Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 464 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza | przypisy tradycyjne
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 19706 przypisów.
pobitej księżej (starop. forma) — zamiast: pobitych księży; księża rzeczownik żeński lp, utworzony podobnie jak: szlachta, wójcia, bracia, studencia, por.: Prace filologiczne, Kryński: „Rzeczowniki zbiorowe typu bracia”. [przypis redakcyjny]
pobitemi — dziś popr. forma N. lm: pobitymi, pokonanymi. [przypis edytorski]
pobite — tu: zabite. [przypis edytorski]
po bitwie — pod Cheroneją. [przypis edytorski]
po bitwie zaciętej na lodach rozbił tabory Polaków — w oryginale: the sledded Pollax, tj. Polaków na saniach, łyżwach a. nartach; w czasach Shakespeare'a opisywano w kronikach Polskę jako kraj wiecznej zimy. [przypis edytorski]
Pobitym ufność jedna: nie żywić nadziei — przysłowiowe. [przypis edytorski]
Po bizantyńsku swoje ciało kruszy — tj. gnie się w ukłonach. [przypis edytorski]
pobłaźnić (starop.) — ogłupić. [przypis redakcyjny]
pobłoga — pobłażliwość. [przypis edytorski]
pobłogosławię cię — hebr. בָּרֵךְ אֲבָרֶכְךָ (barech awarechecha): ‘błogosławić pobłogosławię cię’ i הַרְבָּה אַרְבֶּה (harba arbe): ‘mnożyć rozmnożę’. Te podwójne wyrażenia odczytywane są jako błogosławieństwo i dla ojca i dla syna, zob. Raszi do 22:17. [przypis edytorski]
pobłogosławię ją — oprócz urodzenia dziecka błogosławieństwo wiązało się z tym, że ciału Sary przywrócona została młodość, a także mogła ona karmić syna piersią, co stanowiło dowód, iż rzeczywiście go urodziła, zob. Raszi do 17:16. [przypis edytorski]
pobłogosławił — «Chodzi tu [jedynie] o pozdrowienie, jakie składają wszyscy, którzy stawiają się przed królem», zob. Raszi do 47:7. [przypis edytorski]
pobłogosławił go — mowa tu o błogosławieństwie wypowiadanym jako pocieszenie dla żałobników, tzw. בִּרְכַּת אֲבֵלִים (birkat awelim), zob. Raszi do 35:9. [przypis edytorski]
pobłogosławił Jakub Faraona — «[Pozdrowił go], tak jak czynią to wszyscy oddalający się od władcy, prosząc o pozwolenie [wyjścia]. Ale midrasz uczy: jakie błogosławieństwo dał [Jakub Faraonowi]? Aby Nil podnosił się u stóp Faraona, jako że Micraim nie czerpie wody z deszczów, lecz to Nil wzbiera i nawadnia [kraj]. Od czasu błogosławieństwa, [które dostał] od Jakuba, Faraon chodził nad Nil i gdy się zbliżał, rzeka podnosiła się i nawadniała ziemię», zob. Raszi do 47:10. [przypis edytorski]
pobłogosławił Wiekuisty dzień siódmy — „[Pobłogosławił] dodatkową duszą, która jest dodatkowym przygotowaniem do służby Bogu”, Sforno do 20:11. „Powiedział rabi Szimon ben Lakisz: Święty Błogosławiony daje człowiekowi dodatkową duszę w przeddzień Szabatu, a na zakończenie Szabatu zabiera ją z powrotem, jak powiedziano: »Odpoczął i wytchnął«, (Wj 31:17): gdy tylko skończył się Szabat, biada! utracona została dusza”, Bejca 16a:12 [przypis tradycyjny]
pobłogosławisz mnie — «Przyznaj mi prawo do błogosławieństw, którymi obdarzył mnie mój ojciec, a do których Esaw rości pretensje», zob. Raszi do 32:27. [przypis edytorski]
pobłogosławta (gw.) — pobłogosławcie. [przypis edytorski]
pobladłymi (…) usty — daw. forma N.lm; dziś: pobladłymi ustami. [przypis edytorski]
pobladnął (daw. forma) — pobladł. [przypis edytorski]
poblakować (daw.) — blaknąć, tracić barwy; także: tracić wartość. [przypis edytorski]
pobledniał — dziś: pobladł. [przypis edytorski]
pobliskość — dziś: pobliże. [przypis edytorski]
pobliżu (daw. forma) — w pobliżu. [przypis redakcyjny]
pobliżu (daw.) — w pobliżu. [przypis redakcyjny]
pobliżu — [tu:] w pobliżu. [przypis redakcyjny]
poblizki — dziś popr. pisownia: pobliski. [przypis edytorski]
