Przypisy

osrajmurek — niedołęga. [przypis autorski]

OSSA DANTIS A me Fra Antonio Santis hic reposita — Kości Danta przezemnie brata Antoniego tutaj złożone i t. d. [przypis autorski]

ostateczna redakcja komedii powstała gdzieś przed końcem r. 1830 — Datę tę, wprzód oznaczaną inaczej, skorygowano dzięki znalezionemu przez Lorentowicza w bibliotece Teatru Narodowego egzemplarzowi teatralnemu Ślubów. [przypis autorski]

Ostatnią książkę — O żywych kamieniach, Kraków 1928 r., Gebethner i Wolff. [przypis autorski]

Ostatnie miesiące jego [Irzykowskiego] życia i przejścia powstańcze przypomniała niedawno Halina M. Dąbrowolska (…) — Halina M. Dąbrowolska, O Karolu Irzykowskim, Łódź 1947. [przypis autorski]

[Ostatnie notaty] — [Notaty te powstały w związku z lekturą książki Witołda Rubczyńskiego Filozofja życia duchowego (Poznań 1925), a z myślą, jak się zdaje, o nowej powieści, prawdopodobnie dalszym ciągu Przedwiośnia. Spisane początkowo na kartce, przerobione i przepisane zostały w obecnej kolejności do osobnego zeszytu. Niektóre z nich są zwykłemi wypisami z książki, — inne transpozycją jej myśli na własne słowa, — jeszcze inne, zatrzymując frazeologję książki, za jej pomocą formułują myśli niezawsze z nią zgodne, — inne wreszcie daleko od książki odchodzą i wyrażają odmienne zupełnie problemy i wzruszenia. W dalszym ciągu przytaczamy tu ustępy Filozofji życia duchowego, na których notaty są bezpośrednio oparte. 1… „Światem całym władnie Rozumna, Sprawiedliwa i Miłosierna Potęga” (Rubczyński, str. 4). 2… „[Tajemnica], jaką jest świat wartości bezwzględnych dla rozumu uwarunkowanego wielorako jestestwa ludzkiego” (Rubczyński, str. 3). 3… „Z nieubłaganem natręctwem powraca pytanie, czy te wszystkie, w znacznej części doborowe, siły są niepowrotnie stracone” (Rubczyński, str. 2). „Musi się. … rozwinąć i ustalić przekonanie, że. … sprawiedliwego nie może spotkać… zupełna zagłada jego bytu” (Rubczyński, str. 6). 4… „Uprzytamniał. … się [człowiekowi]. … fakt, iż nie jest on całkowicie zdany na łaskę i niełaskę potęg wyższych nad jego siły, które to potęgi wyobrażał sobie. … jako kapryśne i okrutne”. (Rubczyński, str. 494). 5. „Tu już tylko dodać potrzeba nieprzeliczone mnóstwo młodocianych egzystencyj, przeciętych tajemniczym tragizmem na drodze do rozwinięcia najpiękniejszych zalet charakteru”… (Rubczyński, str. 90). 6–13….. „Przekonanie o niezależności. … zalet i osób od potocznej gry potęg w przyrodzie, od sprawianej przez te potęgi śmierci, stępienia lub zwyrodnienia”… (Rubczyński, str 6). 14…. „Powstają uczucia. … gorącego uwielbienia dla osób jaśniejących zaparciem się siebie, bezinteresownością, mężnem narażeniem się i znoszeniem cierpień, a przedewszystkiem sprawiedliwością i miłosierdziem”. (Rubczyński, str. 6).. …„Poważna, może i znaczniejsza część bohaterskich wysileń woli odbywa się bez świadków. (Rubczyński, str. 66). 17. „Powiada się. … że dusza ludzka. … jest. … jedynie pewną nieodłączną stroną jednolitego tętna życiowego, wraz z niem wydzielającą się z innych organizmów i wraz z niem przeszczepiającą się poczęści w potomstwo a poczęści podległą zanikowi i rozkładowi. (Rubczyński, str. 60). 19. …„Refleksje nad sposobami, zapomocą których dokonywa się poznawanie, w szczególności umysłowe, . … przywiodły już Platona. … na trop prawdy, iż zdobywać wiedzę w znaczeniu ścisłem, jest to wywiązywać energję, która siebie samą kontroluje i reguluje. Odczucie tej prawdy, acz niedość wyraziste, kryło się niewątpliwie w powiedzeniu, że dusza jest tem, co samo sobie ruch nadaje (autokineton)”. (Rubczyński, str. 94). 20–21. …„Wielka liczba dzisiejszych przedstawicieli t. zw. filozofji naukowej. … przeczy, jakoby wogóle istniał dla umysłu ludzkiego problem egzystencji pośmiertnej i twierdzą, że to jest wyłącznie sprawa uczuć, pragnień subjektywnych, na niczem uchwytnem nieopartych, w najlepszym zaś razie więcej lub mniej wdzięcznych tematów dla twórczości artystycznej, zwłaszcza poetyckiej”. (Rubczyński, str. 88). 22. …„Jeżeli się nie uwzględni w przeczuciach innego świata i życia motywu dążeń zbiorowych ku czemuś wspólnemu dla jednostek psychicznych ludzkich, będzie się upatrywało w pragnieniach i nadziejach bytu pośmiertnego. … wytwór popędów samozachowawczych… (Rubczyński, str. 88). 