Pieśń VII (Bodaj ci złe dni!) → ← Pieśń V (Panie, jako barzo błądzą...)

Spis treści

Jan KochanowskiPieśń VI [1]

Co by ty, urodziwa Hanno, na to dała,

Aby ta twoja gładkość [2] wiecznie z tobą trwała?

Wierzę, w tym wieku młodym ani myślisz o tym,

Ale byś też i dobrze myśliła, nic po tym.

Bo czas nie da trwać żadnej rzeczy w jednej mierze,

A jako wszytko niesie, tak zaś wszytko bierze.

Widziałem ja po ranu piękny kwiat przyjemny,

A widziałem zaś wieczór zwiędły i nikczemny.

I drzewa, które teraz odziały sie w liście,

Złupi z tego ubioru mroźnej zimy przyszcie.

W tymże prawie i człowiek, a w gorszym, bo kwiaty

I drzewa w rok wetują zawżdy swej utraty,

Odmładzając sie znowu; ale człowiekowi

Kiedy sie raz na twarzy zima postanowi [3],

A włos śniegiem przypadnie, gęsta wiosna minie,

Niżli [4] z głowy przeziębłej ten zimny rok zginie.

Czemu jeleń pierzchliwy łaskawsze ma bogi,

Któremu wolno zrzucić pochodzone [5] rogi?

Czemu wąż fortunniejszy, który z przyrodzenia

Każdy rok wiotche [6] lata na młodą płeć [7] mienia?

Człowiek, choć wyraz [8] Boży, niesposobny na to [9]

Ani nalazł fortelu na szedziwe lato [10].

Oszukały sie króla tessalskiego córy [11],

A ojca nieboraka jeszcze barziej, który

Dać gardło musiał dla ich głupiej pobożności [12];

Bo, życząc mu nowych lat i pierwszej młodości,

W nadzieję [13] ziół schwalonych spólnie go zabiły,

Żeby w rzeczy [14] starą krew’ z niego wycedziły.

Potym go czarownica [15] w kocioł wrzącej wody

Wrzuciła między zioła; a ten, nie rzkąc [16] młody,

Ale ani wstał żywy; jakoby [17] to było

Kosztowne ziele, co by sto lat wyparzyło.

Przeto póki panuje wiosna w twarzy twojej,

Daj sie, Hanno, napatrzyć wdzięcznej [18] krasy swojej;

Która nie da nic naprzód ani Fosforowi [19],

Kiedy napiękniej z morza wynika [20] ku dniowi.

A wy, malarze, i wy, co marmór cieszecie [21],

Jesli przyszłemu wieku zachować sie chcecie,

Malujcie tę piękną twarz i rzeźcie [22] w kamieniu.

Nie był jako żyw Zewksis [23] w takim podziwieniu

Ani zacny Fidyjas [24], jako wy możecie

Z tej tylko samej sztuki sławni być na świecie.

Ja na farbach malarskich nic sie nie rozumiem,

Także wiele z marmórem postępować umiem [25],

Ale wierszem ozdobnym i rymy gładkiemi

Mam nadzieję, że z mistrzmi porównam dobremi.

Temi ja przeciw długim latom [26] sie zastawię,

A za chęcią cnych bogiń [27] imię twe wybawię

Z niepamięci nieszczęsnej, że o twej urodzie

Będzie wiek pozny wiedział i po naszym schodzie [28].

Nie była wiecznie gładka sławna pani ona [29],

Dla której mocna Troja z gruntu wywrócona;

By ją był Parys poznał w szostymdziestym lecie [30],

Nigdy by był tej trwogi [31] nie wzbudził na świecie.

Ale jednak, co jej wiek łakomy [32] uszkodził,

To swym pismem życzliwy poeta [33] nagrodził.

Za co, nie wiem, przecz go Bóg ślepoty nie zbawił [34],

Ponieważ Stezychora [35] o wzrok był przyprawił,

Że tęż istą [36] śmiał ganić rymem uszczypliwym,

Acz to potym odwołał piórem osobliwym [37].

Ja stąd oczu nie stracę i w tym będę stały,

Że chwalić nie omieszkam, co jest godno chwały.

Bo nie leda Bóg jako swych darów rozdawa,

Temu łaskawszy, komu co nad ludzi dawa.

Przeto tusz [38] dobrze, Hanno urodziwa, sobie,

Z twoich darów znać, że Bóg jest łaskawym tobie.

Który jako ozdobę i piękność szacuje,

Ten czyn niezmierzonego świata okazuje

Tak pięknie zbudowany; kto sklepowi [39] temu,

Nadobnemi gwiazdami ślicznie sadzonemu,

Nadziwować sie może? Kto nocoświetnego

Miesiąca [40] abo słońca niespracowanego

Napatrzył sie do wolej, lubo rano wstaje,

Lubo ku wieczorowi prędki bieg podaje?

Taki więc z swej łożnicy nowy oblubieniec

Wychodzi; na nim złoty płaszcz i złoty wieniec,

Perłami przeplatany, gore znakomity,

Jego ze wszech namilszej [41] dar niepospolity.

Ale i ziemia nie jest bez swojej ozdoby,

Bo i tę Bóg oszlachcił dziwnymi sposoby:

To górami, to lasy, to kryształowemi

Rzekami, to łąkami pięknie kwitnącemi.

A w poły ją przepasał morzem urównanym [42],

Prosto jakoby pasem śrebrem okowanym.

Taki przede wszytkimi polem rozmierzonym [43]

Leci obrzym udatny pędem niewściągnionym.

Tego na kresie czeka albo trynóg [44] drogi,

Albo prędki koń, albo bawół złotorogi.

