Przypisy

pod wschodem (starop.) — pod schodami. [przypis edytorski]

podwstępny — tu: początkowy. [przypis edytorski]

pod wtór — do wtóru. [przypis edytorski]

podwyższenia chciwość (daw.) — usilna chęć wywyższenia się; pożądanie uzyskania wyższej pozycji (w hierarchii urzędów, hierarchii społecznej itp.). [przypis edytorski]

podwyższyć książęciem — mianować księciem. [przypis edytorski]

podybać (daw.) — poczłapać; pójść. [przypis edytorski]

podybać (reg.) — pójść, udać się. [przypis edytorski]

podybać — tu: pójść. [przypis edytorski]

podź (gw.) — pójdź, chodź. [przypis edytorski]

podź (gw.) — pójdź. [przypis edytorski]

podźwignienie (daw. forma) — dziś podźwignięcie; podniesienie. [przypis edytorski]

podźwignienie (daw. forma) — dziś: podźwignięcie; wydźwignięcie. [przypis edytorski]

podźwignienie — dziś popr.: podźwignięcie. [przypis edytorski]

podźwigniono — dziś popr. forma: podźwignięto; podniesiono, postawiono. [przypis edytorski]

podżary — niejednolitej maści, podpalany. [przypis edytorski]

podżec (daw.) — podpalić. [przypis edytorski]

podżeg (daw.) — zachęta (por. „podżegać”). [przypis edytorski]

podżegnięty — namówiony do zrobienia czegoś złego. [przypis edytorski]

pod Żółtymi Wodami — przegrana przez Polaków bitwa z Kozakami w roku 1648. [przypis edytorski]

podżyć (gw.) — doświadczyć, przeżyć trudności, wycierpieć. [przypis edytorski]

podżyły (daw.) — starszy, podstarzały. [przypis edytorski]

podżyły — dojrzały. [przypis edytorski]

podżyły — podstarzały. [przypis edytorski]

podział — to, co przypadło w udziale. [przypis edytorski]

podziękować by mu (…) rada — chętnie by mu podziękowała. [przypis edytorski]

podzieć — dziś: podziać. [przypis edytorski]

podzielać — tu: dzielić. [przypis edytorski]

podzielić gościnę — tu: skorzystać z gościnności; Witold namawia mistrza, żeby został w jego zamku. [przypis edytorski]

podzielmy cesarstwo Aleksandrowe — po śmierci Aleksandra Macedońskiego (323 p.n.e.) jego wodzowie podzielili się władzą, przyznając sobie części jego imperium, z którym utworzyli potem własne państwa. [przypis edytorski]

podziemiów — dziś popr. forma D.: podziemi. [przypis edytorski]

podziemnymi schody — dziś forma N.lm: (…) schodami. [przypis edytorski]

podzieną się (gw.) — dziś popr.: podzieją się. [przypis edytorski]

podzierać — podglądać, szpiegować. [przypis edytorski]

podziwienie — tu: zdziwienie. [przypis edytorski]

podziwienie — zdziwienie, podziw. [przypis edytorski]

podziwienie — zdziwienie. [przypis edytorski]

podziwuj się (daw.) — tu: przypatrz się. [przypis edytorski]

podziż (starop.) — pójdźże (forma z partykułą wzmacniającą -że, skracanej niekiedy do -ż; znaczenie: pójdź koniecznie). [przypis edytorski]

pod złośliwymi pomruki — dziś popr. forma N.lm: (…) pomrukami. [przypis edytorski]

pod Zülpich (…) Na tych to polach, gdzie się wedle podań kronikarzy, Klodoweuszowi miał okazać znak krzyża na niebie — autor pomieszał dwa różne wydarzenia: legendarny znak krzyża na niebie (ze słowami „in hoc signo vinces”) ukazał się nie Chlodwigowi („Klodoweuszowi”) przed bitwą od Zülpich (Tolbiac) w 496, lecz Konstantynowi Wielkiemu przed zwycięstwem nad Maksencjuszem przy Moście Mulwijskim w 312. Podczas bitwy pod Zülpich Chlodwig, widząc katastrofalną sytuację, miał modlić się do Boga swojej żony i ślubować, że się nawróci i ochrzci, jeśli uniknie klęski. Po czym losy bitwy się odwróciły: zginął król Alamanów i jego wojska poszły w rozsypkę. Opowieść pochodzi od Grzegorza z Tours, który jednak nie wspomina o żadnym krzyżu na niebie, choć w podsumowaniu wydarzeń nazywa Chlodwiga „kolejnym Konstantynem”. [przypis edytorski]

podzwignąć — dziś popr. pisownia: podźwignąć. [przypis edytorski]

podzwonne — bicie w kościelne dzwony podczas pogrzebu na znak hołdu składanego zmarłemu oraz ostatniego wspomnienia o nim; także: opłata za bicie w pogrzebowe dzwony. [przypis edytorski]

