Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 477 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | chiński | czasownik | czeski | dopełniacz | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | japoński | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | przysłówek | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 159532 przypisów.

sławiena (z czes.) — wysławiana. [przypis edytorski]

…sławne grobem, równie jak Werona i Assisi — w Weronie jest grób Romea i Julii, — w Assisi św. Franciszka. [przypis autorski]

sławne rody Gwidona z Prato, Ugolina d'Azzo — Tu wspomina świetne rody, od których ich potomkowie odrodzili się. [przypis redakcyjny]

sławniejsze miasto — [tu:] Ferrara. [przypis redakcyjny]

sławniejszy (starop. forma) — tu: sławniejsi (lm). [przypis edytorski]

sławno — sens: świetnie. [przypis edytorski]

sławny antenaty — sławny swymi antenatami, tzn. sławny z powodu swoich przodków. [przypis edytorski]

sławny Baka — [por.] Uwagi o śmierci niechybnej, wszystkim pospolitej, wierszem wyrażone przez ks. Bakę S. J. 1766, drugi raz z przemową Rajmunda Korsaka drukowane w Wilnie u Zawadzkiego 1807 i w niniejszym roku z tąż przemową i z rycinami, w Warszawie w drukarni przy ulicy Mazowieckiej. [przypis redakcyjny]

sławny filozof, Niemiec — czyli wybitny matematyk Philippe-Jacques Müller. [przypis edytorski]

sławny Gonzalw z Kordoby na czele trzech tysięcy Hiszpanów wkroczył do Alpuhary — w 1492 r. [przypis edytorski]

sławny Kartagińczyk, którego słodkość aury w Kapui… zdelibitowała — w III w. p.n.e., podczas wojen punickich, Kapua stanowiła główną bazę Fenicjan w Italii; w 211 r. p.n.e. Rzymianie oblegali i zdobyli Kapuę, mimo podwójnej obrony: przez wojska libijskie Hannona z wewnątrz i przez wojska fenickie Hannibala z zewnątrz. [przypis redakcyjny]

Sławny Locke (…) — zamiast tego ustępu, kończącego § [14] i cały rozdział, znajduje się w pierwszym wydaniu, co następuje: „Są atoli trzy pierwotne źródła (zdolności czyli władze duszy), zawierające w sobie warunki możliwości wszelkiego doświadczenia, a same niemogące być wyprowadzonymi z żadnej innej władzy umysłu, mianowicie: zmysł, wyobraźnia i apercepcja. Na tym polegają: 1) ogarnienie [synopsis] aprioryczne rozmaitości szczegółów przez zmysł; 2) synteza tej rozmaitości przez wyobraźnię; wreszcie 3) jednia tej syntezy przez pierwotną apercepcję. Wszystkie te władze mają prócz zastosowania empirycznego także transcendentalne, rozciągające się tylko do formy, a możliwe a priori. O tym co do zmysłów mówiliśmy powyżej w pierwszej części, co do dwu innych władz postaramy się teraz zrozumieć ich przyrodę”. [przypis tłumacza]

sławny mocarz Palestyny — Samson; biblijny siłacz, wg legendy, za pomocą oślej szczęki miał pokonać w walce tysiąc Filistynów. [przypis edytorski]

Sławnym wierszem z żabami… — Potocki wymienia błahe wiersze znanych autorów: Wojnę żab i myszy Homera; Komara Wirgiliusza; Klaudiusza Seneki (satyrę na cesarza Klaudiusza); Pochwałę łysiny biskupa Synezjusza; Świerczka Plutarcha (co było pomyłką Potockiego); Pochwałę wszy skierowaną do ojców żebraków filologa holenderskiego Heinsiusza; wiersze o miłości Owidiusza. [przypis redakcyjny]

Sławny Naród Polski w podobnych razach — Naród polski staje się bohaterski w takich okolicznościach. [przypis edytorski]