To takie, co widzimy [45]. Cóż, gdzie nasze oczy

Dosiąc nie mogą? gdzie Myśl, która niebem toczy,

Gdzie sama Piękność świeci i kształty wszech rzeczy [46]?

Nie może tego pojąć mdły [47] rozum człowieczy.

Dar Boży tedy gładkość, a dar znamienity,

Bo jesli go Ten nie da, zinąd nienabyty,

Jako są insze rzeczy, których człowiek może

Za swym staraniem dostać: tu nic nie pomoże.

Przypisy

[1]

W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w utworze jest odmienne od znaczenia obecnego. [przypis edytorski]

[2]

gładkość (daw.) — piękno, uroda. [przypis redakcyjny]

[3]

postanowić — tu: postawić, umieścić. [przypis redakcyjny]

[4]

niżli — a nigdy. [przypis redakcyjny]

[5]

pochodzony — zniszczony. [przypis redakcyjny]

[6]

wiotchy (starop.) — stary. [przypis redakcyjny]

[7]

płeć (daw.) — skóra, cera. [przypis redakcyjny]

[8]

wyraz — tu: obraz. [przypis redakcyjny]

[9]

niesposobny na to — nie ma na to sposobu. [przypis redakcyjny]

[10]

szedziwe lato (starop.) — sędziwy wiek. [przypis redakcyjny]

[11]

Oszukały sie króla tessalskiego córy (…) ani wstał żywy (w. 23–32) — fragment stanowi nawiązanie do mit. gr.: zemsta Medei za krzywdy, które wyrządził jej król tessalski Pelias; Medea przekonała jego córki, że jest w stanie odrodzić się młody, gdy poćwiartują go i ugotują w kotle z cudownymi ziołami. Pelias się nie odrodził, przerażone córki udały się na wygnanie. [przypis redakcyjny]

[12]

pobożność — tu: przywiązanie. [przypis redakcyjny]

[13]

w nadzieję — w zaufaniu do. [przypis redakcyjny]

[14]

w rzeczy — rzekomo. [przypis redakcyjny]

[15]

czarownica — tu: Medea. [przypis redakcyjny]

[16]

nie rzkąc — już nie mówiąc (że nie). [przypis redakcyjny]

[17]

jakoby — jakżeby. [przypis redakcyjny]

[18]

wdzięczny* (starop.) — miły. [przypis redakcyjny]

[19]

Fosfor — Jutrzenka poranna. [przypis redakcyjny]

[20]

wynikać — wynurzać się. [przypis redakcyjny]

[21]

cieszecie (forma starop.) — obciosujecie. [przypis redakcyjny]

[22]

rzeźcie (starop. forma trybu rozkazującego) — rzezajcie, rzeźbijcie. [przypis redakcyjny]

[23]

Zeuksis (V w. p.n.e.) — sławny malarz gr. [przypis redakcyjny]

[24]

Fidyjas (V w. p.n.e.) — sławny rzeźbiarz gr. [przypis redakcyjny]

[25]

Także wiele (…) umiem — nie umiem (znaczenie wynika z konstrukcji zdania złoż.). [przypis redakcyjny]

[26]

przeciw długim latom — przeciw długoletniemu zapomnieniu. [przypis redakcyjny]

[27]

cne boginie — muzy. [przypis redakcyjny]

[28]

po naszym schodzie — po naszym końcu (tj. śmierci). [przypis redakcyjny]

[29]

pani ona — ta pani; chodzi o Helenę trojańską. [przypis redakcyjny]

[30]

w szostymdziestym lecie — w sześćdziesiątym roku (jej) życia. [przypis redakcyjny]

[31]

trwoga — chodzi o wojnę trojańską, której przyczyną było porwanie pięknej Heleny przez królewicza trojańskiego Parysa. [przypis redakcyjny]

[32]

wiek łakomy — czas, który łakomie wszystko pożera. [przypis redakcyjny]

[33]

poeta — chodzi o Homera, autora Iliady i Odysei, w których opisana jest wojna trojańska i losy jej bohaterów, ślepy poeta (zob. w. 57). [przypis redakcyjny]

[34]

nie zbawił (starop.) — nie pozbawił. [przypis redakcyjny]

[35]

Stezychora o wzrok był przyprawił — naraził na utratę wzroku; poeta Stezychor (VII/VI w. p.n.e.) miał oślepnąć z powodu złorzeczenia Helenie i wzroku nie odzyskał, mimo że odwołał złorzeczenia. [przypis redakcyjny]

[36]

tęż istą (starop.) — tę samą. [przypis redakcyjny]

[37]

osobliwy — tu: własny. [przypis redakcyjny]

[38]

tusz (…) sobie (starop.) — spodziewaj się, miej nadzieję. [przypis redakcyjny]

[39]

sklep* (daw.) — sklepienie. [przypis redakcyjny]

[40]

nocoświetny miesiąc — świecący w nocy księżyc (por. łac. noctiluca: przydomek Diany, bogini księżyca, używany przez Horacego). [przypis redakcyjny]

[41]

ze wszech namilszej — w domyśle: oblubienicy. [przypis redakcyjny]

[42]

urównany — równo rozlany. [przypis redakcyjny]

[43]

pole rozmierzone — pole wyścigowe. [przypis redakcyjny]

[44]

trynóg — trójnóg (tj. nagroda). [przypis redakcyjny]

[45]

To takie, co widzimy — to, co widzimy, jest takie. [przypis redakcyjny]

[46]

kształty wszech rzeczy — idee, rozumiane w ujęciu filozofii Platona i neoplatończyków jako prawzory rzeczy. [przypis redakcyjny]