Przypisy

w zbrojeśmy się ich poubierali (starop. forma) — poubieraliśmy się w ich zbroje. [przypis edytorski]

wzbroniłem był sobie — daw. forma czasu zaprzeszłego; znaczenie: wzbroniłem sobie wcześniej, uprzednio (tzn. przed czynnością lub czynnościami wyrażonymi czasem przeszłym prostym). [przypis edytorski]

wzbronny (daw.) — wzbroniony, niedostępny. [przypis edytorski]

wzbronny — dziś: wzbroniony; niedostępny. [przypis edytorski]

wzbudzić — tu w dawnym znaczeniu: zbudzić. [przypis edytorski]

wzdętymi nurty — daw. forma N.lm; dziś popr.: (…) nurtami. [przypis edytorski]

wzdłusz (starop. forma ort.) — wzdłuż. [przypis edytorski]

wzdłużniki — belki konstrukcyjne biegnące wzdłuż statku, łączące ze sobą poprzeczne elementy szkieletu i wzmacniające sztywność kadłuba. [przypis edytorski]

wzdłuż po katordze — ros. вдоль по каторге, oznaczające katorgę bezterminową, dożywotnią. [przypis edytorski]

wzdon (gw.) — wzdął; wezbrał (na sile). [przypis edytorski]

wzdragać się — wzbraniać się. [przypis edytorski]

wzdragliwy — dziś: wzdragający się; niechętny do zrobienia czegoś. [przypis edytorski]

wzdrygnienie — dziś popr.: wzdrygnięcie. [przypis edytorski]

wzdrygnienie — dziś: wzdrygnięcie. [przypis edytorski]

wzdy a. wżdy (starop.) — przecież, zawsze; tu: ciągle. [przypis edytorski]

wzdyć (daw.) — wszakże, przecież. [przypis edytorski]

wzdyć (reg.) — przecież. [przypis edytorski]

wzdyć właśc. wżdyć (daw.) — wszakże, jednakże; konstrukcja złożona ze starop. spójnika wżdy, znaczącego tyle co: „zawsze, jednak, przecież”, oraz partykuły wzmacniającej ci (skróconej do -ć). [przypis edytorski]

wzdyć, właśc. wżdyć (daw.) — zawsze; jednak, przecież. [przypis edytorski]

wzdychać jak student, kiedy abecadło zgubi — w późn. wyd. popr. tłumaczenie na: „wzdychać jak żaczek, kiedy abecadło zgubi”. [przypis edytorski]

wzdych (gw.) — westchnienie. [przypis edytorski]

wzdy (gw.) — wżdy (daw.): zawsze, nadal; przecież, tu: przynajmniej. [przypis edytorski]

wzgard — dziś: pogarda. [przypis edytorski]

wzgardzać żywot (daw.) — dziś z N.: wzgardzać (czym?) żywotem. [przypis edytorski]

wzgardzić coś (starop.) — dziś: wzgardzić czymś. [przypis edytorski]

wzgardził oklaski i górne urzędy — dziś popr. z N.: wzgardzić oklaskami, urzędami itp. [przypis edytorski]

wzgłębsz — dogłębnie (por. wzwyż). [przypis edytorski]

wzgląd odbiera — znajduje uznanie. [przypis edytorski]

względem czego — w jakiej sprawie. [przypis edytorski]

względnie (daw.) — względem czegoś, ze względu na coś. [przypis edytorski]

względnie do tego kierunku — dziś: względem tego kierunku. [przypis edytorski]

względnie — tu: zależnie (od czegoś, w stosunku do czegoś). [przypis edytorski]

względność (daw.) — delikatność, uważność; postępowanie biorące pod uwagę czyjeś upodobania, czułe strony itp. [przypis edytorski]

względność (daw.) — okazywanie komuś względów; życzliwość, wyrozumiałość. [przypis edytorski]

względność (daw.) — wzgląd na coś. [przypis edytorski]

względność dla kogo — darzenie kogoś szczególnymi względami; szacunek. [przypis edytorski]

względność (tu daw.) — okazywanie względów, przychylności. [przypis edytorski]

względność (tu daw.) — okazywanie względów, przychylności; wspaniałomyślność. [przypis edytorski]

