Przypisy

ostateczna causa finalna — pleonazm: cel ostateczny. [przypis edytorski]

ostateczniejszy strach (starop.) — strach wobec śmierci. [przypis edytorski]

ostatecznie zapłacą — na konferencji w Lozannie ustalono kwotę 3 miliardów marek w złocie, którą Niemcy miały zapłacić w ciągu trzech lat. [przypis edytorski]

ostatek (daw.) — tu: reszta, pozostali. [przypis edytorski]

ostatki — końcowe dni karnawału. [przypis edytorski]

ostatki — resztki. [przypis edytorski]

ostatki — tu: zwłoki. [przypis edytorski]

ostatnią razą — dziś popr.: ostatnim razem. [przypis edytorski]

ostatnia kryzys — dziś. r.m.: ostatni kryzys. [przypis edytorski]

ostatnia oznaka inicjatywy — Nie jest to do końca ścisłe. Jeszcze 2 września batalion „Miłosz” opanował szturmem gmach YMCA (Young Men's Christian Association) przy ulicy Konopnickiej 6. [przypis edytorski]

ostatni August — Stanisław August Poniatowski (1732–1798), ostatni król Polski. [przypis edytorski]

ostatnia wojna — ponieważ utwór powstał w 1822 r. w Berlinie, chodzi tu zapewne o kampanie napoleońskie. W 1806 r. wojska francuskie zajęły Berlin, dążąc dalej na wschód (ten etap wojny został zakończony pokojem w Tylży), a następnie w czasie odwrotu spod Moskwy zostały rozgromione w bitwie pod Lipskiem w 1813 r.; w tym okresie miały miejsce przemarsze sił francuskich oraz migracje towarzyszącej armii ludności cywilnej na terenach należących do Prus. [przypis edytorski]

ostatni czas — dziś: najwyższy czas. [przypis edytorski]

ostatnie wody — ceremonia majim acharonim, czyli obmycie palców po posiłku przed zwróceniem się do Boga z podziękowaniem. [przypis edytorski]

ostatnie wrażenie — dziś popr.: ostatnim wrażeniem. [przypis edytorski]

ostatni król — Stanisław August Poniatowski (1732–1798), ostatni król Polski w latach 1764–1795. [przypis edytorski]

ostatni Mohikanie — ostatni przedstawiciele ginącego narodu (od tytułu książki Jamesa Feminore'a Coopera Ostatni Mohikanin). [przypis edytorski]

Ostatni potomek inkasów meksykańskich — słowo „inka” (hiszp. inca, lm incas) pochodzi z języka keczua, w którym oznacza: władca, pan. Keczua był języku urzędowym dawnego indiańskiego imperium Inków w Ameryce Południowej, podbitego w XVI w. przez Hiszpanów pod dowództwem Francisco Pizarro. [przypis edytorski]

Ostatni triumf odniosły Ateny nad Spartą… — w wojnie peloponeskiej (431–404 p.n.e.), wielkim konflikcie pomiędzy największymi ówczesnymi potęgami greckimi: Związkiem Morskim pod przewodnictwem Aten a Związkiem Peloponeskim pod przewodnictwem Sparty, zakończonym klęską i kapitulacją Aten. [przypis edytorski]

Ostatni zbiór — Das ding an sich, und andere novellen. [przypis edytorski]

Ostatni z Mohikanów — przygodowo-historyczna powieść Jamesa Fenimore'a Coopera z 1826. Fabuła książki dotyczy wojny francusko-brytyjskiej z II poł. XVIII w., toczonej na terenie brytyjskich kolonii w Ameryce Północnej. [przypis edytorski]

ostawać (gw.) — zostawiać. [przypis edytorski]

ostawić (daw., gw.) — zostawić. [przypis edytorski]

ostawić (daw.) — zostawić. [przypis edytorski]

ostawić — dziś: zostawić. [przypis edytorski]

ostawić (gw.) — zostawić. [przypis edytorski]

ostawiony (daw.) — zostawiony. [przypis edytorski]

ostęp (starop.) — odstąp, oddal się. [przypis edytorski]

ostęp — trudno dostępne miejsce puszczy, gęstwina leśna. [przypis edytorski]

ostęp — trudno dostępne miejsce w lesie. [przypis edytorski]

ostęp — trudno dostępne miejsce w puszczy, inaczej matecznik. [przypis edytorski]

Ostenda — miasto w płn.-zach. Belgii, nad M. Północnym; od XIX w., kiedy zaczęli spędzać w nim wakacje królowie belgijscy, stało się modnym kurortem. [przypis edytorski]

Ostenda — port i znane kąpielisko w Belgii, nad Morzem Północnym. [przypis edytorski]

