Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | celtycki | chemiczny | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | łacina, łacińskie | literacki, literatura | matematyka | medyczne | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rzadki | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wulgarne | żartobliwie
Według języka: wszystkie | français | Deutsch | polski
Znaleziono 10286 przypisów.
wataha (z tatar.) — czereda, banda. [przypis redakcyjny]
Wat, Aleksander — właśc. Aleksander Chwat (1900–1967), poeta, tłumacz, autor wspomnień, w młodości związany z futuryzmem, w czasie II wojny światowej więzień NKWD, od 1961 na emigracji. [przypis edytorski]
wata — wypowiedź pozbawiona istotnej treści. [przypis edytorski]
watażka — dowodzący oddziałem wolnych Kozaków lub bandą rozbójników. [przypis edytorski]
watażka — herszt, przywódca. [przypis autorski]
watażka — przywódca oddziału wolnych Kozaków lub herszt bandy rozbójników. [przypis redakcyjny]
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
Henryk Sienkiewicz, Ogniem i mieczem, Ogniem i mieczem, tom drugi
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
watażka — tu: przywódca oddziału wolnych Kozaków. [przypis edytorski]
W Atenach i w Rzymie wolno było zrazu sprzedać niewypłacalnego dłużnika — Wielu sprzedawało dzieci, aby spłacić długi. (Plutarch, Życie Solona). [przypis autorski]
W Atenach znajdował się jeden [posąg Westy] w Prytaneum — [por.] Pausanias, Attica, cap. XVIII, p. 41. [przypis redakcyjny]
water breakers — łamacze fal. [przypis autorski]
Waterloo — tu: London Waterloo, stacja kolejowa w Londynie. [przypis edytorski]
waterproof (ang.) — wodoodporny, tu: materiał wodoodporny. [przypis edytorski]
water-proof — tu: płaszcz wodoodporny. [przypis edytorski]
watówka (pot.) — kurtka watowana. [przypis edytorski]
watra (gw.) — ognisko. [przypis edytorski]
watra (gw. podhalańska) — ognisko. [przypis edytorski]
Watran — król bułgarski. [przypis redakcyjny]
watra — ognisko. [przypis edytorski]
watra (reg.) — ognisko. [przypis edytorski]
watrzany — pochodzący od watry, tj. od ogniska pasterskiego palonego przy szałasie. [przypis edytorski]
Watteau, Antoine (1684–1721) — właśc. Jean-Antoine Watteau, francuski malarz, rysownik i rytownik. [przypis edytorski]
Watteau, Antoine (1784–1724) — francuski malarz, prekursor i czołowy przedstawiciel francuskiego rokoka. [przypis edytorski]
Watteau, Jean-Antionne (1684–1721) — francuski malarz i rysownik, prekursor rokoka. [przypis edytorski]
Watteau, Jean-Antoine (1684–1721) — francuski malarz i rysownik, prekursor rokoka. [przypis edytorski]
Watteau, Jean Antoine (1684–1721) — fr. malarz i rysownik; kolorysta, przedstawiciel rokoka. [przypis edytorski]
Watt, James (1736–1819) — szkocki inżynier i wynalazca, twórca kluczowych ulepszeń konstrukcji maszyny parowej, dzięki którym maszyny te zapoczątkowały rewolucję przemysłową. [przypis edytorski]
watyczny (neol., z łac.) — wieszczy, natchniony; związany z natchnionym przez bogów wieszczkiem, poetą lub śpiewakiem. [przypis edytorski]
Watyniusz — jeden z towarzyszy Nerona, organizator walk gladiatorów. [przypis edytorski]
W[at]zdorf — w wydaniu źródłowym fragment nieczytelny; uzupełniony na podstawie innego opracowania. [przypis edytorski]
w Austrii, a zatem i w Galicji — w powstałej w 1867 monarchii austro-węgierskiej Galicja stanowiła część wielonarodowych ziem Cesarstwa Austrii. [przypis edytorski]
