Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 159860 przypisów.
aga (tur.) — dowódca janczarów, tj. piechoty tureckiej. [przypis edytorski]
aga — turecki tytuł wojskowy; dowódca janczarów, naczelnik policyjny, w Egipcie dowódca wojska tureckiego; także: każdy wyższy urzędnik. [przypis edytorski]
aga — turecki tytuł wojskowy, oznaczający dowódcę janczarów. [przypis edytorski]
aga — turecki tytuł wojskowy, oznaczający dowódcę janczarów. [przypis redakcyjny]
aga (tur.: pan, naczelnik) — oficer, zwierzchnik. [przypis edytorski]
aga (tur.) — tytuł dowódcy wojskowego lub urzędnika cywilnego w Imperium Osmańskim, w plemiennych społecznościach kurdyjskich: wódz lub naczelnik wioski; obecnie tytuł grzecznościowy w krajach muzułmańskich (odpowiednik: pan). [przypis edytorski]
aga — tur. tytuł wojskowy, oznaczający dowódcę janczarów. [przypis edytorski]
Agatyrsi — szczep sarmacki. [przypis edytorski]
agażant (z fr.) — długi rękawek. [przypis edytorski]
aga (z tur.) — naczelnik, dowódca. [przypis redakcyjny]
a gdyby jedna jeszcze z nich była zgruchotaną — dziś popr.: a gdyby jeszcze jedna z nich została zgruchotana. [przypis edytorski]
A gdyby sąd uznał, że on wbrew prawom i temu, co napisane, działa na młodych albo na starych, wtedy czeka go kara najwyższa — o psucie młodzieży oraz nieuznawanie bogów uznawanych przez państwo oskarżono Sokratesa i za to skazano go na śmierć. [przypis edytorski]
A gdy go spytał Daryusz (…) on rzekł: „Pomni, królu, na ślub twój (…) napraw ziemię Judską spustoszoną — o to ja, panie, proszę, o to majestatu twego żądam” — 3 Ezd 3, 42–46, z niewielkimi skrótami końcówki. [przypis edytorski]
a gdy jej pytałam — dziś popr.: gdy ją pytałam. [przypis edytorski]
a gdy już wyostrzy dzióbek — w innych wersjach bajki była mowa o starciu się góry. [przypis edytorski]
A gdy każdy to szczęście usiłował głosić — każdy z obecnych [usiłował głosić; Red. WL] szczęście oglądania znowu Wojewody. [przypis redakcyjny]
A gdy kto chętny (…) — Miecznik sam się zagrzebał w przepaść przez to, że „chętny w drugich obronie”, a łatwowierny równocześnie, dał się wojewodzie wyprowadzić w pole. Ale krótka będzie radość Wojewody. Sąd Ostateczny jest w niebie i nawet silna głowa (w znaczeniu esprit fort) Wojewody na myśl o tym „posępnie kiedyś się rzuci”; Niech z ust życzliwych… — Wszystkie strofy jednakowo kończą się aktem współczucia. Nawet wojewodzie życzy poeta, żeby go ktoś pocieszył wśród zgryzot sumienia, słowami: «Wróci wesołość — wróci!« Bo cierpienie uważał za godne współczucia, bez względu na to, jaka jest tego cierpienia przyczyna. [przypis redakcyjny]
A gdy kto, dążąc z dalekiej drogi — Ta ostatnia strofa jest zapowiedzią ustępu 15-go, w którym Wacław po powrocie z wyprawy na Tatarów będzie z najwyższym niepokojem pukał do pogrążonego w grobowym milczeniu domu Miecznika; Wróci gospodarz wróci: gospodarz [to] w tym wypadku oczywiście: Maria. [przypis redakcyjny]
A gdy Mojżesz one 70 mężów na urzędy stanowił, pierwej im do kościoła kazał, gdzie ducha mądrości brali i urząd swój świecki od prorokowania z nauki kapłańskiej poczynali — por. Lb 11, 16–17 i 24–25. [przypis edytorski]