względność (tu daw.) — uprzejmość; wspaniałomyślność; łaskawość. [przypis edytorski]

względny (daw.) — okazujący względy, przychylny, łaskawy. [przypis edytorski]

względny (daw.) — okazujący względy, przychylny; uprzejmy. [przypis edytorski]

względny (daw.) — zachowujący względy; traktujący z delikatnością i uwagą, by nie urazić kogoś. [przypis edytorski]

względny — okazujący względy, przychylność. [przypis edytorski]

względny (tu daw.) — łagodny, uprzejmy. [przypis edytorski]

względny — tu: łaskawy. [przypis edytorski]

względny — zależny od różnych względów, uwarunkowań; warunkowy. [przypis edytorski]

względy — dziś popr. forma N.lm: względami. [przypis edytorski]

wzgórę (daw.) — w górę; wzwyż. [przypis edytorski]

wzgórę (daw.) — w górę, wzwyż. [przypis edytorski]

wzgórę (starop. forma) — w górę; wzwyż. [przypis edytorski]

wzgórę (starop. forma) — w górę, wzwyż. [przypis edytorski]

wzgórę (starop.) — w górę; wzwyż. [przypis edytorski]

wzgórza Byblosu — miasto Byblos, położone na pagórkowatym wybrzeżu Morza Śródziemnego; zostało założone w epoce brązu przez Kananejczyków i nosiło nazwę Gubal, w źródłach egipskich nazywane Kebny, w epoce żelaza występowało jako Gebal w tekstach fenickich i jako Geval w Biblii hebrajskiej, w czasach wypraw krzyżowych zwane Gibelet, dziś: Dżubajl w Libanie (ok. 40 km od Bejrutu); przez fenickie Byblos importowano papirus do Grecji, stąd pochodzi gr. słowo biblos oznaczające papirus, papirusową księgę; taki sam jest źródłosłów nazwy Biblii jako zbioru ksiąg. [przypis edytorski]

wzgórza tuskulańskie — w swej posiadłości w Tusculum w środkowej Italii Cyceron napisał swoje najsłynniejsze dzieło filozoficzne: Rozmowy tuskulańskie. [przypis edytorski]

wzgórze La Touche — francuska miejscowość i gmina w regionie Owernia-Rodan-Alpy, w departamencie Drôme. [przypis edytorski]

Wzgórze Palatyńskie a. Palatyn — jedno z siedmiu wzgórz Rzymu. [przypis edytorski]

wzgórzów — dziś forma D. lm: wzgórz. [przypis edytorski]

wzgórzów — dziś: wzgórz. [przypis edytorski]

wzgórzy — dziś popr. forma D. lm: wzgórz. [przypis edytorski]

wzgórzy — dziś popr. forma D.lm.: wzgórz. [przypis edytorski]

wzgorą — zagorzeją, zapłoną. [przypis edytorski]

wziąć (gw.) — zacząć. [przypis edytorski]

wziąć kogoś na bas (daw. pot.) — zwieść, oszukać kogoś. [przypis edytorski]

wziąć kogoś — tu: pokonać. [przypis edytorski]

wziąć na fundusz — zakpić z kogoś. [przypis edytorski]

wziąć na kieł (fraz.) — uprzeć się, być zawziętym. [przypis edytorski]

wziąć na kieł — (o koniu) ponieść. [przypis edytorski]

wziąć na medytację — zastanowić się, przemyśleć. [przypis edytorski]

wziąć na odwagę — dziś popr.: wziąć się na odwagę, zdobyć się na odwagę. [przypis edytorski]

wziąć na ozory (gw.) — wziąć na języki, zacząć obgadywać, plotkować. [przypis edytorski]

wziąć na rozmysł — dziś: wziąć pod rozwagę, zastanowić się nad czymś. [przypis edytorski]

wziąć serce (starop.) — nabrać odwagi. [przypis edytorski]

wziąć się gdzie (starop.) — wybrać się gdzie; tu: dostać się gdzie. [przypis edytorski]

wziąć się — tu: skierować się; zwrócić się. [przypis edytorski]

wziąć — tu: przyjąć. [przypis edytorski]

wziąć w arendę — wydzierżawić; użytkować za opłatą na rzecz właściciela. [przypis edytorski]

