Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 160082 przypisów.
na głos łowca — dziś popr. forma D.: na głos łowcy. [przypis edytorski]
na głowę jego nałożono (…) nagrodę — dziś: za głowę jego wyznaczono nagrodę. [przypis edytorski]
na głowę — tu: całą. [przypis redakcyjny]
Na głowie Goplany pokazuje się półksiężyc — Goplana w tej scenie upodabnia się do bóstw kobiecych władających przyrodą; z półksiężycem nad czołem występują Diana oraz Hekate w mit. gr. Postać podobną jak tu Goplana przybiera również Królowa Nocy w Czarodziejskim flecie Mozarta. [przypis edytorski]
Na głowie ma kraśny wianek… (odnośnie wersów 386–405 i 406–417) — w wydaniu z roku 1823 poeta zaznacza, że zwrotki te mają być śpiewane jako duet (Duo), zaś od wiersza 406 śpiewa sama Dziewczyna, co w powyższym wydaniu było oznaczone napisem Aria. [przypis edytorski]
na głowie zejdzie (daw.) — zabraknie głowy. [przypis edytorski]
nagłupek — człowiek ograniczony. [przypis autorski]
nagłymi ulewy — dziś popr. forma N.lm: ulewami. [przypis edytorski]
naglądać (reg.) — doglądać. [przypis edytorski]
na glanc (z niem. Glanz: połysk; świetność) — na wysoki połysk, doskonale. [przypis edytorski]
na glanc (z niem.) — na wysoki połysk. [przypis edytorski]
naglej — bardziej nagle; tu: pilnie. [przypis edytorski]
naglem uderzył (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: nagle uderzyłem. [przypis edytorski]
na glenie (daw., pot.) — do kupy, razem. [przypis redakcyjny]
Naglergasse — historyczna ulica w centrum Wiednia. [przypis edytorski]
Nagle sprawy Heroda w Judei bardzo zły wzięły obrót… — por. Starożytności XIV, XV, 10–XVI, 1. [przypis tłumacza]
nagle uwożą poetę… — po wykryciu Bractwa Cyryla i Metodego władze rosyjskie aresztowały i uwięziły lub skazały na zsyłkę jego większość członków. Taras Szewczenko został skazany na wcielenie do karnego korpusu jako szeregowiec, z zakazem pisania i rysowania. Początkowo służył w twierdzy w Orsku na Uralu, w 1848 został przydzielony do ekspedycji badającej brzegi Morza Aralskiego, a następnie zezwolono mu zamieszkać w Orenburgu, gdzie mógł wrócić do swojej twórczości, przyjaźnił się też z innymi zesłańcami, między innymi z polskimi rewolucjonistami. To spowodowało rewizję, dalsze oskarżenia i przeniesienie do twierdzy nad Morzem Kaspijskim, gdzie znów zabroniono mu pisać. Po wojnie krymskiej, w 1857, przyjaciołom Szewczenki udało się wyjednać jego zwolnienie z karnego korpusu. Poeta osiadł wówczas w Petersburgu. W 1859 uzyskał zezwolenie na wyjazd w rodzinne strony, tam jednak został aresztowany pod zarzutem podburzania chłopstwa i po śledztwie odesłany do Petersburga. [przypis edytorski]
Nagle (…) — w tłumaczeniu brak poprzedniego akapitu, w oryg. niem. Alle Kräfte hatten ihn verlassen, er fühlte sich totmüde (Wszystkie siły go opuściły, poczuł się śmiertelnie zmęczony); red. WL. [przypis edytorski]
nagle zły skażony — nagle zły [został] ukarany. [przypis edytorski]
naglić — pospieszać, ponaglać. [przypis edytorski]
naglić — pospieszać. [przypis edytorski]
na gniado — na kolor ciemnobrązowy; wyrażenie utworzone od nazwy maści konia o sierści brązowej, lecz z czarną grzywą, ogonem i dolnymi częściami kończyn. [przypis edytorski]
na górę — do izby senatorskiej. [przypis redakcyjny]
na górnym Idasie — Parys, królewicz trojański, spędził dzieciństwo i młodość jako pasterz na górze Ida. Tam też dokonał rozstrzygnięcia sporu, której bogini należy się złote jabłko z napisem „Najpiękniejszej”. [przypis edytorski]