Sławny rubin Sułtana Dżemszyda, w powieściach wschodnich zowie się Szebgerag, pochodnią nocy, pucharem światłości etc. [przypis autorski]

sławny sonet o Szekspirze — właściwie nie sonet, bo z szesnastu wierszy złożony. [przypis autorski]

sławy Bevilaque'a, który szukał zwady z muchami — W oryginale nie pada zadne nazwisko, mowa o bivilacqui (pisownia małą literą), czyli „wodopijcy”. [przypis edytorski]

Sławy wieniec wieszczom wydarł, bałamucąc z zemsty lud — atakowany przez komediopisarzy polityk ateński Agyrrios miał zaproponować na Zgromadzeniu Ludowym obniżenie im honorariów. [przypis edytorski]

słażnoże, su — pyszne, panie [przypis redakcyjny]

słębić (daw.) — słać swaty. [przypis edytorski]

słód — skiełkowane i wysuszone ziarna zbóż, jeden z surowców do produkcji piwa. [przypis edytorski]

słów, jakimi Lack przyjął „Pałubę”: „autor tej pracy jest człowiekiem nawróconym” — S. Lack, O doktrynerach, „Nowe Słowo” 1903, nr 17. [przypis autorski]

słów (…) szelesty — daw. forma N.lm; dziś popr.: (…) szelestami. [przypis edytorski]

słoboda (hist.) — osada na Ukrainie lub w Rosji zamieszkiwana przez wolną ludność. [przypis edytorski]

słoboda — nowa osada, której mieszkańcy są początkowo zwolnieni od opłat na rzecz właściciela. [przypis redakcyjny]

Słodką dla mnie pociechą, mówił on już na schyłku życia, jest pewność, że broniąc zawsze prawdy z energią, nikogo nigdy nie znieważyłem… — Mgr. Baunard, op. cit., s. 436. [przypis autorski]

słodka (…) miąższ — dziś r.m.: słodki miąższ. [przypis edytorski]

słodkie farniente — z wł. dolce far niente: słodka bezczynność. [przypis edytorski]

Słodkie skąd gorzkie wyradza nasienie — Dlaczego z hojnego ojca rodzi się skąpy. [przypis redakcyjny]

słodki owoc — To jest: prawdziwe i rzeczywiste szczęście. [przypis redakcyjny]

słodki wiersz, którego żaden wiek nie zmaże (…)Vers de la maître engravés en lettres d'or [fr.: wiersz gospodarza wyryty złotymi literami; red. WL]. [przypis autorski]

słodkogórz — psianka słodkogórz, półpnącze o fioletowo-żółtych kwiatach i czerwonych owockach, roślina trująca. [przypis edytorski]

Słodko Jagielle brzmi w uszach ta mowa, choć z rzadka polskie może złapać słowa — językiem kancelarii Wielkiego Księstwa Litewskiego był starobiałoruski, bardzo zbliżony do średniowiecznej polszczyzny, książęta litewscy utrzymywali też bliskie stosunki z książętami ruskimi, więc Jagiełło najprawdopodobniej rozumiał dobrze język polski. [przypis edytorski]

Słodyczka — Góral, który bywał we dworze u Tetmajerów. [przypis redakcyjny]

słodyczka (gw.) — ludowa nazwa jemioły lub paproci. [przypis edytorski]

słodzéj — dziś popr. forma: słodziej. [przypis edytorski]

słodziej — tu: bardziej słodko. [przypis edytorski]

słomiany wdowiec (pot.) — mężczyzna, którego żona wyjechała np. na wakacje. [przypis edytorski]

słominka — malutka słomka. [przypis edytorski]

Słomka, Jan (1842–1932) — wójt galicyjskiej wsi Dzików, autor jednego z pierwszych pamiętników chłopskich: Pamiętniki włościanina od pańszczyzny do czasów dzisiejszych (1912), który zyskał sobie znaczącą popularność w kraju i wśród emigrantów. [przypis edytorski]

słomne (gw.) — ze słomy, słomiane. [przypis autorski]

słońca — tu: gwiazdy. [przypis edytorski]

Słońce kirem zachodzi — zaćmienie Słońca. [przypis edytorski]

