Przypisy

berżerka a. berżera — niski, szeroki, wyściełany fotel z cofniętym oparciem i siedzeniem, na którym kładziono poduszkę. [przypis edytorski]

berżerka — niski i szeroki fotel z wyściełanym, pełnym oparciem i siedzeniem, na którym kładziono poduszkę. [przypis edytorski]

berżerka — niski i szeroki fotel z wyściełanym, pełnym oparciem i siedzeniem. [przypis edytorski]

berżerka — niski, szeroki fotel z wyściełanym, pełnym oparciem i siedzeniem, na którym kładziono poduszkę. [przypis edytorski]

berżerka — rodzaj fotela. [przypis edytorski]

berżerka — zdr. od berżera (fr. bergere); wygodny, wyściełany fotel z pełnym, cofniętym oparciem i luźno położoną poduszką na niskim, szerokim siedzeniu. [przypis edytorski]

Besaleel i Oholiab — główni rzemieślnicy odpowiedzialni za wykonanie Arki Przymierza oraz Namiotu Spotkania, przenośnej świątyni, w czasie wędrówki Izraelitów po pustyni, z Egiptu do Ziemi Obiecanej (Wj 35, 30n). [przypis edytorski]

Besant, Annie (1847–1933) — angielska socjalistka, feministka i aktywistka walcząca o prawa człowieka, w tym szczególnie prawa kobiet, oraz pisarka, teozofka (druga, po Helenie Bławatskiej, prezeska Towarzystwa Teozoficznego) i filantropka (współzałożycielka Banaras Hindu University); ur. jako Annie Wood, była znana pod nazwiskiem męża, z którym miała dwoje dzieci, a następnie pozostawała w separacji. [przypis edytorski]

Besarabia — kraina historyczna między rzekami Dniestrem a Prutem, obecnie pogranicze Mołdawii i Ukrainy. [przypis edytorski]

Besarabia — kraina historyczna, obecnie stanowiąca część Mołdawii i Ukrainy. [przypis edytorski]

beselerowskie królestwo polskie — od nazwiska Hansa Hartwiga von Beselera (1850–1921), sprawującego od sierpnia 1915 r. stanowisko Generalnego Gubernatora okupowanego przez wojska niem. Królestwa Polskiego (właśc. jego części z Warszawą włącznie). Polityka i działania Beselera przygotowywały polską niepodległość. Otworzył polskojęzyczne uczelnie w stolicy Królestwa: Uniwersytet Warszawski i Politechnikę Warszawską; był inspiratorem tzw. aktu 5 listopada, podpisanego podczas konferencji w Pszczynie wspólnie przez władze niemieckie i austro-węgierskie i ogłoszonego publicznie w Radomiu, gwarantującego powstanie Królestwa Polskiego (nie było mowy o jego niepodległości, ale o odrębności i „łączności” z mocarstwami-sygnatariuszami). Od 10 kwietnia 1917 r. Beseler był Naczelnym Dowódcą Polskiej Siły Zbrojnej; 18 października 1918 r. uznał zwierzchność Rady Regencyjnej nad Wojskiem Polskim, 24 października złożył na jej ręce swój urząd, a 12 listopada opuścił incognito Warszawę i wrócił do Niemiec. [przypis edytorski]

besieda — susirinkimas su vaišėmis, pokylis. [przypis edytorski]

Beskidy — grupa pasm górskich w łańcuchu Karpat. [przypis edytorski]

beskurcyja — bestia. [przypis edytorski]

beskurcyja (gw.) — nicpoń, łobuz. [przypis edytorski]

