne kłótnie śród nocy rozniecać,
Gdzie straż porządku stoi na odwachu?
Ha, to potwornie! — Jago, kto spór zaczął?

MONTANO

Jeśli przez przyjaźń, związki koleżeństwa,
1140
Powiesz mniej albo więcej, niż jest prawda,
Nie jesteś żołnierz.

JAGO

Nie trącaj w mą słabość!
Wprzód, nim zaszkodzę Michałowi Kassjo,
Niechaj mi w ustach grzeszny utną język:
1145
Lecz jestem pewny, że mu nie zaszkodzi
Prawdy wyznanie. — Słuchaj, generale:
Gdym tu z Montanem spokojnie rozmawiał,
Człek jakiś wbiega, wołając: ratujcie!
Tuż za nim Kassjo z dobytym orężem,
1150
Już, już go ciąć miał, gdy podbiegł Montano
I prosił Kassja, żeby się miarkował.
Ja za wrzeszczącym pobiegłem co żywo,
Aby krzykami nie potrwożył ludzi;
(Co na nieszczęście zrobił) szybkonogi
1155
Zniknął mi z oczu; więc co rychlej wracam.
Bo już słyszałem szczękanie pałaszy,
I klęcia Kassja, jakie w jego ustach
Wprzód nie postały. Chwilę nieobecny,
Gdym wszedł do izby, znalazłem już obu
1160
W tym samym wściekłym, krwawym pojedynku,
Który ty, wodzu, słowem rozdzieliłeś.
Otóż i wszystko, co o tej wiem sprawie.
Ludzie są ludźmi; chwile zapomnienia
Najlepsi mają; choć Kassjo go ranił,
1165
(A ludzie w gniewie i własnych przyjaciół
Skrzywdzić gotowi) tego jestem pewny,
Że ten, co uciekł, musiał go obrazić
Nad wszelką miarę ludzkiej cierpliwości.

OTELLO

Znam ja cię, Jago; widzę, przez uczciwość
1170
I przyjaźń, sprawy pragniesz zmniejszyć wagę,
Ocalić Kassja. Kassjo, choć cię kocham,
Od dziś nie jesteś moim porucznikiem.
Wchodzi Desdemona w gronie kobiet.
Patrz, moją miłość ze snu rozbudziłeś.
Będziesz przykładem.

DESDEMONA

1175
Co znaczą te krzyki?

OTELLO

Wszystko skończone; wróćmy do komnaty.
Montano, ran twych ja lekarzem będę.
Weźcie go! — Jago, zbież miasta ulice,
Uspokój ludzi, zbudzonych tą burdą.
1180
Pójdź, Desdemono; żołnierza jest losem,
Sen balsamiczny wojny zrywać głosem.
Wychodzą wszyscy prócz Jaga i Kassja.

JAGO

Jakże, poruczniku, czy jesteś raniony?

KASSJO

Bez nadziei ratunku.

JAGO

Uchowaj Boże!

KASSJO

1185

Dobre imię, dobre imię, dobre imię! O, straciłem moje dobre imię! Straciłem nieśmiertelną cząstkę samego siebie, a co zostało, jest bydlęce. — Moje dobre imię, Jago, moje dobre imię!

JAGO

1186

Na uczciwość, myślałem, że jaką cielesną odniosłeś ranę: więcej jest w tym niebezpieczeństwa, niż w ranach dobrego imienia. Dobre imię, to puste i najwierutniejsze kłamstwo, zyskane często bez zasługi, a utracone bez winy. Nie utraciłeś wcale dobrego imienia, byleś tylko sam nie myślał, że je utraciłeś. Człowieku, alboż to nie ma sposobów odzyskania łaski generała? Odepchnął cię w paroksyzmie gniewu, więcej przez politykę, niż przez złośliwość, właśnie jak gdy kto chłosta swojego psa niewinnego, żeby przestraszyć lwa, króla zwierząt. Udaj się tylko do niego w prośby, a otrzymasz przebaczenie.

KASSJO

1187

Wolałbym go raczej prosić o pogardę, niż oszukiwać tak dobrego naczelnika, narzucając mu lekkomyślnego pijanicę, nieroztropnego oficera. Upijać się! Paplać jak papuga! Bić się i kląć i hajdamaczyć! Kłócić się z własnym cieniem! O, ty niewidzialny duchu wina, jeśli nie masz dotąd nazwiska, niech cię nazwą diabłem!

JAGO

1188

Za kimże to goniłeś z dobytym pałaszem? Co on ci zrobił?

KASSJO

1189

Nie wiem.

JAGO

1190

Czy być może?

KASSJO

1191

Przypominam sobie nawał wypadków, lecz wszystko jak we mgle; wiem, że była kłótnia, lecz nie pamiętam powodu. Oh, że też ludzie sami wlewają sobie w usta nieprzyjaciela, aby im rozum wykradał! Że też z radością, rozkoszą, weselem i dumą sami się przemieniamy w bydlęta!

JAGO

1192

Ależ teraz jesteś zupełnie dobrze! Jakim sposobem wytrzeźwiałeś tak prędko?

KASSJO

1193

Podobało się diabłu pijaństwa ustąpić miejsca diabłu gniewu. Jedna ułomność pokazuje mi drugą, abym sobą do szczętu pogardził.

JAGO

1194

No, no, za surowym jesteś moralistą! W obecnym czasie, położeniu i stanie wyspy, pragnąłbym z serca, żeby się to nie było wydarzyło, ale skoro już raz tak są rzeczy, jak są teraz, staraj się je naprawić dla własnego dobra.

KASSJO

1195

Gdybym zaniósł do niego prośbę o zwrócenie mi mojego stopnia, odpowie mi, żem pijak! Choćbym miał tyle ust co hydra, taka odpowiedź zamknęłaby mi wszystkie. Być rozsądnym człowiekiem, po chwili zostać wariatem, a wkrótce potem bydlęciem! O dziwy! Każdy kieliszek nad miarę jest przeklęty, a na jego dnie siedzi diabeł!

JAGO

Ba, ba! dobre wino dobre to i miłe stworzenie, byle dobrze użyte, nie wygaduj na nie dłużej. Bądź co bądź, dobry poruczniku, myślę, iż nie wątpisz o mojej przyjaźni.

KASSJO

1197

Mam jej silne dowody. — Ja pijany!

JAGO

1198

Ty, jak każdy żyjący człowiek może się upić przypadkiem. Powiem ci teraz, co masz zrobić. Żona naszego generała jest teraz generałem. Mogę tak mówić, bo on oddał i poświęcił się cały rozmyślaniu — uważaj! — i czci wszystkich jej przymiotów i wdzięków. Wyspowiadaj się jej szczerze, proś natrętnie, a ona ci pomoże odzyskać stracony stopień. Natura jej tak jest otwarta, tak dobra, tak przychylna, tak błogosławiona, że grzechem się jej zdaje przeciw własnej dobroci nie zrobić więcej niż to, o co jest proszoną. Proś ją, niech włoży łubki na złamaną przyjaźń między tobą a jej mężem, a zakładam się, o co zechcesz, że pęknięta miłość wasza zrośnie się silniej, niż była przedtem.

KASSJO

1199

Dobrą mi dajesz radę.

JAGO

1200

Przysięgam, że ją przynajmniej daję ze szczerej miłości i uczciwej przyjaźni.

KASSJO

1201

Chętnie wierzę. Jutro rano pójdę z prośbą do cnotliwej Desdemony o wstawienie się za mną. Przepadłem bez nadziei, jeśli mnie ten krok zawiedzie.

JAGO

1202

Na dobrej stanąłeś drodze. Dobranoc, poruczniku! Muszę teraz spieszyć na odwach.

KASSJO

Dobranoc, poczciwy Jago!
Wychodzi.

JAGO

I kto mi powie, że jak łotr poczynam?
1205
Wszak rada moja szczera i uczciwa,
I bez wątpienia najpewniej prowadzi
Do przebłagania wodza. Ją tak łatwo
Do każdej prośby uczciwej nakłonić!
Tkliwe jej serce tak jest dobrotliwe,
1210
Jak dobroczynne są żywioły świata,
A jej tak łatwo pociągnąć Murzyna,
Choćby szło nawet o grzeszne odstępstwo
Od chrztu świętego i symbolów wiary!
On tak swą duszę w miłość jej uwikłał.
1215
Że jej nietrudno wznosić i obalać
Wedle przywidzeń swoich, bo jej wola
Słabym rozumem jego jak Bóg rządzi.
Jestemże łotrem, jeśli daję radę,
Wiodącą Kassja niewątpliwą drogą
1220
Do jego dobra? — Teologio piekieł!
Gdy szatan grzechy najczarniejsze knuje,
Naprzód niebieskie przybiera pozory,
Tak jak ja teraz. — Gdy uczciwy głupiec
Na swoją pomoc Desdemonę wzywa,
1225
Ona gorąco do swego Murzyna
Wstawia się za nim, ja w uszy Otella
Wleję truciznę, że za Kassjem wzdycha
Dla nasycenia swoich żądz cielesnych.
Im silniej w jego wystąpi obronie,
1230
Tym większą zbudzi w Murzynie nieufność,
A tak przetopię cnotę jej na smołę,
Z własnej dobroci jej siatkę udzierzgam,
W którą ich wszystkich połapię. — Rodrigo!
Wchodzi Roderigo.
Co mi nowego przynosisz, Rodrigo?

RODERIGO

1235

Poluję ja tu, jak widzę, nie jak pies, który łapie, ale jak pies, który szczeka. Wydałem już prawie do ostatniego grosza moje pieniądze, a jak mi się zdaje, wszystko się na tym skończy, że za moje kłopoty nabędę trochę doświadczenia i wrócę do Wenecji z pustą kieszenią, lecz z odrobiną więcej rozumu.

JAGO

Jak jest ubogi człek bez cierpliwości!
Któż kiedy ranę uleczył od razu?
Wiesz, że działamy przez rozum, nie czary,
A rozum tylko z czasem się rozwija.
1240
Źleż stoją rzeczy? Kassjo cię wygrzmocił,
Tyś trochą bólu Kassja zdegradował.
Choć wiele rzeczy w blasku słońca rośnie,
Co pierwej kwitło, dojrzeć pierwej musi.
Bądź więc cierpliwy. Na honor, już świta;
1245
Rozkosz i praca godziny skracają.
Teraz, Rodrigo, wracaj do kwatery,
Wracaj! Niedługo dowiesz się o reszcie.
Wracaj, powtarzam!
Wychodzi Roderigo.
Dwie rzeczy mam zrobić:
1250
Żonę za Kassjem do pani wyprawić —
O to nietrudno — a ja, z mojej strony,
Zręcznie Murzyna na stronę pociągnę,
A potem tak go wprowadzę, że znajdzie
Kassja z swą żoną. Droga to jest łatwa,
1255
Niechże niedbalstwo planu nie zagmatwa!
Wychodzi.

AKT TRZECI

SCENA I

Przed zamkiem.
Wchodzi Kassjo i Muzykanci.

KASSJO

Tu mi zagrajcie — zapłacę wam trudy —
Krótko, na dobry dzień generałowi.
Muzyka. Wychodzi Błazen z pałacu.

BŁAZEN

1258

Cóż to, panowie, czy wasze instrumenta były w Neapolu, że tak przez nos gadają?

MUZYKANT

Co, mospanie? Jak to rozumiesz?

BŁAZEN

1260

Mniejsza, jak to rozumiem; ale weź te pieniądze dla was przeznaczone. Muzyka wasza tak przypadła do smaku generałowi, że zaklina was na waszą dla niego miłość, abyście nie robili więcej hałasu.

MUZYKANT

Dobrze, panie, przestaniemy.

BŁAZEN

1262

MuzykaJeśli macie jaką muzykę, której nie słychać, to i owszem, prosimy o nią; ale jak powiadają, generał nasz nie bardzo się troszczy o słuchanie muzyki, którą słychać.

MUZYKANT

1263

Nie mamy takiej muzyki.

BŁAZEN

1264

Więc zapakujcie do miecha wasze piszczałki i w drogę! Dalej, rozpłyńcie się w powietrze i zgińcie!

Muzyka wychodzi.

KASSJO

1265

Czy słyszysz, poczciwy mój przyjacielu?

BŁAZEN

1266

Nie, nie słyszę twojego poczciwego przyjaciela, ale słyszę ciebie.

KASSJO

1267

Jeśli łaska, schowaj na teraz te koncepta. Oto jest biedny dukat dla ciebie. Jeśli szlachcianka, która towarzyszy żonie generała, jest już na nogach, powiedz jej, że niejaki Kassjo błaga ją o chwilę rozmowy. Czy zrobisz to?

BŁAZEN

1268

Już jest na nogach, panie, a byle zechciała nóg tych użyć, żeby przyjść do ciebie, zobaczę, jak by ją o tym zawiadomić.

KASSJO

Idź zobacz, dobry mój przyjacielu.
Wychodzi Błazen. — Wchodzi Jago.
1270
W dobry czas, Jago.

JAGO

Więc nie spałeś wcale?

KASSJO

Nie, już świtało, gdyśmy się rozeszli.
Przebacz, że śmiałem do żony twej posłać,
Bo chcę ją prosić, bym mógł za jej wpływem
1275
Chwilę z cnotliwą Desdemoną mówić.

JAGO

Czekaj, natychmiast przyślę ją do ciebie,
Sam zaś Murzyna usunę ci z drogi,
Żebyś swobodnie cały twój interes
Mógł jej przedstawić bez wszelkiej obawy.
Wychodzi.

KASSJO

1280
Z serca dziękuję. Jeszcze nie spotkałem
Z lepszym, poczciwszym sercem Florentczyka.
Wchodzi Emilia.

EMILIA

Dzień dobry, Kassjo! Mocno ubolewam
Nad twym nieszczęściem; wszystko się naprawi.
Wódz o tej sprawie z żoną teraz mówi;
1285
Ona cię broni, Murzyn odpowiada,
Żeś ranił męża z wielkim tu znaczeniem
I wielkim wpływem, że cię przez roztropność
Oddalić musiał, ale, że cię kocha,
Że miłość jego i bez protektorów
1290
Pierwszą sposobność uchwyci bez zwłoki,
Aby cię wrócić do dawnego stopnia.

KASSJO

Błagam cię, pani, jeśli się to zgadza
Z przyzwoitością, jeśli to być może,
Wyproś mi chwilę rozmowy sam na sam
1295
U Desdemony.

EMILIA

Chodź ze mną do zamku,
A znajdziem sposób, abyś mógł jej śmiało
Serce otworzyć.

KASSJO

Przyjmij moje dzięki.
Wychodzą.

SCENA II

Pokój w zamku.
Wchodzą: Otello, Jago i Służba.

OTELLO

1300
Te listy, Jago, oddaj sternikowi,
Niech służby moje senatowi złoży.
Chcę teraz zwiedzić forteczne roboty,
Tam przyjdziesz do mnie.

JAGO

Wykonam rozkazy.

OTELLO

1305
Czy chcecie ze mną iść do cytadeli?

SZLACHCIC

Jesteśmy, wodzu, na twoje rozkazy.
Wychodzą.

SCENA III

Przed zamkiem.
Wchodzą: Desdemona, Kassjo i Emilia.

DESDEMONA

Dobry mój Kassjo, nie wątp ani chwilę,
Że zrobię wszystko, co w mej będzie mocy.

EMILIA

Zrób, pani. Mąż mój nad tym ubolewa,
1310
Jak gdyby sprawa jego własną była.

DESDEMONA

Uczciwy człowiek. Bądź pewny, mój Kassjo,
Że pragnę męża mojego i ciebie
Widzieć, jak dawniej, w przyjaźni i zgodzie.

KASSJO

Szlachetna pani, jaki bądź los czeka
1315
Michała Kassjo, on zawsze zostanie
Twym najwdzięczniejszym, najwierniejszym sługą.

DESDEMONA

Wiem i dziękuję. Kochasz mego męża,
Znasz go od dawna, i wierzaj mi, Kassjo,
Że nigdy jego oziębłość ku tobie
1320
Nie przejdzie granic politycznych względów.

KASSJO

Lecz ach, o pani, wszak względy te mogą
Lub trwać tak długo, albo też się karmić
Tak delikatną trawą, tak wodnistą,
Okoliczności tak je przewlec mogą,
1325
Że gdy mój stopień kto inny posiędzie,
Wódz mej miłości i usług zapomni.

DESDEMONA

O, nie myśl o tym. Tu, wobec Emilii,
Żona, OpiekaMoim ci słowem ten stopień zaręczam.
Bądź pewny, że gdy przyjaźń raz ślubuję,
1330
Spełnię przyjaźni wszystkie powinności.
Lub bezsennością ułaskawię męża,
Prośbą wynudzę, albo mu zamienię
Łoże na szkołę, stół na konfesjonał,
Zaprawię wszystkie jego zatrudnienia
1335
Kassja prośbami. Więc przestań się trwożyć,
Bo wprzódy umrze twoja protektorka,
Nim twoją sprawę puści w zapomnienie.
Otello i Jago pokazują się w odległości.

EMILIA

Otello wraca.

KASSJO

Żegnam cię więc, pani.

DESDEMONA

1340
Nie, zostań, słuchaj, co będę mówiła.

KASSJO

Pani, nie teraz. Nie jestem dziś zdolny
Przemówić słowa w własnej mojej sprawie.

DESDEMONA

Więc rób, jak sądzisz.
Wychodzi Kassjo.

JAGO

Ha, tego nie lubię!