W autografie do tego wiersza dał poeta dopisek: „Ob. Rosp. w Dzien. Wileń.”. Miał na myśli rozprawę Jana Śniadeckiego przeciw romantyczości, wydrukowaną w zeszycie „Dziennika Wileńskiego” ze stycznia 1819 r. [przypis redakcyjny]
wawelowy — dziś popr.: wawelski. [przypis edytorski]
Wawel — wzgórze w Krakowie, historyczna siedziba królewska. [przypis edytorski]
Wawel — wzgórze w Krakowie, nad brzegiem Wisły. Znajduje się na nim zamek, dawna siedziba królów Polski. [przypis edytorski]
Wawel — zamek na wzgórzu nad brzegiem Wisły na Starym Mieście w Krakowie, dawna siedziba królów Polski; w kryptach pod katedrą wawelską znajdują się groby władców, wieszczów i bohaterów narodowych. [przypis edytorski]
w Awentynu lesie — na znanym wzgórzu Rzymu. [przypis edytorski]
w Awinionie nie papież, jeno aleksandryjski sułtan siedzi — mowa o okresie rezydowania papieży w Awinionie; tzw. ”niewoli awiniońskiej” (1309-1377). [przypis edytorski]
Wawrzecki, Tomasz (1759–1816) — działacz polityczny, generał; poseł na Sejm Czteroletni; po klęsce pod Maciejowicami i pojmaniu Kościuszki wybrany na Najwyższego Naczelnika Siły Zbrojnej Narodowej; po upadku powstania więziony do 1796; członek Rady Najwyższej Tymczasowej Księstwa Warszawskiego (1813), minister sprawiedliwości w Królestwie Polskim (1815–1816). [przypis edytorski]
wawrzyn — drzewo o wiecznie zielonych liściach, z których w staroż. Grecji i Rzymie robiono wieniec dla zwycięzców igrzysk, a z czasem także dla uczczenia wybitnych osiągnięć we wszelkich dziedzinach życia; laur. [przypis edytorski]
Wawrzyniak, Piotr (1849–1910) — polski ksiądz, wielkopolski działacz społeczny, oświatowy i gospodarczy. [przypis edytorski]
Wawrzyniec II Medyceusz, właśc. Lorenzo di Piero de' Medici (1492–1519) — książę Urbino, władca Florencji (od 1513), wnuk wybitnego Wawrzyńca Wspaniałego. [przypis edytorski]
Wawrzyniec Medyceusz, właśc. Lorenzo di Piero de' Medici, znany jako Wawrzyniec Wspaniały (1449–1492) — faktyczny władca Republiki Florencji, wybitny polityk, entuzjastyczny mecenas kultury renesansowej. [przypis edytorski]
Wawrzyniec — Św. Wawrzyniec pieczony na kracie żelaznej, rozpalonej podłożonym pod nią żarem, mężnie poniósł śmierć męczeńską. [przypis redakcyjny]
Wawrzyniec Sterne (1713–1768) — znakomity pisarz angielski, żył przez długi czas jako skromny pastor wiejski, dopiero powodzenie pierwszej jego powieści (Życie i mniemania Tristrama Shandy) sprowadziło go w r. 1760 do Londynu. Styl jego, mieszanina erudycji i żartobliwej powagi, był dla swej nowości i wdzięku podstawą zachwytu, jaki wzbudziło u współczesnych to dzieło. Wpływ powieści Sterna na Kubusia Fatalistę niejednokrotnie podnoszono i przeceniano: powinowactwa między tymi książkami trzeba szukać raczej na tej drodze, iż obie, a zwłaszcza Sterne'a, zawdzięczają wiele Rabelais'mu. Trzeba też dodać, iż książka Diderota pozostała do dziś dnia o wiele świeższa i czytelniejsza. [przypis tłumacza]
Wawrzyniec Walla (1407–1457) — słynny humanista. [przypis tłumacza]