Słońce ku stepom się spuszcza, ale mniejsza o to: Astrachan moim dziś będzie (…) — W oprac. Hertza rozdzielone (nielogicznie) na dwa akapity: pierwszy narracyjny aż do „ale mniejsza o to”, zakończony kropką, drugi dialogowy (od „Astrachan moim”), stanowiący wypowiedź Zaruckiego. [przypis edytorski]

„Słońce na zachodzie, czas stracony” — popularna wśród rosyjskiego ludu piosenka z tekstem Mitrofanowa z 1799. [przypis edytorski]

słońce nie przyćmiło jej twarzy — w XIX w., kiedy Henryk Sienkiewicz pisał niniejszą nowelę, uważano, że piękna może być tylko kobieta o jasnej cerze, nieopalona. [przypis edytorski]

Słońce padało mi na prawe ramię — Zachodzące słońce na górze czyśćcowej w tej chwili świeciło poecie po jego prawej stronie; w tej więc chwili szedł poeta zachodnią stroną góry ku południowi. [przypis redakcyjny]

słońce (…) promiennym włosem po Wodniku brodzi — Słońce w trzeciej kwadrze miesiąca stycznia wstępuje w znak Wodnika i tak stoi przez pierwsze dwie kwadry miesiąca lutego. Czas, o którym tu mowa, przypada na środek lutego, kiedy noc, doliczywszy do niej wieczór i zmrok poranny, trwa około dwunastu godzin. W tym czasie słońce we Włoszech już tak świeci i grzeje, że śniegi do rzadkości należą. Całe to porównanie wieśniaka, który widząc ubielone śniegiem pastwiska, a nie mając w zapasie karmy, drży o los swojej trzody i załamuje dłonie, zaleca się szczególną prawdą i stosownością jego użycia do obecnego położenia poety, gdy nawykły widzieć zawsze wypogodzone czoło swojego mistrza, widzi je zachmurzonym. [przypis redakcyjny]

słońce Raka zagrzewa — jest w znaku Raka (od 22 czerwca). [przypis redakcyjny]

słońce sferę oświeciło / W źwierzęciu, które Fryksa na sobie nosiło — barana, na którym Fryksos przybył przez powietrze do Kolchidy, umieścili bogowie w zodiaku niebieskim. Słońce wstępuje w znak Barana na wiosnę. [przypis redakcyjny]

„słońce spod Austerlitz” — aluzja do słów, które wypowiedział Napoleon Bonaparte („Oto słońce spod Austerlitz”), przypominając żołnierzom zwycięstwo w bitwie pod Austerlitz z 1805 roku. [przypis edytorski]

słońce swoje płomię przydusiło… — najwidoczniej mowa o ówczesnym zaćmieniu słońca. [przypis tłumacza]

Słońce to szczere, lite złoto etc. — nazwy planet, zgodnie z tradycją alchemiczną, oznaczają tu metale; Słońce to złoto, Księżyc — srebro, Merkury — rtęć, Wenus — miedź, Mars — żelazo, Jowisz — cyna, Saturn — ołów. [przypis edytorski]