OTELLO

1345
Co mówisz?

JAGO

Panie, nic — lub jeśli — nie wiem.

OTELLO

Czy to nie Kassjo od żony mej odszedł?

JAGO

Kassjo, mój wodzu? Nie mogę przypuścić,
Aby się Kassjo jak zbrodniarz wykradał
1350
Na twoje przyjście.

OTELLO

Zdaje mi się jednak,
Że to był Kassjo.

DESDEMONA

Dzień dobry, mój mężu!
W porę przychodzisz, właśnie co mówiłam
1355
Z człowiekiem, który ma prośbę do ciebie,
Którego twoja zabija niełaska.

OTELLO

O kimże mówisz?

DESDEMONA

O twym poruczniku.
Dobry mój mężu, jeśli mam u ciebie
1360
Choć trochę łaski, chociaż trochę wpływu,
Daruj mu, przyjmij jego przeproszenie.
Bo jeśli Kassjo nie kocha cię szczerze,
Grzeszy z umysłu[24], nie przez nieświadomość,
Nie znam się wcale na uczciwej twarzy.
1365
Racz go przywrócić.

OTELLO

Czy on teraz wyszedł?

DESDEMONA

On, a tak smutny, tak upokorzony,
Że mi część smutku swojego zostawił.
I ja z nim cierpię. Przywołaj go, drogi.

OTELLO

1370
Nie teraz, moja słodka; innym czasem.

DESDEMONA

Ale to wkrótce?

OTELLO

Jak można najprędzej,
Dla twej miłości.

DESDEMONA

A więc dziś wieczorem.

OTELLO

1375
Nie, nie dziś wieczór.

DESDEMONA

To jutro na obiad.

OTELLO

Jutro nie w domu, ale w cytadeli
Z oficerami twierdzy obiaduję.

DESDEMONA

Więc jutro wieczór, lub we wtorek rano,
1380
Albo w południe, lub we wtorek wieczór,
Lub, co najgorsza, choć we środę rano.
Powiedz mi, kiedy; ale czas, mój drogi,
Niech nie przechodzi trzech dni. On żałuje
Za błąd swój, który w moim biednym sądzie —
1385
Gdyby, jak mówią, rygor nie wymagał
Czasem najlepszych kary dla przykładu —
Ledwo że wart jest prywatnej nagany.
Kiedyż ma wrócić? Powiedz mi, Otello.
Ja nie wiem, nie wiem, o co byś mnie prosił,
1390
Co bym odmówić mogła, lub się wahać
Tak jak ty teraz. Jak to? Michał Kassjo,
Co był miłości twojej powiernikiem,
Stronę twą trzymał, jeślim kiedy słowo
Niechętne rzekła, jegoż mi tak trudno
1395
Do twojej łaski przywrócić? O, ja bym —

OTELLO

Dość na tym, droga, kiedy chce, niech przyjdzie,
Nic ci odmówić nie mogę.

DESDEMONA

Otello,
To nie jest łaska, to jest, jakbym chciała
1400
Prosić cię, żebyś rękawiczki nosił,
Zdrowy jadł pokarm, strzegł się przeziębienia,
I robił wszystko, co dobre dla ciebie.
O, gdy czas przyjdzie, w którym się odwołam
Prawdziwie do twej miłości, Otello,
1405
Będzie to prośba ważna, jej spełnienie
Trudne i groźne.

OTELLO

Nic ci nie odmówię.
A za to, teraz, proszę cię, na chwilę
Dozwól mi, żebym sam z sobą pozostał.

DESDEMONA

1410
Jaż bym odmówić miała? Nie, bądź zdrowy!

OTELLO

Bądź zdrowa! Wkrótce pośpieszę do ciebie.

DESDEMONA

Idźmy, Emilio. Rób, jak ci chęć przyjdzie,
A zawsze znajdziesz posłuszną mnie żoną.
Wychodzi z Emilią.

OTELLO

Drogie stworzenie! — Niech zginę, jeżeli
1415
Nie kocham ciebie; gdy przestanę kochać,
Świat w chaos wróci!

JAGO

Szlachetny mój panie —

OTELLO

Co mówisz, Jago?

JAGO

Czyli Michał Kassjo
1420
Wiedział cokolwiek o twojej miłości,
Gdyś się o rękę pani swojej starał?

OTELLO

Wiedział o wszystkim. Dlaczego się pytasz?

JAGO

Tylko ażeby myśl mą zaspokoić —
I nic, nic więcej!

OTELLO

1425
Jaką myśl twa, Jago?

JAGO

Nie byłbym sądził, że o wszystkim wiedział.

OTELLO

Wiedział, i nieraz był mi pośrednikiem.

JAGO

Czy tak?

OTELLO

Tak, pewno. Co w tym złego widzisz?
1430
Alboż on nie jest uczciwy?

JAGO

Uczciwy,
Mój wodzu?

OTELLO

Tak jest, uczciwy, uczciwy!

JAGO

O ile znam go —

OTELLO

1435
Jaka myśl jest twoja?

JAGO

Moja myśl, wodzu?

OTELLO

Moja myśl, wodzu? Czemuż mnie powtarzasz,
Jak gdyby potwór jaki był w twej myśli,
Zbyt szpetny, aby na światło go wywieść.
1440
Masz coś na myśli; słyszałem, jak rzekłeś,
Kiedy od żony mojej Kassjo odszedł:
Tego nie lubię! — i czegoż nie lubisz?
Gdym ci powiedział, że był mi pomocą
W moich zalotach, czy tak? zawołałeś,
1445
I pomarszczyłeś, ściągnąłeś brwi twoje,
Jak gdybyś wtedy w mózgu twoim zamknął
Myśl jakąś straszną. Jeżeli mnie kochasz,
Myśl mi tę otwórz.

JAGO

Ty wiesz, że cię kocham.

OTELLO

1450
Wierzę, że kochasz, a wiedząc zarazem
Żeś uczciwości i przyjaźni pełny,
Że ważysz słowa, nim je z piersi wypchniesz,
Twoje przestanki tym bardziej mnie trwożą,
Bo te oznaki w przeniewierczym łotrze
1455
Zwykłą są sztuką, w człeku sprawiedliwym
Są ono skargą mimowolną serca,
Które wzruszenia utaić nie może.

JAGO

Co do Michała Kassjo, ja bym przysiągł
Że on, jak sądzę, uczciwy jest człowiek.

OTELLO

1460
I ja tak myślę.

JAGO

Ludzie by powinni
Być, czym się zdają, lub bodajby nigdy,
Czym nie są, tym się i zdawać nie mogli!

OTELLO

Tak, ludzie winni być, czym się być zdają!

JAGO

1465
Dlatego sądzę, że Kassjo uczciwy.

OTELLO

Nie, nie, coś więcej jeszcze w tym się kryje.
Mów proszę do mnie, jak do własnej myśli,
Jak sam do siebie, i daj, proszę ciebie,
Najgorszej myśli najgorsze nazwisko.

JAGO

1470
Daruj mi, panie. Choć moja powinność
Zawsze ci z wiernym służyć posłuszeństwem,
Myśl, ZwątpienieTo przecie moją nie jest powinnością,
W czym i niewolnik jest wolny. Myśl moją
Otworzyć! Powiedz, że fałszywa, podła.
1475
Jestżeli pałac, gdzie się płaz obrzydły
Nie wczołga czasem? Gdzie jest pierś tak czysta,
Gdzie by występne czasem podejrzenie
Nie zasiadało do sądu pospołu
Z godziwą myślą?

OTELLO

1480
A więc się sprzysięgasz
Na przyjaciela, Jago, skoro myśląc,
Że pokrzywdzony, jednak ucho jego
Dla myśli twoich obcym pozostawiasz.

JAGO

Błagam cię, panie — ja bowiem, mój wodzu,
1485
Mylę się może w moich przypuszczeniach.
Wyznaję, plagą to mojej natury
Śledzić występki; często ma nieufność
Tam błędy widzi, gdzie ich wcale nie ma.
W twej więc mądrości nie przywięzuj wagi
1490
Do słów człowieka, co tak błędnie widzi;
Na tak niepewnej i wątłej podstawie
Nie buduj sobie gmachu niepokoju.
Ni się to z twoim pokojem i szczęściem,
Ni się to zgadza z moją uczciwością,
1495
Z moim honorem i moim rozsądkiem
Myśl ci mą odkryć.

OTELLO

Co to wszystko znaczy?

JAGO

Bo dobre imię w mężu i kobiecie
Najkosztowniejszy to klejnot ich duszy.
1500
Kto kradnie złoto, kradnie coś — nic — metal,
Który jest jego, był moim, przede mną
Służył tysiącom; ale dobre imię
Kto mi wykrada, sam się nie zbogaca,
A mnie prawdziwie ubogim zostawia.

OTELLO

1505
Muszę znać myśli twoje.

JAGO

Nie, nie będziesz,
Choćbyś miał serce moje w twoim ręku,
Ani też będziesz, póki mam je w piersiach!

OTELLO

Ha!

JAGO

1510
O mój wodzu, strzeż się, strzeż zazdrości,
Zielonookiej potwory, co sama
Z swej szydzi strawy! Mąż, choć oszukany,
Choć losu swego pewny, szczęsny żyje,
Jeśli nie kocha swojej krzywdzicielki;
1515
Lecz potępieńca godziny ten pędzi,
Kto wątpiąc kocha, nie wierzy a kocha!

OTELLO

O biada!

JAGO

Nędzarz, gdy przestał na swoim,
Dość jest bogaty, lecz skarby bez granic
1520
Są tak, jak zima, ubogie dla tego,
Którego ciągle trwoży myśl ubóstwa.
Boże, strzeż braci moich od zazdrości!

OTELLO

Po co to wszystko? Alboż ty przypuszczasz,
Że ja bym życie zazdrości chciał pędzić?
1525
Co chwila nowym liczyć podejrzeniem
Zmiany księżyca? Wątpić raz, jest dla mnie
Raz postanowić. Przemień mnie na kozła,
Jeśli do duszy mej otworzysz przystęp
Twym podejrzeniom, czczym jak bańki wodne.
1530
Ten mnie zazdrosnym nie zrobi, co mówi,
Że żona moja piękna i wesoła,
Lubi śpiew, uczty, tańce, towarzystwo:
Tam, gdzie jest cnota, wszystko jest cnotliwe.
Ani dla małej wartości mej będę
1535
Stwarzał obawy i powątpiewania,
Boć miała oczy, mnie przecie wybrała.
Wprzódy chcę widzieć, niźli wątpić zacznę;
Gdy zwątpię, dowiedź, a z dowodem razem
Precz lub z miłością, albo precz z zazdrością!

JAGO

1540
Cieszę się z tego; teraz się nie lękam
Dowieść ci mojej wiary i miłości.
Słuchaj, co w usta powinność mi kładzie;
Jeszcze nie mówię wcale o dowodach;
Uważaj bacznie żonę twoją z Kassjem,
1545
Ani zbyt ufnie, ni zbyt podejrzliwie,
Nie chciałbym, żeby twą szlachetną dobroć
Zdradą płacono; miej czujne źrenice.
Znam dobrze miasta naszego zwyczaje:
Weneckie panie pokazują gwiazdom
1550
Figle, troskliwie ukrywane mężom;
Ich też sumieniem nie jest nie popełnić,
Ale utaić.

OTELLO

Czy takie twe zdanie?

JAGO

Pojmując ciebie, ojca oszukała;
1555
Gdy się zdawała spojrzeń twoich lękać,
Wtedy je właśnie kochała najwięcej.

OTELLO

To prawda!

JAGO

Dobrze; ona, co tak młoda,
Mogła swym licom pozory te nadać,
1560
I ojca ślepym jak sowa uczynić,
Tak ślepym, że w tym czary jakieś widział —
Ale źle robię: wodzu, racz wybaczyć
Zbytek miłości.

OTELLO

Wdzięcznym ci na wieki.

JAGO

1565
Widzę, że słowa moje na twej myśli
Wrażenie robią.

OTELLO

Bynajmniej, bynajmniej!

JAGO

Zda mi się jednak, wodzu, że zrobiły.
Mam też nadzieję, że, co powiedziałem,
1570
Weźmiesz za dowód mej szczerej przyjaźni.
Ale spostrzegam, że jesteś wzruszony —
Tylko cię proszę, słów mych nie naciągaj
Do rozleglejszych przypuszczeń i wniosków,
Jak podejrzenie.

OTELLO

1575
Możesz być spokojny.

JAGO

Gdybyś naciągał, wtedy mowa moja
Zgubne by tylko osiągnęła skutki,
Do których myśli moje nie zmierzały.
Kassjo jest moim zacnym przyjacielem —
1580
Lecz, panie, widzę, że jesteś wzruszony.

OTELLO

Nie — nie, nie bardzo! — myślę, że cnotliwa
Jest Desdemona —

JAGO

Niech długo tak żyje!
I ty, o wodzu, długo żyj z tą myślą!

OTELLO

1585
A przecie, jakże natura zbłąkana —

JAGO

Ach, tu sęk właśnie; bo otwarcie powiem,
Ozięble widzieć mnogich zalotników
Własnego miasta; urody i stopnia,
Odrzucić związki, do których, jak widzim,
1590
Wszystko w naturze ciągnie mimowolnie,
Jasnym jest znakiem woli wyuzdanej,
Nienaturalnych i potwornych myśli.
Przebacz; nie mówię w moim przypuszczeniu
O niej wyraźnie, choć lękać się mogę,
1595
Że myśl jej, sądem lepszym kierowana,
Zechce cię z dziećmi swej ziemi porównać,
I — i — żałować.

OTELLO

Bądź zdrów, bądź zdrów, Jago!
Powiedz mi więcej, gdy się więcej dowiesz.
1600
I żonie powiedz, niech na nią ma oko.
Zostaw mnie, Jago.

JAGO

Żegnam cię, mój wodzu.
Chce odchodzić.

OTELLO

Po com się żenił? — Uczciwy to człowiek
A bez wątpienia on wie, widzi więcej,
1605
Daleko więcej, niźli mi objawił.

JAGO

wracając:
Panie, ja chciałbym, ja śmiałbym cię prosić
Rzecz tę na teraz czasowi zostawić;
I choć jest słuszna, byś przywrócił Kassja,
Bo bez wątpienia ma zdolność po temu,
1610
Gdybyś chciał jednak przywrócenie odwlec,
Będziesz mógł poznać myśl jego i środki.
Zważaj, czy ona prośbę jego wspiera
Z ciągłym, upartym, gwałtownym natręctwem —
Wiele stąd będzie wnieść można. Tymczasem
1615
Myśl, że zbyt jestem w sądzie popędliwy,
Jak mam przyczyny lękać się, że jestem;
Miej za niewinną Desdemonę, błagam.

OTELLO

Bądź pewny, będę umiał się miarkować.

JAGO

A więc raz jeszcze żegnam cię, mój wodzu.
Wychodzi.

OTELLO

1620
Uczciwość jego przechodzi granice,
A doświadczoną myślą sprawy ludzkie
Zna i przenika. Jeżeli ją znajdę
Błędnym sokołem, chociażby jej dłużec
Był do mojego przyczepiony serca,
1625
Pognam ją świstem, z wiatrami ją puszczę,
Na los niech leci[25]! Może, żem jest czarny,
Jak salonowiec nie umiem z pieszczotą
Słów cedzić słodkich, lub żem się pochylił
Na lat dolinie — ale mniejsza o to —
1630
Ona mnie zwiodła, a gardzić nią odtąd
Ulgą mi będzie. ZazdrośćO klątwo małżeństwa!
Czemuż tych słodkich stworzeń się możemy
Panami mienić, a nie mamy siły
Żądz ich okiełznać! Lepiej być ropuchą,
1635
Karmić się wieży zapadłej wilgocią,
Niż jeden kątek istot ukochanych
Innym zostawić. To wielkości plaga,
Że los jej sroższy, twardszy od nędzarzy;
To przeznaczenie jak śmierć nieodzowne:
1640
Dwurożna plaga wtedy już nam grozi,
Gdy nam dzień pierwszy wschodzi. Otoż ona.
Wchodzą: Desdemona i Emilia.
Ona fałszywa! Więc się niebo samo
Urąga sobie! Nie, wierzyć nie mogę!

DESDEMONA

Dobry Otello, obiad już gotowy;
1645
Zacni wyspiarze, których zaprosiłeś
Czekają na cię.

OTELLO

Prawda, moja wina.

DESDEMONA

Czemu tak słabym, cichym mówisz głosem?
Czyś chory?

OTELLO

1650
Czuję niezwykły ból głowy.

DESDEMONA

Skutek niewczasu; ale za godzinę
Ból ten ustanie; skronie tylko twoje
Pozwól mi ścisnąć.

OTELLO

Chustka ta za mała.
Odwięzuje chustkę i upuszcza.
1655
Daj pokój, proszę. Śpieszmy się do gości.

DESDEMONA

O jak mi smutno, że cierpisz, mój drogi!
Wychodzą: Desdemona i Otello.

EMILIA

Szczęście, że chustkę tę znalazłam przecie;
To jej pamiątka pierwsza od Murzyna,
A mąż mój dziwak więcej niż sto razy
1660
Prosił, nalegał, żebym ją wykradła;
Nie mogłam dotąd, Desdemona bowiem
Tak dar ten kocha, bo on ją zaklinał,
Aby go wiecznie przy sobie nosiła,
Że chustkę ciągle przy sercu swym trzyma,
1665
Ciągle całuje, ciągle z nią rozmawia.
Z chustki dla męża wyhaftuję wzorek;
Co z nią chce zrobić, o tym Bóg wie tylko,
Ja przywidzeniom jego zadość czynię.
Wchodzi Jago.

