Tren V. (Jako oliwka mała pod wysokim sadem...) → ← Tren III. (Wzgardziłaś mną, dziedziczko moja ucieszona...)

Spis treści

Jan KochanowskiTrenyTren IV. (Zgwałciłaś, niepobożna śmierci, oczy moje…)[1]

Zgwałciłaś [2], niepobożna [3] śmierci, oczy moje,

Żem widział umierając [4] miłe dziecię swoje.

Widziałem, kiedyś trzęsła owoc niedordzały [5],

A rodzicom nieszczesnym serca sie krajały [6].

Nigdyć by ona była bez wielkiej żałości

Mojej umrzeć nie mogła, nigdy bez ciężkości [7]

I serdecznego bolu, w którymkolwiek lecie [8]

Mnie by smutnego była odbiegła [9] na świecie;

Alem ja już z jej śmierci nigdy żałościwszy,

Nigdy smutniejszy nie mógł być ani teskliwszy [10].

A ona (by był Bóg chciał) dłuższym wiekiem swoim

Siła [11] pociech przymnożyć [12] mogła oczom moim.

A przynamniej [13] tym czasem mogłem był odprawić

Wiek swój [14] i Persefonie [15] ostatniej [16] sie stawić [17],

Nie uczuwszy na sercu tak wielkiej żałości,

Której równia [18] nie widzę w tej tu śmiertelności [19].

Nie dziwuję Nijobie [20], że na martwe ciała

Swoich namilszych dziatek [21] patrząc, skamięniała [22].

Przypisy

[1]

W przypisach gwiazdką oznaczono wyrazy, które są używane do dziś, ale których znaczenie w Trenach jest odmienne od znaczenia obecnego. [przypis edytorski]

[2]

zgwałcić (daw.) — zadać gwałt, postąpić wbrew prawu i powinności, zbeszcześcić coś, uczynić krzywdę wbrew prawu. [przypis redakcyjny]

[3]

niepobożny (starop.) — postępujący źle, nie „po bożemu”, bezbożny. [przypis redakcyjny]

[4]

umierając (starop. forma imiesłowu) — umierające. [przypis redakcyjny]

[5]

niedordzały (starop.) — niedojrzały. [przypis redakcyjny]

[6]

rodzicom (…) serca się krajały — byli bardzo smutni, zrozpaczeni. [przypis redakcyjny]

[7]

ciężkość* (starop.) — męka, wielki ból, wielkie zmartwienie. [przypis redakcyjny]

[8]

lato (starop.) — wiek, rok życia; w którymkolwiek lecie: w którymkolwiek roku życia, w jakimkolwiek wieku. [przypis redakcyjny]

[9]

mnie by odbiegła — opuściłaby mnie, zostawiłaby mnie swojemu losowi. [przypis redakcyjny]

[10]

teskliwszy (starop.) — bardziej bolejący. [przypis redakcyjny]

[11]

siła* (starop.) — wiele. [przypis redakcyjny]

[12]

przymnożyć (starop.) — sprawić, by ktoś miał czegoś więcej. [przypis redakcyjny]

[13]

przynamniej (starop.) — przynajmniej. [przypis redakcyjny]

[14]

odprawić (…) wiek swój (starop.) — zakończyć swoje życie. [przypis redakcyjny]

[15]

Persefona — tu: uosobienie śmierci. [przypis redakcyjny]

[16]

ostatniej — tu: ostatecznej; śmierć jest ostatnim kresem człowieka. [przypis redakcyjny]

[17]

stawić sie — przyjść dobrowolnie; Persefonie ostatniej sie stawić: stanąć przed Persefoną (śmiercią). [przypis redakcyjny]

[18]

rówień (starop.; tu forma D. lp: równia) — coś równego. [przypis redakcyjny]

[19]

w tej tu śmiertelności — na tym świecie podległym śmierci. [przypis redakcyjny]

[20]

Nijobie — forma wyrazu Niobe przekształconego tak dla rytmu; Nie dziwuję Nijobie: nie dziwię się Niobe; nie mam za złe Niobe. Niobe: w mit. gr. córka Tantala i żona króla tebańskiego Amfiona miała czternaścioro dzieci i wyśmiewała się z Latony, która miała tylko dwoje, Apolla i Artemidę. Latona nakazała swym dzieciom pomścić tę zniewagę i zamordować synów i córki Niobe. Niepocieszona Niobe zapłakała się na śmierć i została zamieniona w kamień, z którego płynęła woda przypominająca jej łzy. [przypis redakcyjny]

[21]

dziatki (daw.) — dzieci. [przypis redakcyjny]

[22]

skamięniała (starop.) — skamieniała. [przypis redakcyjny]