podzwonne — opłata dla kościelnego za bicie w kościelne dzwony w czasie pogrzebu. [przypis edytorski]

podzwrotnikowy — położony w pobliżu zwrotnika, jednego z dwóch równoleżników na Ziemi, znajdującego na 23° szerokości geograficznej płn. lub płd. [przypis edytorski]

poète errant de rivage en rivage… (fr.) — poeta tułający się od brzegu do brzegu, smutna zabawka fal i szczątek z katastrofy. [przypis edytorski]

poeci arkadyjscy — członkowie zał. w 1690 włoskiej akademii literackiej Arcadia (Accademia dell'Arcadia: Akademia Arkadyjska), do której w 2. poł. XVIII w. należeli niemal wszyscy ważni włoscy pisarze. [przypis edytorski]

Poedzić, pedzioł (gw.) — powiedzieć. [przypis edytorski]

Poe, Edgar Allan (1809–1849) — amer. poeta i powieściopisarz, krytyk literacki; przedstawiciel romantyzmu. W swojej twórczości nie stronił od elementów fantastyki, makabry i horroru. Do dzieł tego właśnie rodzaju należy nowela Prawdziwy opis wypadku z P. Waldemarem, w której tytułowy bohater zostaje zahipnotyzowany tuż przed śmiercią i trwa w tym stanie dość długo, po czym, gwałtownie wybudzony, rozsypuje się w proch, w przyspieszonym tempie przechodząc powstrzymany sztucznie przez hipnozę proces rozkładu. [przypis edytorski]

Poe, Edgar Allan (1809–1849) — amer. poeta i prozaik, krytyk literacki; przedstawiciel romantyzmu; w swojej twórczości nie stronił od elementów fantastyki, makabry i horroru. [przypis edytorski]

Poe, Edgar Allan (1809–1849) — amer. poeta i prozaik, krytyk literacki; przedstawiciel romantyzmu. W swojej twórczości nie stronił od elementów fantastyki, makabry i horroru. [przypis edytorski]

Poe, Edgar Allan (1809–1849) — amerykański pisarz, krytyk literacki, przedstawiciel tzw. czarnego romantyzmu. Jellenta, pisząc o żelazie, nawiązuje do noweli Studnia i wahadło, w której to bohater zostaje uwięziony w celi, a nad jego głową kołysze się ciężkie, żelazne wahadło. [przypis edytorski]

Poe, Edgar Allan (1809–1849) — amerykański poeta i autor opowiadań, ważny dla rozwoju literatury fantastycznej i detektywistycznej. [przypis edytorski]

Poe, Edgar Allan (1809–1849) — amerykański poeta i prozaik, krytyk literacki; przedstawiciel romantyzmu; w swojej twórczości nie stronił od elementów fantastyki, makabry i horroru. [przypis edytorski]

Poe, Edgar Allan (1809–1849) — amerykański poeta, nowelista, krytyk literacki i redaktor, autor opowieści fantastycznych. [przypis edytorski]

Poe, Edgar Allan (1809–1849) — amerykański poeta, nowelista, krytyk literacki i redaktor. [przypis edytorski]

Poe, Edgar Allan (1809–1849) — amerykański poeta, nowelista, redaktor i krytyk literacki; twórca pierwszej w literaturze postaci detektywa — C. Auguste'a Dupina. [przypis edytorski]

Poe, Edgar Allan (1809–1849) — amerykański poeta, prozaik i krytyk literacki, prekursor opowieści grozy i noweli detektywistycznej; twórca postaci Auguste'a Dupina, błyskotliwego paryskiego detektywa, posługującego się w pracy dedukcją i analizą sposobu myślenia innych osób, występującego m.in. w noweli Skradziony list, o poszukiwaniach sprytnie ukrytego skradzionego dokumentu. [przypis edytorski]

Poe, Edgar Allan (1809–1849) — amerykański poeta, prozaik i krytyk literacki, prekursor opowieści grozy i noweli detektywistycznej; twórca postaci Auguste'a Dupina, błyskotliwego paryskiego detektywa, posługującego się w pracy dedukcją i analizą sposobu myślenia innych osób, która stała się prototypem kolejnych literackich detektywów, w tym Sherlocka Holmesa Arthura Conan Doyle'a. [przypis edytorski]

Poe, Edgar Allan (1809–1849) — pisarz amerykański, autor przepojonych pesymizmem nowel i poezji (The Raven, Kruk, 1845), o tematyce fantastycznej i sensacyjno-makabrycznej, licznie naśladowanych, zmarł w ostatniej nędzy w szpitalu w Baltimoore, znaleziony na ulicy w stanie zatrucia alkoholem. [przypis edytorski]