JAGO

Cóż to? O czymże dumasz tak samotnie?

EMILIA

1670
Tylko nie gderaj, bo mam coś dla ciebie.

JAGO

Coś dla mnie? Wierzę, masz, o co nie trudno.

EMILIA

Co?

JAGO

Głupią żonę.

EMILIA

Tylko? I nic więcej?
1675
A cóż byś teraz dał mi za tę chustkę?

JAGO

Za jaką chustkę?

EMILIA

Co, za jaką chustkę?
Murzyna pierwszy dar swej Desdemonie,
Którąś tak często wykraść nakazywał.

JAGO

1680
Czy ją wykradłaś?

EMILIA

Nie, z rąk Desdemony
W mej obecności upadła przypadkiem,
I mam ją; widzisz?

JAGO

Daj mi ją, kochanko.

EMILIA

1685
Co z nią chcesz zrobić? Czemu tak natrętnie
Nagliłeś o nią?

Jago

Wyrywa jej chustkę.
Co tobie do tego!

EMILIA

Jeśli przyczyna nie jest wielkiej wagi,
Zwróć mi ją, proszę. Biedna moja pani!
1690
Gdy jej nie znajdzie, gotowa oszaleć.

JAGO

Mów, że nic nie wiesz; chustka mi potrzebna.
Zostaw mnie teraz.
Wychodzi Emilia.
Bez zwłoki tę chustkę
Podrzucę w domu Kassja, tam ją znajdzie.
1695
Wszak małe, lekkie jak wietrzyk drobnostki
W oczach zazdrosnych mają wagę tekstu
Z Pisma Świętego. Może się to przydać.
Murzyn zaczyna czuć wpływ mej trucizny:
Te niebezpieczne myśli są trucizną,
1700
Której smak naprzód ledwo czuć się daje,
Ale działając z wolna, krew jak miny
Siarczane pali. A więc, jak mówiłem —
Lecz patrz, nadchodzi! Mak ni mandragora[26],
Ani napoje senne całej ziemi
1705
Do oczu twoich słodkich snów nie wrócą,
Któreś miał wczora.
Wchodzi Otello.

OTELLO

Ha, ha, mnie niewierna!

JAGO

Co, generale? Nie myśl więcej o tym.

OTELLO

Precz, precz, tyś serce me ujął w tortury!
1710
Przysięgam, lepiej wiele być zwiedzionym,
Niż wiedzieć o tym mało.

JAGO

Co, mój wodzu?

OTELLO

Czułżem rozkosze ukradzione przez nią?
Jam ich nie widział, nie myślałem o nich;
1715
Spałem spokojny, byłem wesół, Kassja
Całunków na jej ustach nie znalazłem.
Komu skradzionych nie potrzeba skarbów,
Nie mów mu o nich, nie jest okradziony.

JAGO

Z boleścią słucham słów twoich, mój wodzu.

OTELLO

1720
ZazdrośćByłbym szczęśliwy, gdyby obóz cały,
Cały, kosztował jej słodkiego ciała,
Bylem nie wiedział o tym! Lecz, ach! teraz
Spokojna myśli, na wieki bądź zdrowa!
Wojsk pływające pióra, groźna wojno,
1725
Dla której duma cnotą, bądźcie zdrowe!
Bądźcie mi zdrowe, rżące me rumaki,
I głośna trąbko, i rycerskie bębny,
Ostra piszczałko, królewskie sztandary,
Chwało, przepychu, cała dumo wojny!
1730
I wy, o działa, których groźne gardła
Nieśmiertelnego Jowisza głos straszny
Naśladowały, bywajcie mi zdrowe!
Otella praca skończona na wieki!

JAGO

Byćże to może? Mój panie, mój wodzu —

OTELLO

1735
Podlcze, myśl, żebyś dowiódł jej niewiary,
Myśl, żebyś dowiódł, naocznie mi dowiódł,
Chwytając go:
Lub, klnę się na mą nieśmiertelną duszę,
Byłoby lepiej psem ci się urodzić,
Niż spotkać moją wściekłość rozbudzoną!

JAGO

1740
Czy aż do tego przyszło?

OTELLO

Pokaż mi to,
Albo przynajmniej tak mi tego dowiedź,
By nie zostało dziurki, szparki jednej
Dla wątpliwości, lub biada ci, biada!

JAGO

1745
Szlachetny panie —

OTELLO

Jeśli ją potwarzasz,
Jeśli mnie męczysz, przestań się już modlić,
Grozę do grozy przyrzucaj, twe zbrodnie
Niech ziemi trwogę, niebu łzy wycisną,
1750
Bo do twojego potępienia więcej
Nic już nie dodasz!

JAGO

O ratuj mnie, Boże!
Jestżeś człowiekiem? Maszże zmysły, duszę?
Wodzu, Bóg z tobą! Odbierz godność moją.
1755
Głupcze, uczciwość twoja jest twą zbrodnią!
Potworny świecie! Pamiętaj, pamiętaj,
Że niebezpiecznie uczciwą iść drogą!
Od dzisiaj, wodzu, dzięki twej nauce,
Nie znam przyjaciół, skoro miłość rodzi
1760
Takie owoce.

OTELLO

Czekaj! Może jesteś
Uczciwym człekiem.

JAGO

Winienem być mądrym,
Uczciwe głupstwo traci swój zarobek.

OTELLO

1765
Na niebo, myślę, że ona jest czystą,
I znowu myślę, że nie jest; raz myślę,
Żeś jest uczciwym i znowu, żeś nie jest!
Dowiedź mi tego! Jej imię tak świeże,
Jak twarz Diany, teraz jest tak czarne,
1770
Jako twarz moja. Jeżeli są stryczki,
Noże, trucizna, ogień, wód głębiny,
Nie zniosę tego! Gdybym miał dowody!

JAGO

Spostrzegam, panie, toczy cię namiętność;
Żałuję teraz, że ją rozbudziłem.
1775
Chciałbyś dowodów?

OTELLO

Chciałbym? Mieć je muszę!

JAGO

I możesz. Ale jakich chcesz dowodów?
Chceszli być widzem i oczy roztwierać,
Kiedy ją Kassjo —

OTELLO

1780
Śmierć i potępienie!
O!

JAGO

Trochę trudno będzie ich nakłonić,
Żeby ci takie dali widowisko.
Wtrąć ich do piekła, jeśli tak ich kiedy
1785
Inne jak własne zobaczą źrenice.
I cóż więc? Dobrze, gdzie szukać dowodów?
Niepodobieństwo, żebyś to mógł widzieć,
Chociażby byli jak małpy gorący,
Krewcy, jak kozły, a jak wilki w trui
1790
Lubieżni, jak chłop pijany wszeteczni.
Ale, powtarzam, gdy okoliczności,
Wiodące prostą ku drzwiom prawdy drogą,
Wystarczą tobie, te możemy znaleźć.

OTELLO

Daj mi żyjący dowód jej niewiary!

JAGO

1795
Nowy ten urząd nie jest mi do smaku,
Ale w tę sprawę raz już uwikłany,
Przez moją przyjaźń i głupią uczciwość,
Muszę iść dalej. ZdradaPrzed kilkoma dniami
Kassjo noc spędził w jednym ze mną łóżku —
1800
Ja z bólu zębów oka nie zmrużyłem —
Są pewni ludzie niespokojnej duszy,
Co przez sen czasem o sprawach swych mruczą:
Takim jest Kassjo. Tej nocy słyszałem,
Jak przez sen mówił: „Słodka Desdemono,
1805
Bądźmy ostrożni, tajmy naszą miłość!”
Potem dłoń moją chwycił, ściskał, mówiąc:
„Słodkie stworzenie!” Potem mnie całował,
Jakby chciał wyrwać z korzeniem całunki
Na moich ustach rosnące; założył
1810
Nogę na nogę, wzdychał i całował,
Mówiąc: „Przeklęty los ten, który ciebie
Dał Murzynowi!”

OTELLO

Potwornie, potwornie!

JAGO

Lecz to sen tylko.

OTELLO

1815
Lecz sen, który zdradza
Czyn dokonany. Chociaż to sen tylko,
Dowód to wielki.

JAGO

A może dopomóc,
Poprzeć dowody, które podejrzenia
1820
Słabo stwierdzają.

OTELLO

Poszarpię ją w sztuki!

JAGO

Lecz bądź ostrożny; nie widzimy czynu;
Może być jeszcze niewinną. — Lecz powiedz,
Czyś kiedy w ręku żony twojej widział
1825
Chustkę, na której szyte są poziomki?

OTELLO

Ta chustka była pierwszym moim darem.

JAGO

Ha! nie wiedziałem; lecz podobną chustką,
A jestem pewny, że była twej żony —
Widziałem, Kassjo pot ocierał z czoła.

OTELLO

1830
Jeśli ta chustka —

JAGO

Czy ta albo nie ta,
Chustka jej była i przeciw niej świadczy.

OTELLO

Bodaj niewolnik miał w piersiach żyć tysiąc!
Jedno za mało, mało dla mej zemsty.
1835
Widzę, że wszystko prawda. — Patrzaj, Jago,
Miłość mą całą tak puszczam z wiatrami —
I już jej nie ma! —
Z podziemnych pieczar powstań, czarna zemsto!
Miłości, ustąp korony i tronu
1840
W mym sercu, ustąp wściekłej nienawiści!
Wezdmij się, piersi, bo jesteś ciężarną
Padalców żądłem!

JAGO

Uspokój się, wodzu.

OTELLO

O krwi, krwi, krwi chcę!

JAGO

1845
Cierpliwość, powtarzam!
Twoja myśl jeszcze przemienić się może.

OTELLO

O nigdy, Jago! Jak Pontyjskie morze,
Którego pchnięte lodowate wody
Nie czują nigdy odstępnego biegu,
1850
Do Helespontu wiecznym płyną prądem,
Tak myśl ma krwawa kroku nie odwróci,
Nigdy do cichej miłości nie spłynie,
Póki jej straszna zemsta nie pochłonie!
Klęka.
Teraz przez niebo to jasne nad głową,
1855
Pomny świętości wykonanych ślubów,
Teraz przysięgam —

JAGO

Wstrzymaj się na chwilę.
Klęka.
Bądźcie mi świadkiem wy, światła niebieskie,
I wy, żywioły, świat ten ściskające,
1860
Bądźcie świadkami, gdy Jago poświęca
Swój dowcip, serce, ramion swoich siłę
Pokrzywdzonego Otella usłudze!
Choćby mi wydał najkrwawsze rozkazy,
Sumienie moje zgryzoty nie znajdzie,
1865
Aby mnie wstrzymać.

OTELLO

Miłość twą przyjmuję,
Nie czczą podzięką, ale chętnym sercem,
I bez przewłoki na próbę ją stawiam.
Powiedz mi, Jago, nim dzień trzeci minie:
1870
Kassjo nie żyje.

JAGO

Przyjaciel mój umarł,
Umarł z twej woli. Lecz niech ona żyje.

OTELLO

O, z nierządnicą do piekła! Do piekła!
Pójdź ze mną, Jago, musimy wynaleźć
1875
Śmierć jaką nagłą dla pięknego czarta.
A teraz jesteś moim porucznikiem.

JAGO

Wodzu, na zawsze jestem twoim sługą.
Wychodzą.

SCENA IV

Sala w pałacu.
Wchodzą: Desdemona, Emilia i Błazen.

DESDEMONA

Hej, błazenku, czy wiesz, gdzie się kryje Kassjo?

BŁAZEN

Nie śmiałbym powiedzieć, że się gdziekolwiek kryje.

DESDEMONA

1880
A to dlaczego?

BŁAZEN

1881

Boć to żołnierz, a powiedzieć o żołnierzu, że się kryje, to pachnie sztyletem.

DESDEMONA

Więc dobrze, czy wiesz, gdzie mieszka?

BŁAZEN

1883

Powiedzieć ci, gdzie mieszka, byłoby ogłosić się łgarzem.

DESDEMONA

1884

A to dlaczego?

BŁAZEN

1885

Bo nie wiem, gdzie mieszka, musiałbym więc wymyśleć mieszkanie, a mówiąc, że tam mieszka, omieszkałbym prawdzie.

DESDEMONA

1886

Czy nie mógłbyś się o niego wypytać, wywiedzieć się o nim od ludzi?

Błazen

1887

Będę o niego świat katechizował, to jest robił pytania, a przyniosę odpowiedź, jaką dostanę.

DESDEMONA

1888

Poszukaj go, powiedz mu, niech tu przyjdzie, dodaj, że wymogłam na mężu przebaczenie dla niego i mam nadzieję, że wszystko skończy się szczęśliwie.

BŁAZEN

1889

Sprawa nie przechodzi granic ludzkiego rozumu, spróbuję, czy mi się uda.

Wychodzi.

DESDEMONA

1890

Gdzie bym tę chustkę zgubiła, Emilio?

EMILIA

Nie wiem.

DESDEMONA

Prawdziwie, wolałabym zgubić
Kieskę dublonów. Gdyby mąż mój nie był
Szlachetnej myśli, obcy nikczemności
1895
Właściwej wszystkich zazdrośników sercom,
Ta strata chustki zbudzić by w nim mogła
Złe podejrzenia.

EMILIA

Czy on nie zazdrosny?

DESDEMONA

Nie. Zda się słońce, pod którym się rodził,
1900
Wyssało z niego zazdrość do kropelki.

EMILIA

Właśnie nadchodzi.

DESDEMONA

Teraz go nie puszczę,
Dopóki Kassja do łaski nie wróci.
Wchodzi Otello.
Jak się masz, mężu?

OTELLO

1905
Dobrze, moja pani.
Na stronie:
Męko obłudy!
Głośno:
A ty, Desdemono?

DESDEMONA

Dobrze, mój mężu.

OTELLO

Daj mi twoją rękę.
1910
Jak widzę, pani, ręka jest wilgotna.

DESDEMONA

Nie czuła wieku, nie znała cierpienia.

OTELLO

To płodność znaczy, serce szczodrobliwe.
Ręka wilgotna, gorąca. Ta ręka
Wymaga postu, modlitw, samotności,
1915
Utrapień ciała i ćwiczeń pobożnych;
Siedzi tam diabeł młody a gorący,
Który do buntu zbyt tylko pochopny.
Dobra to ręka, ręka szczodrobliwa!

DESDEMONA

Tak możesz śmiało powiedzieć, Otello,
1920
Boć ci ta ręka serce me oddała.

OTELLO

O, hojna ręka! Dawniej zwykle serca
Dawały rękę; wedle nowej mody
Ręka bez serca.

DESDEMONA

Tego nie rozumiem.
1925
Lecz wróćmy, mężu, do twej obietnicy.

OTELLO

Drogie kurczątko, jakiej obietnicy?

DESDEMONA

Wezwałam Kassja do rozmowy z tobą.

OTELLO

Jakże mi katar okrutnie dokucza!
Daj mi twą chustkę.

DESDEMONA

1930
Oto jest, mój mężu.

OTELLO

Tę, co ci dałem.

DESDEMONA

Nie mam jej przy sobie.

OTELLO

Nie?

DESDEMONA

Nie, mój mężu.

OTELLO

1935
To bardzo źle robisz.
Mej matce dała chustkę tę Cyganka,
Która przez czary mogła w myślach czytać,
Mówiąc, że póki chustkę tę zatrzyma,
Ojciec mój będzie w miłości jej wierny;
1940
Jeśli ją straci, lub da w podarunku,
Mój ojciec od niej swe odwróci serce,
Pogoni myśli do nowych miłostek.
W godzinę śmierci matka mi ją dała,
I zaleciła, jeśli pojmę żonę,
1945
Dać jej tę chustkę. Spełniłem jej rozkaz.
Strzeżże jej pilnie, strzeż jej jak twych źrenic;
Dać ją lub stracić byłoby nieszczęściem,
Któremu nie ma równego na ziemi.

DESDEMONA

Byćże to może?

OTELLO

1950
Powiedziałem prawdę.
Jest w jej tkaninie siła czarodziejska;
Sybilla, która zliczyła na ziemi
Dwieście obiegów koła słonecznego,
W szale wieszczego natchnienia ją szyła;
1955
Jedwab był snuty z zaklętych robaczków,
Ufarbowany w serc dziewiczych soku,
Przez mądre głowy wydystylowanym.

DESDEMONA

I czy to prawda?

OTELLO

Prawda niewątpliwa.
1960
Pilnujże chustki!

DESDEMONA

Więc dałoby niebo,
Żebym jej nigdy, nigdy nie widziała!

OTELLO

Ha, co? dlaczego?

DESDEMONA

Skądże ta gwałtowność?

OTELLO

1965
Czy ją straciłaś? Mów, czy ją straciłaś?

DESDEMONA

Boże!

OTELLO

Co mówisz? Odpowiedz, straciłaś?

DESDEMONA

Nie, nie straciłam. Lecz gdybym straciła?

OTELLO

Ha!

DESDEMONA

1970
Lecz powtarzam, że jej nie straciłam.

OTELLO

Więc mi ją pokaż.

DESDEMONA

Chętnie, lecz nie teraz.
To wykręt, żeby prośbę mą odrzucić.
Proszę cię, przywróć Kassja do twej łaski.

OTELLO

1975
Przynieś mi chustkę! Zaczynam się trwożyć —

DESDEMONA

Nie znajdziesz nigdy lepszego człowieka.

OTELLO

Chustka!

DESDEMONA

Mój drogi, mówże mi o Kassju —

OTELLO

Chustka!

