Przypisy

chyciła (gw.) — chwyciła. [przypis edytorski]

chycił (gw.) — chwycił. [przypis edytorski]

chyciło (gw.) — chwyciło. [przypis edytorski]

chyciły (gw.) — chwyciły. [przypis edytorski]

chyłkiem — ukradkiem. [przypis edytorski]

chylać (daw.) — chylić. [przypis edytorski]

chylat — w Turcji, Indiach, Persji suknia honorowa ofiarowywana osobie zasłużonej przez władcę. [przypis edytorski]

chyla tyla (gw.) — trochę. [przypis edytorski]

chyl (daw.) — płynna substancja powstająca w żołądku w czasie trawienia pokarmów. [przypis edytorski]

chyloł (gw.) — schylał. [przypis edytorski]

chylośny — wielki. [przypis edytorski]

chymera — chimera; kaprys. [przypis edytorski]

chynąć — zanurzyć się; por. dziś: wychynąć skądś. [przypis edytorski]

chyra (gw.) — kołtun. [przypis edytorski]

Chyrów — miasto na Ukrainie nad rzeką Strwiąż, niedaleko Przemyśla, w obwodzie lwowskim, w rejonie starosamborskim, lokowane w 1528, niegdyś prywatne miasto szlacheckie w województwie ruskim, własność Herburtów, potem Ossolińskich i Mniszchów; tu: nazwa miasta użyta jako synonim renomowanej szkoły jezuickiej, gimnazjum męskiego, usytuowanego na terenie podchyrowsniej wsi Bąkowice, doskonale wyposażonego zakładu naukowo-wychowawczego (pracownie przedmiotowe, biblioteka, sala teatralna, muzeum przyrodnicze z kolekcją ptaków egzotycznych fundacji hrabiów Dzieduszyckich, ogród botaniczny itp.), funkcjonującego w Galicji od l. 80. XIX w. do 1939 r. [przypis edytorski]

chystać (daw.) — huśtać; kołysać. [przypis edytorski]

chytać (gw.) — chwytać. [przypis edytorski]

chytał (gw.) — chwytał. [przypis edytorski]

chytroście (daw., gw.) — chytrości (M.lm). [przypis edytorski]

chytrszy (daw.) — dziś: bardziej chytry, sprytniejszy. [przypis edytorski]

chytry (starop.) — tu: podstępny. [przypis edytorski]

chyże jego posły — dziś popr. forma: chyży jego posłowie. [przypis edytorski]

chyżo (daw.) — szybko. [przypis edytorski]

chyżość — dziś popr.: prędkość. [przypis edytorski]

chyżość — dziś: prędkość. [przypis edytorski]

chyżość — szybkość. [przypis edytorski]

chyżość — szybkość, szybkie poruszanie się, wykonywanie czegoś. [przypis edytorski]

chyżo — szybko. [przypis edytorski]

chyży (daw.) — szybki. [przypis edytorski]

chyży — szybki, prędki. [przypis edytorski]

chyży — szybki. [przypis edytorski]

chyz a. chyż (daw., starop.) — uboga, niska chałupa. [przypis edytorski]

chyzo (gw.) — chyżo, szybko. [przypis edytorski]

ciągarka — maszyna do produkcji drutów i prętów przez ciągnienie na zimno. [przypis edytorski]

ciąg (daw.) — dziś: przeciąg. [przypis edytorski]

ciąg — dziś popr.: ciągnij. [przypis edytorski]

ciągiem — ciągle. [przypis edytorski]

ciągła — dziś popr.: ciągnęła (tu: forma krótsza, daw. i gw. użyta w celu utrzymania rytmu jedenastozgłoskowca). [przypis edytorski]

ciągłam — dziś popr.: ciągnęłam. [przypis edytorski]

ciągły — dziś popr.: ciągnęły (tu: forma krótsza, daw. i gw. użyta w celu utrzymania rytmu jedenastozgłoskowca). [przypis edytorski]

ciągły (gw.) — dziś popr.: ciągnęły. [przypis edytorski]

Ciąglem się sprzeciwiał — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: Ciągle się sprzeciwiałem. [przypis edytorski]

ciągle myśli o druhu — tj. o Patroklesie. [przypis edytorski]

ciągleśmy (…) mówili — inaczej: ciągle mówiliśmy; przykład konstrukcji z ruchomą końcówką czasownika. [przypis edytorski]

ciągli (gw.) — dziś popr.: ciągnęli. [przypis edytorski]

ciągń sie a. ciągni sie (daw.) — tryb rozkazujący: wydawaj; od: ciągnąć się, wysilać się na wydatki. [przypis edytorski]

ciągnąć się (daw.) — wysilać się na wydatki; ciągni się (tryb rozkazujący) wydawaj. [przypis edytorski]

ciągnąć się (daw.) — wysilać się na wydatki. [przypis edytorski]

ciągnąć — tu: iść, podążać. [przypis edytorski]

ciągnąca się wzdłuż grzbietu aż do szyi żyła — opis niezgodny ze współczesną wiedzą anatomiczną. [przypis edytorski]

ciągnęły (…) czterdzieści koni — dziś: ciągnęło czterdzieści koni. [przypis edytorski]

