Przypisy

miech (starop.) — tu: sakwa, sakiewka; worek na pieniądze i kosztowności. [przypis edytorski]

miech — używany w kuźni przyrząd pompujący powietrze do ognia, co pozwala osiągnąć jego wyższą temperaturę. [przypis edytorski]

miecie — dziś: miota; rzuca. [przypis edytorski]

miecie — dziś raczej: miota; rzuca. [przypis edytorski]

miecielica — zły duch w postaci kobiecej, sprowadzający zamiecie. [przypis edytorski]

Miecielski, Erazm (1769–1800) — kapitan w 10 regimencie pieszym, kawaler Orderu Virtuti Militari; razem z Józefem Zeydlitzem organizował konspirację w swoim regimencie; uczestnik powstania kościuszkowskiego, awansowany na pułkownika. [przypis edytorski]

miecie — miota; rzuca. [przypis edytorski]

Miecio a. Mietek — pseudonim dowódcy plutonu, podchorążego Antoniego Sakowskiego (1922–1944). [przypis edytorski]

mieciones (z litew.) — napój z wywaru krup z miodem. [przypis edytorski]

Miecław — Mieszko I. [przypis edytorski]

miecza daj — dziś popr.: miecz daj. [przypis edytorski]

miecza z pochwy dobył, a w złotą bramę nim uderzając — Złota Brama w Kijowie została wzniesiona w 1037 r.; kronikarz popełnia tu więc anachronizm. [przypis edytorski]

miecz Damoklesa — przen.: stale grożące niebezpieczeństwo. Damokles, dworzanin Dionizjosa, tyrana Syrakuz z IV w. p.n.e., gdy zazdrościł władcy szczęśliwego losu, został posadzony pod mieczem zawieszonym na końskim włosie, by mógł wczuć się w sytuację władcy w każdej chwili narażonego na nieszczęście. [przypis edytorski]

miecz Damoklesa — tu: stale grożące niebezpieczeństwo; nawiązanie do opowieści o Damoklesie, dworzaninie króla Syrakuz Dionizjosa, który pochlebiając swemu władcy, nazwał go najszczęśliwszym z ludzi; w związku z tym król pozwolił mu wystąpić w swojej roli, spać w królewskim łożu i jeść przy królewskim stole, ale podczas uczty powiesił nad Damoklesem ostry miecz zawieszony na końskim włosie; Damokles zrozumiał w ten sposób, że los władcy nie jest godny zazdrości. [przypis edytorski]

miecz damoklesowy — przen.: zagrożenie nieubłaganie wiszące nad człowiekiem. Damokles, dworzanin Dionizjosa, tyrana Syrakuz z IV w. p.n.e., gdy zazdrościł władcy szczęśliwego losu, został posadzony pod mieczem zawieszonym na końskim włosie, by mógł wczuć się w sytuację władcy w każdej chwili narażonego na nieszczęście. [przypis edytorski]

miecz dobyty nad niecnym karkiem już wisi… — aluzja do staroż. anegdoty o mieczu Damoklesa. Dionizjusz, tyran sycylijskiego miasta Syrakuzy, chcąc uzmysłowić zazdrosnemu dworzaninowi Damoklesowi swoje położenie, kazał mu ucztować, zawiesiwszy nad jego głową miecz. [przypis edytorski]

miecze a. miece (starop. forma) — miota; tj. ciska, rzuca. [przypis edytorski]

mieczem moim i łukiem moim — w znaczeniu przenośnym: mądrością i modlitwą, zob. Raszi do 48:22. [przypis edytorski]

miecze (starop. forma) — miota, rzuca, ciska. [przypis edytorski]

mieczmi — dziś popr.: mieczami. [przypis edytorski]

mieczmi (starop. forma) — mieczami. [przypis edytorski]

Miecznik, Antoni (1870–1921) — literat, dziennikarz, autor dzieła O religii pogańskich Słowian, a także beletrystyki (m.in. Historia o królewiczu Milanie 1903, Koniec królestwa kobiet 1906); pochodzący z Częstochowy, porzucił seminarium duchowne, ukończył studia na uniwersytecie w Kijowie, podróżował po Włoszech i Besarabii (czego owocem były szkice O Serbii i Serbach; Macedonia i Macedończycy); przez większość życia związany z Warszawą jako redaktor i publicysta w czasopismach: „Świat” (od 1906 r.), „Dziennik Powszechny” (od 1909 r.) i „Kurier Warszawski” (od 1918 r.), gdzie prowadził dział prowincjonalny. Zainteresowania jego koncentrowały się wokół filozofii, a także problemów społeczno-politycznych; wielotomowym, niewydanym z rękopisu jego dziełem były studia filoz. O narodzie polskim rozmyślania oraz W labiryncie myśli filozoficznych. [przypis edytorski]

miecznik — dostojnik, pierwotnie urzędnik dworski zarządzający zbrojownią. [przypis edytorski]

miecznik — jeden z niższych rangą tytularnych urzędów ziemskich. [przypis edytorski]

miecznikowa — mowa o pani Humleckiej. [przypis edytorski]