na górze Mendoga — Góra Mendoga pod Nowogródkiem obrócona na cmentarz, stąd w tamtych okolicach Litwy pójść na Mendogową górę znaczy umrzeć. [przypis autorski]
na górze — tu: na zewnątrz ciała. [przypis edytorski]
nagodzić (daw.) — przygotować. [przypis edytorski]
nagodzić się (starop.) — przytrafić się. [przypis edytorski]
nagodzić się — zgodzić się; umówić się co do pracy. [przypis edytorski]
nagolenica a. nagolennik — część zbroi zakrywająca nogę wojownika od kolana w dół, ochraniająca goleń. [przypis edytorski]
nagolenica z cyny świeżo obrobionej — Homer, Iliada XXI 592. Cyna wymieniona tu zamiast innego metalu według Arystotelesa. Ponieważ spiż i miedź od najdawniejszych czasów obrabiano, przeszło miano spiżownik na rzemieślników, którzy sporządzali narzędzia także z innych metali. [przypis tłumacza]
na goli — w otwartym terenie. [przypis edytorski]
nagonka — grupa ludzi, którzy na polowaniach naganiają zwierzynę w pobliże stanowisk myśliwskich. [przypis edytorski]
nagorsze (starop. forma) — najgorsze. [przypis edytorski]
nagoście — dziś popr. forma B.lm: nagości. [przypis edytorski]
na gospodynią (daw.) — dziś: na gospodynię. [przypis edytorski]
nagotować — przygotować. [przypis edytorski]
nagotować — tu: przygotować, przyszykować. [przypis edytorski]
nagotowany — tu: przygotowany. [przypis redakcyjny]
nagrąznąć (starop.) — namoknąć, nasiąknąć, namoknąć w wodzie. [przypis edytorski]
Na granicy Tel Awiwu i Jaffy — Tel Awiw został założony w 1909 przez osadników żydowskich na peryferiach starożytnego portowego miasta Jaffa, zamieszkiwanego w większości przez ludność arabską. Dzięki wybudowaniu w 1938 własnego portu morskiego i portu lotniczego Tel Awiw stał się dynamicznie rozwijającym się, nowoczesnym miastem: w latach 40. XX w. miał ok. 200 tys. mieszkańców, dwukrotnie więcej niż Jaffa. W dwa lata po powstaniu nowożytnego państwa Izrael, w 1950 Tel Awiw i Jaffa zostały połączone w jedno miasto, ob. Tel Awiw-Jaffę. [przypis edytorski]
Na grób, gdzie on drzemie, pan i władca mój! — duch zmarłego tylko drzemie w mogile i słyszy prośby i modlitwy. Jako bliski bogom podziemnym jest potężny i może być sprzymierzeńcem w dziele zemsty. [przypis redakcyjny]
na grobli — grobla usypana w pobliżu Eetionei. [przypis tłumacza]
nagroda cnoty im. Monthyona — Prix Monthyon; nagroda (za ogólne zasługi, w dziedzinie literatury lub nauki) przyznawana od 1820 r. przez Akademię Francuską. [przypis edytorski]
nagroda cnoty — Istnieje we Francji na wsi dawny zwyczaj wieńczenia dziewczyny, która wyróżnia się cnotą i obyczajnością; dziewczyna taka nazywa się la rosière. [przypis tłumacza]
Nagromadziliście wina, tabaki… — poeta ustosunkowuje się ironicznie i nieprzychylnie do mnichów w Megaspileon. Razi go ich pewne zakłamanie, a nade wszystko ich wyznanie prawosławne przypominające Rosję. Ponadto pewną rolę odegrał tu niewątpliwie wpływ Voltaire'a oraz Ignacego Krasickiego ataki na ciemnych, w pijaństwie rozmiłowanych mnichów. [przypis redakcyjny]
Na gruncie prawa rzeczowego — pomijam w tym miejscu możliwość umownego uregulowania takich stosunków pomiędzy stronami. [przypis autorski]
na grzegorze albo na wasiłki rozmyślał (starop.) — na spadki po krewnych [liczył]. [przypis redakcyjny]
nagrzewać (starop.) — zagrzewać; zachęcać. [przypis edytorski]
na gurze (starop. forma ort.) — na górze. [przypis edytorski]
na gwałt — gwałtownie, szybko. [przypis edytorski]
