Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | ukraiński | włoski | żartobliwie
Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8198 przypisów.
zamek trocki — zamek w Trokach, zamek położony na półwyspie na jeziorze Galve na Litwie. Zbudowany w XIV–XV w. przez wielkiego księcia litewskiego Kiejstuta i jego syna Witolda. [przypis edytorski]
zamek — tu występuje w roli więzienia. [przypis edytorski]
zamek (…) ukazuje się naszym oczom — w tym miejscu w tekście oryginału znajduje się ilustracja ruin zamku w Miednikach. [przypis edytorski]
zamek, w którym zdesperowany Rejtan leżał u progu sali sejmowej — Tadeusz Rejtan (1742–1780), poseł nowogródzki, zasłynął dramatycznym sprzeciwem podczas sejmu zatwierdzającego pierwszy rozbiór Rzeczpospolitej, obradującego na Zamku Królewskim w Warszawie (1773). W Nowym Zamku w Grodnie odbył się ostatni z sejmów Rzeczpospolitej (1795), podczas którego pod naciskiem ros. wojska zatwierdzono drugi rozbiór i odwołano reformy Sejmu Czteroletniego. [przypis edytorski]
zamek Władysławowski — fort Władysławowo. [przypis edytorski]
zamek (…) wpodle bramy des Tournelles — Bastylia. [przypis edytorski]
Zamek Wyobraźni (niem. Schloss Fantaisie) — niemiecki zamek we wsi Donndorf, w pobliżu miasta Bayreuth. [przypis edytorski]
Za: M. F. Makeen, From „Communication in Public” to „Communication to the Public”; An Examination of the Authors's Rights of Broadcasting, Cabling, and the Making Available of Works to the Public Under the Copyright Laws of the USA, the UK, and France, King's College 1999, https://kclpure.kcl.ac.uk/portal/files/2932667/392285.pdf, (dostęp 16.02.2014), s.79. [przypis autorski]
zamglić (gw.) — tu: zemdlić, osłabić. [przypis edytorski]
zamiana — wymiana zakładników. [przypis redakcyjny]
zamianować kogoś przedstawicielem — dziś: mianować kogoś przedstawicielem. [przypis edytorski]
zamianować — nazwać. [przypis edytorski]
zamiarowa robota wytrąciła z rąk ekonomskich znamionujące ich dostojność narzędzie (…) — Ignacy Lachnicki, Biografia włościanina nad brzegami Niemna, powyżej Łosośnej mieszkającego, Warszawa 1815, s. 21. [przypis redakcyjny]
zamiar żądzy — cel dążeń, pożądań. [przypis redakcyjny]
Zamiast albowiem owego przejścia dusz bez żadnej w doskonalenie się wiary (…) — w tym miejscu na marginesie poniższego wywodu znajduje się adnotacja: „Prawda wiary egipskiej”. [przypis edytorski]
zamiast Beatrycy widziałem starca — Tu Beatrycze znika, a zamiast niej przedstawia się poecie święty Bernard, geniusz głęboko mistyczny, który ma mu objawić najgłębsze tajemnice nieba. Zniknięcie nagłe Beatrycze i zastąpienie jej przez św. Bernarda nie jest bynajmniej tu przypadkiem, ale wyraźnie wynika z głównego pomysłu Boskiej Komedii. Tu poeta spełnia swój ślub, jaki objawił na ostatnich kartach pierwszego swojego młodzieńczego utworu: Vita nuova (Życie nowe), gdzie mówi: „i powiem o niej takie rzeczy, jakich nigdy nikt dotąd nie powiedział”. Tu poeta urzeczywistnia apoteozę [apoteoza — pochwała, ubóstwianie postaci, rzeczy, idei, wydarzeń, wartości; red. WL] Beatrycze, to jest przeobrażenie jej w symbol teologii czyli nauki bożej. [przypis redakcyjny]