Ciągnęliśmy kluczem za nocą w pogoni — wiersz ma ten sam rytm co Grenada Juliusza Swietłowa w przekładzie Juliana Tuwima, i podobnie zaczyna się od opisu podróży konnej. [przypis edytorski]

ciągni — dziś popr. forma 1.os trybu rozkazującego: ciągnij. [przypis edytorski]

ciągnienie (daw.) — pochód wojska, marsz. [przypis edytorski]

ciągnienie (daw.) — przemarsz wojsk. [przypis edytorski]

ciągnie sie (daw.) — tu: przeciąga się. [przypis edytorski]

ciągniono — dziś: ciągnięto. [przypis edytorski]

ciągniony (daw.) — dziś: ciągnięty. [przypis edytorski]

ciągniony — dziś: ciągnięty. [przypis edytorski]

ciągniony (przestarz.) — ciągnięty. [przypis edytorski]

ciągni się (daw.) — tryb rozkazujący: ciągnij się; od ciągnąć się: wysilać się na wydatki. [przypis edytorski]

ciągni sie (daw.) — tryb rozkazujący od ciągnąć się: wysilać się na wydatki. [przypis edytorski]

ciągni sie (daw.) — tryb rozkazujący od: ciągnąć się, wysilać się na wydatki. [przypis edytorski]

ciągoty — pożądanie. [przypis edytorski]

ciągta (reg.) — ciągnijcie. [przypis edytorski]

ciąża (daw.) — kara, fant; wezmą ciążą: wezmą ciążę, wezmą fant a. nałożą karę. [przypis edytorski]

ciąża — tu: ciężar. [przypis edytorski]

ciążyć — tu prawdop.: krytykować. [przypis edytorski]

ciała jego pociąć i na fale rozrzucić (mit. gr.) — podobnie jak Medea cięła ciało swego brata Apsyrta, gdy uciekała z Jazonem. [przypis edytorski]

ciała obie (starop. forma) — daw. liczba podwójna, szyk przestawny; dziś popr: oba ciała. [przypis edytorski]

ciałoć — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć. [przypis edytorski]

ciałoć ślini — konstrukcja z partykułą ci, skróconą do -ć; inaczej: ślini ci ciało. [przypis edytorski]

ciało człowiecze z tych się czterzech wilgotności rodzić musi, to jest, ze krwie, z kolery, flegmy, a z melankoliej — własny wykład Reja średniowiecznej, wywodzącej się ze starożytności (por. Polibosa De natura hominis z tradycji hipokratejskiej), teorii humoralnej nauczającej o czterech cieczach (łac. humores) wydzielanych przez gruczoły odpowiednich organów i decydujących przez swe proporcje o typie usposobienia człowieka: sangwinicznym, cholerycznym, flegmatycznym lub melancholijnym. Owe cztery ciecze to: krew, żółć, śluz (flegma) i czarna żółć, wydzielane odpowiednio przez serce, mózg, wątrobę i śledzionę, przypisywane im żywioły to kolejni: powietrze, woda, ogień, ziemia itd.; nauka o fizjologii humoralnej zastępowała przez wieki psychologię i psychiatrię. [przypis edytorski]

ciało nieudane — tu: nieudawane, prawdziwe. [przypis edytorski]

ciało oliwą namaszczone — smarowanie ciała oliwą było zabiegiem rutynowo stosowanym przez greckich lekkoatletów, a służyło zabezpieczeniu skóry. [przypis edytorski]

ciały — dziś forma N.lm: ciałami. [przypis edytorski]

ciały — dziś popr. forma N.lm: ciałami. [przypis edytorski]

ciamara (daw.) — ciamajda, ślamazara. [przypis edytorski]

ciao (wł.)— cześć. [przypis edytorski]

ciarach (daw. obelż.) — szlachcic. [przypis edytorski]

ciarach (gw.) — mieszczuch. [przypis edytorski]

ciarach — pogardl. przezwanie ludowe szlachcica lub mieszczanina; także wobec chłopa ubierającego się po miejsku i udającego człowieka innej klasy społecznej. [przypis edytorski]

ciarka — tu: owoc tarniny, ciernistego krzewu o białych kwiatach i granatowych owocach o cierpkim smaku. [przypis edytorski]

ciaśnina — dziś: ciasnota. [przypis edytorski]

ciasne fugi — trudne położenie. [przypis edytorski]

ciasny, ale własny — wyrażenie to weszło do przysłów. [przypis edytorski]

Ci berła wśród zajadłych bohaterów kładą — gest oznaczający nietykalność urzędu. [przypis edytorski]

…ci, bogom bliscy krwią. Synowie Zeusa… — Ajschylos, Niobe (niezachowany dramat). [przypis edytorski]

cicero (daw.) — przewodnik. [przypis edytorski]

cicerona (wł.) — przewodnik. [przypis edytorski]

ciceron (daw., z wł.) — przewodnik. [przypis edytorski]

cicerone (daw.) — przewodnik. [przypis edytorski]

cicerone (daw.) — przewodnik. [przypis edytorski]

cicerone (daw., z wł.) — przewodnik. [przypis edytorski]

cicerone — tu: przewodnik. [przypis edytorski]

cicerone (wł.) — przewodnik. [przypis edytorski]

Ciceron — Marcus Tullius Cicero (106–43 p.n.e.), polityk i mówca rzymski, zamordowany z powodu mów (tzw. Filipik) wygłoszonych przeciw Markowi Antoniuszowi. [przypis edytorski]

ciceron (z wł. cicerone: żart. mały Cyceron) — przewodnik oprowadzający turystów. [przypis edytorski]

Cicero powiedział — Rethorica ad Herennium, ks. I; obecnie tego dzieła nie przypisuje się jednak Cyceronowi. [przypis edytorski]

cichaczem — niepostrzeżenie. [przypis edytorski]