A gdy mu się odbija — Po tym wierszu w pierwotnym wydaniu Świętoszka był przypisek: „To służąca mówi”. Widać rys ten musiał być wówczas bardzo rażący. Co więcej wydanie z r. 1682 zaznacza, iż w. 191–194 opuszczano na przedstawieniu. [przypis tłumacza]
A, gdym wychodził, za mną pospieszał — Jasnym jest, że Tartufe dobrze powiadomiony był o zamożności i o charakterze Orgona i że postanowił sobie zarzucić pętlę na tę ofiarę. [przypis tłumacza]
A gdy przybył on — pisze Jan Długosz — szczęśliwie do Ziemi Świętej… — Jan St. Bystroń, Polacy w Ziemi Świętej, Syrii i Egipcie, Kraków 1930, str. 11. Ponieważ rozdział ten oparty jest przeważnie na pracy Bystronia, nie będziemy jej więcej cytować. [przypis redakcyjny]
A gdy się troski do duszy wkradną — Mowa tu o duszy Marii. Ta pierwsza strofa pieśni jak również i refren: Bo na tym świecie (…) itd. zapowiadają śmierć Marii. Pierwszych pięć wierszy strofy maluje stan jej duszy w obecnej chwili; następne, pełne współczucia, życzą, żeby przynajmniej przed zgonem ukoił ją ktoś zapewnieniem, że „spokojność wróci”. [przypis redakcyjny]
A gdy się zbliży, drzą radości drzeniem — Tomasz Moor w poemacie Lalla-Rook wspomina o drzewach, które drzą liściami za zbliżeniem się człowieka. [przypis autorski]
A gdy się zbliży, we mgłach się rozpływa — Wielu podróżnych wspomina o tych dziwnych zjawiskach przyrodzenia. Pielgrzym dręczony pragnieniem często spostrzega w pustyni niedalekie jeziora, a nawet obrazy palm, które za zbliżeniem się wędrowca nikną…. Są to może krainy duchów. [przypis autorski]
A gdy ujrzeli, że gwiazda się zatrzymała, poczuli radość ogromną — parafraza Mt 2:9–10. [przypis edytorski]
A gdy zmieszana temi słowy spytała się, iakim by sposobem zaradzić temu można? proponowałem iey — dziś popr. pytajnik rozdzielający zdania składowe tego wypowiedzenia powinien zostać zastąpiony przecinkiem; tu: zachowano przykład daw. interpunkcji. [przypis edytorski]
A gdy zostanie jeden, ja tym jednym będę — ostatni wers wiersza Wiktora Hugo Ultima verba, napisanego, kiedy autor po zamachu stanu Napoleona III i utworzeniu Drugiego Cesarstwa udał się na wygnanie. [przypis edytorski]
A gdzie się ochyniemy, ani sami wzwiemy — i gdzie zginiemy (dosł. utoniemy), nawet się sami nie spostrzeżemy. [przypis edytorski]
Agenci nowej instytucji, której bolszewicy nadają dumne miano… — F. Olechnowicz, Siedem lat w szponach GPU, Wilno 1935, s. 37. [przypis autorski]
agenci — tutaj: kandydaci na obrońców lub sekretarze obrońców. [przypis redakcyjny]
Agencja Informacyjna — chodzi prawdopodobnie o Agencję Informacyjną „P.B.I”, założoną m.in. przez Borowskiego w Monachium po wojnie. [przypis edytorski]
agenda (łac.) — książka opisująca sposób wykonywania obrzędów kościelnych. [przypis edytorski]
Agenor (mit. gr.) — król Fenicji; syn Posejdona i Libii, bliźniaczy brat króla egipskiego Belosa, ojciec porwanej przez Zeusa Europy; opuściwszy Egipt, zamieszkał w Syrii, obejmując władzę nad miastem Tyr (a. Sydon); Kartagina (wspomniana dalej jako gród Dydo) była kolonią fenicką. [przypis edytorski]
Agenor — ojciec Europy. [przypis tłumacza]
Agenor — syn Atenora, dzielny wojownik trojański. [przypis edytorski]
agens (z łac.) — podmiot czynny; siła czynna. [przypis edytorski]
agent Dale Cooper — postać z serialu Miasteczko Twin Peaks. [przypis edytorski]