zamiast gzymsów (…) figury — Zwane w języku architektonicznym kariatydami [przypis redakcyjny]
zamiast: kolej żelazna, znajdziesz: rajlrod… — Pisownię tych angielskich wyrazów zachowuję polską, to jest taką, jakiej używają tamtejsze dzienniki nasze. [przypis autorski]
zamiast królewskiego, tyrańskiego zwyczaju — władza królewska jest prawna, wola króla prawem nie jest. Ksenofont ma na myśli raczej królestwo spartańskie aniżeli monarchię orientalną, chociaż za czasów młodości Cyrusa (pierwsza połowa VI w.) nie było w Persji absolutnej monarchii i opis Ksenofonta w pewnej mierze jest słuszny. Persowie, jakkolwiek ulegali jeszcze Medom, mieli zupełny samorząd wewnętrzny. [przypis tłumacza]
Zamiast Łaumy wymieniają nieraz dejwę, obłudę — w słowniku Jasekiewiczów: „dejwis (męskie) i dejwe (żeńskie) bożek, boginka, człowiek biały jak dejwa, dejwy pomagają kobietom, ubrane jak one” (s. 308). [przypis redakcyjny]
zamiast na swoje tyrany, już porywali się do kamieni na swoje dobrodzieje — w wyd. z 1816 r.: już porywali się do kamieni; wzmianki o tyranach i dobrodziejach usunięto; na swoje dobrodzieje — dziś popr. forma B. lm: na swoich dobrodziejów a. dobrodziei. [przypis edytorski]
Zamiast oczekiwanej pieśni chóru, stasimonu, poeta wprowadza jedynie czterowiersz o charakterze informacyjnym. [przypis redakcyjny]
zamiast pełnych cząstek budować klatkowate cząstki ciał — oczywiście pomysł fantastyczny. [przypis redakcyjny]
zamiast sukienek — dawniej małe dzieci, niezależnie od płci, nosiły sukienki. [przypis edytorski]
zamięszanie — dziś popr. pisownia: zamieszanie. [przypis edytorski]
zamięszanie — dziś popr.: zamieszanie. [przypis edytorski]
zamięszanie — dziś: zamieszanie. [przypis edytorski]
zamieńmy zbroję — wymiana zbrój między wojownikami to zwyczajowy dowód przyjaźni. [przypis edytorski]
zamienić go w potwór — dziś z D. w potwora. [przypis edytorski]
zamienił ogromną część ciała Europy w jeden gnijący wrzód — Leon Kozłowski, Półksiężyc i gwiazda czerwona, Wilno 1930. [przypis autorski]
zamierzałem bowiem — Nag. Schr.: „nie tyle zaprzeczyć tamtym, ile” [tylko podać przyczynę…]. [przypis redakcyjny]
Zamierzamy więc śledzić je krytycznym okiem poprzez wszystkie predykamenty czystej nauki o duszy — od tego miejsca zaczyna się tekst właściwy drugiemu dopiero wydaniu, ciągnący się aż do końca oddziału tego. Tekst wydania pierwszego umieszczony został w dodatku II. [przypis tłumacza]
Zamierzam zbadać, czy w społecznym porządku może tkwić jakaś słuszna i pewna norma rządzenia… — oświadczenie co do głównego celu rozprawy: wyprowadzić z samej natury związku społecznego kierowniczą regułę prawną ustroju politycznego. Russo abstrahuje od prawa pozytywnego, zajmuje się jedynie prawem, „jakie być może” (właściwiej „powinno”). Prawo to nie może być sprzeczne z naturą ludzką, z tym „jakimi ludzie są” — stąd konieczność, by przy konstruowaniu normy uwzględnić moment interesu. Pogodzenie sprawiedliwości z interesem będzie właśnie jednym z głównych zadań Umowy. [przypis tłumacza]
zamierzony kres — wyznaczony koniec drogi. [przypis redakcyjny]