DESDEMONA

1980
Człowieku, który życie całe
Swe szczęście na twej miłości opierał,
Niebezpieczeństwa dzielił z tobą.

OTELLO

Chustka!

DESDEMONA

Źle postępujesz.

OTELLO

1985
Precz!
Wychodzi.

EMILIA

Czy to nie zazdrość?

DESDEMONA

W takim go stanie nigdy nie widziałam.
Tak jest, spostrzegam, w chustce czary były.
Co za nieszczęście, że ją utraciłam!

EMILIA

1990
Poznajem mężów nie w rok ni w dwa lata.
Naprzód są tylko żołądkiem, my strawą,
Którą łakomo, chciwie pożerają,
A nasyceni odpychają z wstrętem.
Lecz widzę, Kassjo z mym mężem nadchodzi.
Wchodzą: Kassjo i Jago.

JAGO

1995
Nikt, jeśli ona tego nie załatwi.
Patrz, co za szczęście! Idźże i nalegaj.

DESDEMONA

Jak się masz, dobry Kassjo? Co nowego?

KASSJO

Z starą przychodzę prośbą, droga pani.
Niech twoja dobroć przywróci mi życie,
2000
Odda mi cząstkę przyjaźni dowódcy,
Któregom zawsze sercem przywiązanym
Czcił i szanował. Nie zniosę przewłoki.
Jeśli obraza moja tak śmiertelna,
Że żal obecny, minione zasługi,
2005
Ni obietnice przyszłej gorliwości
W jego mnie przyjaźń wkupić nie potrafią,
Wiedzieć mi o tym dobrodziejstwem będzie;
Wtedy pociechy przymuszonej szatą
Myśli oblokę i na innych drogach
2010
Pobiegnę szukać jałmużny fortuny.

DESDEMONA

Niestety, dobry Kassjo, ma obrona
Nie w porę dzisiaj; mąż mój bowiem dzisiaj
Nie jest mym mężem; nibym go poznała,
Gdyby twarz jego jak myśl się zmieniła.
2015
Niechaj mi w niebie tak Bóg dopomoże,
Jak jam ci chciała na ziemi dopomóc;
Moje natręctwo zrobiło mnie celem
Gniewu Otella. Musisz być cierpliwy.
Zrobię, co będę mogła; zrobię więcej,
2020
Niżbym dla siebie samej zrobić śmiała.
Przestań więc na tym.

JAGO

Czy pan mój był w gniewie?

EMILIA

Tylko co wyszedł w dziwnym niepokoju.

JAGO

Możeż się gniewać? Widziałem, jak kule
2025
Szeregi z jego wyrywały kolumn,
Jak z objęć jego, niby duch piekielny,
Brata wydarły — możeż on się gniewać?
Coś w tym ważnego — muszę się z nim widzieć —
Coś jest ważnego, kiedy on się gniewa.

DESDEMONA

2030
Idź, proszę, zobacz.
Wychodzi Jago.
Jakieś sprawy państwa,
Może z Wenecji, a może na Cyprze
Nagle odkryty spisek niebezpieczny
Zmąciły jego myśl czystą; w tym razie
2035
Dusza, choć wielkich spraw zajęta myślą,
Z małymi walczy. Tak bywa zazwyczaj.
Niech nas zaboli palec, wnet rozleje
Po zdrowych członkach uczucie boleści.
Zresztą pomyślmy, człowiek nie jest Bogiem,
2040
Nie można zawsze od niego wymagać
Dni jak dzień ślubu. O łaj mnie, Emilio!
Niezręczny szermierz, chciałam w mojej duszy
Skarżyć Otella o niedobre serce,
Lecz widzę, że mych przekupiłam świadków,
2045
I że fałszywe moje zaskarżenie.

EMILIA

Daj Boże, aby wedle twojej myśli,
Były to skutki interesów państwa,
A nie podejrzeń, zazdrosnych przywidzeń!

DESDEMONA

Ach, dobry Boże! Dałamże mu powód?

EMILIA

2050
Nie dość zazdrosnym na tej odpowiedzi.
Nie zawsze bowiem zazdrość ma powody,
Jest, bo jest; jest to okrutna potwora
Z siebie poczęta, z siebie urodzona.

DESDEMONA

Oddal ją, Boże, od duszy Otella!

EMILIA

2055
Amen, o pani!

DESDEMONA

Śpieszę do niego. Zatrzymaj się, Kassjo!
Jeśli myśl jego przystępniejszą znajdę,
Użyję wszelkich sprężyn w twojej sprawie.

KASSJO

Dziękuję, pani, z głębi mego serca.
Wychodzą: Desdemona i Emilia — Wchodzi Bianka.

BIANKA

2060
Poszczęść ci Boże, przyjacielu Kassjo.

KASSJO

Co za przyczyna z domu cię wygnała?
Jakże się miewasz, piękna moja Bianko?
Słodka kochanko, właśniem szedł do ciebie.

BIANKA

A ja do ciebie. Nie przyjść tydzień cały!
2065
Siedem dni i nocy! Dwadzieścia i cztery
Godzin siedm razy! A zegar kochanków,
W nieobecności, sto razy nudniejsze
Bije godziny; jak nudny rachunek!

KASSJO

Przebacz mi, Bianko, lecz przez ten czas cały
2070
Gniotły mi duszę myśli ołowiane.
W szczęśliwszych chwilach, wierzaj, słodka Bianko,
Wszystkie stracone godziny odpłacę.
Dając jej chustkę Desdemony.
Chustki tej wzorek przehaftuj mi, proszę.

BIANKA

Ach, skądże, Kassjo, dostałeś tej chustki?
2075
Pewno zadatek od nowej kochanki.
Ha, teraz widzę, co cię wstrzymywało!
Na toż mi przyszło? Kassjo, dobrze, dobrze!

KASSJO

Kobieto, słuchaj! Co ci się przyśniło?
Rzuć czartu w zęby twoje podejrzenia,
2080
On ci je natchnął. Widzę, żeś zazdrosna;
W chustce dar widzisz mej nowej kochanki;
Tak nie jest, wierzaj.

BIANKA

Skądżeś do niej przyszedł?

KASSJO

Sam nie wiem; w moim domu ją znalazłem;
2085
Wzorek jest piękny; nim się kto upomni,
Chciałbym, ażebyś kopią z niego zdjęła.
Zrób to; a teraz zostaw mnie na chwilę.

BIANKA

Zostawić? Czemu?

KASSJO

Czekam na Otella;
2090
A to ni sprawie mojej dopomoże,
Ani się z moim zgadza też życzeniem,
Żeby mnie widział w kobiet towarzystwie.

BIANKA

Dlaczego, proszę?

KASSJO

Nie przez brak miłości.

BIANKA

2095
Lecz brak kochania. Proszę cię, przynajmniej
Ku mojej stronie odprowadź mnie trochę,
I powiedz, czy cię zobaczę tej nocy.

KASSJO

Bianko, nie mogę iść z tobą daleko;
Tu muszę czekać. Lecz przyjdę wieczorem.

BIANKA

2100
Co robić! Trzeba ulec konieczności.
Wychodzą.

AKT CZWARTY

SCENA I

Przed zamkiem.
Wchodzą: Otello i Jago.

JAGO

Czy w to uwierzysz?

OTELLO

Czy uwierzę, Jago?

JAGO

Całować skrycie?

OTELLO

Występny całunek!

JAGO

2105
Albo przepędzić w łóżku z przyjacielem
Małą godzinkę bez żadnej złej myśli?

OTELLO

Przepędzić w łóżku bez żadnej złej myśli?
Jago, to przeciw piekłu hipokryzja!
Ci, co kochają cnotę, a tak robią,
2110
Piekło ich cnotę, oni kuszą niebo.

JAGO

To grzech powszedni, jeśli nic nie robią.
Lecz jeśli żonie mej daruję chustkę —

OTELLO

I cóż więc?

JAGO

Co więc? Chustka jej własnością,
2115
A własność swoją, komu chce, dać może.

OTELLO

Toć jej własnością honor jest jej także,
Czy i nim może zarówno szafować?

JAGO

Honor, to rzecz jest lotna, niewidzialna,
Często go mają ci, co go nie mają.
2120
Lecz co do chustki —

OTELLO

Chciałbym jej zapomnieć.
Mówiłeś, Jago — słowa na mą pamięć
Jak kruk spadają na dom zarażony,
Wróżąc — mówiłeś, że miał chustkę moją.

JAGO

2125
Tak jest, i cóż stąd?

OTELLO

O, stąd bardzo wiele!

JAGO

A cóż dopiero, gdybym ci powiedział:
Widziałem, jak cię skrzywdził, lub słyszałem,
Jak mówił o tym — są albowiem łotry,
2130
Co gdy przez długie, przez namiętne prośby,
Albo przez chętny swej kochanki kaprys,
Po swojej woli myśli jej nagięły,
Natychmiast muszą wypaplać o wszystkim.

OTELLO

Czy co powiedział?

JAGO

2135
Tak jest, lecz bądź pewny
Nie więcej, jak jest gotowy odprzysiądz.

OTELLO

Cóż przecie mówił?

JAGO

On mówił, że nieraz,
Że nieraz — nie wiem — że nieraz —

OTELLO

2140
Co? co? co?

JAGO

Leżał —

OTELLO

Z nią leżał?

JAGO

Leżał z nią lub na niej,
Możesz wybierać.

ZazdrośćOTELLO

2145

Leżał z nią! Leżał na niej! Leżał z nią! Och, to okropnie! Chustka — wyznania — chustka. Niech wyzna i umrze, nie, niech wprzódy umrze a potem wyzna! Drżę na myśl samą! Natura nie zabłąkałaby się w ten szał namiętności bez tajemniczego przeczucia prawdy. Nie słowa mną tak wstrząsają — fe — nosy — uszy — usta. Byćże to może? Wyznaj! Chustka! O szatanie!

Pada w konwulsjach.

JAGO

Działaj, wciąż działaj, moja ty trucizno!
Tak się to głupców łatwowiernych łapie;
Tak to niejedna pani skromna, czysta,
Niepokalana, potwarzom ulega.
2150
Czy słyszysz, panie? Wodzu mój! Otello!
Wchodzi Kassjo.
A, to ty Kassjo?

KASSJO

Co się krzyk ten znaczy?

JAGO

Nasz wódz Otello wpadł nagle w konwulsje;
Wczora miał jeden, dziś drugi paroksyzm.

KASSJO

2155
Nacieraj skronie.

JAGO

O nie, nie rób tego.
Niemoc mieć musi swój bieg naturalny,
Albo inaczej usta mu się pienią,
A potem dzika napada go wściekłość.
2160
Rusza się, widzisz? Oddal się na chwilę;
Wraca do zmysłów; jak tylko odejdzie,
Mam mówić z tobą o ważnym przedmiocie.
Wychodzi Kassjo.
Jakże, mój wodzu? Czyś głowy nie ranił?

OTELLO

Czy szydzisz ze mnie?

JAGO

2165
Uchowaj mnie Boże!
Chciałbym, byś los swój męskim znosił sercem.

Zdrada, PotwórOTELLO

Człowiek z rogami jest potworną bestią.

JAGO

To w ludnym mieście potworów niemało,
Niemało bestii cywilizowanych.

OTELLO

2170
Czy wyznał?

JAGO

Dobry panie, bądź człowiekiem,
Pomnij, że każdy, co ma żonę, jarzmo
Ciągnąć twe może. Są miliony ludzi,
Którzy swe noce w spólnym[27] pędzą łożu,
2175
Gotowi przysiąc, że ich jest wyłącznie.
Los twój jest lepszy. Bo żart to piekielny,
Arcyszyderstwo szatana, całować
Usta niewiernej w bezpiecznej komnacie,
I myśleć, że jest czystą. Niech wiem wszystko;
2180
Wiedząc, czym jestem, wiem, czym ona będzie.

OTELLO

O, bez wątpienia! Jago, mędrzec z ciebie.

JAGO

Odejdź na stronę a cierpliwie słuchaj.
Kiedyś tu leżał powalony żalem
I namiętnością duszy twej niegodną,
2185
Wszedł Kassjo, ale odejść go skłoniłem,
Twą słabość zręcznym tłumacząc pozorem.
Przyrzekł mi jednak, że wróci za chwilę
Pomówić ze mną. Ukryj się, mój wodzu,
Patrz, jak szyderstwo i uśmiech pogardy
2190
Po całej jego rozleje się twarzy,
Skoro go skłonię, by na nowo prawił,
Gdzie, jak, jak często, jak długo i kiedy
Z żoną twą miewał schadzki i mieć będzie.
Zważaj na gesta, ale bądź cierpliwy,
2195
Lub powiem, żeś jest ulepiony z gniewu,
Że nie masz w sobie jednej żyłki męża.

OTELLO

Czy słyszysz, Jago? Będę najchytrzejszy
W mej cierpliwości, lecz Jago, czy słyszysz?
Razem najkrwawszy.

JAGO

2200
Tego nie potępiam.
Jest czas na wszystko. Oddal się, mój wodzu.
Wychodzi Otello.
Pociągnę Kassja w rozmowę o Biance,
Kobiecie, która za całunków sprzedaż
Chleb swój i odzież kupuje. Biedaczka
2205
Szaleje za nim; takich jejmościanek
Zwykłym jest losem uwodzić tysiące,
A przez jednego być znów zwiedzionymi.
Ilekroć razy Kassjo o niej słyszy,
Z serca się śmieje. Lecz otóż nadchodzi.
Wchodzi Kassjo.
2210
Śmiech jego rozum Otella przewróci,
Bo jego zazdrość głupia wytłumaczy
Biednego Kassja uśmiechy i żarty
Zupełnie mylnie. Dobry poruczniku,
Jak się masz?

KASSJO

2215
Gorzej, gdy mi tytuł dajesz,
Którego ujma właśnie mnie zabija.

JAGO

Miej Desdemonę za sobą a wygrasz.
Ciszej:
Ach, gdyby skutek od Bianki zależał,
Jakbyś już dawno do łaski powrócił!

KASSJO

2220
O biedna dziewka!

OTELLO

na stronie:
Patrz, jak się już śmieje.

JAGO

Tak zakochanej jeszcze nie widziałem.

KASSJO

Ach, nieboraczka! Myślę, że mnie kocha.

OTELLO

na stronie:
Przeczy, a śmiechem zaciera przeczenie.

JAGO

2225
Czy słyszysz Kassjo?
Mówi z nim na stronie.

OTELLO

A teraz nalega,
By rzecz opisał. Dobrze, dalej, dalej!

JAGO

Ona powiada, że się z nią ożenisz.
Czy to myśl twoja, Kassjo?

KASSJO

2230
Ha, ha, ha, ha!

OTELLO

na stronie:
Ha, tryumfujesz ze mnie, Rzymianinie!

KASSJO

2232

Ja się z nią żenić? Ja? Żenić się z gamratką? Proszę cię, miej litość nad moim rozumem, nie myśl znowu, że do tego stopnia chory. Ha, ha, ha!

OTELLO

na stronie:
Tak, naturalnie; śmieje się, kto wygrał.

JAGO

Na uczciwość, biegają wieści, że się z nią ożenisz.

KASSJO

2235
Doprawdy?

JAGO

Jestem łotrem, jeżeli zmyślam.

OTELLO

na stronie:
Już się rządzicie, jakby mnie nie było?

KASSJO

2238

To plotki tej małpy. Zaślepiona miłością wmówiła w siebie, że ją wezmę za żonę, bo przyrzeczenia mojego nie ma, możesz mi wierzyć.

OTELLO

na stronie:
Jago znak daje; zaczyna się powieść.

KASSJO

2240

Była tu przed chwilą; wszędzie włóczy się za mną. Rozmawiałem niedawno nad brzegami morza z kilku znajomymi Wenetczykami, aż tu wbiega mój gagatek i tak mi się rzuca na szyję —

OTELLO

na stronie:
2241

Wołając: o drogi Kassjo! Jakbym ją słyszał. Jego ruch to oznacza.

KASSJO

2242

I wiesza mi się na szyi, na piersiach opiera głowę i płacze, i szczypie mnie i ciągnie; ha, ha, ha!

OTELLO

na stronie:
2243

A teraz opowiada, jak go wciągnęła do mojej alkowy. O, widzę twój nos, lecz nie widzę psa, któremu go rzucę!

KASSJO

Nie zostaje mi, jak zerwać z nią stosunki.

JAGO

2245
W mojej obecności, bo patrz, otóż i ona.
Wchodzi Bianka.

KASSJO

2246

Przez Boga, to tchórz mój choć uperfumowany. Czemu włóczysz się ciągle za mną?

BIANKA

2247

Niech się diabeł i mać jego włóczą za tobą! Co znaczy ta chustka, którą mi dałeś przed chwilą? Biorąc ją sławne zrobiłam głupstwo. Wzorek ci przehaftować? Co za prawdopodobieństwo, że znalazłeś tak piękną robotę, a nie wiesz, kto ją tam zostawił. To zadatek jakiego wytłuczka; a ja mam wzorek kopiować? Daj ją, komu ci się podoba; skąd bądź ją masz, nie myślę ani listka z niej haftować.

KASSJO

Co się to znaczy, słodka Bianko? Co ci się przyśniło?

OTELLO

na stronie:
Na nieba, to jest pewno chustka moja!

BIANKA

2250

Jeśli chcesz dziś wieczór wieczerzać ze mną, to dobrze; jeśli nie chcesz, przyjdź kiedy ci się spodoba.

Wychodzi.