agent de change (fr.) — ajent giełdowy. [przypis redakcyjny]
agent provocateur (fr.) — agent-prowokator, przenikający do jakiejś organizacji w celu nakłaniania jej członków do złamania prawa, aby można było ich aresztować. [przypis edytorski]
agenty (daw.) — dziś popr. forma B. lm: agentów. [przypis edytorski]
agere (łac.) — czynić. [przypis redakcyjny]
Ager Vaticanus — pole watykańskie; pagórkowaty obszar z Cyrkiem Watykańskim, miejscem śmierci św. Piotra; dziś znajduje się tam Bazylika św. Piotra. [przypis edytorski]
Agesilaos II (444–360 p.n.e.) — jeden z najważniejszych królów w historii Sparty; w 396 wyprawił się do Azji Mniejszej, gdzie skutecznie prowadził działania wojenne przeciwko Persji. [przypis edytorski]
Agesilaos II (ok. 444–360 p.n.e.) — król Sparty (398–360) z rodu Europontydów, prowadził działania wojenne przeciwko Persji na terenie Azji Mniejszej. [przypis edytorski]
Agesilaos jeszcze w młodym wieku dostąpił tronu — miał czterdziestkę; gdy umierał (w 361 r.), miał z górą lat 80, panował lat 40. [przypis tłumacza]
Agesilaos — król Sparty. [przypis tłumacza]
Agesilaos (…) mimo iż to zauważył, wytrwał wiernie przy układzie — Agesilaos musiał zgodzić się na rozejm, gdyż nie było sposobu zmusić do walki wroga wbrew jego woli. Teraz otwierało się dlań pole do działania. [przypis tłumacza]
Agesilaos oddalił się do domu — na wiadomość o klęsce pod Knidos większość wojsk rozeszła się, nie wierząc w szybkie powodzenie Sparty. Komendę nad resztą i Lacedemończykami zdał Agesilaos Gylisowi, a sam udał się do Delf, celem złożenia dziesięciny Apollonowi. Tymczasem Gylis pokusił się o podbicie Lokrów, poniósł klęskę i sam padł. Agesilaos rozpuścił kontyngenty i wrócił do domu okrętem, gdyż drogę lądową zagradzał Korynt [kontrolujący Przesmyk Koryncki, łączący główną część Grecji z półwyspem Peloponez]. Orchomenos zatrzymało załogę spartańską, przez nikogo nie zaczepiane. [przypis tłumacza]
Agesilaos prowadził prawe skrzydło swych wojsk… — wedle zwyczaju stali Lacedemończycy z naczelnym wodzem na prawym skrzydle, sprzymierzeńcy na lewym. [przypis tłumacza]
Agesilaus, Brutus i Arystydes — postacie historii starożytnej, bohaterowie biograficznych Żywotów Plutarcha, przedstawieni w nich jako wzory cnót obywatelskich. [przypis edytorski]
Agezylaus, gdy go pytali, co jest potrzebniejszego królowi: moc czyli sprawiedliwość, powiedział, iż: „Gdyby była wszędy sprawiedliwość po świecie, nigdy by mocy nie było potrzeba, bo by już każdy tego zachował przy tym, co czyje jest” — Plutarch, Powiedzenia spartańskie. Agesilaos 62 (por. też: tegoż, Żywoty równoległe. Agesilaos 23 oraz Powiedzenia królów i wodzów. Agesilaos). [przypis edytorski]
Agezylaus — tu: Agesilaos II (ok. 444–360 p.n.e.), król Sparty (od 398). [przypis edytorski]
Aggeusz — jeden z biblijnych proroków działających po powrocie z niewoli babilońskiej, autor Księgi Aggeusza; wspólnie z Zachariaszem zachęcał Żydów do odbudowy Świątyni Jerozolimskiej. [przypis edytorski]
aggiun[gere] — wyraz na początku linii w pospiechu niedokończony. [przypis autorski]
aggrottato (wł.) — gniewne. [przypis redakcyjny]
aghast (ang.) — przerażony. [przypis edytorski]
Agier — Eger, r. 1596. [przypis redakcyjny]