Wawrzyniec z Nowego Targu a. Wawrzyniec Korwin Nowotarski (ok. 1470–1527) — łac. Laurentius Corvinus Novoforensis, niem. Lorenz Raabe (Rabe), wł. Laurentius Bartholomei De Novo Foro; z pochodzenia mieszczanin, z niem. rodziny Rabe (Raabe); humanista, poeta łacińskojęzyczny, pedagog, geograf, autor podręczników, twórca dzieła O wersyfikacji; na Uniwersytecie Krakowskim studiował na wydziale sztuk wyzwolonych (w 1489 r. uzyskał magisterium), a następnie wykładał astronomię, filozofię, geografię, retorykę, literaturę grecką oraz literaturę rzymską; słuchał lekcji poetyki Konrada Celtisa, należał do założonego przez tego humanistę niem. towarzystwa „Sodalitas Litteraria Vistulana” („Nadwiślańskie Towarzystwo Literackie”); w 1494 przybył do Świdnicy, gdzie był rektorem szkoły parafialnej, a od 1495 również pisarzem miejskim; w 1496 r. przeniósł się do Wrocławia, gdzie został rektorem szkoły św. Elżbiety, pod koniec życia był pisarzem miejskim we Wrocławiu; jeszcze w Krakowie poznał osobiście Mikołaja Kopernika oraz zarys jego teorii systemu heliocentrycznego, w 1506 r. na zaproszenie astronoma wyjechał do Torunia, a po powrocie napisał Wiersz Wawrzyńca Korwina (1508) zawierający m.in. wykład teorii kopernikańskiej na ponad 30 lat przed opublikowaniem dzieła O obrotach sfer niebieskich. W roku 1503 ożenił się z Anną Münsterberg i rozpoczął pracę jako pisarz miejski. W latach 1506–1508 piastował to samo stanowisko w Toruniu. W roku 1508 powrócił do Wrocławia. Zajmował się sprawami publicznymi, politycznymi i kulturalnymi. Od roku 1522 stanął po stronie reformacji i gorliwie ją propagował. [przypis edytorski]
wawrzyn — inaczej: laur, drzewko o wiecznie zielonych, aromatycznych liściach, rosnące w krajach śródziemnomorskich. [przypis edytorski]
wawrzyn — laur; drzewko o aromatycznych liściach, z których w starożytności pleciono wieńce symbolizujące zwycięstwo i chwałę. [przypis edytorski]
wawrzyn — laur; drzewko o wiecznie zielonych, aromatycznych liściach; symbol chwały zwycięstwa. [przypis edytorski]
wawrzyn — laur, roślina będąca symbolem sławy. [przypis edytorski]
wawrzyn — laur, wieniec z którego stanowił symbol zwycięstwa. [przypis edytorski]
wawrzynowy wianek — wieniec laurowy; honorowano nim wybitnych twórców. [przypis edytorski]
ważą się rozlicznych złości (daw.) — ważą się (czynić) rozliczne złości. [przypis edytorski]
ważki — mający duży ciężar fizyczny. [przypis edytorski]
Ważną organizacją powojenną stał się Powiatowy Związek Inwalidów… — Wydział Powiatowy w Tarnobrzegu, chcąc uczcić pamięć poległych w wojnie światowej i polskiej, pochodzących z powiatu tarnobrzeskiego, i wmurować w dotyczących kościołach parafialnych tablice pamiątkowe z nazwiskami poległych, zarządził spisy ich we wszystkich gminach w powiecie. Po zestawieniu tych spisów, które zapewne niezupełnie są ścisłe, okazało się, że poległych tych z całego powiatu jest 1144. [przypis autorski]
Ważną więc jest rzeczą dla otrzymania prawdziwego brzmienia woli powszechnej, by w państwie nie było częściowych związków (…) Jeżeli istnieją już częściowe zrzeczenia, trzeba mnożyć ich liczbę — jednym z naczelnych przykazań polityki Russa jest, że w społeczeństwie nie powinno być odrębnych ugrupowań, wciskających się ze swymi interesami między jednostkę a ogół. Przeciwnie Monteskiusz, uważał właśnie za warunek równowagi politycznej istnienie ciał pośrednich, wzajemnie się hamujących. Według Russa ugrupowania takie, jeśli już być mają, niech będą liczne, by ich wole mogły znosić się wzajemnie, przeciwstawiając się sobie, i pozwalały w ten sposób na wydobycie się woli powszechnej. [przypis tłumacza]
