Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 454 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7499 przypisów.
Dak — mieszkaniec Dacji, staroż. krainy odpowiadającej terytorialnie dzisiejszej Rumunii, tu użycie synekdochiczne. [przypis edytorski]
da kommt er (niem.) — tam idzie. [przypis edytorski]
Dakowie a. Getowie — mieszkańcy Dacji, tj. obszarów na lewym brzegu Dunaju, na płn. sięgających Karpat, na wsch. rz. Prut, na zach. rz. Cisy (dziś: tereny Rumunii i Węgier); staroż. lud pochodzenia trackiego, który zasiedlił Dację 1700 lat p.n.e., uległ kolonizacji rzymskiej (w I–II w. n.e., po szeregu wojen z cesarstwem), a w czasie Wędrówki Ludów złączył się z napływową ludnością (germańską, gł. Gotami, i słowiańską). [przypis edytorski]
Dakowie — mieszkańcy Dacji, staroż. krainy odpowiadającej terytorialnie dzisiejszej Rumunii. [przypis edytorski]
daktyły (starop. forma) — daktylami. [przypis edytorski]
daktyl i spondej — stopy metryczne w poezji: daktyl składa się z trzech sylab: jednej długiej i dwóch krótkich, zaś spondej z dwóch sylab długich; w heksametrze zamiast daktyli mogły występować spondeje. [przypis edytorski]
daktylów (D. lm) — dziś: daktyli. [przypis edytorski]
daktylów — dziś popr. forma D. lm: daktyli. [przypis edytorski]
daktyloskopia (gr. dáktylos: palec i skopeín: oglądać) — technika śledcza, pozwalająca na wykrycie odcisków palców, stosowana w celu ustalenia sprawcy przestępstwa. [przypis edytorski]
daktyl — w metryce iloczasowej stopa metryczna składająca się z trzech sylab: jednej długiej i dwóch krótkich, tak jak w greckim wyrazie dáktylos. [przypis edytorski]
daktyl — w poezji stopa metryczna (w metryce iloczasowej) składająca się z trzech sylab: jednej długiej i dwóch krótkich; nazwa pochodzi stąd, że grecki wyraz dáktylos (stgr. δάκτυλος, dosł. palec) ma właśnie taki układ sylab. [przypis edytorski]
dałać przyroda — dała ci przyroda. [przypis edytorski]
dałbych (starop. forma) — dałbym. [przypis edytorski]
dał (…) był — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: dał wcześniej, uprzednio (tzn. przed wykonaniem czynności wyrażonej czasem przeszłym prostym). [przypis edytorski]
Dałbym ci widzieć z naszych związków drzewa — To znaczy: używałbyś owoców naszej przyjaźni. O przyjaznych stosunkach Karola Martela z Dantem, biografowie jego nic nie wspominają. [przypis redakcyjny]
Dałbym tam odmalować Radość (…) Speuzyppus — Speuzyp z Aten (ok. 410–339 p.n.e.), filozof gr., kierował Akademią po śmierci Platona, wstawił posągi Charyt, bogiń wdzięku i radości, w zbudowanej na terenie Akademii świątyni Muz (Diogenes Laertios, Speuzyp z Aten, [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, IV, 1). [przypis edytorski]
dałem już próbę tego gdzie indziej — Metaphysische Anfangsgründe der Naturwissenschaft [Zasady metafizyczne przyrodoznawstwa]. [przypis autorski]
Dałeś… dowcipowi cechę — stempel, powagę, którą nadaje druk. [przypis redakcyjny]
dałeś mi oszczep i teraz mam go nareszcie — Cyrus wdzięczny jest dworzaninowi za darowanie mu oszczepu, którego od dawna był pragnął. Mowa tu o oszczepie używanym w jeździe (paltón), służącym do pchnięcia i rzutu, mniejszym niż włócznia ciężkozbrojnego piechura. Taki oszczep dostawali dopiero młodzieńcy. Chłopiec, a więc i Cyrus dotychczas, miał tylko akontion, oszczep mały, służący jedynie do rzutu, zaopatrzony w rzemyk tak przymocowany do drzewca, że nadawał pociskowi rzuconemu ruch obrotowy (podobny do ruchu kuli z gwintówki). Te akontia były używane do polowania, do walki w lekkozbrojnej piechocie i do ćwiczeń gimnastycznych. [przypis tłumacza]