Słońce w pół drogi (…) zżółkniały — Tu poeta wyobraża sobie na kuli ziemskiej cztery główne punkty, których południk równie daleko każdy od siebie jest odległym, to jest: Jeruzalem, Ebro, górę czyśćcową i Ganges. Odległość jednego południka od drugiego nie przechodzi 19 stopni geograficznych: a zatem Jeruzalem i góra czyśćcowa leżą od siebie o 180 stopni, czyli o całą połowę obwodu kuli ziemskiej; więc Jeruzalem i góra czyśćcowa z sobą są przeciwległe. Dalsze ich punkty pograniczne, jakimi stykają się z sobą, mają wspólny widnokrąg, a słońce, w chwili kiedy idąc na zachód, dotyka ich wspólnego pogranicza, dla Jeruzalem zachodzi, a przeciwnie postępując na wschód, wschodzi dla góry czyśćcowej. Dwa drugie punkty, Ganges i Ebro, leżą pod pierwszymi odległe od siebie o 180 stopni, od Jeruzalem zaś i góry czyśćcowej o 90 stopni, które słońce w przeciągu sześciu godzin przebiega. Tak więc słońce, kiedy względem południka Jeruzalem stoi bliżej zachodniego widnokręgu, względem południka góry czyśćcowej posuwa się na wschód. Wtedy znika barwa biała i różowa jutrzenki, które zastępuje barwa żółta jako poprzedzająca wschód słońca. Lecz nad Gangesem położonym o 90 stopni ku wschodowi, słońce o sześć godzin pierwej już zaszło: tam jest teraz noc zupełna. Noc bowiem na początku wiosny przyprowadza z sobą konstelację Wagę, w którą wstępując słońce na początku jesieni, o sześć godzin później wschodzi. W tym czasie gwiazda Waga wymyka się z rąk nocy, ponieważ w dzień razem ze słońcem stoi na niebie. [przypis redakcyjny]

słońce wstąpiło do znaku / […] Centaura w […] zodyaku — Centaur Chiron został umieszczony w zodiaku niebieskim, tworząc konstelację Strzelca. Słońce wstępuje w ten znak 21 listopada. [przypis redakcyjny]

słońce z szczorsowskiej granicy/ Pierwszym promykiem grób Mendoga draśnie (…) — Szczorse, dziedzictwo Chreptowiczów, starożytnej familii litewskiej, na wschód Nowogródka położone. Mendog, Mindagos albo Mindowe, Mindak, Mendulf Ryngoltowic, wielki książę litewski, pierwszy, który Litwę spod obcego wpływu uwolnioną do znacznej potęgi wyniósł i stał się strasznym sąsiadom, przyjął był religią chrześcijańską i za pozwoleniem papieża koronował się królem litewskim w Nowogródku r. 1252. Pod Nowogródkiem jest góra, którą zowią dotąd Mendogową i która ma być grobem tego bohatera. [przypis autorski]

Słoń nie ma stawów, aby się mógł kłaniać — powszechne dawniej, lecz błędne przekonanie, że słoń nie może zginać nóg w kolanach, wywodzące się od Ktezjasza (V w. p.n.e.), który jako pierwszy Grek widział i opisał słonia. [przypis edytorski]

Słoński — szlachcic białoruski, walczył po stronie Moskwy; więcej nieco szczegółów o nim u Łosia (s. 52) w opisie utarczki straży przednich w wigilię św. Piotra i Pawła: „P. Słoński niejaki, białoruski majętny szlachcic, pułkownikując nad chorągwiami szlachty białoruskiej, którzy się do Moskwy przedali byli, najpierw natarł na chorągwie nasze, które były w fortropie [tj. w straży przedniej] (…) kędy na przeprawie, która była miedzy wojskami, z konia zbity i pojmany, tenże pierwszy znak wygranej naszej i otuchę uczynił, którego potem na palu zawieszono”. [przypis redakcyjny]

Słoneczko, śliczne oko… — fragment Żeńców Szymona Szymonowica. [przypis edytorski]

Słoneczna strzała (…) Koziorożca strąca — Konstelacja zwana Koziorożec, odległą jest od konstelacji Barana w stronie zachodniej o 19 stopni, a w chwili kiedy słońce wchodzi w znak tej ostatniej, Koziorożec stoi na samej wysokości południka. [przypis redakcyjny]

słonecznem — daw. forma dla r.ż. i r.n.; dziś: słonecznym. [przypis edytorski]

słonecznik bulwiasty, zwyczajowo: bulwa (biol.) — gatunek rośliny z rodziny astrowatych mający jadalne bulwy, pochodzący z Ameryki Płn., uprawiany na różnych kontynentach jako warzywo, roślina pastewna i ozdobna. [przypis edytorski]

słoneczny bóg (mit. gr.) — Helios. [przypis edytorski]

słonić (daw.) — dziś: osłaniać, zakrywać. [przypis edytorski]