Ważną więc jest rzeczą dla otrzymania prawdziwego brzmienia woli powszechnej, by w państwie nie było częściowych związków i by każdy obywatel wypowiadał tylko swoje zdanie — Co prawda — mówi Makiawel — są podziały szkodliwe dla republiki, a inne korzystne: te są szkodliwe, które łączą się z sektami i partiami; te są korzystne, które nie pociągają za sobą sekt ani partii. Skoro założyciel republiki nie może zapobiec, by w niej nie było nieprzyjaźni, powinien przynajmniej przeszkodzić, by nie przemieniły się w sekty. [Makiawel, właśc. Niccolò Machiavelli (1469–1527): florencki prawnik i teoretyk polityki, najbardziej znany z traktatu o skutecznym sprawowaniu władzy pt. Książę; red. WL]. [przypis autorski]
ważna to — konstrukcja gram. analogiczna do „mniejsza o”; dziś raczej: ważne jest. [przypis edytorski]
ważnem — daw. forma N. i Msc. przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: ważnym. [przypis edytorski]
ważniejszy — bardziej znaczący, bardziej wartościowy. [przypis redakcyjny]
ważnie — tu: poważnie. [przypis edytorski]
ważności — ὑπὸ τοῦ βάρους; uważam to za igraszkę słów tej wielce charakterystycznej postaci (p. różne znaczenia słowa βάρος u Pappego); [znaczenie podstawowe, dosłowne: z powodu zbytniego obciążenia; red. WL]. [przypis tłumacza]
ważny (gw.) — tu: poważny, uroczysty. [przypis edytorski]
ważnym ostrzeżeniem, jakie otrzymaliśmy świeżo od pana Vincent (…) Było to w czasie, kiedy książę Lobkowitz ciągnął na Neapol, hrabia zaś de Gages dokonał owego pamiętnego odwrotu — w zachowanej korespondencji dyplomatycznej list z Wenecji do Neapolu powołujący się na informacje od Vincenta z 26 października 1743 nosi datę 2 listopada 1743, natomiast ofensywa austriacka i strategiczny odwrót armii hiszpańsko-neapolitańskiej pod Velletri miały miejsce dopiero wiosną 1744. [przypis edytorski]
ważny weksel — weksel wiele ważący, tj. na wielką sumę. [przypis redakcyjny]
ważyć kogo (starop.) — poważać kogo; szanować. [przypis edytorski]
ważyć lekce — lekceważyć. [przypis edytorski]
ważyć na — łożyć na. [przypis redakcyjny]
ważyć się na dwoje — wahać się. [przypis edytorski]
ważyć się — tu: mieć odwagę coś uczynić. [przypis edytorski]
ważyć (starop.) — poważać, obdarzać szacunkiem. [przypis edytorski]
ważyć — tu: rozważać. [przypis edytorski]
ważyć — tu: ryzykować. [przypis edytorski]
ważyć — tu: rzucać na szalę, narażać (szyję, tj. życie). [przypis edytorski]
Ważyk, Adam (1905–1982) — poeta, prozaik pochodzenia żydowskiego, w latach 1945–1948 współpracujący z „Kuźnicą”. [przypis edytorski]
Ważyk, Adam — właśc. Adam Wagman (1905–1982) poeta tłumacz i eseista, przedstawiciel Awangardy Krakowskiej, po wojnie socrealista, a następnie autor krytycznego wobec stalinizmu Poematu dla dorosłych (1955). [przypis edytorski]
wazir mukhtar inglisz — ministrze angielski. [przypis autorski]
w Azji zaś mieszkających Hellenów znowu wyswobodzi — na podstawie pokoju „królewskiego” czyli Antalkidasa (387/6) miasta greckie w Azji należały do króla perskiego. [przypis tłumacza]
wazmi jewo (ros.) — weź go. [przypis edytorski]
wazonek — dziś popr.: wazonik. [przypis edytorski]