Dałłyło (Dalila) — kochanka Samsona, która zdradziła wrogom, Filistynom, tajemnicę jego siły; w wyniku czego został pojmany i oślepiony. [przypis edytorski]
Dał nam parę talarów oberżniętych mocno — dawniej fałszowano monety, odcinając trochę złota lub srebra po brzegach. [przypis edytorski]
dał nawet prawo miecza — tzn. wydawania wyroków śmierci. [przypis edytorski]
dał nura — tu w znaczeniu: umarł. [przypis redakcyjny]
dałoj Germania (z ros.) — precz z Niemcami. [przypis edytorski]
dałożby — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -że-, skróconą do -ż-; znaczenie: oby dało, niechby dało. [przypis edytorski]
dałożby — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż-; znaczenie: czy dałoby. [przypis edytorski]
dał pochop (daw.) — sens: stworzył okazję, skłonił. [przypis edytorski]
dał Syennesis Cyrusowi wielkie sumy pieniężne na wojsko — Ktezjas, lekarz nadworny króla Artakserksesa, autor Historii perskiej podaje, iż Syennesis prowadził dwulicową grę: nie zrywał z królem i nie walczył z Cyrusem. [przypis tłumacza]
Dał ułomek kradzieży… — część zysku odstąpił plenipotentowi, który umożliwił mu przeprowadzenie zyskownego interesu. [przypis redakcyjny]
dał za wygranę — dziś popr. forma B. lp: dał za wygraną. [przypis edytorski]
dał znać do sędziego marszałkowskiego — Marszałek miał prawo sądu w okolicy, gdzie przebywał król. [przypis redakcyjny]
dalajlama — przedstawiciel jednej ze szkół buddyzmu tybetańskiego, według wiernych ma moc świadomego wybierania kolejnego wcielenia. Do 1950 r. kolejni dalajlamowie władali Tybetem. [przypis edytorski]
Dalajlama — przedstawiciel szkoły buddyzmu tybetańskiego, uważany przez buddystów za manifestację bodhisattwy współczucia (dążącego do stanu buddy poprzez systematyczne ćwiczenie wyzwalających działań), odradzającego się, aby udostępniać czującym istotom nauki wyzwalające z cierpienia. [przypis edytorski]
dalbóg — dalibóg; wykrzyknienie potwierdzające prawdziwość słów (dosł.: niech Bóg da). [przypis edytorski]
daléj — daw. forma z é (tzw. e pochylonym), tu: wymawianym jak i. [przypis edytorski]
daléj — forma z daw. é (tzw. e pochylonym), tu o brzmieniu równym i. [przypis edytorski]
daléj — w związku z występującym tu é tzw. pochylonym wym.: dali. [przypis edytorski]
daleczeć (neol.) — wydawać się dalekim. [przypis edytorski]
daleczeć — wydawać się dalekim. [przypis edytorski]
dalego (starop. forma ort.) — tu: daleko. [przypis edytorski]
dalej miesiąca — więcej niż miesiąc. [przypis edytorski]
dalej — następnie; w dalszej kolejności. [przypis edytorski]
Dalej (…) nic — nic więcej. [przypis redakcyjny]
Dalej są dwie opoki: jednej szczyt się jeży… — Homer, Odyseja XII 73–107, tłum. Lucjana Siemieńskiego. [przypis edytorski]
dalej — tu: po jakimś czasie. [przypis redakcyjny]
Dalej żebrzące stado postaci bocianów — wrzaskliwe dzieci arabskie ubrane na biało i żebrzące po ulicach, przyrównuje poeta do bocianów. [przypis redakcyjny]
dalekimi wichry — dziś popr. forma N.lm: (…) wichrami. [przypis edytorski]