pobój — pobicie. [przypis edytorski]
pobój szerzyć — zwalczać przeciwników; czynić pobojowisko. [przypis edytorski]
pobór (daw.) — tu: podatek w dawnej Polsce. [przypis edytorski]
pobór — podatek od łanu. [przypis redakcyjny]
pobór szkolny — obowiązek szkolny w II Rzeczypospolitej został zadekretowany w 1919 r. Zakładał rejonizację szkół — dziecko musiało uczęszczać do konkretnej szkoły znajdującej się w określonym obwodzie szkolnym. [przypis edytorski]
Pobórz — wieś w województwie łódzkim. [przypis edytorski]
pobocz (daw.) — lejce, cugle. [przypis redakcyjny]
po bokach namiotu z jednej i z drugiej strony, pokrywając go — „Od strony północnej i południowej […]. Tora uczy właściwego postępowania, aby człowiek dbał o piękne [przedmioty, osłaniając je; tu ozdobne dolne tkaniny osłonięte były grubszymi]”, Raszi do 26:13 [3]. [przypis tradycyjny]
pobok (daw.) — obok, u boku. [przypis edytorski]
pobok — dziś popr.: obok, z boku. [przypis edytorski]
pobok — dziś: przy boku, obok. [przypis edytorski]
pobok (gw.) — obok. [przypis edytorski]
pobok — obok siebie. [przypis edytorski]
poborgować (daw.) — pożyczyć a. dać na kredyt. [przypis edytorski]
pobory — część łupów dzielona między sprzymierzeńców. [przypis edytorski]
pobożna niewiasta (…) znalazła grobowiec za życia — Kroniki owych czasów piszą o wiejskiej dziewicy, która przybywszy do Marienburga żądała, aby ją zamurowano w osobnej celi i tam życia dokonała. Grób jej słynął cudami. [przypis autorski]
Pobożnemu jak złemu zarówno przydatny etc. — rozwiązanie zagadki brzmi „diabeł”. [przypis edytorski]
pobożność — tu: przywiązanie. [przypis redakcyjny]
pobożny — stały epitet określający Eneasza. [przypis edytorski]
pobożyć się (daw.) — zaklinać się na Boga; przysięgać na Boga. [przypis edytorski]
pobrać — złupić, obedrzeć. [przypis redakcyjny]
pobracić się (daw.) — dziś: pobratać się. [przypis edytorski]
Po bracie się pocieszył koroną i żoną — Jan Kazimierz ożenił się z Marią Ludwiką Gonzagą, wdową po Władysławie IV. [przypis redakcyjny]
pobraliby się byli — daw. forma czasu zaprzeszłego (trybu przypuszczającego); znaczenie: pobraliby się wcześniej (tzn. przed wydarzeniami wyrażonymi czasem przeszłym prostym). [przypis edytorski]
pobrat (daw.) — pobratymstwo, zbratanie się. [przypis redakcyjny]
pobratymcy Jończycy, powstający przeciw monarsze perskiemu… — Grecy mieszkający w Jonii, centralnej części wybrzeża Azji Mniejszej, podbitej przez państwo perskie; w 499 p.n.e. miasta greckie w Jonii zbuntowały się przeciw władzy perskiej i uzyskały militarne wsparcie od Aten; po krwawym stłumieniu powstania (494) Persowie wysłali ekspedycję przeciw Atenom (490). [przypis edytorski]
Pobratyńscy — bohaterowie Dziejów grzechu Stefana Żeromskiego. [przypis edytorski]
pobrecito (hiszp.) — biedak. [przypis edytorski]
po brekfeście (z ang. breakfast) — po śniadaniu. [przypis edytorski]
po brodę — hebr. עַל שָׂפָם (al safam) dosł. [aż] po wąsy. [przypis edytorski]
po brodę się otula — „Jak żałobnik”, Raszi do 13:45 [3]. [przypis tradycyjny]
pobrzeże — wybrzeże, pas ziemi wzdłuż brzegu morza a. rzeki. [przypis edytorski]
Pobudka grunwaldzka ułożona na obchód przez Stow. STRAŻ POLSKA oraz ZWIĄZEK TURYSTYCZNY — Wszystkie anonsujące firmy ofiarują 20% opustu okazicielowi niniejszej książeczki. [przypis autorski]
pobudka — tu: podstawa, powód, przyczyna, motyw, bodziec. [przypis edytorski]
pobudka — tu: sygnał wojskowej trąbki. [przypis edytorski]
