Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 160311 przypisów.
sprawa głosowania należy do tych, które roztrząsnąłem z największą starannością w „Umowie społecznej” — por. przypisek na str. 54. [przypis redakcyjny]
Sprawa kasy im. Mianowskiego — artykuł ten ukazał się 1 stycznia 1924 r. w „Kurjerze Warszawskim” (Nr. 1), a potem był przedrukowany w osobnej broszurze (Warszawa, 1924, str. 14 i 1 nieliczb.) nakładem samejże Kasy im. Mianowskiego. Pomiędzy pierwszem a drugiem wydaniem jest kilka różnic. Poszliśmy naogół za drugiem, przywracając tylko (na str. 220) wyrażenie „i zarządy banków” przez niedopatrzenie, zdaje się, opuszczone. Inne zmiany były poczynione zapewne na życzenie zarządu Kasy. Nazwana w „Kurjerze Warszawskim” „instytucją organizacyjno-naukową”, w broszurze jest Kasa nazwana „centralną instytucją organizacyjno-naukową”. Jaskrawe wyrażenie pierwszej redakcji przedostatniego ustępu: „instytucja — dogasa” — zostało w drugiej złagodzone na: „nie posiada dostatecznych środków”. Trudno wiedzieć dlaczego w drugiej redakcji została usunięta wzmianka o Towarzystwie Naukowem Warszawskiem („Jeżeli nie razi nikogo z magnatów tej ziemi lokal Towarzystwa naukowego i Kasy im. Mianowskiego…”; por. s. 219). [przypis redakcyjny]
sprawa Lubomirskiego — Do rokoszu Lubomirskiego przydaje prof. Battaglia ten komentarz, że Lubomirski układał z dworem wiedeńskim i berlińskim własną kandydaturę do tronu polskiego, na zasadzie swego pochodzenia od Piastów mazowieckich, przez Ostrogskich, Kostków i Odrowążów; [Battaglia, Otto Forst de (1889-1965), pol. historyk i krytyk literacki pochodzenia austriacko-włoskiego; w marcu 1938 r. opublikował w „Przeglądzie Powszechnym” artykuł Brązowienie Marysieńki, będący odpowiedzią na publikację biografii żony Sobieskiego autorstwa Boy'a Żeleńskiego; Red. WL.]. [przypis autorski]
sprawa — „nie ma tak dobrze” — niejasna dziś aluzja do jakiegoś głośnego błędu językowego. [przypis redakcyjny]
sprawa Pedaniusa Secunda, Prefekta Rzymu — Tacyt [Roczniki] XIV, 42n. [przypis autorski]
sprawa Sirvenów — sprawa rodziny Pierre-Paula Sirvena (1709–1777), hugenoty, którego jedna z trzech córek, Elisabeth, była upośledzona umysłowo; w 1760, w wieku 21 lat, zniknęła, jak się okazało, uprowadzona do specjalnego katolickiego klasztoru; w wyniku złego traktowania doznała załamania psychicznego i po pół roku została zwolniona; Sirven publicznie potępił jej potraktowanie, w odpowiedzi na co władze kościelne oskarżyły go o znęcanie się nad córką w celu zapobieżenia jej konwersji na katolicyzm; w 1762 Elisabeth ponownie zniknęła, jej ciało znaleziono w studni; wydano rozkaz aresztowania rodziny, oskarżonej o wspólne zamordowanie Elisabeth, ale udało im się uciec na czas; w zaocznym wyroku skazano ojca na łamanie na kołem, matkę na powieszenie, a dwie córki na wygnanie; Wolter zaangażował się w sprawę ich obrony, m.in. w Traktacie o tolerancji; po rehabilitacji Calasa Sirven, którego żona zmarła na wygnaniu, powrócił do kraju i oddał się do dyspozycji władz, został aresztowany i wkrótce zwolniony; w 1771 sąd unieważnił pierwotny wyrok i zrehabilitował całą rodzinę. [przypis edytorski]
sprawa (starop.) — porządek, dowództwo; [sprawą ustąpili: ustąpili w porządku; red. WL]. [przypis redakcyjny]