wazon Gallet — zapewne chodzi o wazon z pracowni projektanta szkła w stylu Art Nouveau, Émile'a Gallé (1846–1904), założyciela i gł. reprezentanta szkoły z Nancy. W swoich pracach wykorzystywał formy ze świata roślin (np. wazony w kształcie kielichów kwiatów) oraz owadów i zwierząt morskich, stosował opracowane przez siebie metody barwienia oraz obróbki szkła (szlifowania, trawienia kwasem, techniki szkła warstwowego, wtapianie innorodnych elementów, np. metalowych), na jego sztukę miały wpływ studia nad produkcją wyrobów szklanych w antyku, średniowieczu oraz w daw. japońskiej sztuce użytkowej. Odmienna pisownia nazwiska w tym wypadku może wynikać z pomyłki z nazwiskiem jednego z założycieli znanej firmy perfumeryjnej, Charlesa Martiala Galleta. Istniejąca od 1862 r. perfumeria Roger i Gallet cieszyła się ogromnym prestiżem, zaopatrywała dwory europejskie (m.in. francuski i brytyjski), a wiele szykownych flakonów dla jej wyrobów zaprojektował inny sławny artysta tworzący w szkle w stylu Art Nouveau, René Jules Lalique (wykonywał również wazony, misy oraz biżuterię i zegarki). [przypis edytorski]
w Azyjej — Troja leżała w północno-zachodniej części Azji Mniejszej. [przypis redakcyjny]
W Babilonie jedna, w Jerozolimie druga jest prawda — dwa wydania Talmudu, babilońskie i jerozolimskie, niezupełnie ze sobą zgodne. [przypis autorski]
w Babilonie — Paryżu. [przypis redakcyjny]
W Babilonie, za Ezechiela dni — aluzja do ludu izraelskiego w niewoli babilońskiej w VI w. p.n.e.; Ezechiel — prorok Starego Testamentu, autor biblijnej Księgi Ezechiela. [przypis redakcyjny]
w bagniem krył się — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: w bagnie kryłem się. [przypis edytorski]
w bagnośmy uciec zdołali (daw.) — zdołaliśmy uciec w bagno. [przypis edytorski]
w bałtyckich porciech — dziś popr. forma Msc.lm: portach. [przypis edytorski]
w Baloniku zdobył pierwsze oklaski. — tu w tekście umieszczono ilustrację z podpisem: Stolik Zielonego Balonika (mal. K. Frycz). [przypis edytorski]
w banku Grimios — w innym oprac. tegoż tłumaczenia: w banku handlowym. [przypis edytorski]
w baraku się zamyślę — piosenka List do Warszawy napisana została przez autorkę w getcie warszawskim. Była śpiewana w teatrze „Femina”, jednym z pięciu teatrów działających na terenie getta; prowadzony przez dramaturga i satyryka Jerzego Jurandota znany był z wysokiej jakości repertuaru, także rozrywkowego. Po deportacji autorki do Majdanka wiersz był śpiewany także w tym obozie, przy czym dokonano adaptacji: w pierwszym wersie zamieniono „w kawiarni” na „w baraku”. Udostępniamy tę właśnie wersję za publikacją Towarzystwa Opieki na Majdankiem Pieśni zza drutów… (Lublin 1985). KL Lublin, nazywany także Majdankiem lub obozem na Majdanku, to działający w l. 1941–1944 nazistowski obóz pracy dla jeńców wojennych, następnie obóz koncentracyjny, a od 1942 także obóz śmierci.
Od wiosny 1942 r. na Majdanek kierowano liczne transporty Żydów (głównie ze Słowacji, a także Protektoratu Czech i Moraw, Niemiec oraz z Lubelszczyzny). Od wiosny 1943 r. zwożono tu ludność żydowską z likwidowanych gett: warszawskiego i białostockiego. Najwięcej osób straciło życie w wyniku rozstrzeliwań oraz w komorach gazowych, które uruchomiono jesienią 1942 r. Ostatnim elementem „Akcji Reinhardt”, czyli planu ostatecznej likwidacji ludności żydowskiej z terenu Generalnej Guberni i Okręgu Białostockiego, była masowa egzekucja, która odbyła się 3 i 4 listopada 1943 r. W ciągu jednego dnia wymordowano wówczas ok. 18 tys. Żydów z Majdanka oraz innych obozów na terenie Lublina (a także 25 tys. w innych miejscowościach). Akcja ta o kryptonimie „Erntefest” (niem. Dożynki) była największą jednostkową egzekucją przeprowadzoną w czasie drugiej wojny światowej w obozach koncentracyjnych. Właśnie w trakcie tych „Dożynek” zamordowano autorkę, Polę Braun.