pobudliwość — wrażliwość na pobudki. W oryginale jest: Empfanglichkeit für Motive. Schopenhauer przeciwstawia: Wille i Vorstellung. Wille jest czynnikiem metafizycznym, a Vorstellung poznawczym (por. I. s. 33, II. s. 222). Świat poznajemy przede wszystkim jako Vorstellung i to, według podziału Schopenhauera (por. II. s. 68, 82 i n. 445, III. 114, 412 i n.), jako anschauliche, vollstandige, empirische, konkrete Vorstellungen (por. III. s. 41) i unanschauliche, unvollstandige, abstrakte Vorstellungen. Pierwsze nazywa Schopenhauer Anschauungen, a drugie Begriffe (por. II. 82), uważając pierwsze za pierwotne, drugie za pochodne Vorstellungen (ibid.). Anschauungen stwarza rozum z wrażeń na podstawie prawa przyczynowości. Stąd Intellektualität der Anschauung (por. I. 45, II. 29 i n. 35, 322, III. 64). Te Anschauungen są dla Schopenhauera obrazami. Schopenhauer utożsamia Vorstellung jako akt psychiczny z Gegenstand jako przedmiotem tego aktu (oder Bilder, por. II. 222). Od tych obrazów abstrahuje rozsądek Begriffe (por. I. 94 i n. 132; II. 73, 222; III. 114, 132 i przyp. 97 i 103). „Obrazy” te są albo wywołane wrażeniami (III. 43), albo są obrazami pamięci i wyobraźni (II. 68 i n., 73, 445, 111, 118). Stosownie do znaczenia, jakie Schopenhauer nadaje wyrazom Anschauung, Begriff i Vorstellung, tłumaczymy w niniejszym przekładzie: Vorstellung przez „przedstawienie”, gdyż świat, według Schopenhauera, przede wszystkim „przedstawiamy” sobie tylko, czyli poznajemy go jako nasze „przedstawienie” i to albo jako przedstawienia konkretne, jako obrazy istniejące w nas, czyli jako wyobrażenia, albo jako przedstawienia abstrakcyjne, czyli jako pojęcia. „Wyobrażenie” odpowiada Anschauung u Schopenhauera, a pojęcie Begriff. [przypis tłumacza]
pobudował im domy — hebr. וַיַּעַשׂ (wajaas) dosł. uczynił im domy. „Ponieważ położne bały się Boga i rozkaz Faraona o zabijaniu dzieci okazał się daremny, Faraon wydał zarządzenia odnośnie do domów, aby osiedlić lud Israela pomiędzy domami micrejskimi tak, by sąsiedzi znali czas porodu Ibrejek, lub też pobudował im rzeczywiste domy, wyznaczone do tego, aby rodziły wyłącznie tam, a inni wyjaśniają, że [położne] zostały zamknięte w więzieniu”, Tur do 1:21.
Tur: Jaakow ben Aszer (1271–1340), znany także jako Baal Haturim, rabin i czołowy autorytet prawa żydowskiego, autor kodeksu prawa żydowskiego Arbaa Turim „Cztery Rzędy”, od tytułu tej księgi pochodzi jego przydomek.
[przypis tradycyjny]
Pobudował mocne miasta, bo za czasów jego wojny nie powstawały, gdy Pan Bóg pokój dawał… — 2 Krn 14, 7 wg Wulgaty (w BT: 2 Krn 14, 6). [przypis edytorski]
poburzyć się — tu: zbuntować się. [przypis edytorski]
Pobyt na Księżycu Sawiniusza Cyrano de Bergérac, oficera gwardii francuskiej — Dajemy tu w przepolszczeniu opis pierwszej podróży na Księżyc odbytej przez dowcipnego Cyrano de Bergérac dwa wieki temu; lecz zarazem dodać musimy, że nie wierzymy autorowi Agryppiny i Pedanta, który nie znalazł na Księżycu skrzydlatych, a zatem doskonalszych ludzi, lecz Selenitów na czworakach chodzących. [przypis autorski]
pobyty (ukr.) — pobici. [przypis edytorski]
poćciwa — dziś popr.: poczciwa. [przypis edytorski]
poćciwość (daw.) — poczciwość. [przypis edytorski]
poćciwy (starop.) — poczciwy; godny czci, szanowny. [przypis edytorski]
poćko (gw.) — puszczyk. [przypis edytorski]
po ćmaku — po omacku. [przypis autorski]
po ćmie (daw.) — po ciemku, w ciemności. [przypis edytorski]
po ćmie (gw.) — po ciemku. [przypis edytorski]
poćwiczyć się (starop.) — nauczyć [ćwiczyć]. [przypis redakcyjny]
Pocałuj mnie jeszcze raz — oryg. Kiss Me Again, film niemy w reż. Ernsta Lubitscha z 1925 r. na podst. scenariusza Hannsa Kräly; powstał w niemieckim okresie twórczości reżysera, obecnie obraz jest uznany za zaginiony. [przypis edytorski]
pocałujwa (gw. forma) — pocałujmy. [przypis edytorski]