wziąć w cugle — zapanować nad kimś a. czymś, ograniczając swobodę i zaprowadzając rygor, dyscyplinę; cugle: lejce, wodze do kierowania koniem. [przypis edytorski]

wziąć w kluby (daw.) — zdyscyplinować, skłonić do posłuszeństwa. [przypis edytorski]

wziąć w kluby — zdyscyplinować. [przypis edytorski]

wziąć w róg (daw.) — utrzeć rogów, upokorzyć. [przypis edytorski]

wziąć zbroi — zbroja poległego wojownika traktowana była jako łup wojenny. [przypis edytorski]

wziąć z mańki (pot.) — oszukać, wywieść w pole; wyrażenie wzięte z języka wojskowego. [przypis edytorski]

wziął był — przykład użycia czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą niż opisana czasem przeszłym lub też niezrealizowaną możliwość. [przypis edytorski]

wziąłem był — forma daw. czasu zaprzeszłego: wziąłem (wcześniej, dawniej). [przypis edytorski]

wziąłem kartę (…) do zrozumienia — w wydaniu źródłowym opisowi temu towarzyszy rysunek. [przypis edytorski]

wziąłem przed się — dziś: przedsięwziąłem, postanowiłem. [przypis edytorski]

wziął go na swoje skrzydła — wersja biblijna mówi, że anioł przeniósł Habakuka trzymając go za włosy (Dn 14,34–37). Ikonografia często odwołuje się do tej sceny. [przypis edytorski]

wziął przed się — dziś: przedsięwziął, postanowił. [przypis edytorski]

wziął świeży kołnierzyk — dawniej bardzo popularne były kołnierzyki przypinane do koszuli. [przypis edytorski]

wziął słowo (daw.) — zabrał głos (por. np. Heinrich Heine, Dysputa, w. 341, tłum. Maria Konopnicka). [przypis edytorski]

wziął — tu: dostał. [przypis edytorski]

wziął więc (…) kawałek spróchniałego drzewa i szedł naprzód, oświecając im (…) drogę — drewno w procesie rozkładu (próchnienia) wytwarza fosfor, dlatego w ciemności próchno świeci zielonkawo-niebieskawym promieniowaniem. [przypis edytorski]

wziął w oków (daw.) — zakuł w kajdany. [przypis edytorski]

Wziął Żydka i za domem rzucił do kanału — sytuacja żydowskich dzieci w Warszawie podczas Zagłady była wyjątkowo tragiczna. Po utworzenia getta były zmuszone do przebywania w zamkniętej dzielnicy, w której panowały głód i choroby. W związku z blokadą dostaw żywności i lekarstw, mimo wielu działań społeczności żydowskiej, dzieci w getcie warszawskim znosiły niewyobrażalne cierpienie. Wiele było sierotami lub zostało oddzielonych od swoich rodzin z powodu deportacji. Stale odczuwały strach, były codziennie świadkami przemocy, prześladowań i śmierci. W tych ekstremalnych warunkach głodu i braku zasobów walczyły o przetrwanie, starając się na różne sposoby zdobyć jedzenie dla siebie i swoich rodzin po tzw. aryjskiej stronie. Niektóre, ze względu na swoje mniejsze rozmiary, angażowały się w szmuglowanie żywności i innych potrzebnych przedmiotów do getta, korzystając z nielegalnych kontaktów z ludnością polską, i w ten sposób zdobywały jedzenie i pieniądze na jej zakup. Innym sposobem było poszukiwanie resztek jedzenia poza granicami getta lub proszenie o jedzenie i pieniądze (żebranie). Były to niezwykle ryzykowne sposoby zdobywania żywności, przyłapane dzieci były bite i mordowane. [przypis edytorski]

wziąn — dziś popr.: wziął. [przypis edytorski]

wziąść (daw.) — dziś popr.: wziąć. [przypis edytorski]

wziąść (daw. forma) — dziś popr.: wziąć. [przypis edytorski]

wziąść — dziś popr.: wziąć. [przypis edytorski]

wziąść — wspiąć. [przypis edytorski]

wziątek a. wziątko — dar; tu: łapówka, zysk. [przypis edytorski]