Bespieczeństwo — dziś popr.: bezpieczeństwo. [przypis edytorski]

bespieczeństwo (starop. forma ort.) — dziś popr.: bezpieczeństwo. [przypis edytorski]

bespiecznie (starop.) — bezpiecznie; tu: nie zachowując pieczy, nieostrożnie, zuchwale. [przypis edytorski]

bespiecznie (starop. forma ort.) — dziś popr.: bezpiecznie. [przypis edytorski]

bespieczny (starop. forma) — dziś popr.: bezpieczny. [przypis edytorski]

bespieczny (starop. forma ort.) — dziś popr.: bezpieczny; pewny. [przypis edytorski]

bespieczny (starop. forma ort.) — dziś popr.: bezpieczny. [przypis edytorski]

bespieczny zrobić co (starop. konstrukcja) — śmiały do zrobienia czego. [przypis edytorski]

besprenzten — hier: urinieren. [przypis edytorski]

bessa — długotrwały spadek kursów papierów wartościowych lub cen towarów notowanych na giełdzie. [przypis edytorski]

bessa — spadek cen papierów wartościowych na giełdzie. [przypis edytorski]

bessa — spadek kursów papierów wartościowych lub cen towarów notowanych na giełdzie. [przypis edytorski]

besserwisser (z niem.) — ktoś, kto wie lepiej (często ironiczne a.negatywne). [przypis edytorski]

Bester Herr Daschinsky (niem.) — tu: kochany panie Daszyński. Nazwisko autora niniejszej opowieści, Adolfa Dygasińskiego, zostało pomylone z nazwiskiem Ignacego Daszyńskiego (polityka, który w 1890 r. istotnie rozpoczynał swoją działalność polityczną), co świadczy nie tylko o „konfidencjalności” (poufałości) rozmówcy, ale też o pewnej niedbałości w stosunkach z ludźmi. [przypis edytorski]

bestią (daw. forma) — dziś B. lp r.ż.: bestię. [przypis edytorski]

bestialny — dziś raczej: bestialski. [przypis edytorski]

bestiarii (łac.) — tu: pogromcy dzikich zwierząt. [przypis edytorski]

bestia tedesca (wł.) — niemieckie bydlę (zwierzę). [przypis edytorski]

Bestia triumphalis (łac.) — triumfująca bestia. [przypis edytorski]

bestija — gyvulys, žvėris. [przypis edytorski]

bestja — dziś popr. pisownia: bestia. [przypis edytorski]

bestliwych (daw.) — zwierzęcy. [przypis edytorski]

bestra (gw.) — bystra, sprytna. [przypis edytorski]

Bestużew, Aleksandr, ros. Александр Александрович Бестужев (1797–1837) — ros. prozaik, poeta, krytyk literacki; dekabrysta. W latach 1823–1825 wraz z Konradem Rylejewem rozpoczął wydawanie almanachu literackiego „Polarnaja Zwiezda”, autor powieści dających początek romantyzmu ros.: Roman i Olga oraz Turniej rewelski, od 1823 r. członek Towarzystwa Północnego, rozpoczął powstanie dekabrystów, wyprowadzając 26 grudnia 1825 pułk moskiewski na Plac Senacki; skazany na 20 lat katorgi, część wyroku odbywał w Jakucku, następnie karnie wcielony w stopniu szeregowca do armii, brał udział w tłumieniu powstania imama Szamila w Czeczeni, ostatecznie zginął z ręki powstańców czeczeńskich; na zesłaniu powstały jego najważniejsze dzieła: Śledztwo (1830), Porucznik Białłozor (1831), Ammałat Bek (1832), Mułła-Nur (1836); tu: lm Bestużewy oznacza zapewne ogólnie powstańców buntujących się przeciw uciskowi caratu. [przypis edytorski]

bestyj — dziś powszechniejsza forma D. lm: bestii. [przypis edytorski]

bestyjo-graficzny — obrazujący zachowanie i zwyczaje bestii; bestia (daw.): zwierzę. [przypis edytorski]

besztać — ostro strofować, ganić. [przypis edytorski]

besztać — robić wymówki, ganić. [przypis edytorski]

besztać — strofować; w sposób zdecydowany i niezbyt delikatny wyrażać niezadowolenie z powodu czyjegoś niewłaściwego zachowania. [przypis edytorski]

besztanie — karcenie, ganienie, strofowanie; robienie krytycznych uwag w tonie nagany. [przypis edytorski]