Na gwałt nieszczęśliwy ten lud użył naturalnej każdemu człowiekowi obrony. (…) Trzech tygodni nie wyszło, a rządny despotyzm z subordynacją regularnego wojska najpiękniejszy kraj spustoszył, kilkadziesiąt tysięcy ludzi wymęczył. — zgniecenie powstań węgierskich przez Józefa II, zwłaszcza w Siedmiogrodzie krwawe. [przypis redakcyjny]
Na gwałt zrobiono mnie prowodyrem Młodej Polski (…) zniszczyć stare tablice i płomiennymi, zwycięskimi głoskami na nowych się zapisać — S. Przybyszewski, Moi współcześni, II, s. 69 (Wśród swoich). [przypis autorski]
na (gw.) — masz. [przypis edytorski]
na (gw.) — proszę; trzymaj. [przypis edytorski]
na (gw.) — tu: masz. [przypis edytorski]
na (gw.) — weź; masz. [przypis edytorski]
nahaj — a. nahajka: bicz. [przypis edytorski]
nahaj — bat, narzędzie chłosty używane w carskiej Rosji. [przypis edytorski]
nahaj — bicz, bat. [przypis edytorski]
nahaj — bicz. [przypis edytorski]
Nahajce — właśc. Nogajców, Tatarów z Ordy Nogajskiej. [przypis edytorski]
nahajka a. kańczug — skórzany bicz, narzędzie dyscyplinowania i wymierzania kary. [przypis edytorski]
nahajka — bicz. [przypis edytorski]
nahajka — skórzany bicz z krótką rączką. [przypis edytorski]
nahajki, dyscypliny, wyrabiane w podlaskim miasteczku Boćki, znane współcześnie pod nazwą „boćkowskiego monitora”. [przypis redakcyjny]
nahaj — rodzaj skórzanego bicza. [przypis edytorski]
nahaj — skórzany bicz. [przypis edytorski]
nahaj — skórzany bicz z krótką rączką. [przypis edytorski]
na hak przywieść (daw.) — złapać, poskromić, jak psa łańcuchowego. [przypis edytorski]
na hak przywieść — przechytrzyć, oszukać. [przypis redakcyjny]
na harce (starop.) — na pierwsze starcie się. [przypis redakcyjny]
na harcu (starop.) — w utarczce. [przypis redakcyjny]
na hawrani — na granicy. [przypis redakcyjny]
na hazard — na ślepo, na chybił trafił. [przypis redakcyjny]
nahija — podstawowa jednostka podziału administracyjnego w Starej Czarnogórze. [przypis edytorski]
Na honor (…) mieście — Charakterystyka życia salonów: pierwsze otwarcie ust jest obmową i tak bez przerwy i wytchnienia, aż do końca wizyty. Molier zawsze ma odwagę malować najszerszym, najśmielszym rysem. [przypis tłumacza]
Na honor! (…) nie mam — Cóż za soczysty portret skreślony własnymi ustami młodego furfanta! Co za radość życia! W istocie w owych czasach czyż taki panek samym faktem swego urodzenia nie posiadał wszystkiego, co ziemia dać może? I ileż razy z pewnością Molier byłby oddał cały swój geniusz za to, aby być jednym z tych strojnych i szumnych trutniów kradnących mu spojrzenia i serce Armandy! [przypis tłumacza]
Naïc — fr. imię żeńskie. [przypis edytorski]
Naieb-Saltaneh — brat Muzaffer-Eddina. [przypis autorski]
naigrawać się (daw.) — żartować, kpić. [przypis edytorski]
naigrawać się — drwić, naśmiewać się. [przypis edytorski]
naigrawać się — żartować z kogoś złośliwie, dokuczać. [przypis edytorski]
na ilustracją — dziś B.: ilustrację. [przypis edytorski]
naimać (daw.) — nałapać. [przypis edytorski]
na intencją (daw.) — dziś: na intencję. [przypis edytorski]
Nain — tu Ναῒν zamiast jak wyżej Ἀῒν. Graetz twierdzi, że w rękopisach ν przeniesiono z poprzedniego wyrazu (III, 519, uwaga 3). [przypis tłumacza]
Naios — Ναῖος (N), Κνέος (D); [tj. Gnejusz; red. WL]. [przypis tłumacza]
nairytis — padelbus akis dairytis. [przypis edytorski]
naiwne z Tobą szepty, tajemnic ciche wyznania, rzewne Tobie łzy — dziś popr.: naiwnych z Tobą szeptów, tajemnic cichych wyznań, rzewnych Tobie łez. [przypis edytorski]