zamierzony — [tu:] wymierzony. [przypis redakcyjny]
zamieszać się (starop.) — [tu:] ukryć. [przypis redakcyjny]
zamieszczają oni na końcu drugiego tomu objaśniające przypiski — w niniejszym wydaniu, jednotomowym, zamieszono je w formie przypisów z odsyłaczami w tekście. [przypis edytorski]
zamieszkać (daw.) — zapomnieć, zaniechać, opuścić (por. omieszkać); tu: zmarnować. [przypis edytorski]
zamieszkać (starop.) — omieszkać; nie stawić się; zaniedbać sposobność zrobienia czegoś. [przypis edytorski]
zamieszkać (starop.) — zatrudnić; [zająć]. [przypis redakcyjny]
zamieszkać — tu: omieszkać. [przypis edytorski]
Zamieszkać w katedrze — tytuł esejów katolickiego poety Wojciecha Wencla. [przypis edytorski]
zamieszkałeś czystej biesiady — opuściłeś wyborną ucztę. [przypis redakcyjny]
zamieszkał — zapomniał. [przypis edytorski]
zamieszka — tu: zamieszanie. [przypis edytorski]
zamietliwy wiater (gw.) — wiatr podczas zamieci; silny wiatr. [przypis edytorski]
zamignęła — dziś: mignęła. [przypis edytorski]
zamilczone — dziś popr. forma: przemilczane. [przypis edytorski]
Zamilcz, wasze! Zło spoczywa — nie budź licha! — przestrzega Senator, aby Gromiwoja nie przypominała strasznej, niebywałej, a tak niedawnej klęski na Sycylii, gdzie zginął kwiat młodzieży ateńskiej w krwawych bojach lub w mękach hańby, głodu, niewoli wśród owych latomii (kamieniołomów). Rozpacz matek nie miała granic. Poeta nie mógł pozwolić Gromiwoi rozwodzić się na ten temat, gdyż, miast śmiechu komedii, łatwo by zatrząsł teatrem tragiczny płacz i jęk. [przypis tłumacza]
zamkiem — φρούριον, מְצֻדַ֣ת צִיֹּ֔ון (1 Krn 11, 5). Tymczasem z 2 Sm 5, 6–9 wynika, że przed Dawidem na zamku Syjon już mieszkał „Jebuzejczyk”, a nawet miasto nazywało się Jebuz: „przyszedł przeciw Jebuz, które inszym imieniem zowią Juruzalem”, Sdz 9, 10. [przypis tłumacza]
zamki Tyru — Kartagina. [przypis edytorski]
zamkiw dobuwaty, byty, rizaty, wiszaty! Na pohybel im, biłoruczkym (z ukr.) — zamki zdobywać, bić, mordować, wieszać. Śmierć im, białorękim. [przypis edytorski]
zamknąć — tu: zamknąć się. [przypis edytorski]
zamknęło jej usta, dość że — w wydaniu źródłowym jest to brakujący fragment tekstu. Został uzupełniony na podstawie innego opracowania. [przypis edytorski]
zamknęło się uczuciu nadziei — zamknęło się przed uczuciem nadziei [przypis edytorski]
Zamknęliśmy przełaz pomiędzy Tatarami a Moskalami — Aluzja do zdobycia przez Moskali na Tatarach miasta Kazania (1550). Cały ten ustęp zawiera aluzje do współczesnych wypadków politycznych. [przypis tłumacza]
Zamknęli was w murach miejskich i obłaskawiają dla swoich celów — Co prawda, w zwierciadle Arystofanesowskim lud w państwie Peryklesa nie miał miny suwerena. Demostenes uderza na rządy zamkniętych grup, oligarchiczne maniery centrum bankierskiego; radykalna demokracja za Kleona urasta do godności wzoru „polityki ojców”. Społeczne poglądy mówcy uzależnia kierunek polityczny. Zresztą apel do ludu jest strategicznym szarpaniem lwa za brodę, budzeniem tygrysa. Autor Pochwały Demostenesa powiada o nim, że budził z letargu. Koła zachowawcze w Atenach nie odznaczały się nigdy patriotyzmem. [przypis tłumacza]