23. „[Platon] wysnuł. … wniosek o dalszem trwaniu duszy po śmierci, kierując się zasadą, że to, co jest, a nie powstało, nie może też i zginąć, że jest wiecznem. (Rubczyński. str. 114). …„Kardynalna teza Bergsona o duszy sięgającej poza ciało i zdolnej trwać nadal w oderwaniu od niego” (str. 160). 24. „Jedynym [według Bergsona]. … powodem racjonalnym, mogącym nas skłonić do sądu, iż świadomość gaśnie po śmierci, byłby widok rozkładającego się ciała, a wartość takiego rozumowania ustaje, odkąd doświadczeniem stwierdzono, że świadomość jest przynajmniej częściowo niezależna od ciała. (Rubczyński. str. 150). …„Bergson…. mówi tylko o „wszczepieniu” czy „wplocie” ducha w c ało. (Rubczyński, str. 153). 25. „Otóż [Bergson] powracając do swej ulubionej myśli, iż świadomość oznacza przedewszystkiem pamięć, zachowanie i nagromadzenie przeszłości w teraźniejszości, uzupełnia myśl tę zaraz ważnym dodatkiem: że świadomość jest także wyprzedzaniem, „antycypacją” przyszłości, jej wyczekiwaniem. (Rubczyński. str. 162). 26.. …„Centralny system nerwowy, ten psychofizyczny warunek genjalnych uzdolnień… (Rubczyński. str. 57). 28. „Pomimo… że świadomość i materja przeciwstawiają się sobie nawzajem, jako byty opatrzone cechami wolności i konieczności, przecież, zdaniem Bergsona, życie znajduje skuteczny sposób przejednania ich, a to nie dzięki czemu innemu, jak temu prostemu faktowi, iż właśnie życie jest wolnością wplatającą się w konieczność i obracającą ją na swoją korzyść. (Rubczyński. str. 165). 37. „Znany jest zwrot do pewnego stopnia obrazowy w mowie ludzi wierzących, iż Bóg nieraz ciężko doświadcza wiernych Jego przykazaniom i stałych, jak dotąd, w czci dlań. .. Zwrot to jest mianowicie o tyle obrazowy, że Istota wszechwiedna… nie ma potrzeby dowiadywania się dopiero zapomocą takich doświadczeń, jakim ktoś naprawdę jest, był i będzie”. (Rubczyński, str. 432). 43. „[Doświadczenie religijne] pokazuje człowiekowi, że tylko słabość jest jego siłą. (Cytata z Pluralistic Universe Jamesa w przekładzie Wł. Witwickiego, przytoczona u Rubczyńskiego, str. 204). 44. „Jest takie światło, w którego promieniach wszystkie nasze, na naturalnych podstawach oparte, a w życiu potocznem przyjęte rozróżnienia zalety, tarcze i podpory naszych charakterów, wyglądają na czystą zabawkę dziecinną”. (Cytata z tegoż źródła; Rubczyński, str. 204). 45. „Nie wejdzie w głębsze sfery rzeczywistości nikt, kto się nie potrafi szczere zaprzeć swojej dumy, albo nie straci nadziei na to, że potrafi być dobrym wedle własnego prawa. (Cytata z tegoż źródła; Rubczyński, str. 205). 46. Dosłowna cytata z tegoż dzieła w tymże przekładzie (Rubczyński, str. 205). 47. „Wielki to zaiste przełom zjawia się w życiu duchowem jednostek i społeczeństw ludzkich, gdy człowiek zaczyna przyjmować postawę sędziego wobec cudzych i własnych myśli, postępków, pragnień, uczuć i to sędziego nieuprzedzonego z góry nieprzychylnie, ani też przychylnie, wytrwałego w poszukiwaniu, co i na podstawie czego, podstawie dla niego całkiem jasnej i oczywistej, ma orzec. (Rubczyński, str. 401). 48.. …„Pierwsze postacie tego, co nazywamy krytyką. … wypływają widocznie z odczucia potrzeby walki. (Rubczyński, str. 402). 49. „Popęd samozachowawczy ciągnie człowieka. … do walki z tem, w czem on przeczuwa (albo i wyraźnie przewiduje) dla siebie niebezpieczeństwo lub jakąkolwiek szkodę. (Rubczyński, str. 402). 50. „Krytyka zyskuje nowe przymioty subtelności i oględności, nauczona doświadczeniem olbrzymich nieszczęść, które wyrządza krytyka czysto negatywna….” (Rubczyński, str. 409). 51. „Zapał do poświęceń spełnianych w ukryciu jest czemś zagadkowem dla psychologów, którzy tylko bardzo silną ambicją objaśniają sobie czyny wolne od samolubstwa i t. d. (Rubczyński, str. 457). 52 [a]. Zdanie Alberta Wielkiego cytowane jest u Rubczyńskiego na str. 490. 52 [b].. …„Dopiero doświadczenia religijne pierwszych chrześcijan, ich wiara w Boską Miłość Zbawcy, który usiłuje zjednoczyć ludzi i im się udziela, dostarczyły dla owej myśli podstaw sprawdzalnych, przeżywalnych w osobistych bezpośrednich doznaniach. (Rubczyński, str. 490). 53.. …„Jednostronności w ujmowaniu podstawowych skutecznych pobudek woli. … tłumaczą się przeciętnemi u ogromnej większości. … umysłów praktycznych granicami siły uwagi….” (Rubczyński, str. 456). ]. [przypis autorski]