Ostende patrem patris (łac.) — pokaż ojca ojca. [przypis edytorski]

Osten-Saaken, Fabian Gottlieb von (1752–1837) — rosyjski książę, feldmarszałek; podczas kampanii sprzymierzonych w l. 1814–1815 współpracował z Blücherem; 19 marca 1814 został wyznaczony gubernatorem wojskowym Paryża. [przypis edytorski]

ostentacyjnie — w taki sposób, żeby zwracać na siebie uwagę. [przypis edytorski]

ostentare (łac.) — chwalić się czymś, stawiać na widoku. [przypis edytorski]

osteologia — część anatomii obejmująca naukę o kościach. [przypis edytorski]

osteologia — dział anatomii, który zajmuje się kośćcem. [przypis edytorski]

osteologiczny — dotyczący układu kostnego, związany z osteologią, nauką o budowie układu kostnego. [przypis edytorski]

osteomielit (med.) — osteomyelitis, choroba zapalna kości wywołana przez gronkowca. [przypis edytorski]

osteria — karczma, oberża, zajazd, gospoda, gościniec. [przypis edytorski]

osteria — włoska restauracja serwująca wino i proste jedzenie. [przypis edytorski]

Osthilfe — „Pomoc dla Wschodu”, program finansowego wsparcia rządu Niemiec dla Prus Wschodnich podczas Wielkiego Kryzysu (od 1929 roku). [przypis edytorski]

Ostia — antyczne miasto portowe przy ujściu rz. Tyber do M. Tyrreńskiego, stanowiące port morski dla odległego o ok. 25 km Rzymu. [przypis edytorski]

Ostiacy — dawna nazwa Chantów, ludu ugrofińskiego zamieszkującego zachodnią Syberię. [przypis edytorski]

Ostiak a. Chant — członek narodu zamieszkującego zach. Syberię. [przypis edytorski]

Ost-India (ros.) — Indie Wschodnie, dawna nazwa terenów Indii i in. krajów Azji płd. i płd.-wsch., później ograniczona do Archipelagu Malajskiego (kolonialne Holenderskie Indie Wschodnie); używana dla odróżnienia od Indii Zachodnich, czyli Karaibów. [przypis edytorski]

ostium (łac.) — wejście. [przypis edytorski]

Ostjude (niem.) — Żyd ze wschodniej Europy. [przypis edytorski]

Ostmarchia (niem.) — Marchia Wschodnia. [przypis edytorski]

Ost (niem.) — wschód. [przypis edytorski]

ostoja — schronienie, tu: zatoka. [przypis edytorski]

Ostoriusz (…) nie mogąc się posłużyć własnym ramieniem, nie raczył użyć dłoni swego sługi inaczej, jak tylko po to, aby trzymał (…) sztylet (…) — Tacyt, Roczniki, XVI, 15. [przypis edytorski]

ostracyzm — w starożytnych Atenach kara polegająca na wygnaniu z miasta po publicznym głosowaniu; tu przen. odrzucenie. [przypis edytorski]

ostracyzm (z gr. ostrakon: skorupa) — w staroż. Grecji tajne głosowanie, podczas którego wolni obywatele wyskrobywali na glinianych szczątkach naczyń (stąd nazwa) imiona osób zagrażających ich zdaniem demokracji; osoby te skazywano na wygnanie z polis. [przypis edytorski]

ostrężyny — jeżyny. [przypis edytorski]

ostre koło — rodzaj mechanizmu napędzającego rower: prosty układ, w którym pedały kręcą się w tym samym tempie, co tylne koło (nie ma wolnobiegu, który pozwala zatrzymać pedały podczas jazdy). Najstarszy i najprostszy rodzaj napędu, dziś używany w kolarstwie torowym i przez ceniących prostotę kurierów rowerowych. [przypis edytorski]

ostremi groty, kamieńmi, oszczepy — dziś popr. forma N. lm: ostrymi grotami, kamieniami, oszczepami. [przypis edytorski]

ostremi zęby i pazury — dziś popr. forma N. lm: ostrymi zębami i pazurami. [przypis edytorski]

Ostrianum — jeden z cmentarzy w Rzymie. [przypis edytorski]

Ostródz — obecnie: Ostróda. [przypis edytorski]

ostróg (ros. острог) — warownia. [przypis edytorski]

ostrów a. ostrowa — wyspa. [przypis edytorski]

ostrów (daw.) — wyspa. [przypis edytorski]

ostrów (daw.) — wyspa; szczególnie porosła roślinnością wyspa na rzece. [przypis edytorski]

ostrów — pokryta roślinnością wyspa na rzece. [przypis edytorski]

ostrów — porosła roślinnością wyspa na rzece a. jeziorze. [przypis edytorski]