Agier — właśc. Eger, miasto i twierdza na południowych Węgrzech, dwukrotnie zdobyta przez Turków w XVI w. [przypis redakcyjny]
Agillina, właśc. Agylla — staroż. miasto, połączone z trzema portami nad Morzem Tyrreńskim, ważny ośrodek kultury etruskiej: Caisra a. Cisra w języku Etrusków; następnie staroż. rzym. Caere; dziś: Cerveteri (nazwa od: Caere Vetus). [przypis edytorski]
Agilliny gród stary — Agillina, właśc. Agylla, staroż. miasto, połączone z trzema portami nad Morzem Tyrreńskim, ważny ośrodek kultury etruskiej: Caisra a. Cisra w języku Etrusków; następnie staroż. rzym. Caere; dziś: Cerveteri (nazwa od: Caere Vetus). [przypis edytorski]
Agi Miszol (ur. 1947) — izraelska poetka, zdobywczyni nagród w kraju i za granicą, m.in. nagrody imienia Jehudy Amichaja (2002) oraz Nagrody im. Zbigniewa Herberta (2019). [przypis edytorski]
agio — różnica pomiędzy wartością nominalną i wartością realną. [przypis edytorski]
Agiras — ἀγίρας (N), Χαγείρας (D). [przypis tłumacza]
Agis II [(zm. 399 p.n.e.)]— z rodu Eurypontydów, syn Archidamosa, brat [przyrodni] Agesilaosa, zaliczany do najlepszych królów Sparty ([panował] 427/6–402/1). Od 426 r. dowodził wyprawami Spartan do Attyki. Był wrogiem Alkibiadesa. [przypis tłumacza]
Agis IV (262–241 p.n.e.) — król Sparty (od 244 p.n.e.), reformator, pierwszy król spartański stracony przez eforów; w czasach kryzysu wewnętrznego, wykształcenia się oligarchii i spadku liczby spartiatów dążył do przywrócenia ustroju z czasów Likurga, wznowienia tradycyjnego wychowania wojskowego, ponownego podziału gruntów na równe działki oraz zniesienia długów; wskutek sprzeciwu geruzji (Rady Starszych) udało mu się zrealizować tylko zniesienie długów; kiedy przebywał na wyprawie wojennej, na czele wojsk najemnych wkroczył do Sparty wygnany przez niego wcześniej drugi król, Leonidas II; Agis nie zdecydował się na walkę, schronił się w świątyni, gdzie go schwytano i postawiono pod sąd eforów, który skazał go na śmierć. [przypis edytorski]
agitacją (forma N.lp r.ż.) — ruchem, czynnością. [przypis redakcyjny]
agitacja — pozyskiwanie zwolenników. [przypis edytorski]
agitacja — propagowanie jakichś haseł lub jakiejś ideologii. [przypis edytorski]
agitacji prowadzonej przez Nowozelandki — od 1856 Nowa Zelandia, będąca wówczas kolonią brytyjską, posiadała własny rząd, odpowiedzialny za wszystkie sprawy wewnętrzne; pełną niepodległość uzyskała w 1947. [przypis edytorski]
agitacyj (daw.) — dziś raczej D.lm: agitacji. [przypis edytorski]
agitatus furiis et impotens irae (łac.) — gnany przez furie i nieopanowany w gniewie (dotyczący Orestesa cytat z Eneidy Wergiliusza); furie: w mit. rzym. boginie zemsty, odpowiadające w mit. gr. eryniom. [przypis edytorski]
agitować się (z łac.) — dziać się. [przypis edytorski]
Agitprop — skrót powstały ze słów: agitacja i propaganda, dotyczący Wydziału Agitacji i Propagandy przy Komitecie Centralnym radzieckiej partii komunistycznej. [przypis edytorski]
agitującego się — odbywającego się, odprawiającego się. [przypis redakcyjny]
agitur (łac.) — zanosi się. [przypis redakcyjny]
Aglaja — krewna Adriana V, żona markiza Malaspiny, protektora poety. [przypis redakcyjny]