słonić (daw.) — osłaniać. [przypis edytorski]

słonić — dziś raczej: zasłaniać. [przypis edytorski]

słonić (neol.) — zasłaniać. [przypis edytorski]

słonić — osłaniać, chronić. [przypis edytorski]

słonić się — zasłaniać się; chować się. [przypis edytorski]

słonić — tu: zasłaniać, osłaniać. [przypis edytorski]

słoni — dziś popr.: słoniowy. [przypis edytorski]

słonie — słońce (brzmienie dla rymu). [przypis redakcyjny]

słonie — słońce (forma wybrana dla rymu). [przypis redakcyjny]

słonie — tu dla rymu: słońce. [przypis redakcyjny]

słonie wodne — Afryka posiada dużo niezbadanych tajemnic. Pogłoski o słoniach wodnych obijały się od dawna o uszy podróżników, ale nie chciano im wierzyć. W ostatnich czasach Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu wysłało pana Le Petit, który zobaczył słonie wodne w Kongo nad brzegiem jeziora Leopolda. Donosi o tym niemieckie pismo »Kosmos« nr 6 [istnienia tego ciekawego gatunku nie potwierdza współczesna nauka; red. W.L.]. [przypis autorski]

Słonim, brus. Слoнім — miasto w zach. części dzisiejszej Białorusi. [przypis edytorski]

Słonim, Podhajce, Berdyczów, Łomazy — miejscowości, w których stoczono bitwy lub potyczki w czasie konfederacji barskiej. [przypis redakcyjny]

Słonimski, Antoni (1895–1976) — poeta, felietonista i humorysta pochodzenia żydowskiego, członek grupy literackiej „Skamander”, w czasie wojny na emigracji w Paryżu i w Londynie, po wojnie działał w Związku Literatów Polskich i w opozycji. [przypis edytorski]

Słonimski, Antoni (1895–1976) — polski poeta, dramatopisarz, prozaik, felietonista. [przypis edytorski]

Słonimski, Antoni (1895–1976) — polski poeta, satyryk, felietonista i krytyk teatralny. Współtworzył kabaret literacki Pikador i grupę poetycką Skamander. W międzywojniu współpracował z „Wiadomościami Literackimi”. Wiele kabaretów (m.in. kabarety Czarny Kot, Qui Pro Quo, Cyrulik Warszawski) korzystało z jego tekstów satyrycznych. W czasie wojny przebywał na emigracji w Paryżu i w Londynie, po wojnie działał w Związku Literatów Polskich i w opozycji. [przypis edytorski]

Słonimski, Antoni (1895–1976) — polski poeta, satyryk, felietonista i krytyk teatralny. Współtworzył kabaret literacki Pikador i grupę poetycką Skamander. W międzywojniu współpracował z „Wiadomościami Literackimi”. Wiele kabaretów (m.in. kabarety Czarny Kot, Qui Pro Quo, Cyrulik Warszawski) korzystało z jego tekstów satyrycznych. [przypis edytorski]

Słonimskiego, który zionie wprost niewygranym kompleksem niższości, o czym raz już publicznie wspomniałem — normalnie o takich rzeczach pisać nie wypada. Ale kto się zbyt osobiście przed publicznością wypina, zmusza też do odpowiedniej reakcji. Robię to dla dobra ogółu, a nie dla załatwiania rachunków osobistych. Au fond [fr. u podstaw, w gruncie; red. WL] nic mnie to nie obchodzi. [przypis autorski]

słoniów — dziś popr. forma: słoni. [przypis edytorski]

słoniony — osłonięty; słonione przejścia: podcienia. [przypis edytorski]

słonki, bekasy — średniej wielkości (ok. 30 cm) ptaki wędrowne z rodziny bekasowatych, występujące na terenach podmokłych. [przypis edytorski]

słopiec (ros. слопец) — pułapka na zwierzęta, przywalająca je swym ciężarem. [przypis edytorski]

słota — długotrwały deszcz. [przypis edytorski]