Miecznikow, Pasteur, Ehrlich, Wassermann i Nicolle — słynni mikrobiolodzy XIX w. i 1. poł. XX w. [przypis edytorski]

mieczóm, głowóm — dziś popr. forma C. lm: mieczom, głowom. [przypis edytorski]

Mieczów — dziś popr. forma D. lm.: mieczy. [przypis edytorski]

mieczowi (…) złodzieje — złodzieje zbrojni w miecze. [przypis edytorski]

miecz sycylijski — miecz Damoklesa: gdy Damokles, dworzanin Dionizjosa, tyrana sycylijskiego miasta Syrakuzy, zazdrościł władcy szczęśliwego losu, został podczas uczty posadzony pod mieczem zawieszonym na końskim włosie, by mógł wczuć się w sytuację władcy w każdej chwili narażonego na nieszczęście. [przypis edytorski]

mieczu — dziś popr. forma C. lm: mieczowi. [przypis edytorski]

mieczu — dziś popr. forma C. lp: mieczowi. [przypis edytorski]

mieczu — dziś popr. forma: mieczowi a. dla miecza. [przypis edytorski]

miecz — wg mitologii Tezeusz uczestniczył w wyprawie Heraklesa po pas królowej Amazonek. [przypis edytorski]

Mieczysław Frenkiel (1858–1935) — aktor. [przypis edytorski]

Mieczysław Gałka ps. „Elegant” (1923–1975) — podchorąży AK, w powstaniu dowódca drużyny w batalionie „Chrobry I”, robinson warszawski, po wojnie nadal mieszkał w stolicy. [przypis edytorski]

Mieczysław I a. Mieszko I (922/945–992) — władca Polski z dynastii Piastów, ojciec Bolesława I Chrobrego. [przypis edytorski]

Mieczysław I — chodzi o księcia Mieszka I. [przypis edytorski]

Mieczysław Kurzyna ps. „Miecz” (1919–1983) — w konspiracji od 1939, podchorąży AK (od 17 sierpnia 1944 podporucznik), w powstaniu w Zgrupowaniu „Radosław”, ranny 9 sierpnia, później dowódca plutonu w batalionie „Czata 49”, po wojnie mieszkał w Warszawie. [przypis edytorski]

Mieczysław — właśc. Mieszko I. [przypis edytorski]

mie — daw. mię; dziś: mnie. [przypis edytorski]

miednia — miednica; misa. [przypis edytorski]

miednica (starop.) — tu: naczynie miedziane. [przypis edytorski]

miednica — tu: miska do mycia. [przypis edytorski]

miedniczka — tu: miedniczka nerkowa, część nerki. [przypis edytorski]

miednik (daw.) — wiaderko. [przypis edytorski]

miednik — dziś popr.: miednica. [przypis edytorski]

miednik — kocioł z brązu. [przypis edytorski]

miednik — właść. miednica. [przypis edytorski]

miedny (daw.) — miedziany, tu: brązowy. [przypis edytorski]

miedny — miedziany, tu: brązowy. [przypis edytorski]

miedź (daw.) — miedziaki, drobne monety. [przypis edytorski]

miedź — hartowana miedź była używana do wyrobu broni. [przypis edytorski]

miedź — hartowana miedź służyła do wyrabiania uzbrojenia. [przypis edytorski]

miedź — hartowana miedź służyła do wyrobu broni i zbroi. [przypis edytorski]

miedź — hartowana miedź służyła do wyrobu broni. [przypis edytorski]

miedź — hartowana miedź służyła do wyrobu uzbrojenia. [przypis edytorski]

miedź — hartowana miedź służyła do wyrobu zbroi i uzbrojenia. [przypis edytorski]

miedź — mowa o brązie. [przypis edytorski]

miedź za złoto wymienić — wyrażenie z Iliady VI 236, gdzie Glaukos zamienia się zbroją z Diomedesem, oddając mu swój złoty pancerz, wart stu wołów, a otrzymując od niego wykonany z miedzi (z brązu), wart dziewięć. [przypis edytorski]

miedza — pas graniczny oddzielający dwie połacie ziemi. [przypis edytorski]

miedza — pas nieuprawnej ziemi oddzielający pola. [przypis edytorski]

miedza — pas ziemi nieuprawnej ciągnący się wzdłuż dwóch pól i oddzielający je. [przypis edytorski]

miedza — pas ziemi rozdzielający pola uprawne. [przypis edytorski]

miedza — podłużny skrawek ziemi oddzielający pola uprawne. [przypis edytorski]

miedza — wąski pas ziemi, który oddziela od siebie pola uprawne. [przypis edytorski]