sprawa (starop.) — tu: dowództwo; pod twą sprawą: pod twym dowództwem. [przypis edytorski]
sprawa (starop.) — [tu:] porządek, dowództwo. [przypis redakcyjny]
sprawa Studzieńca — przy wsi Studzieniec, położonej pomiędzy Warszawą a Łodzią, w 1876 Towarzystwo Osad Rolnych i Przytułków Rzemieślniczych założyło pierwszy na ziemiach polskich zakład poprawczy dla nieletnich przestępców. Miał formę osady, z domkami dla grup wychowanków, ze szkołą, ogrodem i parkiem. W 1929 odbył się głośny proces sądowy, w którym skazano dyrektora i 10 pracowników placówki za głodzenie, bicie i inne formy znęcania się nad podopiecznymi, zaś zakład przeszedł pod bezpośredni zarząd Ministerstwa Sprawiedliwości. [przypis edytorski]
Sprawa szefa sztabu generalnego Redla — w oryg. Der Fall des Generalstabschefs Redl; wyd. w 1924 roku książka ukazująca kulisy największej afery szpiegowskiej przed wybuchem I wojny światowej: pułkownik Alfred Redl, szef sztabu generalnego VIII korpusu armii austro-węgierskiej w Pradze, okazał się pracować jako szpieg na rzecz Rosji carskiej; po zdemaskowaniu 25 maja 1913 popełnił samobójstwo. Niezwłocznie po samobójstwie Kisch opublikował serię artykułów na ten temat w czasopiśmie praskim „Bohemia”, dziesięć lat później książkę, po polsku noszącą również tytuł Z tajników szpiegostwa. [przypis edytorski]
sprawa — tu: rządy. [przypis edytorski]
sprawa — tu: szyk bojowy. [przypis edytorski]
sprawa Wrześni (1901) — strajk uczennic i uczniów szkoły we Wrześni skierowany przeciw germanizacji szkół. Kiedy niemiecki nauczyciel wymierzył karę cielesną dzieciom za odmowę odpowiadania w języku niemieckim na lekcji religii, przed szkołą zebrał się wzburzony tłum rodziców. Uczestników zajść władze niemieckie ukarały więzieniem i grzywnami. [przypis edytorski]
sprawca (daw.) — ten, kto kieruje a. rządzi czymś. [przypis edytorski]
sprawca (daw.) — ten, kto kieruje a. rządzi czymś. [przypis edytorski]
sprawca (daw.) — tu: zarządca. [przypis edytorski]
sprawca (daw.) — zarządca. [przypis edytorski]
sprawca (starop.) — gospodarz. [przypis redakcyjny]
sprawca — tu: ten, co „sprawia”, tzn. ustawia szyk bojowy. [przypis edytorski]
sprawca — tu: zarządca. [przypis edytorski]
sprawca żyzności — Diana, bogini księżyca, była też boginią płodności i urodzaju. [przypis redakcyjny]
sprawdzalne obiektywnie stosunki — np. branie dwóch ukłuć cyrkla za jedno, niedokładne ocenianie wielkości dotykowych, przestrzeni, oba korygowane przez wzrok. [przypis autorski]
sprawdzili — czasownik z partykułą pytajną -li. [przypis edytorski]
sprawdzi się „Sen” — mowa o Legendzie. [przypis redakcyjny]
sprawę średniówek, którą omówił i w daty statystyczne z czterech sztuk różnych okresów zaopatrzył J. Schipper — Neuenglische Metrik, tom I, Bonn 1888, str. 297–299. [przypis tłumacza]
Sprawedływe każete, pane. Ne cii teper lude, szczo buwały (z ukr.) — sprawiedliwie mówicie, panie. Nie tacy teraz ludzie, jak dawniej. [przypis redakcyjny]
sprawiać (daw.) — organizować. [przypis edytorski]
sprawiać się (daw.) — tu: tłumaczyć się, usprawiedliwiać się. [przypis edytorski]
sprawiać — tu: przygotowywać; ustawiać. [przypis edytorski]
sprawiał woje — dziś: sprawiał wojów (wojowników). [przypis edytorski]
sprawić (daw.) — przygotować, zorganizować. [przypis edytorski]