Poe, Edgar Allan (1809–1849) — pisarz amerykański, autor przepojonych pesymizmem nowel i poezji (The Raven, Kruk, 1845), o tematyce fantastycznej i sensacyjno-makabrycznej, licznie naśladowanych; zmarł w ostatniej nędzy w szpitalu w Baltimoore, znaleziony na ulicy w stanie zatrucia alkoholem. [przypis edytorski]

poema (daw., z łac., r.n.) — poemat. [przypis edytorski]

poemata (daw.) — poematy. [przypis edytorski]

poemata — dziś popr. forma B. lm: poematy. [przypis edytorski]

poemat — długi utwór wierszowany, epicki lub liryczny. [przypis edytorski]

poemat „Święty Jan na Patmos” jest może zanadto biblijny, aby go czytać wobec ludzi mało obeznanych z poezją apokaliptyczną — Jan z Patmos (wyspa na M. Egejskim) jest autorem biblijnego Objawienia św. Jana (Apokalipsy); w tradycji chrześcijańskiej utożsamia się go z Janem Ewangelistą. [przypis edytorski]

poenam colli (łac.) — karę gardła (śmierci). [przypis edytorski]

poena peccati (łac.) — kara za grzech. [przypis edytorski]

po Erminią (starop. forma) — dziś B.lp r.ż.: po Erminię. [przypis edytorski]

Poesis doctrinae, tanquam somnium… (łac.) — poezja jest jak sen nauki. [przypis edytorski]

Poeta i natchnienie — tytuł nadany przez badacza twórczości Juliusza Słowackiego, Antoniego Małeckiego, historyka literatury i filologa. [przypis edytorski]

poeta laureat (łac. poeta laureatus) — oficjalny poeta dworski. [przypis edytorski]

poeta Starego Miasta — Artur Oppman (1867–1931), poeta, publicysta i varsavianista, autor m.in. zbiorku wierszy Ze Starego Miasta (1897). [przypis edytorski]

poetica (łac.) — rzeczy poetyckie. [przypis edytorski]

Poetical Sketches — pierwszy zbiór poezji i prozy Blake'a, napisany w latach 1769–1777. [przypis edytorski]

poets, essayists, novelists (ang.) — poeci, eseiści, powieściopisarze. [przypis edytorski]

poetus (zamierzony r.m. z łac. poeta) — poeta. [przypis edytorski]

poetyckim jest — dziś raczej: jest poetyckie. [przypis edytorski]

poetycznej — tu dziś: poetyckiej. [przypis edytorski]

poety — dziś popr. forma N. lm: poetami. [przypis edytorski]

poezją (daw. B. lp) — dziś: poezję. [przypis edytorski]

poezyj — dziś popr. forma: poezji. [przypis edytorski]

po faktorsku — w sposób właściwy faktorowi; faktor (daw.) — pośrednik handlowy. [przypis edytorski]

po faryzejsku — obłudnie; faryzeusze: członkowie staroż. żydowskiego stronnictwa polit.-rel. w Palestynie, którym zarzucano fałszywą, uprawianą na pokaz pobożność. [przypis edytorski]

pofolgować (daw., gw.) — ulżyć, popuścić; pozwolić sobie na swobodę. [przypis edytorski]

pofolgować (daw., gw.) — ulżyć, popuścić. [przypis edytorski]

pofolgować (daw., gw.) — ulżyć. [przypis edytorski]

pofolgować (daw.) — potraktować łagodniej. [przypis edytorski]

pofolgować (daw.) — przestać się ograniczać, tu: dać spokój. [przypis edytorski]

pofolgować (daw.) — ulec swoim emocjom, ulżyć sobie. [przypis edytorski]

pofolgować — przestać powściągać, przestać się ograniczać. [przypis edytorski]

pofolgowanie — tu: ulga; złagodzenie, uwolnienie. [przypis edytorski]

po formie (daw. rusycyzm) — zgodnie z formą, tj. z przepisami lub z przyjętym sposobem zachowania się; przepisowo. [przypis edytorski]

po formie (daw. rusycyzm) — zgodnie z formą, tj. z przepisami lub z przyjętym sposobem zachowania się. [przypis edytorski]

po formie (daw. rusycyzm) — zgodnie z formą, z przyjętym sposobem zachowania się. [przypis edytorski]

po formie — tu: według przyjętych zwyczajów. [przypis edytorski]

pofortunić (daw.) — poszczęścić. [przypis edytorski]

pogadanki — w oryginale niem. Erzählungen, tj. raczej: opowieści. [przypis edytorski]

poganem — dziś poprawnie: poganinem. [przypis edytorski]

Poganie piszą, iż Sylvius Scyta testament taki synom czynił: podał kupę strzał związanych i łamać je każdemu synowi kazał; czego gdy uczynić nie mogli, on pojedynkiem każdą sam przełomił — Plutarch, Powiedzenia królów i wodzów, gdzie jednak król Scytów ma na imię Skiluros (a. Scylurus, II w. p.n.e., władca scytyjskiego państwa na Krymie), a nie Sylvius. [przypis edytorski]

poganie — tu: muzułmanie. [przypis edytorski]