JAGO

Goń za nią! Goń za nią!

KASSJO

Muszę; inaczej gotowa narobić brewerii na ulicy.

JAGO

Czy pójdziesz dziś do niej na wieczerzę?

KASSJO

Taki przynajmniej mój zamiar.

JAGO

2255
To dobrze; być może, że zajrzę do was, bo mam z tobą do pogadania.

KASSJO

Proszę cię, przyjdź; czy przyjdziesz?

JAGO

Rachuj na mnie i na tym koniec.
Wychodzi Kassjo.

OTELLO

Jak go mam zamordować, Jago?

JAGO

Czy widziałeś, jak się śmiał ze swojego łotrostwa?

OTELLO

2260
O Jago!

JAGO

A chustkę, czy widziałeś?

OTELLO

To była moja?

JAGO

2263

Twoja, na tę rękę! Jawny dowód, jak wysoko ceni szaloną kobietę, twoją żonę. Ona mu dała swoją chustkę, a on ją dał swojej gamratce.

OTELLO

Chciałbym go całe dziewięć lat mordować!
2265
Piękna kobieta! O, słodka kobieta!

JAGO

Wodzu, trzeba ci o tym zapomnieć.

OTELLO

2267

Niech zginie i przepadnie i pójdzie do piekła tej nocy, bo jej nie przeżyje! Nie, moje serce zmieniło się w kamień: uderzam w nie i czuję, że mi rani rękę. O, świat nie ma słodszego stworzenia! Godna zasiąść przy boku cesarza i rozkazy mu wydawać.

JAGO

Nie, wodzu, nie twoja rzecz o tym myśleć.

OTELLO

2269

Na gałąź z nią! Ja tylko mówię, jak jest; a jak ćwiczona w kobiecych robotach! A jaka śpiewaczka! Ach! Ona by z niedźwiedzia dzikość jego wyśpiewała. A myśli jej jak szczytne, jak bujne!

JAGO

2270
Tym występniejsza dla wszystkich tych przymiotów.

OTELLO

O tysiąc, tysiąc razy! A potem jak uprzejma!

JAGO

To prawda, zbyt tylko uprzejma.

OTELLO

2273

Bez wątpienia. A jednak, co za szkoda, Jago! Och Jago, co za szkoda! Jago!

JAGO

2274

Jeśli się tak rozczulasz nad jej grzechem, to daj jej patent wolnego krzywdzenia cię, boć jeśli to ciebie nie obchodzi, to pewno nie obejdzie nikogo.

OTELLO

2275
Posiekam ją na kawałki. Mnie rogi przyprawić!

JAGO

Co za nikczemność z jej strony!

OTELLO

Z moim podwładnym!

JAGO

Jeszcze nikczemniej.

OTELLO

2279

Postaraj mi się o truciznę, Jago, tej nocy; nie będę się z nią rozprawiał, żeby jej postać i jej piękność nie zmieniły znowu mojego postanowienia. Tej nocy, Jago!

JAGO

2280
Po co trucizna? Uduś ją w jej łożu,
W tym samym łożu, które pokalała.

OTELLO

O dobrze, dobrze! Sprawiedliwość kary
Podoba mi się; dobrze, bardzo dobrze!

JAGO

A co do Kassja, zostaw mi tę sprawę;
2285
Usłyszysz o niej więcej przed północą.
Słychać trąbkę za sceną.

OTELLO

Wybornie, Jago. Co znaczy ta trąbka?

JAGO

Pewno z Wenecji listy.

LODOWIKO

Przybył od doży; z nim jest żona twoja.
Wchodzą: Lodowiko, Desdemona, Orszak.

LODOWIKO

Niech Bóg cię strzeże, godny generale!

OTELLO

2290
Dziękuję.

LODOWIKO

Doża, senat cię pozdrawia.
Oddaje mu listy.

OTELLO

Całuję wyraz wszechwładnej ich woli.
Czyta.

DESDEMONA

Co za nowiny, dobry mój kuzynie?

JAGO

Rad jestem, panie, że cię widzieć mogę;
2295
Witaj nam w Cyprze!

LODOWIKO

Dziękuję; a Kassjo
Jakże się miewa?

JAGO

Kassjo? Żyje, panie.

DESDEMONA

Wielki jest rozbrat między mężem moim
2300
A między Kassjem; lecz ty to naprawisz.

OTELLO

Czyś tego pewna?

DESDEMONA

Mężu?

OTELLO

czyta:
„Nie zaniedbaj
Dokonać tego śpiesznie, a gdy będziesz” —

LODOWIKO

2305
On nic nie mówił, czytaniem zajęty.
Jest między nimi, jak mówisz, oziębłość?

DESDEMONA

Najnieszczęśliwsza. Pragnę ich pogodzić
Z szczerej przyjaźni, którą mam dla Kassja.

OTELLO

Ogień i siarka!

DESDEMONA

2310
Mężu?

OTELLO

Maszli[28] rozum?

DESDEMONA

Czy on się gniewa?

LODOWIKO

Może list to sprawił.
Senat podobno wracać mu nakazał,
2315
A zarząd wyspy w ręce Kassja złożyć.

DESDEMONA

Wierzaj, kuzynie, bardzo mnie to cieszy.

OTELLO

Czy tak?

DESDEMONA

Mój mężu?

OTELLO

O, i ja się cieszę,
2320
Widząc, że rozum tracisz i szalejesz.

DESDEMONA

Cóż to jest, słodki Otello?

OTELLO

Diablico!
Uderza ją.

DESDEMONA

Nie zasłużyłam na to.

LODOWIKO

Generale,
2325
W Wenecji nikt by uwierzyć mi nie chciał,
Choćbym przysięgał, że sam to widziałem.
ŁzyTo nadto. Przeproś ją; czy widzisz? Płacze.

OTELLO

O ty diablico! Gdyby łzy niewieście
Mogły zapłodnić ziemię, owoc wydać,
2330
Z każdej by kropli wylągł się krokodyl.
Precz z moich oczu!

DESDEMONA

Nie chcę cię dłużej widokiem mym gniewać.
Chce odchodzić.

LODOWIKO

Posłuszna żona. Błagam cię, mój wodzu,
Pozwól, niech wróci.

OTELLO

2335
Pani!

DESDEMONA

Co, mój panie?

OTELLO

Czego chcesz od niej?

LODOWIKO

Ja od niej, mój wodzu?

OTELLO

Ty, ty. Wszak chciałeś, ażeby wróciła.
2340
O, ona może powracać, odchodzić,
I wracać znowu; może płakać, płakać,
I jest posłuszna, jak mówisz, posłuszna,
Bardzo posłuszna, no, proszę, płacz dalej!
Co do tej sprawy, dobrze grana boleść!
2345
Mam wracać śpiesznie. Idź precz! A niebawem
Poślę po ciebie; do Wenecji wrócę
Wedle rozkazu. Idź precz!
Wychodzi Desdemona.
Moje miejsce
Kassjo zastąpi. Spodziewam się, panie,
2350
Że raczysz przyjąć dziś u mnie wieczerzę.
Witaj nam, panie, na cypryjskiej ziemi!
Kozły i małpy!
Wychodzi.

LODOWIKO

Jestże to Murzyn, którego nasz senat
Nazywa mężem do wszystkich spraw zdolnym?
2355
Jestże to dusza, której wstrząść[29] nie mogła
Namiętność żadna?Dusza, której hartu
Żaden strzał losu, żaden cios wypadków
Nie zdołał przeszyć i zadrasnąć nie mógł?

JAGO

Zmienił się bardzo.

LODOWIKO

2360
Czy zmysły utracił?
Czy mu się w głowie mózg nagle przewrócił?

JAGO

On tym jest, czym jest; nie moja rzecz sądzić,
A czym by mógł być, jeżeli tym nie jest,
Daj Bóg, by został!

LODOWIKO

2365
Jak to, bić swą żonę!

JAGO

To źle, wyznaję. Ale z duszy pragnę,
By uderzenie złem największym było.

LODOWIKO

Zwykłeż to jego jest postępowanie?
Lub czy te listy krew jego zburzyły,
2370
I wywołały chwilowe szaleństwo?

JAGO

Niestety, panie, uczciwość mi broni
Mówić, com widział, czegom się dowiedział;
Sam go uważaj, własne jego czyny
Bez słów go moich dokładnie opiszą.
2375
Nie trać go z oczu, patrz tylko, co robi.

LODOWIKO

Żal mi, żem w sądzie o nim tak się zawiódł.
Wychodzi.

SCENA II

Pokój w zamku.
Wchodzą: Otello i Emilia.

OTELLO

Więc utrzymujesz, żeś nic nie widziała?

EMILIA

Ani słyszała, nie marzyła nawet.

OTELLO

Przecież z nią razem widywałaś Kassja?

EMILIA

2380
Ale nic złego wtedy nie widziałam;
Słyszałam każde wymówione słówko.

OTELLO

Jak to? Czy nigdy nie szeptali cicho?

EMILIA

Nie, panie, nigdy.

OTELLO

Czy cię z rozkazami
2385
Nie odsyłali?

EMILIA

Nigdy.

OTELLO

To po wachlarz,
Po rękawiczki, maskę, po cokolwiek?

EMILIA

Nie, panie, nigdy.

OTELLO

2390
To rzecz niepojęta!

EMILIA

Ja za jej cnotę, panie, daję w zakład
Mą duszę własną. Gdy inaczej sądzisz,
Odepchnij myśl tę, bo zwodzi twe serce.
Jeśli łotr jaki szepnął ci do ucha,
2395
Niech go przekleństwem węża niebo skarze!
Bo jeśli ona nie jest czysta, wierna,
Nie ma szczęśliwych mężów na tej ziemi,
Najczystsza żona, jak potwarz jest czarna.

OTELLO

Powiedz, niech przyjdzie!
Wychodzi Emilia.
2400
Nagadała dosyć;
Aleć ostatnia rajfurka to samo
Z równą wymową powiedzieć by mogła;
A to jest zręczna i chytra gamratka,
Klucz i szkatuła wszetecznych tajemnic;
2405
A jednak klęknąć, modlić się gotowa,
Toć ją widziałem modlącą się nieraz.
Wchodzą: Desdemona i Emilia.

DESDEMONA

Co chcesz, mój panie?

OTELLO

Zbliż się tu, kurczątko!

DESDEMONA

Co mi rozkażesz?

OTELLO

2410
Podnieś twoje oczy
I w twarz mi spojrzyj!

DESDEMONA

Cóż to za myśl straszna?

Otello

do Emilii:
A ty, waćpani, do twego rzemiosła;
Zostaw kochanków, drzwi zamknij na rygiel,
2415
Chrząkaj lub kasłaj, jeśli się kto zbliży.
No, do rzemiosła twego, do rzemiosła!
Wychodzi Emilia.

DESDEMONA

Na klęczkach błagam, co znaczy to wszystko?
Rozumiem wściekłość, w słowach twych zawartą,
Słów nie rozumiem.

OTELLO

2420
Powiedz mi, kto jesteś?

DESDEMONA

Jestem twą żoną, twoją wierną żoną.

OTELLO

Przysiąż więc na to i potęp się sama,
Bo diabły, widząc twą anielską postać,
Lękałyby się chwycić cię. Więc przysiąż,
2425
Żeś jest uczciwą; potęp się podwójnie!

DESDEMONA

Niebo mi świadkiem —

OTELLO

Niebo ci jest świadkiem,
Żeś jest fałszywą, jak piekło!

DESDEMONA

I komuż?
2430
I z kim, mój mężu? Jak jestem fałszywą?

OTELLO

O, Desdemono! Precz, precz, precz!

DESDEMONA

Niestety!
O dniu boleści! I dlaczegóż płaczesz?
Jamże łez twoich powodem, Otello?
2435
Jeśli przypuszczasz, że wpływ mego ojca
Stał się przyczyną twego odwołania,
Nie skarż mnie o to; jeśliś ty utracił,
I jam też jego utraciła miłość.

OTELLO

Gdyby zesłało niebo na mnie próby
2440
Ciężkich utrapień, na mą głowę nagą
Lunęło deszczem hańby i boleści,
W nędzy bezdenne popchnęło mnie morze,
Mnie, me nadzieje, w niewolę podało,
Jeszcze bym znalazł w jakim duszy kątku
2445
Pociechy kroplę; lecz zrobić mnie celem,
Który pogardy wytykają dłonie
Swoim leniwym a szyderczym palcem —
Ale to nawet, i to bym wycierpiał!
Lecz być wygnanym z świątyni, gdziem złożył
2450
Serce me całe, której tak mi trzeba,
Że bez niej chwili jednej żyć nie mogę;
Źródło to stracić, bez którego strumień
Mego żywota albo do dna wyschnie,
Lub się w kałużę zmieni, gdzie plugawe
2455
Płodzą się żaby — spojrzyj, cierpliwości,
Ty cherubinie z różanymi usty,
A na ten widok na twoim obliczu
Uśmiech na wściekłość zmieni się piekielną!

DESDEMONA

Tuszę, mój mężu, że w cnotę mą wierzysz.

OTELLO

2460
Tak, jak w much letnich, co ledwo wylęgłe,
A już się płodzą. — O ty jasny kwiecie,
Tak wdzięczny, piękny i tak słodkiej woni,
Że wszystkie zmysły mdleją odurzone,
Bodajeś nigdy był się nie urodził!

DESDEMONA

2465
Jakąż nieznaną popełniłam zbrodnię?

OTELLO

Wstyd, Kobieta "upadła"Na toż stworzony był ten piękny papier,
By napisano na nim: nierządnica!
Coś popełniła? Ty, ty wszetecznico!
Lica bym moje na kuźnię przemienił,
2470
A skromność moją na węgiel w niej spalił,
Gdybym chciał twoje czyny rozpowiadać.
Coś popełniła? Na czyny twe niebo,
Nos swój zatyka, księżyc oczy mruży;
Rozpustny wietrzyk, co wszystko całuje,
2475
Chowa się z wstydu wśród ziemskich przepaści,
Słuchać ich nie chcąc! Ha, coś popełniła?
Ty nierządnico bezczelna!

DESDEMONA

Otello,
Krzywdzisz mnie!

OTELLO

2480
Toś więc nie jest nierządnicą?

DESDEMONA

O nie, nie, mężu, jakem chrześcijanka!
Jeżeli ciała tego strzec dla ciebie
Od wszelkich dotknięć nieprawych, występnych,
Być nierządnicą nie jest, to nie jestem.

OTELLO

2485
Co? Więc nie jesteś?

DESDEMONA

Nie, jak chcę zbawienia!

OTELLO

Byćże to może?

DESDEMONA

O, przebacz nam, Panie!

OTELLO

Więc cię przepraszam. Ja cię dotąd brałem
2490
Za tę wenecką, chytrą nierządnicę,
Co Otellowi swą oddała rękę.
Hej, mościapani, co pełniłaś urząd
Na opak z Piotra świętego urzędem,
Strzegąc bram piekła, ty! ty! o tak, ty!
Wchodzi Emilia.
2495
Rzecz już skończona — weź to za fatygę —
Teraz drzwi zamknij, a zachowaj sekret.
Wychodzi.

EMILIA

Niestety, pani, co to wszystko znaczy?
Pani, co tobie? O pani, co tobie?

DESDEMONA

Na pół uśpionam.

EMILIA

2500
Co się z panem dzieje?

DESDEMONA

Z kim?

EMILIA

Z moim panem.

DESDEMONA

Kto jest panem twoim?

EMILIA

Ten, słodka pani, co jest twoim mężem.

DESDEMONA

2505
Ja nie mam męża. Przestań do mnie mówić!
Nie mogę płakać, nie mam odpowiedzi,
Prócz tej, co może we łzach gorzkich płynąć.
Proszę cię, połóż ślubne prześcieradło
Dziś na mym łożu — nie zapomnij tylko! —
2510
Zawołaj twego męża.

EMILIA

Co za zmiana!
Wychodzi.

DESDEMONA

Na los ten ciężki zasłużyłam przecie:
Czym jednak mogłam tej największej zbrodni
Choćby najmniejsze dać mu podejrzenie?
Wchodzą: Emilia i Jago.

JAGO

2515
Co mi rozkażesz, pani? Co ci, pani?

DESDEMONA

Nie wiem, o Jago. Ci, co uczą dzieci,
Łatwą je pracą i dobrocią uczą;
On środków równie łagodnych mógł użyć,
Bo jestem dzieckiem, kiedy mnie kto łaje.

JAGO

2520
Co się to znaczy?

EMILIA

Niestety, pan mój tak ją znierządniczył,
Tak wzgardliwymi obrzucił ją słowy,
Że znieść uczciwe nie może ich serce.

DESDEMONA

Czy zasłużyłam, Jago, na to imię?

JAGO

2525
Na jakie imię?

DESDEMONA

Na imię to, którym,
Jak ona mówi, nazwał mnie Otello?

EMILIA

On nierządnicą ją nazwał; pijany
Żebrak tak swojej nie zwałby gamratki!

JAGO

2530
Skądże to wszystko?

DESDEMONA

Nie wiem; to wiem tylko,
Że tym nie jestem.

JAGO

Pani, nie płacz! Nie płacz!
O dniu boleści!

EMILIA

2535
Po toż pani moja
Tylu szlachetnych wyrzekła się związków,
Swojego ojca, przyjaciół, swej ziemi,
By ją nazwano w końcu nierządnicą?
Kto by nie płakał?

DESDEMONA

2540
To jest los mój gorzki!

JAGO

A bodaj przepadł! Skądże mu to przyszło?

DESDEMONA

To Bóg wie jeden.