Ostrów Wielkopolski — miasto powiatowe w woj. wielkopolskim; w okresie zaborów siedziba powiatu w płd. części zaboru pruskiego, ok. 10–15 km od granicy z ówczesnym Królestwem Polskim, należącym do państwa rosyjskiego. [przypis edytorski]

ostrów — wyspa na rzece. [przypis edytorski]

ostrów — wyspa. [przypis edytorski]

ostrów — zarośnięta wyspa rzeczna. [przypis edytorski]

ostróżka — roślina ogrodowa. [przypis edytorski]

ostróżni — dziś popr.: ostrożni. [przypis edytorski]

ostróżniéj — dziś popr. pisownia: ostrożniej. [przypis edytorski]

ostróżny — dziś: ostrożny. [przypis edytorski]

ostróżny — dziś popr. pisownia: ostrożny. [przypis edytorski]

ostrogi dostaniesz — sens: zostaniesz pasowany na rycerza. [przypis edytorski]

ostrogi — tu przen. znak przynależności do stanu rycerskiego. [przypis edytorski]

ostrogocki — przym. od rzecz. Ostrogoci, nazwy barbarzyńskiego plemienia germańskiego, którego władcy po upadku zach. części Imperium Rzymskiego władali Italią od V do VI wieku. [przypis edytorski]

ostrokół — ogrodzenie z grubych, zaostrzonych u góry, drewnianych pali. [przypis edytorski]

ostrokół — palisada; daw. ogrodzenie o funkcji obronnej, zbudowane z zaostrzonych na końcach, gęsto obok siebie wbitych w ziemię bali drewnianych. [przypis edytorski]

ostrokół — palisada; ogrodzenie z grubych, zaostrzonych pali; tu: gruby, zaostrzony pal. [przypis edytorski]

ostrokół — palisada. [przypis edytorski]

ostrokół — wał obronny z zaostrzonych pali. [przypis edytorski]

ostrokręg a. ostrokrąg (daw.) — stożek, bryła o okrągłej podstawie, zwężająca się stopniowo aż do ostrego wierzchołka. [przypis edytorski]

ostrokręgowy (daw.) — stożkowy, stożkowaty. [przypis edytorski]

ostrokrzew (biol.) — rodzaj roślin o ciemnozielonych, ząbkowanych liściach i okrągłych, czerwonych, silnie trujących owocach. [przypis edytorski]

ostrokrzew (bot.) — rodzaj roślin o ciemnozielonych, ząbkowanych liściach i okrągłych, czerwonych, silnie trujących owocach. [przypis edytorski]

ostromlecz (bot.) — wilczomlecz, rodzaj roślin rosnących w cieplejszych strefach całego świata, wytwarzających biały, ostry i trujący sok mleczny. [przypis edytorski]

ostromlecz — wilczomlecz, rodzaj roślin, krzewów i drzew, wytwarzających biały, ostry i trujący sok mleczny. [przypis edytorski]

Ostroróg, Jan (1436–1501) — doradca królów Kazimierza Jagiellończyka i Jana Olbrachta, twórca i publicysta polityczny, autor dzieła Memoriał o urządzeniu Rzeczypospolitej, popierał wzmocnienie władzy królewskiej i jej centralizację, podkreślał podległość kościoła władzy świeckiej (m.in. uważał, że sprawy kościelne powinny być sądzone w Polsce, a nie w Rzymie), sprzeciwiał się płaceniu podatków na rzecz kościoła, kładł nacisk na konieczność poprawy moralnej duchowieństwa, postulował przekazywanie zyski z majątków kościelnych na potrzeby kraju (nie na rzecz papiestwa), uważał, że należy zobowiązać zakony do utrzymywania ludzi ubogich i kalekich. [przypis edytorski]

ostrość (starop.) — tu: surowość. [przypis edytorski]

ostrośmy jechali — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: ostro jechaliśmy. [przypis edytorski]

ostrow a. ostrów (daw.) — wyspa. [przypis edytorski]

ostrow — dziś popr. pisownia: ostrów, tj. wyspa. [przypis edytorski]

ostrowidz a. ostrowzrok (daw.) — ryś. [przypis edytorski]

ostrowidz — ryś. [przypis edytorski]

Ostrowska, Bronisława (1881–1928) — poetka okresu Młodej Polski, tłumaczka z jęz. francuskiego oraz autorka książek dla dzieci (Bohaterski miś). [przypis edytorski]

Ostrowska, Bronisława (1881–1928) — poetka polska okresu Młodej Polski, tłumaczka poezji francuskiej oraz pisarka książek dla dzieci. [przypis edytorski]