[przypis edytorski]
w Beaulieu (pod Niceą) pierwsze liceum dla Płazów, w którym kijanki Salamander pracujących w Marsylii uczono francuskiego języka i literatury (…) — Więcej na ten temat znaleźć można w książce Mme Louise Zimmermann, sa vie, ses idées, son oeuvre (Alcan). Cytujemy z tego dzieła pełne szacunku wspomnienie Płaza, który był jednym z jej pierwszych uczniów:
„Opowiadała nam bajki La Fontaine'a, siedząc przy naszym prostym, ale czystym i wygodnym zbiorniku. Cierpiała wprawdzie z powodu wilgoci, ale nie dbała o to, w pełni oddana swemu nauczycielskiemu powołaniu. Zwracała się do nas mes petits Chinois, bo podobnie jak Chińczycy nie umiałyśmy wymawiać głoski r. Po pewnym czasie jednak tak się do tego przyzwyczaiła, że sama wymawiała swe nazwisko Mme Zimmelmann. My, kijanki, uwielbiałyśmy ją. Te małe, które jeszcze nie miały rozwiniętych płuc i w konsekwencji tego nie mogły opuszczać wody, płakały, że nie mogą towarzyszyć jej podczas spacerów po szkolnym ogrodzie. Była taka łagodna i miła, że — o ile wiem — rozgniewała się tylko raz: to było wtedy, gdy nasza młoda nauczycielka historii w upalny dzień włożyła strój kąpielowy i weszła pomiędzy nas do zbiornika z wodą, gdzie opowiadała nam o walkach Holendrów w obronie wolności, siedząc po szyję w wodzie. Wówczas nasza droga Mme Zimmelmann naprawdę się rozgniewała: »Natychmiast proszę iść się wykąpać, Mademoiselle, ale to już!« — wołała ze łzami w oczach. Dla nas była to delikatna, ale zrozumiała lekcja, że nie należymy jednak do ludzi. Później byliśmy naszej duchowej matce wdzięczni, że nam tę świadomość zaszczepiła w sposób tak zdecydowany, a zarazem taktowny.
Jeśli się dobrze uczyłyśmy, czytała nam w nagrodę współczesną poezję, na przykład wiersze François Coppé [Coppé, François (1842–1908): popularny w swoim czasie francuski poeta i dramaturg; przyp. tłum.]. »To wprawdzie zbyt nowoczesne — mówiła — ale w końcu to też należy dzisiaj do dobrego wykształcenia«. Pod koniec roku szkolnego urządzano akademię, na którą był zapraszany pan prefekt z Nicei oraz inne dostojne osobistości. Najzdolniejsi i bardziej zaawansowani w nauce uczniowie, którzy mieli już płuca, byli suszeni przez woźnego i ubierani w białe togi. Potem przedstawiali za cienką kurtyną (żeby damy się ich nie przestraszyły) bajki La Fontaine'a, wzory matematyczne i kolejnych władców z dynastii Kapetyngów z odpowiednimi datami. Następnie pan prefekt w długiej i pięknej przemowie wyrażał wdzięczność i szacunek naszej drogiej pani dyrektor, na czym radosny dzień się kończył. Podobnie jak o nasz rozwój duchowy troszczono się też o nasz fizyczny dobrostan. Raz w miesiącu badał nas miejscowy weterynarz, a co pół roku każdy z nas był ważony, czy ma przepisową wagę. Nasza droga dyrektorka szczególnie kładła nam do głowy, żebyśmy zrezygnowali z ohydnego, bezwstydnego zwyczaju tańców przy księżycu. Wstyd powiedzieć, ale mimo to niektórzy bardziej dojrzali wychowankowie potajemnie w czasie pełni księżyca dopuszczali się tej zwierzęcej niegodziwości. Mam nadzieję, że nasza matczyna przyjaciółka nigdy się o tym nie dowiedziała. Złamałoby to jej wielkie, szlachetne i pełne miłości serce”.