EMILIA

Niech mnie powieszą, jeśli tej potwarzy
Jaki przeklęty łotr nie ukartował,
2545
Jaki zausznik, nikczemny pochlebca,
Jaki niewolnik liżący się, chytry,
Aby w nagrodę urząd jaki dostał.

JAGO

To być nie może; nie ma takich ludzi.

DESDEMONA

Jeśli są tacy, niech im Bóg przebaczy!

EMILIA

2550
Niechaj im stryczek przebaczy! Niech piekło
Kości ich pożre! Czemuż nierządnicą
Ma ją nazywać? Z kimże ją kto widział?
I gdzie, i kiedy? Jakie podobieństwo?
Murzyna uwiódł jakiś łotr wierutny,
2555
Jakiś nikczemny, jakiś podły łajdak.
Czemuż go, Boże, czemu nie odkryjesz,
W wszystkie uczciwe ręce nie dasz bicza,
Aby nagiego chłostały potwarcę
Po ziemi całej, od wschodu na zachód?

JAGO

2560
Mów tylko ciszej!

EMILIA

Wieczna hańba na nich!
I tobie także podobny jegomość
Przewrócił głowę i rozum tak zmącił,
Żeś mnie z Murzynem w podejrzeniu trzymał.

JAGO

2565
Wariatka z ciebie — ale dosyć na tym!

DESDEMONA

Niestety! Jago, jakże mego męża
Przebłagać zdołam? Idź, proszę, do niego,
Na to niebieskie światło ci przysięgam,
Czym rozgniewałam go, nie wiem; tu klękam,
2570
Jeżelim kiedy wolą albo słowem,
Czynem lub myślą złamała mu wiarę;
Jeśli me oczy, uszy, zmysły moje,
Dla innych, chwilę o nim zapomniały;
Jeśli nie kocham, jeśli nie kochałam,
2575
Jeśli go wiecznie nie będę kochała,
Choćby rozwodem żebraczką mnie zrobił,
Niech bez pociechy umrę! Gniew jest silny;
Gniew jego może pozbawić mnie życia,
Lecz mej miłości skazić nie potrafi.
2580
Ha, nierządnica! Nie mogę bez zgrozy
Wymówić słowa, a popełnić czynu,
Którym na imię bym to zasłużyła,
Skarby całego świata mnie nie skłonią!

JAGO

Ukój się, pani! Gniew jego przeminie.
2585
Pewno sprawami państwa rozdrażniony
Mści się na tobie.

DESDEMONA

Bodajby tak było!

JAGO

Tak jest, zaręczam.
Słychać trąby.
To znak wieczerzy. Weneccy posłowie
2590
Czekają na was w pałacowej sali.
Idź, pani, nie płacz; wszystko będzie dobrze.
Wychodzą: Desdemona i Emilia. — Wchodzi Roderigo.
Jak się masz, Roderigo?

RODERIGO

2593

Coś mi się wszystko zdaje, że nie postępujesz ze mną uczciwie.

JAGO

A to dlaczego?

RODERIGO

2595

Jago, co dzień zbywasz mnie jakim nowym wykrętem, a jak teraz spostrzegam, usuwasz raczej ode mnie wszelkie sposobności, zamiast pokrzepiać moich nadziei choćby najmniejszym postępem. Nie zniosę tego dłużej, jak nie myślę schować do kieszeni w milczeniu, co już przez moją głupotę wycierpiałem.

JAGO

2596

Czy chcesz mnie słuchać, Roderigo?

RODERIGO

2597

Słuchałem cię już zbyt długo, bo słowa twoje nie idą w parze z czynami.

JAGO

2598

Najniesłuszniej mnie oskarżasz.

RODERIGO

2599

Prawdę tylko mówię. Zmarnotrawiłem cały mój majątek. Za połowę klejnotów, które ci dałem, aby je wręczyć Desdemonie, uwiódłbym zakonnicę. Powiedziałeś mi, że je przyjęła, a w zapłatę dała mi oczekiwania i nadzieje śpiesznych względów i zażyłości, lecz dotąd czekałem na nie daremno.

JAGO

2600

Dobrze, dalej, bardzo dobrze!

RODERIGO

2601

Bardzo dobrze, dalej! Nie mogę już dalej, a nie ma w tym nic dobrego. Myślę, że mnie traktujesz nieuczciwie, i zaczynam spostrzegać, że mnie wystrychnąłeś na dudka.

JAGO

2602

Bardzo dobrze!

RODERIGO

2603

A ja ci powiadam, że nie bardzo dobrze! Dam się poznać Desdemonie, a byle mi chciała zwrócić klejnoty, wyrzeknę się zalotów, oświadczę żal za moje występne nalegania; w przeciwnym razie możesz być przekonany, że będę na tobie strat moich poszukiwał.

JAGO

2604

Czy skończyłeś?

RODERIGO

2605

Tak jest, skończyłem, a przysięgam, że nie powiedziałem słowa, którego bym nie miał na myśli wykonać.

JAGO

2606

No, teraz dopiero spostrzegam, że masz ducha; odtąd też lepsze niż kiedykolwiek buduję na tobie nadzieje. Daj mi rękę, Roderigo. Powziąłeś ku mnie najsprawiedliwszą urazę, choć przysięgam, że szczerze pracowałem w twoim interesie.

RODERIGO

2607

Nie pokazało się to wcale.

JAGO

2608

Wyznaję, że się to nie pokazało; twój zarzut nie jest bez dowcipu[30] i sensu. Lecz, Roderigo, jeżeli prawdziwie masz w sobie to, co teraz mam więcej niż kiedykolwiek przyczyn wierzyć, że masz, to jest postanowienie, odwagę i męstwo, dowiedź tego tej nocy, a jeżeli następującej zaraz nocy nie będziesz miał Desdemony, spiskuj na moje życie, sprzątnij mnie podstępnie.

RODERIGO

2609

Zobaczmy, o co idzie. Czy to w granicach rozsądku i możebności?

JAGO

2610

Słuchaj: przyszedł szczególny rozkaz z Wenecji, mianujący Kassja następcą Otella.

RODERIGO

2611

Czy być może! Więc Otello i Desdemona wracają do Wenecji?

JAGO

2612

O nie! Otello płynie do Maurytanii i zabiera z sobą piękną Desdemonę, chyba że jaki niespodziewany wypadek jego tu pobyt przedłuży, a najpewniejszym takiego rodzaju wypadkiem byłoby sprzątnienie Kassja.

RODERIGO

2613

Co rozumiesz przez sprzątnienie Kassja?

JAGO

2614

Rozumiem zrobienie go niezdolnym do zajęcia posady Otella: rozpłatanie mu czaszki.

RODERIGO

2615

I chciałbyś, żebym ja to zrobił?

JAGO

2616

Tak jest, jeśli chcesz oddać sobie usługę i sprawiedliwość. Kassjo wieczerza tej nocy z pewną jejmościanką, u której mam się z nim spotkać. Nic on jeszcze nie wie o swojej świetnej fortunie; jeżeli zechcesz czatować na niego przy wyjściu, które tak urządzę, że wypadnie między dwunastą a pierwszą, możesz go napaść w najlepszą porę; ja też będę w bliskości, żeby ci dopomóc w potrzebie; toć przecie we dwóch przyjdziem z nim do ładu. Chodź ze mną, a nie wytrzeszczaj tak oczu; chodź tylko za mną, a ja ci tak wykażę potrzebę jego śmierci, że zadać mu ją będziesz uważał za obowiązek. Już czas wieczerzy; noc przemija; do dzieła!

RODERIGO

Chcę wprzódy coś więcej słyszeć o twoich przyczynach.

JAGO

Będziesz je miał.
Wychodzą.

SCENA III

Inny pokój w zamku.
Wchodzą: Otello, Lodowiko, Desdemona, Emilia, Orszak.

LODOWIKO

Tylko się dalej nie fatyguj, proszę.

OTELLO

2620
O nie, przechadzka potrzebna mi teraz.

LODOWIKO

Dobranoc, pani; dzięki za uprzejmość!

DESDEMONA

Jesteś nam, panie, miłym zawsze gościem.

OTELLO

A teraz, panie, idźmy! — Desdemono —

DESDEMONA

Mój mężu?

OTELLO

2625
Idź natychmiast spać się położyć; za chwilę wrócę.
Odeślij twoją towarzyszkę; zrób, jak ci mówię.

DESDEMONA

Zrobię, jak rozkazujesz.
Wychodzą: Otello, Lodowiko i Orszak.

EMILIA

A jak on teraz? Zda się spokojniejszy.

DESDEMONA

Słyszałaś, mówił, że za chwilę wróci;
2630
Polecił, żebym natychmiast spać poszła,
Żebym bez zwłoki ciebie odesłała.

EMILIA

Mnie odesłała?

DESDEMONA

Taka jego wola.
Dlatego daj mi, proszę, nocny ubiór,
2635
I bądź mi zdrowa; nie chcę go rozgniewać.

EMILIA

Bodaj go nigdy oczy twe nie znały!

DESDEMONA

Tego nie powiem, bo ja go tak kocham,
Że nawet jego groźby, gniewy, fuki —
Odejm tę szpilkę — urok dla mnie mają.

EMILIA

2640
Wedle rozkazu w ślubne prześcieradła
Łoże oblekłam.

DESDEMONA

Wszystko mi to jedno.
O Boże, co za dziwne myśli nasze!
Jeśli przed tobą umrę, moje ciało
2645
W jedno z tych owiń, proszę, prześcieradeł.

EMILIA

Ach, nie myśl o tym! Co za myśl dziwaczna!

DESDEMONA

Matki mej panna[31], nazwiskiem Barbara,
Miała kochanka, który ją opuścił,
Umiała ona piosenkę o wierzbie.
2650
Pieśń była stara, ale malowała
Dobrze jej losy; nucąc ją umarła.
Ta pieśń mi teraz ciągle w myśli stoi,
I coś mnie nagli, bym zwiesiła głowę
I tak śpiewała, jak biedna Barbara.
2655
Spiesz się.

EMILIA

Czy nocny mam znieść pani ubiór?

DESDEMONA

Rozbierz mnie tylko. Jakże ci się zdaje?
Ten Lodowiko miły bardzo człowiek.

EMILIA

Przy tym urodny.

DESDEMONA

2660
A jak pięknie mówi!

EMILIA

Znam w Wenecji jedną panią, która by poszła boso do Palestyny za jedno dotknięcie jego dolnej wargi.

DESDEMONA

śpiewa:
I.
Szumią nad dziewczyną gałązki wierzbowe,
O wierzbo zielona!
2665
Dłoń sparła na sercu, na kolanach głowę,
O wierzbo zielona!
Świeża srebrna struga jej wtórzy westchnienie,
O wierzbo zielona!
Słone łzy jej oczu zmiękczyły kamienie.
2670
Włóż to do szufladki.
O wierzbo zielona!
Śpiesz się tylko, bo wkrótce powróci.
O wierzbo zielona, ty będziesz mi wiankiem.
II.
2675
Niech nikt go nie gani, on słusznie mną gardzi —
Nie, nie ten wiersz teraz. — Cicho! Kto stuka?

EMILIA

To wiatr.

DESDEMONA

śpiewa:
Jam rzekła, niewierny! On na to, cóż z tego?
O wierzbo zielona!
2680
Gdy inną ja kocham, ty kochaj innego.
A więc dobranoc! Swędzą mnie powieki;
Czy to łzy znaczy?

EMILIA

Nie, to nic nie znaczy.

DESDEMONA

A mnie mówiono, że to łzy ma znaczyć,
2685
O ci mężczyźni! Powiedz mi, Emilio,
Wierność, ŻonaCzy są, jak myślisz, na ziemi kobiety,
Zdolne tak ciężko mężów swych pokrzywdzić?

EMILIA

O są, są, pani, wątpliwości nie ma.

DESDEMONA

Chciałabyś zrobić to za ziemię całą?

EMILIA

2690
Czybyś ty, pani, nie chciała?

DESDEMONA

Emilio,
O nie! Te gwiazdy niebieskie mi świadkiem.

EMILIA

I ja przy gwiazdach świadkach bym nie chciała;
Rzeczy te lepiej robią się po ciemku.

DESDEMONA

2695
Więc byś zrobiła to za świata cenę?

EMILIA

2696

Świat, rzecz to wielka, i wielka to cena za grzech niewielki.

DESDEMONA

2697

Nie, nie wierzę, abyś chciała to zrobić.

EMILIA

2698

A mnie się zdaje, że bym zrobiła, a odrobiłabym, zrobiwszy. Naturalnie, nie chciałabym takiej dopuścić się sprawy ani za obrączkę, ani za łokieć batystu, ani za sukienkę, ani za spódniczkę, ani za kapelusz, ani za jakie inne podobnego rodzaju bagatele, ale za świat cały! Ba! kto by nie przyprawił rogów, żeby go zrobić monarchą? Za taką cenę gotowam ryzykować się na czyściec.

DESDEMONA

2699

Niech zginę, jeślibym występek ten popełniła za świat cały!

EMILIA

2700

Lecz pomnij, pani, że występek jest tylko występkiem na świecie, a mając świat za twoją pracę, byłby to występek na twoim własnym świecie i mogłabyś go łatwo na cnotę przemienić.

DESDEMONA

Nie myślę, żeby była taka kobieta na ziemi.

EMILIA

O, tuzinami; a w dodatku tyle, że by nimi można
było zaludnić świat, który w grze tej był stawką.
MałżeństwoLecz, moim zdaniem, jeśli żony grzeszą,
2705
Mężów to wina. Lub stygną w uczuciach,
Skarb nasz na obce wylewają łona,
Lub wybuchają z zazdrością zgryźliwą,
Krępują wolność, biją nas czasami,
W gniewie zbyt nasze ścieśniają wydatki;
2710
My też żółć mamy, choć skore przebaczać,
Nie gardzim zemstą. Niech wiedzą mężowie,
Że tak jak oni, żony zmysły mają,
Widzą, smakują kwasy i słodycze,
Wąchają wonie. Czego oni pragną,
2715
Gdy inne nad nas przenoszą? Rozkoszy.
Tak sądzę; czyli namiętność ich goni?
Tak myślę; czyli ułomność w tym ludzka?
Tak, bez wątpienia. A w naszych też piersiach
Czy namiętności, ułomności nie ma?
2720
Niech nas szanują, lub niech pamiętają,
Że grzesząc, przykład do grzechu nam dają.

DESDEMONA

Dobranoc! — Boże, racz mną tak kierować,
By złe naprawić, a nie naśladować!
Wychodzą.

AKT PIĄTY

SCENA I

Ulica.
Wchodzą: Jago, Roderigo.

JAGO

Stań za tym murem. Za chwilę nadejdzie:
2725
Dobądź twej dobrej szabli, a mierz w serce,
Żwawo, bez trwogi! Będę niedaleko.
Wzrośniem lub zgnijem, pomnij tylko na to
I utwierdź silnie twe postanowienie.

RODERIGO

Bądź tylko blisko, dłoń może mnie zawieść.

JAGO

2730
Widzisz, tam będę. Zajmij stanowisko.
Odchodzi na stronę.

RODERIGO

Niewielką w sercu czuję chęć do tego;
Przyczyny jednak dał mi dostateczne.
Mniej jeden człowiek i koniec. Niech ginie!
Zajmuje swoje stanowisko.

JAGO

Młodą wrzodziankę przytarłem do żywa;
2735
Wścieka się z gniewu. Czy zabije Kassja,
Czy Kassjo jego, czy też oba zginą,
Ja zawsze wygram. Roderigo, żyjąc,
O zwrot mnie będzie bez ustanku dręczył
Złota i pereł, którem zeń wyłudził,
2740
Dla Desdemony niby na prezenta.
Tak być nie może. Jeśli Kassjo żyje,
W dniu każdym jasna czynów jego piękność
Mnie szpetnym robi, a przy tym, co gorsza,
Otello mógłby wszystko mu wyjawić.
2745
On musi zginąć! Tak! Otóż nadchodzi.
Wchodzi Kassjo.

RODERIGO

Chód mi ten znany; to on.
Wybiega z zasadzki i uderza Kassja.
Giń, nędzniku!

KASSJO

Cios był mistrzowski, mógł być niebezpieczny,
Lecz karacena[32] lepsza, niźliś myślał.
2750
Spróbujmy teraz twojej!
Walczą. Roderigo ranny upada.

RODERIGO

Ach, umieram!
Wbiega Jago, rani Kassja w udo i wychodzi.

KASSJO

O, jam kaleką na wieki! Ratujcie!
Upada. — Wchodzi Otello w odległości.

OTELLO

Głos Kassja! Jago dotrzymał mi słowa.

RODERIGO

O ja nikczemnik!

OTELLO

2755
Prawdę powiedziałeś.

KASSJO

Zbójcy! Ratujcie! Światła! Och, doktora!

OTELLO

To on! Uczciwy, sprawiedliwy Jago,
Krzywd przyjaciela szlachetnym uczuciem
Uczy mnie — Duszko, kochanek twój zginął,
2760
I twój los bliski! — Idę, nierządnico!
Precz z serca czary siane jej oczami!
Splamione przez cię łoże krew twa splami!
Wychodzi. — Wchodzą: Gracjano i Lodowiko w odległości.

KASSJO

Niktże nie przyjdzie? Och, zbójcy! Ratujcie!

GRACJANO

Jakieś nieszczęście; to jest krzyk boleści!

KASSJO

2765
Ratujcie!

LODOWIKO

Słuchaj!

RODERIGO

O podlec nikczemny!