Naiwni krytycy mego utworu (…) och jak nieskończenie biednej świadomości — S. Przybyszewski, De profundis, s. 8–9. Polszczyzna wydań Lektora jest tak fantastyczna, że pozwoliłem sobie zacytowany tekst doprowadzić do stanu czytelności. Dla przykładu podaję, jak wygląda w „oryginale” ostatnie zdanie: „na przekór zaistnionym, uświęconym prawom, normom, żadnych wątpliwości niedopuszczalnym pewnikom, rzuciłem z młodzieńczą zuchwałością jako hasło o istnieniu »nagiej duszy« poza wszelkimi przejawami etc.” — Relacje Przybyszewskiego o pochodzeniu samego terminu „naga dusza” są sprzeczne. W spisanej w 1913 r. autobiografii przypomina on, że terminu tego użył Mickiewicz w prelekcjach paryskich, w których „namiętnie się podówczas rozczytywałem” (w czasie pisania pierwszych manifestów) („Wiadomości Literackie”', 1928, nr 18). W przedmowie De profundis (s. 11), nie pamiętając widocznie o dawniejszym wyznaniu, napisał: „o tym, że Mickiewicz tej nazwy sam użył, wtedy jeszcze nie wiedziałem”. W Szlakiem duszy polskiej powrócił do pierwszej relacji: „naga dusza” nawiązuje tradycję z wykładem nauki Mickiewicza — Przybyszewski już w 18. roku swego życia ze świętym prawie nabożeństwem przestudiował Literaturę słowiańską Mickiewicza (Dzieła wszystkie, wyd. sejm. Warszawa 1933, II, s. 118). Wszystkie te relacje są bałamutne, jeśli nawet pominiemy ich sprzeczność. W Listach Przybyszewskiego nie ma śladów rzekomego rozczytywania się w Literaturze słowiańskiej, mało tego, terminu „naga dusza” nie udało mi się odszukać u Mickiewicza; jest to zrozumiałe, ponieważ Mickiewicz przyjmuje pradawne przeciwstawienie ducha i duszy, jako władzy niższej, związanej jeszcze z cielesnością (X, s. 200), i głównie posługuje się terminem duch. Niekiedy zwie jednak ducha wyzwolonym i kto wie, czy zasłyszane wiadomości o istnieniu tego terminu nie sprawiły, iż Przybyszewski powoływał się na Mickiewicza, jako swego poprzednika. — Jeszcze bardziej bałamutne (nie pochodzi ono od Przybyszewskiego) jest wiązanie terminu „naga dusza” z L'âme nue Haraucourta. Termin ten zupełnie co innego oznacza u Haraucourta i mimo iż liryki z tego cyklu drukowane były w „Życiu” warszawskim, bardzo wątpię, czy zasłyszał o nich w latach berlińskich Przybyszewski, tak wówczas daleki od polskiej atmosfery literackiej. Słowem, najbliższe prawdy jest przypuszczenie, że Przybyszewski sam ukuł omawiany termin, nie spodziewając się, jakiego rozgłosu nabierze on w formie hasła, gdy zaś to się stało, i on, i krytycy poszukiwać poczęli poprzedników, wyjaśniających powodzenie hasła. Rzeczą dalszą, na którą brak miejsca w tym rozdziale, jest zestawienie merytoryczne „nagiej duszy” z filozofią romantyczną, które by ukazało ich wzajemne powinowactwa. [przypis autorski]
najada (mit. gr.) — boginka opiekująca się źródłem lub rzeką. [przypis edytorski]
najada (mit. gr.) — nimfa opiekująca się wodami nieoceanicznymi: jeziorami, źródłami, wodospadami, rzekami itp. [przypis redakcyjny]
najada (mit. gr.) — nimfa rzeki, źródła lub potoku. [przypis edytorski]
najada (mit. gr.) — nimfa wodna. [przypis edytorski]
najada — w mitologii greckiej każda z nimf źródeł, potoków etc. [przypis edytorski]
najady (mit. gr.) — boginki wodne, opiekunki strumyków, jezior i źródeł. [przypis edytorski]
najady (mit. gr.) — nimfy, opiekunki strumyków, jezior i źródeł; Najadów: dziś popr. forma D.lm: Najad. [przypis edytorski]
najady (mit. gr.) — nimfy, opiekunki strumyków, jezior i źródeł. [przypis edytorski]
najady (mit. gr.) — nimfy wód śródlądowych. [przypis edytorski]