zamknięcie się w sobie — to ostatnie jest wadą wprost straszliwą, doprowadzającą do potwornych nieporozumień i wprost tragedii. Zamiast coś powiedzieć i wyjaśnić tłamszą typy takie wszystko w sobie, zatruwając ubocznymi produktami tego tłamszenia siebie i drugich, swoje i cudze życia. Ten typ tępiłbym z przyjemnością przy pomocy straszliwych, inkwizycyjnych wprost psychoanaliz — jest to zakała tej ziemi i pewno innych planet. [przypis autorski]
zamknięci zostali w części wewnętrznej świątyni, 5. a Tytus cofnął się — w edycjach Niesego i Dindorfa oba ustępy oddzielone tylko przecinkiem. [przypis tłumacza]
zamkniętemi oczy — dziś popr. forma N. lm: zamkniętymi oczami. [przypis edytorski]
zamkniętym lody i jodły — dziś popr.: zamkniętym lodami i jodłami. [przypis edytorski]
zamkniecie, jak pierwej przesmyk — w r. 352. [przypis tłumacza]
zamkniona (starop.) — zamknięta. [przypis redakcyjny]
zamkniony (daw.) — dziś popr.: zamknięty. [przypis edytorski]
zamkniony (daw.) — dziś: zamknięty. [przypis edytorski]
zamkniony (daw.) — zamknięty. [przypis edytorski]
zamkniony – dziś popr.: zamknięty. [przypis edytorski]
zamkniony — dziś: zamknięty. [przypis edytorski]
zamkniony (starop. forma) — zamknięty. [przypis edytorski]
zamkni — tryb rozkazujący, dziś popr.: zamknij. [przypis redakcyjny]
zamku nie ubiegł ze swemi — nie opanował zamku ze swoimi ludźmi. [przypis edytorski]
Zamkuście nie dali — gdy Krzyżacy zaatakowali Wilno w jesieni 1390, górny zamek obroniła załoga dowodzona przez Mikołaja Moskarzewskiego; w obronie zamku dolnego dowodził i zginął wówczas brat Jagiełły, Korygiełło. [przypis edytorski]
Za młodu żyło się, kochało etc. — przeróbka pieśni grabarzy z Hamleta (akt V, sc. 1). [przypis edytorski]
za młodym, (…) by (…) być — za młody jestem, by być (konstrukcja zdaniowa z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
z Ammaus — ὁ ἀφαμμαούς (N), ὁ ἀπ' Ἀμμανοῦς, (D), p. V, XIII, 1. [przypis tłumacza]
za mną — w poprzednich wyd. Bibl. Nar.: „ze mną”. Posłużenie się przez Leonarda zwrotem „za mną” potwierdza jego przodowniczą rolę w obozie rewolucji. [przypis redakcyjny]
Za mną, za mną! — Echa, wabiące za sobą coraz dalej, coraz głębiej Azję i Panteę, mają wyrażać instynktowo parcie ku doskonałości. [przypis tłumacza]
zamniemanie — tu: niedopowiedzenie; bez zamniemania: otwarcie, szczerze. [przypis edytorski]
zamnożyć się (daw.) — rozmnożyć się. [przypis edytorski]
zamóc się w coś (daw.) — nabyć coś. [przypis redakcyjny]
zamówić — tu: przemówić; zagadać. [przypis edytorski]
zamówienie — tu: zły urok, czary. [przypis edytorski]
zamówienie — tu: zmowa, zmówienie a. czary. [przypis edytorski]
zamówta (gw.) — zamówcie. [przypis edytorski]
zamodrzeć — przybrać barwę ciemnoniebieską; modry: ciemnoniebieski. [przypis edytorski]
Zamojski, Jan (1627–1665) — wojewoda sandomierski (1659), kijowski (1658), podczaszy wielki koronny od 1655, krajczy wielki koronny od 1653, generał ziem podolskich od 1637, starosta kałuski i rostocki; nosił przydomek „Sobiepan” ze względu na swą niezależność; trzeci ordynat zamojski; podczas potopu szwedzkiego pozostał wierny królowi Janowi Kazimierzowi, w 1656 r. odparł siły szwedzkie spod Zamościa i uczestniczył w bitwie pod Warką; w 1658 r. poślubił Marię Kazimierę d`Arquien, późniejszą żonę króla Jana III Sobieskiego. [przypis redakcyjny]