dalekim świata tego burze — dalekim od burzy tego świata. [przypis edytorski]
daleki rejs — żegluga statków handlowych. [przypis autorski]
daleko bliżej — dużo bliżej. [przypis edytorski]
Daleko gorsi artyści z czasów już upadku sztuki (…) — Bellorii, Admiranda, tab. 11, 12. [przypis redakcyjny]
dalekoli — „daleko” z partykułą pytajną -li. [przypis edytorski]
dalekość — odległość. [przypis edytorski]
dalekoś postąpił — inaczej: daleko postąpiłeś (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
daleko (starop.) — bardzo. [przypis edytorski]
daleko (starop.) — tu: o wiele. [przypis edytorski]
daleko — tu: znacznie. [przypis edytorski]
Daleko więcej cech wspólnych posiada z „Tymonem” (…) „Perykles” należy już duchem (…) ostatniej epoki twórczości poety — jak już wspomniałem, wedle zgodnej prawie opinii krytyków Tymon i Perykles w części tylko są utworami Szekspira. Troilus i Kressyda również zawiera ustępy prawdopodobnie przez kogo innego napisane. [przypis tłumacza]
d'Alembert (…) Czytał Bossueta — [chodzi o esej Jeana d'Alemberta] Pochwała Bossueta. [przypis tłumacza]
d'Alembert, Jean (1717–1783) — fr. pisarz, filozof i matematyk; współtwórca Encyklopedii. [przypis edytorski]
d'Alembert, Jean le Rond (1717–1783) — filozof, matematyk i fizyk francuski, współautor Wielkiej Encyklopedii Francuskiej. [przypis edytorski]
d'Alembert, Jean Le Rond (1717–1783) — francuski filozof, matematyk i fizyk, współredaktor Wielkiej Encyklopedii Francuskiej. [przypis edytorski]
d'Alembert, [Jean Le Rond] (1717–1783) — znakomity geometra i filozof, współtwórca Encyklopedii i obok Diderota najwybitniejsza osobistość grupy tzw. encyklopedystów. [przypis tłumacza]
daleth, he, waw, zajin — kolejne litery alfabetu hebrajskiego. [przypis edytorski]
dalibóg (daw.) — doprawdy, słowo daję; wykrzyknienie podkreślające prawdziwość wypowiedzi. [przypis edytorski]
dali Bóg (daw.) — jeśli Bóg da. [przypis edytorski]
dalibóg (daw.) — naprawdę, słowo daję. [przypis edytorski]
dalibóg (daw.) — wykrzyknienie podkreślające prawdziwość wypowiedzi. [przypis edytorski]
dali Bóg — jeśli Bóg da (konstrukcja gramatyczna z partykułą -li); dziś: dalibóg. [przypis edytorski]
dali Bóg — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli Bóg da, niech Bóg da. [przypis edytorski]
dali Bóg — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli Bóg da. [przypis edytorski]
Dalibóg (starop.) — doprawdy, słowo daję. [przypis edytorski]
dalichmy (daw.) — dziś: daliśmy. [przypis edytorski]
dali — da z partykułą pytajną -li. [przypis edytorski]
Da liegt der Hund begraben (niem.) — tu leży pies pogrzebany. [przypis edytorski]
dali (gw.) — dalej. [przypis edytorski]
dali im zginąć, odpływając precz z flotą — z miejsca bitwy. Rozkaz dali dopiero potem, kiedy wykonanie jego było niemożliwe. Tak rzekomo bronił się Teramenes. [przypis tłumacza]
Dalila — imię kochanki biblijnego Samsona, która podstępem obcięła mu włosy, a tym samym pozbawiła siły. [przypis edytorski]
Dalila i Samson (bibl.) — Samson, legendarny bohater wojen Izraelitów z Filistynami, był obdarzony przez Boga nadludzką siłą, działającą dopóki nie strzygł włosów; utracił ją, gdy jego kochanka, Dalila, nakłoniła go do wyjawienia sekretu i podstępnie ścięła mu włosy, gdy spał, wskutek czego został pojmany przez wrogów. [przypis edytorski]