Beszt — skrót od imienia twórcy chasydyzmu, rabiego Israela Baal Szem Tow (tzn. dosł.: Mistrz Dobrego Imienia a. Mąż Dobrej Sławy). [przypis edytorski]

Betcheszban, czyli spoczynek umarłych — nazwa Betcheszban w rzeczywistości oznacza: dom wśród drzew. [przypis edytorski]

betel — liście krzewu o tej samej nazwie, stosowane jako używka. [przypis edytorski]

Betel — miasto biblijne położone niedaleko Jerozolimy, obecnie utożsamiane z miejscowością Bajtin. Jakubowi w czasie wędrówki do Charanu, we śnie, ukazał się Bóg i oddał mu w panowanie ziemię na której przebywał; Jakub zmienił nazwę tego miejsca z Luz na Betel (Rdz 28,12–19). [przypis edytorski]

betel — używka do żucia popularna na Dalekim Wschodzie, sporządzana z pociętych liści pieprzu betelowego, nasion palmy areka, sproszkowanego wapienia oraz innych dodatków. [przypis edytorski]

betel — używka do żucia popularna w krajach Azji południowej i Dalekiego Wschodu, sporządzana z pociętych liści pieprzu betelowego, nasion palmy areka, sproszkowanego wapienia oraz innych dodatków. [przypis edytorski]

betel — używka popularna od starożytności w Azji Południowej i na Dalekim Wschodzie, składająca się z liści pieprzu żuwnego oraz zawierająca nasiona palmy areki. [przypis edytorski]

bet ha-midrasz a. beit hamidrasz, bet midrasz, besmedresz — dosł.: „dom nauki”; pomieszczenie przeznaczone do studiów talmudycznych dla chłopców i dorosłych mężczyzn, zaopatrzone w bibliotekę, z której każdy mógł w dowolnym czasie, wedle własnych potrzeb i zainteresowań korzystać; także miejsce modlitw (była w nim arka na Torę) oraz noclegownia. [przypis edytorski]

bet hamidrasz — dom nauki i modlitwy. [przypis edytorski]

Bet Hamikdasz — Świątynia Pańska w Jerozolimie. [przypis edytorski]

Bethesda a. Sadzawka Owcza — sadzawka w Jerozolimie, opisana w Biblii jako miejsce cudownych uzdrowień. [przypis edytorski]

Bethlen Gábor (Gabriel Betlen, 1580–1629) — książę Siedmiogrodu w latach 1613–1629, król Węgier w latach 1620–1621. [przypis edytorski]

Bethlen, Gabor (1580–1629) — książę siedmiogrodzki, czasowo także opolski i raciborski, wyznawca kalwinizmu, przywódca antyhabsburskiego powstania w roku 1619. [przypis edytorski]

Bethonia — dziś: Bytom. [przypis edytorski]

Bethulia — miasto pojawiające się w biblijnej Księdze Judyty, jednak przekazy historyczne ani wykopaliska archeologiczne, jak dotąd, nie potwierdzają istnienia takiego miasta. [przypis edytorski]

Betleem — dziś popr. Betlejem; forma Ms. lp: w Betlejem. [przypis edytorski]

betleemscy — dziś popr.: betlejemscy. [przypis edytorski]

betleemski — dziś popr. pisownia: betlejemski. [przypis edytorski]

Betlejem — miasto w Judei, miejsce narodzenia Chrystusa. [przypis edytorski]

Betlejem — miasto w Judei, miejsce narodzin Chrystusa. [przypis edytorski]

Betlejem — miasto w Palestynie, miejsce narodzin Jezusa Chrystusa. [przypis edytorski]

Betlen Gabor (1580-1629) — krótkotrwały król Węgier (1621–1622), przeciwnik Habsburgów i przywódca powstania przeciw nim. [przypis edytorski]

betonowe kazamaty Verdun — kompleks fortyfikacji we Francji, które bezskutecznie usiłowali zdobyć Niemcy w roku 1916. [przypis edytorski]