Zamojski, Marcin — starosta płoskirowski, bełski etc., kasztelan lwowski, potem wojewoda bracławski, lubelski, na koniec podskarbi wielki koronny, zm. 1689. [przypis redakcyjny]
Zamołczy, którego wiadomości zbiory (…) do Samijczyka przeszły Pitagory — Zamolxis, z narodu Getów, w towarzystwie Pytagoresa zwiedził Egipt i Indie, a powróciwszy, miał rozszerzyć pomiędzy ziomkami naukę o nieśmiertelności duszy. Poeta nazywa go Zamołczym, równie jak Abarysa Awaryszem, aby nadając imiona do sławiańskich bardziej zbliżone, okazał tym wyraźniej pochodzenie tych mędrców z rodu naszego. Dla zrobienia zaś większej Zamolxisowi sławy powiada, że ze zbioru jego wiadomości korzystał Pytagoras z Samu, założyciel sławnej szkoły pytagorejców w Grecji Wielkiej. [przypis redakcyjny]
Zamora — miasto w płn. Hiszpanii w dawnym królestwie Leon. [przypis redakcyjny]
zamorczyk a. zamorszczyk (daw.) — przybysz zza morza, mieszkaniec zamorski. [przypis edytorski]
Zamordowanie arcyksięcia austriackiego Ferdynanda w Sarajewie — zamach dokonany 28 czerwca 1914 przez Gawriło Principa, doprowadził do wybuchu I wojny światowej. [przypis edytorski]
zamordowany męczennik — mowa o św. Stanisławie. [przypis edytorski]
zamordowywać (pot.) — doprowadzać do skrajnego wyczerpania. [przypis edytorski]
zamorusany — pobrudzony. [przypis edytorski]
zamorzyć (daw.) — zabić. [przypis edytorski]
Zamoyski, August (1893–1970) — pol. rzeźbiarz (mający doświadczenie również w zakresie kowalstwa, stolarstwa, kamieniarstwa i snycerstwa); studiował w Szwajcarii, Fryburgu i Heidelbergu, w 1917 r. poznał w Monachium Stanisława Przybyszewskiego i przez niego nawiązał kontakt z ekspresjonistyczną grupą „Bunt” (z Poznania); wkrótce potem zamieszkał na jakiś czas w Zakopanem i zaprzyjaźnił się z Witkacym; wraz z nim, Leonem Chwistkiem i Tytusem Czyżewskim współtworzył grupę formistów (początkowo określających się jako Ekspresjoniści Polscy). Od 1923 mieszkał we Francji, odwiedzając regularnie Zakopane; był gł. organizatorem wystawy sztuki polskiej w Paryżu w 1929 r. W l. 1940–1955 mieszkał w Brazylii, prowadząc szkołę rzeźby w Rio de Janeiro oraz São Paulo, następnie ponownie wrócił do Francji. W jego twórczości wyróżniane są trzy okresy: formistyczny (1918–1924), realistyczny (1924–1950) i neoekspresjonistyczny (1950–1970). [przypis edytorski]
Zamoyski, August (1893–1970) — polski rzeźbiarz. [przypis edytorski]
Zamoyskiego — Augusta Z., wspólnego ich towarzysza genewskiego. [przypis redakcyjny]
Zamoyski, Jan (1542–1605) — polski magnat, kanclerz wielki koronny od 1578, hetman wielki koronny Rzeczypospolitej Obojga Narodów od 1581. [przypis edytorski]
Zamoyski, Jan Sobiepan herbu Jelita (1621–1665) — III Ordynat zamojski, podczaszy wielki koronny, krajczy wielki koronny, generał ziem podolskich, później także wojewoda sandomierski i kijowski; zachował wierność Janowi Kazimierzowi podczas potopu szwedzkiego. [przypis edytorski]