miedza — wąski pas ziemi, który oddziela od siebie pola uprawne. [przypis edytorski]

miedza — wąski pas ziemi niezaoranej, rozgraniczający pola uprawne. [przypis edytorski]

miedziak — drobna moneta. [przypis edytorski]

miedziak — tu: brązowy medal. [przypis edytorski]

miedziane a. wytarte czoło (mieć) — być bezczelnym, bezwstydnym, pozbawionym honoru. [przypis edytorski]

miedziane czoło (daw.) — bezczelność, umiejętność kłamania w żywe oczy. [przypis edytorski]

miedziane czoło (mieć) — być bezczelnym, bezwstydnym, pozbawionym honoru. [przypis edytorski]

Miedziane (niem. Kupferberg, słow. Medené) — masywny szczyt wznoszący się na wys. 2237 m n.p.m. w długiej płn.-wsch. grani Szpiglasowego Wierchu w polskich Tatrach Wysokich; grań Miedzianego ciągnie się na przestrzeni 1400 m pomiędzy Doliną Pięciu Stawów Polskich a Doliną Rybiego Potoku. [przypis edytorski]

Miedziane — szczyt w polskich Tatrach o wysokości 2233 m n.p.m. [przypis edytorski]

Miedzianobrody, łac. Ahenobarbus — tu: cesarz Neron, co odnosiło się nie do jego cechy fizycznej (jak w powieści Quo vadis), ale do jego rodowego przydomka (cognomen), wskazującego na gałąź rodu; jako syn Gnejusza Domicjusza Ahenobarbusa i Agryppiny Młodszej nazywał się Lucjusz Domicjusz Ahenobarbus; w roku 50 kolejny mąż Agryppiny, cesarz Klaudiusz, adoptował go jako syna i nadał mu nowe miano, wskazujące na przynależność do rodu klaudyjskiego: Neron Klaudiusz Cezar Druzus Germanik. [przypis edytorski]

miedziany — czerwonozłoty. [przypis edytorski]

Miedziany jeździec — pot. nazwa pomnika Piotra I w Petersburgu, jednego z symboli miasta. Został odsłonięty w 1782 dla upamiętnienia założyciela miasta. Posąg jeźdźca umieszczony jest na ogromnym postumencie wykonanym z granitowego głazu narzutowego. Jego nazwa upowszechniła się za sprawą poematu Puszkina Jeździec miedziany (Медный всадник, wyd. 1837), zainspirowanego pomnikiem. [przypis edytorski]

miedzianymi runie stopy — sens: podepcze ciężkimi stopami. [przypis edytorski]

miedzie — miodzie. [przypis edytorski]

Miedziojna (litew. Medeina) — bogini lasów. [przypis edytorski]

miedzy (daw.) — dziś: między. [przypis edytorski]

miedzy hardemi zawżdy kwitną swary — Prz 10, 12: „Nienawiść wzbudza swary: a wszystkie występki miłość pokrywa” (tłum. Wujka). [przypis edytorski]

Miedzy pysznemi zawżdy swary rostą — Prz 13, 10. [przypis edytorski]

miedzy (starop.) — dziś popr.: między. [przypis edytorski]

miedzy (starop.) — między. [przypis edytorski]

miej baczność (daw.) — uważaj. [przypis edytorski]

miejcie się do sprawy (starop.) — szykujcie się [gotujcie się] do sprawy [tj. tu: do walki]. [przypis edytorski]

miejśkie — dziś popr.: miejskie. [przypis edytorski]

miejsca w nich żadne nie miały wywody (starop.) — nie przemawiały do nich żadne tłumaczenia. [przypis edytorski]

miejsce Dolnego Egiptu zajmowała odnoga morska […] Przed gadami na tym świecie były tylko ślimaki i ryby, a przed nimi — same rośliny — autor przypisuje starożytnym Egipcjanom znajomość geologii i paleontologii, którą faktycznie osiągnięto dopiero w czasach nowożytnych. [przypis edytorski]

miejsce kuracyjne — sanatorium. [przypis edytorski]

miejsce na słońcu — tu: w świetle, w miejscu jasnym. [przypis edytorski]

[?] — miejsce nieczytelne w rękopisie. [przypis edytorski]

miejsce obok księdza, abym mu podał nożyczki — podczas ceremonii przyjmowania do zgromadzenia zakonnego kobiecie obcina się włosy. [przypis edytorski]

miejsce (tu daw.) — posada, zatrudnienie. [przypis edytorski]

miejsce (tu daw.) — zatrudnienie, miejsce pracy. [przypis edytorski]

miejsce — tu: miejsce pracy, posada. [przypis edytorski]

miejsce — tu: posada, stanowisko pracy. [przypis edytorski]

miejsce — tu: posada, zatrudnienie. [przypis edytorski]