LODOWIKO

Dwa lub trzy jęki! Wszystko ciemność kryje;
Może to podstęp; zbyt jest niebezpiecznie
2770
W tak małej liczbie za krzykiem tym śpieszyć.

RODERIGO

Niktże nie przyjdzie? Na śmierć mnie krew ujdzie!
Wchodzi Jago z pochodnią.

LODOWIKO

Cicho!

GRACJANO

Z szablą i światłem ktoś w koszuli bieży.

JAGO

Kto tam? Kto wołał: zbójcy! Na ratunek!

LODOWIKO

2775
Nie wiemy wcale.

JAGO

Nic nie słyszeliście?

KASSJO

Tu! Tu! Na Boga! Ratujcie! Ratujcie!

JAGO

Kto to?

GRACJANO

Jak widzę, to chorąży wodza.

LODOWIKO

2780
To on, zaprawdę; zuch to próbowany.

JAGO

Kto jesteś, co tak miłosiernie wołasz?

KASSJO

O Jago, jestem raniony przez łotrów,
Ratuj mnie, ratuj!

JAGO

Drogi poruczniku,
2785
Cóż to za łotry zbrodni tej sprawcami?

KASSJO

Jeden z nich musi blisko tutaj leżeć,
Bo nie mógł uciec.

JAGO

O zdradzieckie łotry!
Do Lodowika i Gracjana:
Kto idzie? Śpieszcie, śpieszcie tu na pomoc!

RODERIGO

2790
Och, tu! Ratunku!

KASSJO

To jeden z nich, słyszysz?

JAGO

O podły zbójco! Nędzny niewolniku!
Przebija Roderigo.

RODERIGO

Przeklęty Jago! O ty psie nieludzki!
Umiera.

JAGO

Krwawi złodzieje! Po nocy zabijać.
2795
Jak głuche miasto! Ratujcie! Ratujcie!
Kto idzie? Mówcie; czy wróg, czy przyjaciel?

LODOWIKO

Po czynach naszysz zdołasz nas osądzie.

JAGO

Czy Lodowiko?

LODOWIKO

On sam.

JAGO

2800
Śpieszcie, proszę!
Tu leży Kassjo przez zbójców raniony.

LODOWIKO

Kassjo?

JAGO

Mój bracie, co ci jest takiego?

KASSJO

Och, noga moja rozcięta na dwoje!

JAGO

2805
Uchowaj Boże! Hej światła, panowie!
Niech ranę jego owinę koszulą.
Wchodzi Bianka.

BIANKA

Co się tu dzieje? Czyje to są krzyki?

JAGO

Czyje to krzyki?

BIANKA

O mój drogi Kassjo?
2810
Mój słodki Kassjo! Kassjo! Kassjo! Kassjo!

JAGO

Ty nierządnico! Czyli się domyślasz,
Dobry Kassjo, kto cię mógł tak ranić?

KASSJO

Nie.

GRACJANO

Z szczerym żalem w tym widzę cię stanie.
2815
Właśniem cię szukał.

JAGO

Daj mi twą podwiązkę.
Tak. Gdyby można znaleźć gdzie nosidła!

BIANKA

Boże! On mdleje. Kassjo, Kassjo, Kassjo!

JAGO

Panowie moi, mam powody mniemać,
2820
Że ta szurgotka w zbrodni miała udział.
Cierpliwość, Kassjo! Przybliżcie się, proszę,
Dajcie pochodnię. Czy znam ja te rysy?
Ach, mój przyjaciel, drogi mój spółziomek,
Rodrigo! Lecz nie — tak — to on, Rodrigo!

GRACJANO

2825
Wenetczyk?

JAGO

Tak jest. Czyli go pan znałeś?

GRACJANO

Czyli go znałem? Ach!

JAGO

Signior Gracjano?
Przebacz mi, proszę. Te krwawe wypadki
2830
Mej niegrzeczności niech tłumaczem będą.

GRACJANO

Rad ciebie witam.

JAGO

Jak się masz, Kassjo?
Prędzej, nosidła! nosidła!

GRACJANO

Rodrigo?

JAGO

2835
Tak, on. O szczęście! Otóż i nosidła!
Wnoszą lektykę.
Niech go stąd dobrzy jacy ludzie wezmą;
Ja zamkowego poszukam chirurga.
Do Bianki:
Ty, mościa panno, oszczędź sobie pracy.
Ten, co tu leży, był mym przyjacielem;
2840
Jakiż mu dałeś powód nienawiści?

KASSJO

Żadnego w świecie; ja go nie znam nawet.

JAGO

do Bianki:
Cóż to? Bledniejesz? Wnieście go do domu!
Wynoszą Kassja i Roderiga.
Panowie, chwilę! Zbladłaś, mościapanno?
Czy uważacie wzrok jej obłąkany?
2845
Trwożysz się, ptaszku? Wnet usłyszym więcej,
Tylko uważnie raczcie spojrzeć na nią;
Czy spostrzegacie? Występek przez siebie
Dość jest wymowny — słów mu nie potrzeba.
Wchodzi Emilia.

EMILIA

Co się tu stało, mężu, co się stało?

JAGO

2850
Na Kassja napadł pośród nocy cieniów
Rodrigo z bandą nieodkrytych zbójców;
Rodrigo zginął, Kassjo ciężko ranny.

EMILIA

Ach, dobry, biedny, nieszczęśliwy Kassjo!

JAGO

Oto są skutki nierządnego życia.
2855
Emilio, proszę, idź, zapytaj Kassja,
Gdzie wieczór spędził. Co? Drżysz na pytanie?

BIANKA

Spędził go u mnie, lecz nie drżę dlatego.

JAGO

Spędził u ciebie? A więc pójdziesz ze mną.

EMILIA

Hańba ci, hańba, podła nierządnico!

BIANKA

2860
Nie jestem wcale podłą nierządnicą,
Ale uczciwą, tak jak ty kobietą.

EMILIA

Jak ja? O zgrozo!

JAGO

Łaskawi panowie,
Idźmy o stanie Kassja się dowiedzieć.
2865
Ty, aśćko, będziesz inną śpiewać piosnkę.
Do cytadeli spiesz co tchu, Emilio,
Panu i pani zdarzenie opowiedz!
Idźmy, panowie!
Na stronie:
Za krótką godzinę
2870
Urosnę, albo bez nadziei zginę.
Wychodzą.

SCENA II

Sypialny pokój.
Desdemona uśpiona w łóżku; wchodzi Otello z lampą i mieczem.

OTELLO

Te mam powody, te mam, moja duszo!
Wy, czyste gwiazdy, nie pytajcie o nie!
Te mam powody! — MorderstwoKrwi jej nie przeleję,
Ani zadrasnę nad śnieg bielszej skóry,
2875
Nad alabaster monumentów gładszej.
Kładzie na stronę miecz.
Lecz musi umrzeć, albo innych zdradzi.
Zagaśmy światło, potem — zgaśmy światło.
Ty, lampo, jeśli twój zagaszę płomień,
Wzniecić go mogę, gdyby żal mi było,
2880
Żem go przydusił; ale ciebie, lampo,
Najczulszy wzorze arcydzieł natury,
Jeżeli zgaszę, gdzie jest Prometeusz,
Który cię zdoła rozpalić na nowo?
Jeśli tę różę uszczknę raz z gałęzi,
2885
Żywotnych soków nie zdołam jej wrócić,
I zwiędnąć musi. Na krzu[33] ją powącham.
Całuje ją.
O słodki oddech, który sprawiedliwość
Prawie przymusza, aby miecz strzaskała!
O, jeszcze jeden! Bądź tak, kiedy umrzesz,
2890
Ja cię zabiję, potem kochać będę.
O, jeszcze jeden, jeden i ostatni!
Tak słodki nie był nigdy tak fatalny!
Ja płakać muszę; lecz to łzy okrutne.
Żal mój niebieski: uderza, gdzie kocha.
2895
Ona się budzi.

DESDEMONA

Czy to ty, Otello?

OTELLO

Ja, Desdemono!

DESDEMONA

Chcesz się spać położyć?

OTELLO

Czyś wieczór twoje zmówiła modlitwy?

DESDEMONA

2900
Zmówiłam, mężu.

OTELLO

Jeśli, Desdemono,
Grzech jeszcze jaki przypominasz sobie,
Którego szczerą nie omyłaś skruchą,
To módl się teraz!

DESDEMONA

2905
Niestety, mój mężu,
Co myślisz przez te słowa?

OTELLO

Spiesz się tylko!
Odejdę na bok, bo nie chciałbym razem
Zabić twej duszy nieprzygotowanej;
2910
Nie, broń mnie Boże, nie chcę duszy zabić!

DESDEMONA

Czy o zabiciu mówisz?

OTELLO

O zabiciu.

DESDEMONA

Więc niech się niebo zlituje nade mną!

OTELLO

Ja na to: Amen, z głębi serca wtórzę.

DESDEMONA

2915
Choć mówisz, ty mnie przecie nie zabijesz.

OTELLO

Hm!

DESDEMONA

Lecz drżę jednak, bo śmierć niedaleka,
Gdy oczy twoje tak srogo się iskrzą.
Czemu drżę, nie wiem, bo się w sercu moim
2920
Niewinną czuję; lecz wiem, że drżę cała.

OTELLO

Myśl o twych grzechach!

DESDEMONA

Chyba grzechem będzie
Miłość ku tobie.

OTELLO

I dlatego umrzesz!

DESDEMONA

2925
O jak okropnie ginąć dla miłości!
Niestety, czemuż tak przygryzasz wargi?
Cała twa istność drga od namiętności;
Wszystko strasznego coś tu zapowiada;
Lecz mam nadzieję, że nie mnie ta groźba.

OTELLO

2930
Milcz!

DESDEMONA

Będę, mężu. Lecz o co mnie skarżysz?

OTELLO

Tą chustkę, którąm dał ci w upominku,
Którąm tak kochał, ty Kassjowi dałaś.

DESDEMONA

Nie, na me życie, nie, na duszę moją!
2935
Poślij po Kassja, zapytaj go o to!

OTELLO

O duszko, strzeż się, strzeż krzywoprzysięstwa;
Pomnij, że jesteś na śmiertelnym łożu!

DESDEMONA

Lecz ach! nie umrę jeszcze!

OTELLO

Tak, natychmiast!
2940
Więc szczerze wyznaj wszystkie grzechy twoje,
Bo przecząc jeden po drugim przysięgą,
Nie zdołasz zmienić silnych postanowień,
Które szaleją w mej śmiertelnej duszy.
Ty musisz umrzeć.

DESDEMONA

2945
Zlituj się, o Boże!

OTELLO

Ja mówię: Amen!

DESDEMONA

A i ty miej litość!
Nie obraziłam ciebie nigdy, nigdy!
Inną miłością nie kochałam Kassja,
2950
Jak tą, na którą niebo przyzwoliło.
Jam mu żadnego nie dała podarku.

OTELLO

Na Boga! Chustkęm w jego ręku widział.
Krzywoprzysięstwem serce me na kamień
Zmieniasz, przymuszasz, abym czyn mój nazwał
2955
Morderstwem, gdy go brałem za ofiarę.
Widziałem chustkę!

DESDEMONA

Więc Kassjo ją znalazł.
Jam jej nie dała. Każ posłać po niego,
Niech prawdę wyzna.

OTELLO

2960
On już wyznał prawdę.

DESDEMONA

Co wyznał, panie?

OTELLO

Że — że byłaś jego.

DESDEMONA

Jego i grzesznie?

OTELLO

Tak.

DESDEMONA

2965
Tego nie powie.

OTELLO

Nie, usta jego zamknięte na wieki;
Uczciwy Jago zaradził już temu.

DESDEMONA

Wytłumaczona teraz trwoga moja.
On zginął?

OTELLO

2970
Gdyby każdy włosek jego
Na jego głowie udzielnym bił życiem,
Ma wielka zemsta wszystkie by pożarła.

DESDEMONA

Ach, on zdradzony, a jam jest zgubiona!

OTELLO

Ha, nierządnico! Przy mnie płaczesz po nim?

DESDEMONA

2975
Wygnaj mnie, panie, lecz mnie nie zabijaj!

OTELLO

Giń, nierządnico!

DESDEMONA

Pozwól mi żyć dzisiaj,
Zabij mnie jutro!

OTELLO

Jeśli chcesz się bronić —

DESDEMONA

2980
Choć pół godziny!

OTELLO

Ani jednej chwili!

DESDEMONA

Choć daj mi zmówić modlitwę!

OTELLO

Za późno!
Dusi ją.
Cóż to za wrzawa? Czy jeszcze oddycha?
2985
Chociaż okrutny, jestem miłosierny,
I nie chcę twoich przedłużać boleści.
Tak, tak!

EMILIA

za sceną:
Hej, panie! Mój panie! Mój panie!

OTELLO

Kto tam?

EMILIA

za sceną:
2990
Mój panie, pragnę mówić z tobą.

OTELLO

Tak, to Emilia. Zaraz! Już skonała.
Chce pewno donieść mi o śmierci Kassja.
Krzyk tam był wielki. — Żadnego już ruchu.
Już jak grób cicha. — Mamże jej otworzyć?
2995
Rusza się znowu? Nie. Co ja mam począć?
Gdy wejdzie, mówić z moją zechce żoną.
Z mą żoną? Jaką żoną? Nie mam żony!
O ty fatalna, ty straszna godzino!
Zda mi się teraz, że księżyc i słońce
3000
Zaćmić się winny, a strwożona ziemia
Drżeć z przerażenia!

EMILIA

za sceną:
Błagam cię, mój panie,
Pozwól mi z sobą mówić!

OTELLO

Zapomniałem.
3005
O wejdź, Emilio! Ale czekaj chwilę.
Spuśćmy firanki.
Otwiera drzwi.
Co cię tu sprowadza?

EMILIA

wchodząc:
Jak tam okropne spełniono zabójstwo!

OTELLO

Co? Kiedy? Teraz?

EMILIA

3010
Przed chwilą mój panie.

OTELLO

Wina księżyca, który bliżej ziemi
Toczy się dzisiaj, niż miał zwyczaj dawniej.
Nic też dziwnego, że ludzie szaleją.

EMILIA

Kassjo młodego zabił Wenetczyka,
3015
Rodriga.

OTELLO

Zabił? Lecz i Kassjo zginął?

EMILIA

Nie, on nie zginął.

OTELLO

Nie? Kassjo nie zginął?
Więc odstrojone jest, widzę, morderstwo,
3020
I słodka zemsta ostre daje tony.

DESDEMONA

Zamordowana niewinnie! Niewinnie!

EMILIA

Niestety! Co ten krzyk znaczy?

OTELLO

Krzyk? Jaki?

EMILIA

Tam. Ha, niestety! To był krzyk mej pani.
3025
Och! Na ratunek! Pani, przemów jeszcze!
Przemów, o słodka pani, Desdemono!

DESDEMONA

Niewinną śmiercią ginę.

EMILIA

Kto cię zabił?

DESDEMONA

Nikt, nikt; ja sama. Bądź zdrowa! Bądź zdrowa!
3030
Poleć mnie męża mojego pamięci.
Kona.

OTELLO

Jak to, i któż by miał ją zamordować?

EMILIA

Kto wie? Niestety!

OTELLO

Lecz nie ja przynajmniej,
Wszak sama z ust jej wyznanie słyszałaś.

EMILIA

3035
Tak powiedziała; prawdę zeznać muszę.

OTELLO

Z kłamstwem na ustach poszła w piekła ogień:
Ja ją zabiłem!

EMILIA

Tym czystszym aniołem
Ona, czarniejszym diabłem ty, morderco!

OTELLO

3040
Żyła nierządnie, była mi niewierną.

EMILIA

Ty ją potwarzasz, a sam diabłem jesteś.

OTELLO

Jak fale wody była mi fałszywą.

EMILIA

A ty jak ogień jesteś popędliwy,
O fałsz ją skarżąc. Ona była wierną
3045
Jak niebo.

OTELLO

Kassjo posiadał ją. Jaga
Pytaj się o to. Niechaj się zapadnę
Głębiej niż piekła dno, jeślim ją zabił
Bez ważnych przyczyn! Twój mąż wie o wszystkim.

EMILIA

3050
Mój mąż?

OTELLO

Tak, mąż twój.

EMILIA

Że była niewierną?

OTELLO

Niewierną z Kassjem. Gdyby wierną była,
A Bóg mi drugi taki świat ulepił,
3055
Z nieskażonego diamentu cały,
I tak bym w zamian dać jej nie chciał.

EMILIA

Mąż mój?

OTELLO

Twój mąż. On pierwszy odkrył mi rzecz całą.
Uczciwy człowiek, co się z serca brzydzi
3060
Szlamem, sromotne kryjącym występki.

EMILIA

Mój mąż?

OTELLO

Dopókiż powtarzać ci muszę;
Tak jest, tak, mąż twój.

EMILIA

Droga moja pani,
3065
Czemuż łotrostwo miłość oszukało!
Mój mąż powiedział, że była niewierną?

OTELLO

On, mąż twój, mówię. Czy mnie nie rozumiesz?
Twój mąż, przyjaciel mój, uczciwy Jago.

EMILIA

Jeśli tak mówił, niechaj po pół grama
3070
Co dzień przeklętej jego duszy gnije!
Kłamca bezczelny! Zbyt tylko kochała
Swój lekkomyślny wybór a potworny.

OTELLO

Ha!

EMILIA

Rób, co zechcesz. Ten czyn twój okrutny
3075
Nie więcej nieba wart, jak ty jej serca!