sprawić (daw.) — tu: uformować szyk. [przypis edytorski]
sprawić (daw.) — zarżnąć i oprawić; torturować. [przypis redakcyjny]
sprawić „gips” (daw. pot.) — sprawić nieprzyjemną niespodziankę; por. „ładny gips!”. [przypis edytorski]
sprawić (gw.) — przygotować (tu w znaczeniu: do zarżnięcia). [przypis edytorski]
sprawić kogoś o czymś (daw.) — zdać sprawę, dać wiadomość. [przypis redakcyjny]
sprawić łaźnię — tu przen.: dać lanie, mocno zbić. [przypis edytorski]
sprawić się (daw.) — sformować szyk. [przypis edytorski]
sprawić się (daw.) — spełnić powinności a. obowiązki. [przypis edytorski]
sprawić się o czem (daw.) — przekonać się. [przypis redakcyjny]
sprawić (starop.) — zdziałać. [przypis edytorski]
sprawić — tu: czynić, ustanowić. [przypis edytorski]
sprawić — tu: wyprawić. [przypis edytorski]
sprawić — tu: zamęczyć, oprawić jak zwierzę. [przypis edytorski]
sprawić — zdziałać. [przypis edytorski]
sprawię ci wały (daw. pot.) — zbiję cię, spuszczę ci lanie. [przypis edytorski]
sprawiedliwą karę (…) ponoszę — podwójne nawiązanie biblijne: do siedmiu lat tłustych i siedmiu lat chudych (sen faraona, zinterpretowany przez Józefa, a przepowiadający głód w Egipcie) oraz do plag zsyłanych na Egipt po to, by faraon pozwolił Żydom opuścić Egipt pod przewodnictwem Mojżesza. [przypis edytorski]
sprawiedliwemi — daw. forma N. i Msc. lm przymiotników r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: sprawiedliwymi. [przypis edytorski]
Sprawiedliwie gadają Piotr (gw.) — Piotr mówi prawdę. [przypis edytorski]
sprawiedliwi mają ukryte grzechy — por. Ps 19 (18), 13. [przypis tłumacza]
sprawiedliwi to łagodni, jak powiada Homer — takiej frazy w zachowanych tekstach Homera nie ma, choć w Odysei występuje określenie „zuchwali, dzicy i niesprawiedliwi” (VI 120 oraz IX 175). [przypis edytorski]
sprawiedliwo (gw.) — sprawiedliwie. [przypis edytorski]
Sprawiedliwość i boska Zemsta ścigające Zbrodnię — obraz Pierre-Paula Prud'hona z 1808, przedstawiający uciekającego zbrodniarza i ścigające go dwie uskrzydlone postacie, z których jedna trzyma w ręce pochodnię, a druga miecz, a pod nimi jako Ofiara leży na ziemi młody nagi mężczyzna; obecnie w Luwrze w Paryżu. [przypis edytorski]
sprawiedliwość opuściła ziemię — Verg. Georg. II,474. [przypis tłumacza]
Sprawiedliwość wynosi naród, a mizerne ludzie grzech czyni — Prz 14, 34. [przypis edytorski]
sprawiedliwość znoszącą przywłaszczone prawo życia i śmierci — na seymie warszawskim 1768. [przypis autorski]
sprawiedliwy człowiek zakwitnie w zebraniu Pańskim nie inaczej jako gałąź palmowa kwitnie na drzewie swoim — Ps 91, 13. [przypis edytorski]
sprawiemy — dziś popr. forma 3.os.lm. cz. przysz.: sprawimy. [przypis edytorski]
sprawił, iż duże głazy leciały z nieba na uchodzący przed nim hufiec nieprzyjaciół; po czym (…) zatrzymał słońce i księżyc, aby ich wygnieść do reszty… — podczas bitwy z Amorytami pod Gibeonem (Joz 10, 10–13). [przypis edytorski]
sprawion (daw.) — dziś: sprawiony. [przypis edytorski]
sprawiony o czym (starop.) — uwiadomiony o czym. [przypis redakcyjny]
sprawiony (starop.) — przygotowany. [przypis edytorski]
sprawiony (starop.) — tu: poinformowany. [przypis edytorski]
sprawiony (starop.) — uszykowany. [przypis redakcyjny]