pocechować — naznaczyć własność znamieniem wypalanym zwierzętom na skórze tułowia. [przypis edytorski]
pocena (gw.) — zaczęła. [przypis edytorski]
po chaldejsku, aramejsku, hebrajsku — w istocie Zohar spisany został po hebrajsku i aramejsku. [przypis edytorski]
Pochłania to znaczną ilość czasu, a także i siły umysłu, które kobieta mogłaby zachować na inny użytek… — zdaje się, że to ta sama umysłowa zaleta czyni mężczyznę zdolnym do osiągnięcia prawdy, czyli sprawiedliwego pojęcia o tym, co jest dobre w ozdobach i sztuce. Jest to takie samo pojęcie doskonałości w ciaśniejszym zakresie. Weźmy np. modę w ubraniu, która jak wiadomo zna również smak zły i dobry. Części ubrania zmieniają się ciągle pod względem wielkości: z dużych stają się małe, z krótkich długie, ale w gruncie zachowują formę swoją; jest to zawsze to samo ubranie, z typem względnie stałym na bardzo wąskiej podstawie; na niej jednak moda opierać się musi. Gdyby ci, co najlepsze miewają pomysły albo ubierają się z największym gustem, tę bystrość swojego umysłu zwrócili do rzeczy podnioślejszych, niewątpliwie okazaliby równą zdolność albo podobny, wytworny smak w najszlachetniejszych dziełach sztuki (Sir Joshua Reynold's Discourses). [przypis autorski]
pochłoń — zguba; coś, co pochłania, niszczy. [przypis edytorski]
pochłonęła ich ziemia — „Stąd wniosek, że zasłużyli na pochówek, w nagrodę za to, że powiedzieli »Wiekuisty jest sprawiedliwy« (por. Wj 9:27)”, Raszi do 15:12. [przypis tradycyjny]
pochłonienie (daw. forma) — pochłonięcie. [przypis edytorski]
pochłonny — pochłaniający. [przypis edytorski]
Po chleb aniołów wyciągałaś szyję — Przez chleb aniołów poeta rozumie wyższą wiedzę spekulacyjną, umiejętność, która umysłowego łaknienia człowieka na tej ziemi dostatecznie nie zaspokaja, a którą tylko w życiu wiecznym, pozaświatowym całą obejmie i sytym się stanie. [przypis redakcyjny]
Pochlebiaj, a będziesz szczęśliwy — cytat z opery heroikomicznej Wojciecha Bogusławskiego z muzyką Józefa Elsnera Herminia, czyli Amazonki (1797). [przypis edytorski]
pochlebion będzie (daw.) — będzie mu pochlebiać. [przypis edytorski]
pochlebstwem tylko malować rzeczywiste zainteresowanie się (por. s. 76 w. 26 i n.) — autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; w tym przypadku we wskazanym miejscu znajduje się fragment rozdz. IV: „jak sądziła, z pewną ujmą dla męża, jej kunszt malarski jest główną podstawą ich stosunku, a zarazem rękojmią miłości Strumieńskiego, bo umożliwia mu złudzenie dostępu do twórczości”. [przypis edytorski]
pochlebstwy — dziś popr. forma N.lm: pochlebstwami. [przypis edytorski]
pochlebuje (daw.) — pochlebia. [przypis edytorski]
pochlubić się — szczycić się, chwalić się czym; być z czego dumnym. [przypis edytorski]
pochmielje (ros.) — przepicie, stan po nadużyciu alkoholu. [przypis edytorski]
pochmiel — tu: piwo. [przypis edytorski]
pochmurniawszy — popr. forma imiesłowu współczesnego: pochmurniejąc a. uprzedniego od czas. dokonanego: spochmurniawszy. [przypis edytorski]
pochmurze (daw.) — pochmurne niebo. [przypis redakcyjny]
pochód Napoleona ku Hiszpanii — w lutym 1808 Napoleon nakazał wojskom francuskim obsadzić punkty strategiczne i fortece hiszpańskie, w maju zmusił króla Hiszpanii do abdykacji i osadził na tronie własnego brata, Józefa. Wkrótce jednak w całym kraju wybuchły walki powstańcze, zmuszając Francuzów do zwiększenia zaangażowanych sił z 12 tys. do 160 tys. [przypis edytorski]
pochód — tu, najprawdopodobniej: demonstracja. [przypis edytorski]
pochód — tu: pochodzenie, rodowód. [przypis edytorski]
pochówka — dziś popr. forma D.lp: pochówku. [przypis edytorski]