Dalila — kochanka biblijnego Samsona, która podstępem obcięła mu włosy, a tym samym pozbawiła siły, po czym wydała wrogom. [przypis edytorski]
Dalila nie obcięła włosów Samsonowi — Samson (XII w. p.n.e.), opisany w Biblii bohater izraelski, walczący z Filistynami, został obdarzony przez Boga niezwykła siłą, zaklętą w jego długich włosach. Jego kochanka Dalila, przekupiona przez wrogów, ostrzygła go i bezsilnego wydała Filistynom. Po długiej niewoli Samson, odzyskawszy część siły, zdołał zburzyć filary w budynku, w którym był więziony, grzebiąc pod gruzami siebie i wielu wrogów. [przypis edytorski]
dali mu władzą (starop. forma) — dziś popr. forma B.lp r.ż.: (…) władzę. [przypis edytorski]
Dalinda — bohaterka noweli przez siebie opowiedzianej. [przypis redakcyjny]
dalipan — dalibóg (zwrot oznaczający: słowo daję, na pewno). [przypis edytorski]
dalipan (daw.) — doprawdy, daję słowo. [przypis edytorski]
dalipan (daw.) — doprawdy, słowo daję; wykrzyknienie podkreślające prawdziwość wypowiedzi. [przypis edytorski]
dalipan (daw.) — wykrzyknienie, dziś: doprawdy, słowo daję. [przypis edytorski]
dalipan — wykrzyknienie potwierdzające prawdziwość słów (dosł.: niech Bóg da). [przypis edytorski]
dalipies — charakterystyczny dla Sokratesa (por. także Fedon oraz Gorgiasz) wykrzyknik o charakterze przysięgi lub zaklęcia dla potwierdzenia prawdziwości tego, co się mówi; wzorowany przez tłumacza na słowie dalibóg; w oryginale νὴ τὸν κύνα, dosł.: na psa. [przypis edytorski]
dalipies — charakterystyczny dla Sokratesa (por. także Obrona Sokratesa, Fedon oraz Gorgiasz) wykrzyknik o charakterze przysięgi lub zaklęcia dla potwierdzenia prawdziwości tego, co się mówi; wzorowany przez tłumacza na słowie dalibóg; w oryginale νὴ τὸν κύνα, dosł.: na psa. [przypis edytorski]
dalipies — charakterystyczny dla Sokratesa (por. także Obrona Sokratesa oraz Fedon) wykrzyknik o charakterze przysięgi lub zaklęcia dla potwierdzenia prawdziwości tego, co się mówi; wzorowany przez tłumacza na słowie dalibóg; w oryginale νὴ τὸν κύνα, dosł.: na psa. [przypis edytorski]
dalipies — charakterystyczny dla Sokratesa (por. także Obrona Sokratesa oraz Gorgiasz) wykrzyknik o charakterze przysięgi lub zaklęcia dla potwierdzenia prawdziwości tego, co się mówi; wzorowany przez tłumacza na słowie dalibóg; w oryginale νὴ τὸν κύνα, dosł.: na psa. [przypis edytorski]
Dali, Salvador (1904–1989) — malarz hiszpański, przedstawiciel surrealizmu, znany z ekscentrycznego trybu życia, współtwórca wraz z Luisem Buñuelem awangardowego filmu Pies andaluzyjski (1928). Pod koniec życia tworzył też obrazy religijne. [przypis edytorski]
dali, siędnij, to wytchnę (gw.) — dalej (tzn.: no już), usiądź, to odpocznę. [przypis edytorski]
Dali się w polu z baszą obaczyć Abazem — 29 października 1633 roku pod Kamieńcem Podolskim. [przypis redakcyjny]
Daliż — dalejże. [przypis edytorski]
dali — zapewne: „daléj” (w daw. formie, z tzw. e pochylonym) w zapisie fonetycznym. [przypis edytorski]
Dalmacja — kraina na Płw. Bałkańskim, staroż. Iliria, zasiedlona następnie przez Chorwatów. [przypis edytorski]
dalmatyka — długa, obszerna szata liturgiczna w obrządku rzymskim. [przypis edytorski]
dalmatyka — długa, szeroka szata, ubiór pochodzący z Dalmacji, krainy hist. na wsch. wybrzeżu Adriatyku; ob. nazwa pochodzącej od tego stroju szaty liturgicznej w obrządku rzymskim. [przypis edytorski]