sprawnie (starop.) — słusznie. [przypis redakcyjny]
sprawny — zręczny. [przypis redakcyjny]
sprawować się (daw.) — bronić się, przedstawiając swoją sprawę. [przypis edytorski]
sprawować się (daw.) — usprawiedliwiać się. [przypis redakcyjny]
sprawować — tu: powozić. [przypis edytorski]
sprawować — zarządzać. [przypis redakcyjny]
sprawowały tu rządy nasze Piastówny — m.in. Świętosława, siostra Bolesława Chrobrego, żona i matka skandynawskich królów. [przypis edytorski]
sprawuje (starop.) — sprawia; czyni. [przypis edytorski]
sprawunki — zakupy. [przypis edytorski]
sprawy — czyny; por. (czyjeś) sprawki. [przypis edytorski]
sprawy (daw.) — dzieła, czyny. [przypis redakcyjny]
sprawy pożytków pospolitych — interesy publiczne. [przypis edytorski]
sprawy (starop.) — uczynki. [przypis redakcyjny]
sprężyna — tu: spust. [przypis edytorski]
sprecyzjowałem — dziś popr.: sprecyzowałem. [przypis edytorski]
sprecyzjowanie — dziś popr.: sprecyzowanie. [przypis edytorski]
Sprengel, Christian Konrad (1750–1816) — niemiecki botanik, odkrył rolę owadów i wiatru w zapylaniu kwiatów (1793). [przypis edytorski]
sprezentować się (daw., z łac. praesentare: pokazywać) — przedstawić się. [przypis edytorski]
sprezentować — tu: zaprezentować. [przypis edytorski]
sprezentować — wystawić na pokaz. [przypis redakcyjny]
sprezentować — zaprezentować, przedstawić. [przypis edytorski]
sprezentowane — właśc. zaprezentowane, przedstawione. [przypis edytorski]
sprezentowanie — zaprezentowanie. [przypis edytorski]
sprezentowany — zaprezentowany; przedstawiony. [przypis edytorski]
sprezzatura (wł.) — termin z Dworzanina Baltasara Castiglione, oznaczający swobodę, lekkość i działanie w taki sposób, jakby wykonywana czynność nie wymagałą wysiłku. [przypis edytorski]
sprich doch nicht so laut, bist du verrückt? (niem.) — ależ nie mów tak głośno, oszalałaś? [przypis edytorski]
spricht (niem.) — mówi. [przypis edytorski]
spriwisliniał — spolszczyć się; od oficjalnej nazwy Królestwa Polskiego po zniesieniu przez Rosję jego autonomii w 1867 r., podzieleniu na 10 guberni i włączeniu do Cesarstwa Rosyjskiego: Kraj Priwisljanskij, czyli Kraj Przywiślański. [przypis edytorski]
spróbuję być najtroskliwszym dziadkiem — πάππος γοῦν γενέσθαι κηδεμονικώτερος (Niese), πάππος γοῦν φανῆναι μετριώτερος. [przypis tłumacza]
spróżnia — opróżnia. [przypis edytorski]
sprobować — dziś popr. pisownia: spróbować. [przypis edytorski]
sprobować — dziś popr.: spróbować. [przypis edytorski]
sprobuj — dziś popr.: spróbuj. [przypis edytorski]
sprobujmy (starop. forma ort.) — dziś popr.: spróbujmy. [przypis edytorski]
Sprobujmyż tedy, czy nam w zagadnieniach metafizyki lepiej się nie powiedzie, jeśli przypuścimy, że przedmioty winny się stosować do naszego poznania — zupełnie nowego takiego stanowiska względem przedmiotów nazwać nie można. Już w V wieku przed Chr. uczył Protagoras: πάντων χρημάτων μέτρον ἐστὶν ἄνθρωπος, τῶν μὲν ὄντων ὡς ἔστιν, τῶν δὲ οὐκ ὄντων ὡς οὐκ ἔστιν (=„Człowiek jest miarą wszystkich rzeczy, istniejących, jako istnieją, nieistniejących, jako nie istnieją”; u Diogenesa Laertiosa, ks. IX, 51). Ponieważ Kant lubił zestawiać się z Kopernikiem, można powiedzieć, iż Protagoras i jego zwolennicy byli dla niego tym, czym Niketas i Filolaos dla naszego astronoma. [przypis redakcyjny]