OTELLO

Milcz! Dla twojego dobra ci to radzę.

EMILIA

Krzywdzić mnie nie masz połowy tej siły,
Którą ja czuję do zniesienia krzywdy.
O głupcze! głupcze! plugawy i głupi,
3080
Szydzę z twej szabli! Czyn odkryję światu,
Choćbym dwadzieścia razy miała zginąć.
Ratujcie! Murzyn zabił panią moją!
Ratujcie! Zbójcy!
Wchodzą: Montano, Gracjano i Jago.

MONTANO

Cóż to, generale?

EMILIA

3085
Dobrze, żeś przyszedł. Jago, coś ty zrobił,
Że ludzie zbrodnie swe na grzbiet twój kładą?

GRACJANO

Co się tu stało?

EMILIA

Jeżeliś jest mężem
Zaprzecz, o zaprzecz temu zbrodniarzowi,
3090
Który śmie mówić, iż od ciebie słyszał,
Że żona jego była mu niewierną.
Ja wiem, żeś tego nie powiedział, Jago,
Boś nie jest łotrem. Odpowiedz mi Jago,
Serce me pełne!

JAGO

3095
Mówiłem, com myślał;
Nie powiedziałem ani słowa więcej,
Jak sam mógł stwierdzić i za prawdę uznać.

EMILIA

Lecz, Jago, czy mu powiedziałeś kiedy,
Że mu niewierną była?

JAGO

3100
Powiedziałem.

EMILIA

Podłe, piekielne powiedziałeś kłamstwo,
Zbrodnicze kłamstwo, na duszę przysięgam!
Niewierna z Kassjem! Z Kassjem powiedziałeś?

JAGO

Tak, mościapani; kiełznaj tylko język!

EMILIA

3105
Mam kiełznać język? Muszę, muszę mówić!
Zabita pani na łożu tym leży.

WSZYSCY

Uchowaj Boże!

EMILIA

A twoje raporta
Stały się tego morderstwa powodem.

GRACJANO

3110
Potworna prawda!

MONTANO

Okropny uczynek!

EMILIA

Pojmuję teraz — myślę — widzę — zbrodnia!
Zaraz myślałam — zabiję się z żalu!
O zbrodnia! Zbrodnia!

JAGO

3115
Czy straciłaś rozum?
Wyjdź stąd natychmiast i do domu wracaj!

EMILIA

Dobrzy panowie, pozwólcie mi mówić.
Mą powinnością słuchać go — nie teraz.
Już nigdy może do domu nie wrócę.

OTELLO

3120
Och! och! och!
Pada na łóżko.

EMILIA

Wij się i rycz wśród rozpaczy,
Boś zamordował najsłodszą niewinność,
Co kiedykolwiek na ziemi tej żyła!

OTELLO

Była niewierną! Ledwo cię poznałem.
3125
Stryju; patrz, oto twoja synowica.
Ta dłoń jej żywot przed chwilą przecięła.
Czyn się wam zdaje czarny i okrutny.

GRACJANO

O Desdemono moja biedna, teraz
Cieszę się z tego, że ojciec twój umarł!
3130
Ślub go twój zabił, ciężki żal po tobie
Nić życia jego na dwoje rozerwał.
Widok ten pewno w rozpacz by go pochnął,
Anioła stróża odkląłby od siebie
I w potępieńców rzucił się gromady!

OTELLO

3135
O, to okropnie! Lecz Jago wie dobrze,
Że z Kassjem tysiąc razy dokonała
Sprośnego czynu. Sam Kassjo to wyznał,
A ona, w jego uczynków nagrodę,
Dała mu mojej miłości zadatek,
3140
Który ja w Kassja sam widziałem ręku.
Była to chustka niegdyś mojej matce
Przez ojca dana.

EMILIA

Niebieskie potęgi!

JAGO

Idź! Milcz!

EMILIA

3145
Ja milczeć? O nigdy! O nigdy!
Jak wiatr północny wolna mówić będę;
Niechaj powstaną przeciw mnie niebiosa,
Ziemia i piekło, i tak mówić będę!

JAGO

Roztropność radzę, a wracaj do domu.

EMILIA

3150
Nie.
Jago chce ją sztyletem uderzyć.

GRACJANO

Wstydź się! Jak to, miecz przeciw kobiecie?

EMILIA

Głupi Murzynie, przypadkiem znalazłam
Tę twoją chustkę i dałam mężowi,
Bo często, długo, uroczystą prośbą,
3155
Większą niż warta podobna drobnostka,
Błagał, zaklinał, abym ją ukradła.

JAGO

Precz, nierządnico!

EMILIA

Dała ją Kassjowi?
Jam ją znalazła i mężowi dała.

JAGO

3160
Kłamiesz, nędznico!

EMILIA

Nie kłamię, Bóg widzi!
Nie, nie, panowie! Podły rozbójniku!
Co miał z tak dobrą żoną taki głupiec,
Co miał spólnego?
Jago przebija Emilię i ucieka.

OTELLO

3165
O czyliż w niebiosach
Pocisków nie ma? Na co są pioruny?
O łotr nikczemny!

GRACJANO

Kobieta upada:
Nie ma wątpienia, on żonę swą zabił.

EMILIA

3170
Zabił. Połóżcie mnie przy pani mojej.

GRACJANO

On uszedł, ale żonę zamordował.

MONTANO

Ha, łotr nikczemny! Zachowajcie oręż,
Który z Murzyna dłoni odebrałem.
Drzwi te obsadźcie; niechaj wprzódy zginie,
3175
Nim próg przestąpi; ja biegnę tymczasem
Za tym zbrodniarzem, za tym potępieńcem.
Wychodzą: Montano i Gracjano.

OTELLO

Nie mam odwagi; lada dzieciuch może
Miecz mi odebrać; lecz dlaczegoż honor
Chwilą ma przeżyć straconą uczciwość?
3180
Niech ginie wszystko!

EMILIA

O pani, o pani,
I cóż nam twoja piosenka wróżyła?
Czy mnie ty słyszysz? Niech będę łabędziem,
Niech w pieśni skonam! O wierzbo zielona!
3185
Murzynie, słuchaj, ona była czystą;
Srogi Murzynie, ona cię kochała;
Jak prawdę mówię, niech Bóg mnie tak zbawi!
Mówię, co myślę — umieram! Umieram!
Kona.

OTELLO

Mam tu miecz drugi; hiszpańska w nim klinga,
3190
A w lodowatej hartowana wodzie.
Mam go. Mój stryju, muszę wyjść z tej izby.

GRACJANO

za sceną:
Strzeż się, bo drogo twój przypłacisz zamiar.
Jesteś bezbronny, musisz ulec sile.

OTELLO

A więc przyjdź do mnie na chwilę rozmowy,
3195
Lub z gołą ręką rzucę się na ciebie.

GRACJANO

wchodząc:
Co chcesz?

OTELLO

Czy widzisz miecz w mojej prawicy?
Nigdy przy męskim nie wisiała boku
Wierniejsza klinga. Wierz mi, dnie widziałem,
3200
W których tą dłonią i tą dobrą szablą
Przez więcej zawad przerąbałem drogę,
Niźli dwadzieścia razy piersi twoje.
Lecz próżna chwalba! Kto swój los przemoże?
Nie tak jest dzisiaj. Nie lękaj się miecza,
3205
Bo tu jest koniec, tu cel mych podróży,
Dla żagli moich tu port jest ostatni.
Czemu się cofasz? Daremna obawa;
Zwróć wiotką trzcinę ku piersiom Otella,
A on ustąpi. Gdzież pójdzie Otello?
3210
Jakże wyglądasz teraz, Desdemono,
Kobieto pod złą urodzona gwiazdą?
Jak twe osłonki blada! Tam, w dniu sądu,
Twój widok z niebios duszę moją strąci
I czartom wyda. O dziewico moja,
3215
Zimnaś jest, zimna tak jak twoja czystość!
O niewolniku przeklęty! Szatanie.
Odpędź mnie od tej niebieskiej postaci,
Wiatrem mnie miotaj, siarką pal me ciało,
Rzuć mnie w ocean ognia płynącego!
3220
O Desdemono! Desdemono moja!
Umarła! O! O!
Wchodzą: Lodowiko, Montano, Kassjo niesiony na krześle, Oficerowie, Jago pod strażą.

LODOWIKO

Gdzie ten szalony, nieszczęśliwy człowiek?

OTELLO

Jam jest, co niegdyś zwałem się Otello.

LODOWIKO

A gdzie ta żmija? Przywiedźcie tu łotra.

OTELLO

3225
Patrzę na stopę jego — lecz to bajka[34].
Jeśliś jest diabłem, nie zdołam cię zabić.
Rani Jaga.

LODOWIKO

Miecz mu odbierzcie!

JAGO

Tylkom jest raniony.

OTELLO

Cieszę się z tego. Bodajeś żył długo!
3230
Bo śmierć, mym zdaniem, jest błogosławieństwem.

LODOWIKO

O ty, Otello! niegdyś tak szlachetny,
Zgubiony podłą niewolnika sztuką,
Jak cię mam nazwać?

OTELLO

Daj mi, jeśli zechcesz,
3235
Honorowego mordercy nazwisko,
Bo mną kierował honor, nie nienawiść.

LODOWIKO

Ten nędznik zbrodnię swą po części wyznał.
Czy z nim o Kassja śmierć się ułożyłeś?

OTELLO

Tak jest.

KASSJO

3240
Do tego, drogi generale,
Nigdy ci żadnych nie dałem powodów.

OTELLO

Wierzę ci, Kassjo, i przebacz mi, proszę.
Zapytaj teraz tego pół-szatana,
Czemu me ciało i duszę uwikłał?

JAGO

3245
Daremno pytać; co wiecie już, wiecie,
Odtąd z ust moich słowa nie usłyszysz.

LODOWIKO

Jak to, ni słowa jednego modlitwy?

GRACJANO

Czekaj, męczarnie otworzą ci usta.

OTELLO

Najlepiej zrobisz.

LODOWIKO

3250
Potrzeba, Otello,
Abyś zrozumiał cały bieg wypadków;
Nie znasz go jeszcze. Oto są dwa listy,
Wzięte z kieszeni zmarłego Rodriga.
Jeden z nich mówi, że morderstwo Kassja
3255
Miało być dziełem ręki Roderiga.

OTELLO

O podły zbójca!

KASSJO

Nikczemny poganin!

LODOWIKO

Drugi list, przy nim także znaleziony,
A zda się w wielkim napisany gniewie,
3260
Miał być do tego wyprawiony łotra,
Ale, jak sądzę, widział się z nim Jago,
I wybuch gniewu umiał załagodzić.

OTELLO

O ty nędzniku! Lecz wytłumacz, Kassjo,
Jak otrzymałeś chustkę mojej żony?

KASSJO

3265
Przypadkiem w mym ją znalazłem mieszkaniu,
A i sam Jago przed chwilą nam wyznał,
Że tam dla własnych podrzucił ją celów,
I celów dopiął.

OTELLO

Głupcze! głupcze! głupcze!

KASSJO

3270
W Rodriga liście znajduje się ustęp,
W którym Jagowi surowo wyrzuca,
Że go podmówił, aby gniew mój drażnił
W tej nocy, która nieszczęść mych początkiem,
Z pozornej śmierci rozbudzony wyznał,
3275
Że gdy mnie ranił, na podszepty Jaga,
Jago mu zdradnie cios śmiertelny zadał.

LODOWIKO

A teraz musisz pójść z nami, Otello,
Bo ci odjęta władza i dowództwo;
Gubernatorem Cypru Kassjo teraz.
3280
Jeśli męczarnie jakie nowe, długie,
Odkryje twórczy okrucieństwa przemysł,
Na tym nędzniku pierwszą znajdą próbę.
Otello, jesteś teraz naszym więźniem,
Aż o naturze twojego występku
3285
Senat się dowie. Śpieszmy się, czas nagli.

OTELLO

Stój, jedno słowo, zanim się oddalisz.
Wie senat, żem mu nieraz służył wiernie.
Nie mówmy o tym. Błagam cię, w twych listach,
Opowiadając te straszne wypadki,
3290
Mów o mnie tak, jak jestem; nic nie ujmij,
Lecz nic nie dodaj przez złośliwość serca.
Mów, że niemądrze, ale zbyt kochałem;
Obcy zazdrości, gdy ją raz uczułem,
Ostateczności dosięgnąłem granic;
3295
Że jak Indianin głupi odrzuciłem
Perłę niż całe jego plemię droższą;
Że oczy moje, choć do łez niezwykłe,
Roniły krople jak arabskie drzewa
Gummy woniące. Wszystko to opowiedz,
3300
A dodaj potem, że niegdyś, w Alepie,
Złośliwy Turek, z turbanem na głowie,
Szydził z Wenecji, krzywdząc jej mieszkańca,
Jam za kark chwycił psa obrzezanego
I tak go skarcił!
Przebija się.

LODOWIKO

3305
O krwawa godzino!

GRACJANO

Daremne wszystkie nasze polecenia.

OTELLO

Jam cię całował w śmierci twej godzinie,
Niech teraz duch mój z całunkiem wypłynie!
Umiera.

KASSJO

Tegom się lękał, bo wielkie miał serce;
3310
Ale sądziłem, że bez broni został.

LODOWIKO

do Jaga:
Ty psie spartański, sroższy niźli wściekłość,
Niż głód, powietrze, niźli morza fale,
Patrz na tragiczny łoża tego ciężar!
To dzieło twoje; widok wzrok zatruwa.
3315
Spuśćcie zasłonę. A teraz, Gracjano,
Na ciebie spada fortuna Otella;
Zabierz dziedzictwo. Ty, gubernatorze,
Ukarzesz zbrodnię piekielną nędznika;
A niech męczarnie będą srogie, długie.
3320
Ja sam pośpieszę w senacie się stawić,
By smutne dzieje smutnym sercem prawić.
Wychodzą.

Przypisy

[1]

niegdyć (daw.) — kiedyś. [przypis edytorski]

[2]

zręczność — tu: sprzyjające okoliczności, okazja. [przypis edytorski]

[3]

oba — dziś popr.: obaj. [przypis edytorski]

[4]

All is true (ang.) — Wszystko to prawda; pierwotny tytuł sztuki Shakespeare'a Henryk VIII. [przypis edytorski]

[5]

rękopism — dziś: rękopis. [przypis edytorski]

[6]

królowę — dziś popr. forma: królową. [przypis edytorski]

[7]

Uoklej — próba zapisania wymowy nazwiska Walkley, potrzebna w końcu XIX w., kiedy niewielu czytelników było oswojonych z językiem angielskim. [przypis edytorski]

[8]

zostawując — dziś: zostawiając. [przypis edytorski]

[9]

Pajac — w tekście sztuki: Błazen. [przypis edytorski]

[10]

osieł — dziś: osioł. [przypis edytorski]

[11]

kierunek — tu: kierownictwo, dowództwo. [przypis edytorski]

[12]

turma (daw.) — więzienie. [przypis edytorski]

[13]

Chciała, by Bóg jej takiego dał męża — wiersz może także znaczyć: Chciała, by Bóg ją takim mężem stworzył. [przypis tłumacza]

[14]

nieprzytomność — tu: nieobecność. [przypis edytorski]

[15]

kocieł — dziś: kocioł. [przypis edytorski]

[16]

potwór — dziś popr. forma B. lp: potwora. [przypis edytorski]

[17]

śród — dziś: wśród. [przypis edytorski]

[18]

dowódzca — dziś: dowódca. [przypis edytorski]

[19]

płeć — tu prawdopodobnie daw.: cera, karnacja. [przypis edytorski]

[20]

dowcip (tu daw.) — inteligencja, spryt. [przypis edytorski]

[21]

rozwiozłość — dziś: rozwiązłość. [przypis edytorski]

[22]

witryolej, witriol, olej szklany (daw.) — kwas siarkowy. [przypis edytorski]

[23]

skazówka — dziś: wskazówka. [przypis edytorski]

[24]

z umysłu (daw.) — umyślnie, celowo. [przypis edytorski]

[25]

Jeżeli ją znajdę błędnym sokołem, (…) z wiatrami ją puszczę, na los niech leci — Sokolnik puszczał sokoła pod wiatr; ptak bowiem z wiatrem puszczony zwykle nie wracał. Jeśli więc sokolnik chciał się go pozbyć, puszczał go z wiatrem, a był prawie pewny, że go więcej nie zobaczy. [przypis tłumacza]

[26]

mandragora — pokrzyw, roślina, o której cudowne rozpowiadano rzeczy. W opinii ludu, między tysiącami własności, przypisywano jej także własność opium. [przypis tłumacza]

[27]

spólny — dziś: wspólny; w spólnym — dziś: we wspólnym. [przypis edytorski]

[28]

maszli (daw.) — czy masz. [przypis edytorski]

[29]

wstrząść — dziś: wstrząsnąć. [przypis edytorski]

[30]

dowcip (tu daw.) — inteligencja, spryt. [przypis edytorski]

[31]

panna — tu: służąca. [przypis edytorski]

[32]

karacena (z wł. corazzina) — zbroja z łusek metalowych naszywanych na skórzanym podkładzie. [przypis edytorski]

[33]

kierz (daw.) — krzew, krzak. [przypis edytorski]

[34]

Patrzę na stopę jego, lecz to bajka. Jeśliś jest diabłem, nie zdołam cię zabić. — według daw. wyobrażeń ludowych diabła w ludzkiej postaci można było poznać po końskiej, koźlej lub koguciej stopie. [przypis edytorski]

x