Aglaura — córka Cekropsa, zazdroszcząc szczęścia swojej siostry Hersy, że ją Merkury pokochał, za karę zawiści zamieniona była w kamień. Owidiusz w Przemianach [Metamorfozach] swoich w księdze 2, tak o niej mówi: Sed genuum junctura riget, frigusque per ungues/ Labitur…/ Sic letalis hiems paulatim in pectora venit. [przypis redakcyjny]
Aglauros — właść. Agraulos, córka Kekropsa. Atena powierzyła jej (i jej siostrom) Erechteusa w zamkniętej skrzyni, której otwierać nie miały. Przekroczywszy zakaz, zobaczyły potwora: pół człowieka, pół węża i oszalawszy na ten widok, rzuciły się w morze, lub też zostały przez Erechteusa zabite. [przypis redakcyjny]
aglutynacja (z łac. agglutinare: sklejać, spajać) — skupianie się i zlepianie się komórek rozproszonych w płynnym środowisku. [przypis edytorski]
aglutynacja (z łac.) — skupianie się i zlepianie się w grudki komórek rozproszonych w płynnym środowisku. [przypis edytorski]
agnat — krewny w linii męskiej. [przypis edytorski]
Agnes Grey — powieść Anne Brontë (1820–1849), opublikowana w 1847 r. pod pseudonimem Acton Bell. [przypis edytorski]
Agnesina — księżniczka Agnesina, bohaterka dzieła Stefana Żeromskiego pt. Sułkowski. [przypis edytorski]
Agni — bogini ognia i światła słonecznego. [przypis edytorski]
Agnieszka, Arnolf — bohaterowie komedii Moliera L'Ecole des femmes (Szkoła żon, 1662), grywanej współcześnie w teatrze narodowym. Arnolf, opiekun Agnieszki usiłuje wychować ją sobie na głupią i uległą żonę. Agnieszka okazuje się jednak tylko pozornie potulna, wywodzi bowiem Arnolfa w pole i zostaje żoną młodego Horacego. [przypis redakcyjny]
Agnieszka — w oryginale imię „Agnes” brzmiało podobnie co Agnus Dei, tj. łac. baranek Boży. [przypis edytorski]
Agni (mit.) — bóg ognia w religii wedyjskiej. [przypis edytorski]
Agni (mit. ind.) — wedyjski bóg ognia; bóstwo opiekuńcze, odganiające złe moce, nieszczęścia i choroby; jako upostaciowienie ognia ofiarnego Agni przyjmuje ofiarę w imieniu innych bogów i sprowadza ich na ucztę ofiarną. [przypis edytorski]
Agni (mit. ind.) — wedyjski bóg ognia; bóstwo opiekuńcze, odganiające złe moce, nieszczęścia i choroby. [przypis edytorski]
Agni (z sanskr.) — bóg ognia w mitologii staroindyjskiej. [przypis redakcyjny]
Agnosco (…) flammae — Vergilius, Aeneida, IV, 23. [przypis tłumacza]
agnostycyzm — pogląd filozoficzny negujący możliwość pełnego poznania obiektywnej rzeczywistości, w szczególności wykluczający możliwość dowiedzenia się, czy bogowie lub Bóg istnieją oraz jaką mają naturę. [przypis edytorski]
agnostyk — wyznawca agnostycyzmu, czyli poglądu filozoficznego negującego możliwość pełnego poznania obiektywnej rzeczywistości, w szczególności wykluczającego możliwość dowiedzenia się, czy bogowie lub Bóg istnieją oraz jaką mają naturę. [przypis edytorski]
Agnus Dei (łac.) — Baranek Boży; metaforyczne wyobrażenie Chrystusa Zbawiciela. [przypis edytorski]
Agnus Dei (łac.) — Baranek Boży; typ przedstawienia postaci Jezusa Chrystusa w malarstwie. [przypis edytorski]
Agnus Dei (łac.) — Baranku Boży. [przypis edytorski]
agnus (łac.) — baranek; tu: kompozycja do słów modlitwy Agnus Dei (Baranek Boży), używanej podczas mszy. [przypis edytorski]
Agnus occisus est ab origine mundi (łac.) — Ap 13, 8: „Baranek zabity jest od początku świata”. [przypis tłumacza]
agnuszek — wizerunek baranka z ciasta do jedzenia. [przypis redakcyjny]