[przypis autorski]
W Berlinie (…) Rozenbaum (…) w porządku z rodowodem (…) jej co do babek nic nie mogą udowodnić — Rozenbaum (niem.: Różane drzewo) ma postać typową dla nazwisk, jakie administracyjnie nadawano Żydom w XVIII–XIX w. w Austrii i Prusach: przez niecodzienne połączenie dwóch niemieckich słów. We wrześniu 1935 uchwalono w Niemczech norymberskie ustawy rasowe, znacznie ograniczające prawa Żydów; do Żydów zaliczono w nich wyznawców judaizmu, także byłych, oraz ich dzieci i wnuki bez względu na wyznanie. [przypis edytorski]
w Berlinie zbierze się kongres — Rosja zgodziła się, ażeby warunki traktatu z Turcją, dotyczące spraw ogólnoeuropejskich, zostały przedyskutowane na międzynarodowym kongresie. 26 maja 1878 r. zostały wysłane zaproszenia na kongres, który zebrał się 13 czerwca w Berlinie. Uczestniczyło w nim sześć głównych mocarstw europejskich i Turcja, przewodniczył Bismarck. Rosja okazała się na kongresie w całkowitej izolacji. Rezultatem obrad był traktat berliński z 13 lipca, znacznie umniejszający zyski polityczne Rosji. Bułgaria, poprzez którą carat zamierzał wzmocnić swe wpływy na Półwyspie Bałkańskim i nacisk na Turcję, została znacznie okrojona. Z północnej Bułgarii (między Dunajem a Bałkanami) utworzono małe księstwo podległe Turcji, z południowej — autonomiczną prowincję turecką pod nazwą Rumelii Wschodniej. Zwrócono również Turcji Macedonię i zdobycze terytorialne Serbii i Czarnogóry, przyznane im w traktacie san-stefańskim. Bośnia i Hercegowina zostały oddane Austrii pod czasową okupację. W rezultacie tej antyrosyjskiej polityki Anglii, Austrii i Niemiec sytuacja Słowian bałkańskich uległa znacznemu pogorszeniu. [przypis redakcyjny]
w Berlinie zetknął się Krzywicki z nowymi prądami literackimi i kołem ich wyznawców — L. Krzywicki, Wspomnienia, t. II, s. 436–439. [przypis autorski]
w Betaramacie, w pobliżu Jordanu — κατὰ βηθαραμινένθα συστάντων ἑτέρων (Niese); κατὰ Βηθαράμαθον στασνασάντων ἑτέρων. Indeks Niesego: oppidum prope Jordanem… postea Julias appelata (Starożytności XVIII, II, 1). W Starożytnościach XVII, X, 6 Amata, Ἀμμαθα, LXX Βαιθαρά, Βαινθαναβρά; hebr. בֵּית הָרָן (Lb 32, 36). [przypis tłumacza]
w bezpieczu (daw.) — w bezpiecznym miejscu. [przypis edytorski]
W Biblii Lia, Rachel, Sara i żona Jakuba stręczyły piękne służebnice mężom — dla uzyskania prawowitego potomstwa, nie mogąc same urodzić dzieci: Sara, żona Abrahama (Biblia, Rdz 16:2-3), podobnie obie żony Jakuba: Rachela i Lea (Rdz 30:3-4,9); Montaigne myli się, pisząc dodatkowo „żona Jakuba”, jakby była to jakaś inna osoba niż jedna z wymienionych wcześniej. [przypis edytorski]
w Biblii, że gdy Nikanor (…) wzywając na nich pomsty bożej — Biblia, 2 Mch, 14:37–46. [przypis edytorski]
wbić sobie do głowy ćwieka — mieć manię, bzika na punkcie czegoś. [przypis edytorski]