Betrugslager (niem.) — Betrug oznacza po niemiecku oszustwo. [przypis edytorski]

Betulia — miasto biblijne w Izraelu. [przypis edytorski]

Betulia — miasto pojawiające się w biblijnej Księdze Judyty, jednak przekazy historyczne ani wykopaliska archeologiczne, jak dotąd, nie potwierdzają istnienia takiego miasta. [przypis edytorski]

bety (lm, pot.) — pościel; dziś zwykle: wymięta i brudna. [przypis edytorski]

bety (lm, pot.) — pościel; dziś zwykle: wymięta i brudna. [przypis edytorski]

bety (pot.) — pościel, zwłaszcza wymięta i brudna. [przypis edytorski]

Beugnot, Jacques Claude (1761–1835) — polityk francuski. [przypis edytorski]

Beugnot, Syrieys de Mayrinhac — Jacques Claude Beugnot (1761–1835): polityk francuski, umiarkowany rojalista, w 1814 członek rządu tymczasowego, w 1815 z powodu braku poparcia ultrarojalistów otrzymał honorową funkcję ministra stanu bez teki, od 1816 jako poseł, bronił wolności prasy, w 1820 wycofał się z życia publicznego; Jean Jacques Félix Syrieys de Mayrinhac (1777–1831): polityk francuski, skrajny monarchista, w l. 1824–1828 radca stanu i dyrektor generalny ds. rolnictwa. [przypis edytorski]

bevelyti — norėti. [przypis edytorski]

Bevin, Ernest (1881–1951) — brytyjski polityk, działacz związków zawodowych, członek Partii Pracy. [przypis edytorski]

be, we, cze i że — nazwy rosyjskich liter б, в, ч i ж, zapisujących głoski b, w, cz i ż. [przypis edytorski]

Bewegung, Arbeit (niem.) — ruch, praca. [przypis edytorski]

Bewegung! Bewegung! (niem.) — ruchy! ruchy! [przypis edytorski]

Bewick, Thomas (1753–1828) — angielski ilustrator, drzeworytnik i ornitolog. [przypis edytorski]

Bewusstsein, Selbslbewutsstsein (niem.) — świadomość, samoświadomość. [przypis edytorski]

bezanmaszt — tylny maszt żaglowca. [przypis edytorski]

bez atu — w kartach: gra bez koloru atutowego, tj. takiego, który jest w stanie przebić inne karty o kolorach nieatutowych. [przypis edytorski]

bezbożnej pamięci miesiącem lutym 1846 roku — w drugiej połowie lutego i w marcu 1846 roku miała miejsce rabacja galicyjska, antyszlacheckie i antypańszczyźniane wystąpienia chłopskie na terenach zachodniej Galicji; podczas rabacji zniszczono kilkaset dworów, a z rąk chłopskich zginęło ok. tysiąca osób: ziemian, urzędników dworskich i rządowych, a także księży. [przypis edytorski]

bez braku (daw.) — bez wyjątku. [przypis edytorski]

bez braku (starop.) — bez wyjątku. [przypis edytorski]

bez braku — tu: bez kłopotu. [przypis edytorski]

bezbrodna — której nie można przejść w bród. [przypis edytorski]

bezbrodna — niemająca brodu; niezgłębiona, bezdenna. [przypis edytorski]

bezbrodny — taki, któremu nie rośnie broda, bardzo młody. [przypis edytorski]

bezbrody — tu: młody. [przypis edytorski]

bez cały ty wsioski roboty (gw.) — bez całej tej wiejskiej roboty. [przypis edytorski]

bezcelnych — dziś popr.: bezcelowych. [przypis edytorski]

bezcelny — dziś: bezcelowy. [przypis edytorski]

bez chyby (daw.) — na pewno. [przypis edytorski]

bez chyby (daw.) — niechybnie; na pewno. [przypis edytorski]

bez chyby — dziś popr.: niechybnie. [przypis edytorski]

bez chyby i odwłoki (daw.) — bezbłędnie i bezzwłocznie. [przypis edytorski]